Universal Declaration of Human Right - Full text, selected languages This plain text version prepared by the "UDHR in XML" project, http://efele.net/udhr. ------ Arabic, Standard الإعلان العالمي لحقوق الإنسان اعتُمد بموجب قرار الجمعية العامة 217 ألف (د-3) المؤرخ في 10 كانون الأول / ديسمبر 1948. الديباجة لمّا كان الاعتراف بالكرامة المتأصلة في جميع أعضاء الأسرة البشرية وبحقوقهم المتساوية الثابتة هو أساس الحرية والعدل والسلام في العالم. ولما كان تناسي حقوق الإنسان وازدراؤها قد أفضيا إلى أعمال همجية آذت الضمير الإنساني. وكان غاية ما يرنو إليه عامة البشر انبثاق عالم يتمتع فيه الفرد بحرية القول والعقيدة ويتحرر من الفزع والفاقة. ولما كان من الضروري أن يتولى القانون حماية حقوق الإنسان لكيلا يضطر المرء آخر الأمر إلى التمرد على الاستبداد والظلم. ولما كانت شعوب الأمم المتحدة قد أكدت في الميثاق من جديد إيمانها بحقوق الإنسان الأساسية وبكرامة الفرد وقدره وبما للرجال والنساء من حقوق متساوية وحزمت أمرها على أن تدفع بالرقي الاجتماعي قدمًا وأن ترفع مستوى الحياة في جو من الحرية أفسح. ولما كانت الدول الأعضاء قد تعهدت بالتعاون مع الأمم المتحدة على ضمان إطراد مراعاة حقوق الإنسان والحريات الأساسية واحترامها. ولما كان للإدراك العام لهذه الحقوق والحريات الأهمية الكبرى للوفاء التام بهذا التعهد. فإن الجمعية العامة تنادي بهذا الإعلان العالمي لحقوق الإنسان على أنه المستوى المشترك الذي ينبغي أن تستهدفه كافة الشعوب والأمم حتى يسعى كل فرد وهيئة في المجتمع، واضعين على الدوام هذا الإعلان نصب أعينهم، إلى توطيد احترام هذه الحقوق والحريات عن طريق التعليم والتربية واتخاذ إجراءات مطردة، قومية وعالمية، لضمان الإعتراف بها ومراعاتها بصورة عالمية فعالة بين الدول الأعضاء ذاتها وشعوب البقاع الخاضعة لسلطانها. المادة 1 يولد جميع الناس أحرارًا متساوين في الكرامة والحقوق. وقد وهبوا عقلاً وضميرًا وعليهم أن يعامل بعضهم بعضًا بروح الإخاء. المادة 2 لكل إنسان حق التمتع بكافة الحقوق والحريات الواردة في هذا الإعلان، دون أي تمييز، كالتمييز بسبب العنصر أو اللون أو الجنس أو اللغة أو الدين أو الرأي السياسي أو أي رأي آخر، أو الأصل الوطني أو الإجتماعي أو الثروة أو الميلاد أو أي وضع آخر، دون أية تفرقة بين الرجال والنساء. وفضلاً عما تقدم فلن يكون هناك أي تمييز أساسه الوضع السياسي أو القانوني أو الدولي لبلد أو البقعة التي ينتمي إليها الفرد سواء كان هذا البلد أو تلك البقعة مستقلاً أو تحت الوصاية أو غير متمتع بالحكم الذاتي أو كانت سيادته خاضعة لأي قيد من القيود. المادة 3 لكل فرد الحق في الحياة والحرية وسلامة شخصه. المادة 4 لا يجوز إسترقاق أو إستعباد أي شخص. ويحظر الإسترقاق وتجارة الرقيق بكافة أوضاعهما. المادة 5 لا يعرض أي إنسان للتعذيب ولا للعقوبات أو المعاملات القاسية أو الوحشية أو الحاطة بالكرامة. المادة 6 لكل إنسان أينما وجد الحق في أن يعترف بشخصيته القانونية. المادة 7 كل الناس سواسية أمام القانون ولهم الحق في التمتع بحماية متكافئة عنه دون أية تفرقة، كما أن لهم جميعاً الحق في حماية متساوية ضد أي تمييز يُخل بهذا الإعلان وضد أي تحريض على تمييز كهذا. المادة 8 لكل شخص الحق في أن يلجأ إلى المحاكم الوطنية لإنصافه عن أعمال فيها اعتداء على الحقوق الأساسية التي يمنحها له القانون. المادة 9 لا يجوز القبض على أي إنسان أو حجزه أو نفيه تعسفاً. المادة 10 لكل إنسان الحق، على قدم المساواة التامة مع الآخرين، في أن تنظر قضيته أمام محكمة مستقلة نزيهة نظراً عادلاً علنياً للفصل في حقوقه والتزاماته وأية تهمة جنائية توجه له. المادة 11 1. كل شخص متهم بجريمة يعتبر بريئاً إلى أن تثبت إدانته قانوناً بمحاكمة علنية تؤمن له فيها الضمانات الضرورية للدفاع عنه. 2. لا يدان أي شخص من جراء أداء عمل أو الإمتناع عن أداء عمل إلاّ إذا كان ذلك يعتبر جرماً وفقاً للقانون الوطني أو الدولي وقت الارتكاب. كذلك لا توقع عليه عقوبة أشد من تلك التي كان يجوز توقيعها وقت ارتكاب الجريمة. المادة 12 لا يعرض أحد لتدخل تعسفي في حياته الخاصة أو أسرته أو مسكنه أو مراسلاته أو لحملات على شرفه وسمعته. ولكل شخص الحق في حماية القانون من مثل هذا التدخل أو تلك الحملات. المادة 13 1. لكل فرد حرية النقل واختيار محل إقامته داخل حدود كل دولة. 2. يحق لكل فرد أن يغادر أية بلاد بما في ذلك بلده كما يحق له العودة إليه. المادة 14 1. لكل فرد الحق أن يلجأ إلى بلاد أخرى أو يحاول الالتجاء إليها هربا من الاضطهاد. 2. لا ينتفع بهذا الحق من قدم للمحاكمة في جرائم غير سياسية أو لأعمال تناقض أغراض الأمم المتحدة ومبادئها. المادة 15 1. لكل فرد حق التمتع بجنسية ما. 2. لا يجوز حرمان شخص من جنسيته تعسفا أو إنكار حقه في تغييرها. المادة 16 1. للرجل والمرأة متا بلغا سن الزواج حق التزوج وتأسيس أسرة دون أي قيد بسبب الجنس أو الدين. ولهما حقوق متساوية عند الزواج وأثناء قيامه وعند انحلاله. 2. لا يبرم عقد الزواج إلا برضى الطرفين الراغبين في الزواج رضى كاملا لا إكراه فيه. 3. الأسرة هي الوحدة الطبيعية الأساسية للمجتمع ولها حق التمتع بحماية المجتمع والدولة. المادة 17 1. لكل شخص حق التملك بمفرده أو بالاشتراك مع غيره. 2. لا يجوز تجريد أحد من ملكه تعسفا. المادة 18 لكل شخص الحق في حرية التفكير والضمير والدين. ويشمل هذا الحق حرية تغيير ديانته أو عقيدته، وحرية الإعراب عنهما بالتعليم والممارسة وإقامة الشعائر ومراعاتها سواء أكان ذلك سرا أم مع الجماعة. المادة 19 لكل شخص الحق في حرية الرأي والتعبير. ويشمل هذا الحق حرية اعتناق الآراء دون أي تدخل، واستقاء الأنباء والأفكار وتلقيها وإذاعتها بأية وسيلة كانت دون تقيد بالحدود الجغرافية. المادة 20 1. لكل شخص الحق في حرية الاشتراك في الجمعيات والجماعات السلمية. 2. لا يجوز إرغام أحد على الانضمام إلى جمعية ما. المادة 21 1. لكل فرد الحق في الاشتراك في إدارة الشؤون العامة لبلاده ما مباشرة وإما بواسطة ممثلين يختارون اختيارا حرا. 2. لكل شخص نفس الحق الذي لغيره في تقلد الوظائف العامة في البلاد. 3. إن إرادة الشعب هي مصدر سلطة الحكومة، ويعبر عن هذه الإرادة بانتخابات نزيهة دورية تجري على أساس الاقتراع السري وعلى قدم المساواة بين الجميع أو حسب أي إجراء مماثل يضمن حرية التصويت. المادة 22 لكل شخص بصفته عضوا في المجتمع الحق في الضمانة الاجتماعية وفي أن تحقق بوساطة المجهود القومي والتعاون الدولي وبما يتفق ونظم كل دولة ومواردها الحقوق الاقتصادية والاجتماعية والتربوية التي لا غنى عنها لكرامته وللنمو الحر لشخصيته. المادة 23 1. لكل شخص الحق في العمل، وله حرية اختياره بشروط عادلة مرضية كما أن له حق الحماية من البطالة. 2. لكل فرد دون أي تمييز الحق في أجر متساو للعمل. 3. لكل فرد يقوم بعمل الحق في أجر عادل مرض يكفل له ولأسرته عيشة لائقة بكرامة الإنسان تضاف إليه، عند اللزوم، وسائل أخرى للحماية الاجتماعية. 4. لكل شخص الحق في أن ينشأ وينضم إلى نقابات حماية لمصلحته. المادة 24 لكل شخص الحق في الراحة، أو في أوقات الفراغ، ولا سيما في تحديد معقول لساعات العمل وفي عطلات دورية بأجر. المادة 25 1. لكل شخص الحق في مستوى من المعيشة كاف للمحافظة على الصحة والرفاهية له ولأسرته. ويتضمن ذلك التغذية والملبس والمسكن والعناية الطبية وكذلك الخدمات الاجتماعية اللازمة. وله الحق في تأمين معيشته في حالات البطالة والمرض والعجز والترمل والشيخوخة وغير ذلك من فقدان وسائل العيش نتيجة لظروف خارجة عن إرادته. 2. للأمومة والطفولة الحق في مساعدة ورعاية خاصتين. وينعم كل الأطفال بنفس الحماية الاجتماعية سواء أكانت ولادتهم ناتجة عن رباط شرعي أم بطريقة غير شرعية. المادة 26 1. لكل شخص الحق في التعلم. ويجب أن يكون التعليم في مراحله الأولى والأساسية على الأقل بالمجان، وأن يكون التعليم الأولي إلزاميا وينبغي أن يعمم التعليم الفني والمهني، وأن ييسر القبول للتعليم العالي على قدم المساواة التامة للجميع وعلى أساس الكفاءة. 2. يجب أن تهدف التربية إلى إنماء شخصية الإنسان إنماء كاملا، وإلى تعزيز احترام الإنسان والحريات الأساسية وتنمية التفاهم والتسامح والصداقة بين جميع الشعوب والجماعات العنصرية أو الدينية، وإلى زيادة مجهود الأمم المتحدة لحفظ السلام. 3. للآباء الحق الأول في اختيار نوع تربية أولادهم. المادة 27 1. لكل فرد الحق في أن يشترك اشتراكا حرا في حياة المجتمع الثقافي وفي الاستمتاع بالفنون والمساهمة في التقدم العلمي والاستفادة من نتائجه. 2. لكل فرد الحق في حماية المصالح الأدبية والمادية المترتبة على إنتاجه العلمي أو الأدبي أو الفني. المادة 28 لكل فرد الحق في التمتع بنظام اجتماعي دولي تتحقق بمقتضاه الحقوق والحريات المنصوص عليها في هذا الإعلان تحققا تاما. المادة 29 1. على كل فرد واجبات نحو المجتمع الذي يتاح فيه وحده لشخصيته أن تنمو نموا حرا كاملا. 2. يخضع الفرد في ممارسته حقوقه لتلك القيود التي يقررها القانون فقط، لضمان الاعتراف بحقوق الغير وحرياته واحترامها ولتحقيق المقتضيات العادلة للنظام العام والمصلحة العامة والأخلاق في مجتمع ديمقراطي. 3. يصح بحال من الأحوال أن تمارس هذه الحقوق ممارسة تتناقض مع أغراض الأمم المتحدة ومبادئها. المادة 30 ليس في هذا الإعلان نص يجوز تأويله على أنه يخول لدولة أو جماعة أو فرد أي حق في القيام بنشاط أو تأدية عمل يهدف إلى هدم الحقوق والحريات الواردة فيه. ---- Armenian ՄԱՐԴՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ՀԱՄԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՀՌՉԱԿԱԳԻՐ ՄԻԱՎՈՐՎԱԾ ԱԶԳԵՐԻ ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹՅՈՒՆ Հասարակական տեղեկատվության բաժին Մարդու իրավունքները հրապարակված Միավորված ազգերի կազմակերպության Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրում 1948 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Միավորված ազգերի կազմակերպության Ընդհանուր Ժողովն ընդունեց ու ազդարարեց Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրը, որի ամբողջական տեքստն ամփոփված է գրքույկի հաջորդ էջերում։ Պատմական նշանակություն ունեցող այս որոշումն ընդունելուց հետո Ժողովը բոլոր անդամ պետություններին կոչ արեց հրապարակել Հռչակագրի տեքստը և անել ամեն ինչ փաստաթղթի «տարածման, հրապարակման ու մեկնաբանման համար, գլխավորապես դպրոցներում և այլ ուսումնական հաստատություններում, առանց երկրների կամ տարածքների քաղաքական կարգավիճակի տարբերակման։ Խավիեր Պերես դե Կուելյար ԳԼԽԱՎՈՐ ՔԱՐՏՈՒՂԱՐ Բոլոր մարդիկ ծնվում են հավասար ու անօտարելի իրավունքներով և հիմնական ազատություններով։ Միավորված ազգերը պարտավորություն է ստանձնել պահպանել, խրախուսել ու պաշտպանել յուրաքանչյուր անհատի մարդու իրավունքները։ Այս պարտավորությունը բխում է Միավորված ազգերի կանոնադրությունից, որը վերահաստատում է աշխարհի ժողովուրդների հավատը մարդու հիմնական իրավունքների, անձի արժանապատվության ու արժեքի նկատմամբ։ Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրում Միավորված ազգերի կազմակերպությունը պարզ ու հասկանալի ձևով ներկայացրել է այն իրավունքները, որոնք հավասարապես պատկանում են յուրաքանչյուր մարդու։ Այս իրավունքները պատկանում են ձեզ։ Սրանք ձեր իրավունքներն են։ Ծանոթացեք դրանց։ Աջակցեք այդ իրավունքներին, պաշտպանեք դրանք հանուն ձեզ և ձեր եղբայրակիցների։ ՆԵՐԱԾԱԿԱՆ Քանզի մարդկային ընտանիքի բոլոր անդամներին ներհատուկ արժանապատվությունը և հավասար ու անօտարելի իրավունքները աշխարհի ազատության, արդարության ու խաղաղության հիմքն են․ Քանզի մարդու իրավունքների նկատմամբ քամահրանքն ու արհամարհանքը հանգեցրել են մարդկության խիղճը խռոված բարբարոսական գործողությունների, և քանի որ այնպիսի աշխարհի ստեղծումը, ուր մարդիկ կվայելեն խոսքի ու համոզմունքների ազատություն և զերծ կլինեն վախից ու կարիքից հռչակվել է որպես մարդկանց բարձրագույն ձգտում․ Քանզի անհրաժեշտ է, որպեսզի մարդը, որպես մի վերջին միջոցի, չդիմի ապստամբության ընդդեմ բռնության ու ճնշման, օրենքի իշխանությամբ պաշտպանել մարդու իրավունքները․ Քանզի անհրաժեշտ է նպաստել ազգերի միջև բարեկամական հարաբերությունների զարգացմանը․ Քանզի Միավորված ազգերի ժողովուրդները կանոնադրության մեջ վերահավաստել են իրենց հավատը մարդու հիմնական իրավունքների, անձի արժանապատվության ու արժեքի, տղամարդու ու կնոջ հավասար իրավունքների նկատմամբ և որոշել են ավելի մեծ ազատության պայմաններում նպաստել սոցիալական առաջընթացին ու կյանքի պայմանների բարելավմանը․ Քանզի անդամ պետությունները պարտավորվել են Միավորված ազգերի հետ համագործակցությամբ հասնել մարդու իրավունքների ու հիմնական ազատությունների նկատմամբ համընդհանուր հարգանքի ու դրանց պահպանման․ Քանզի այս իրավունքների ու ազատությունների համընդհանուր ըմբռնումը կարևորագույն նշանակություն ունի այս պարտավորության լիարժեք իրագործման համար․ ԳԼԽԱՎՈՐ ԱՍԱՄԲԼԵԱՆ ազդարարում է այս ՄԱՐԴՈՒ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ՀԱՄԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ՀՌՉԱԿԱԳԻՐԸ որպես առաջադրանք բոլոր ժողովուրդներին ու ազգերին, որպեսզի յուրաքանչյուր անհատ և հասարակության յուրաքանչյուր մարմին, մտքում մշտապես ունենալով այս Հռչակագիրը, ձգտի ուսուցման ու կրթության միջոցով նպաստել այս իրավունքների ու ազատությունների նկատմամբ հարգալից վերաբերմունքին և ազգային ու միջազգային առաջադիմական միջոցառումներով ապահովել դրանց համընդհանուր արդյունավետ ճանաչումն ու պահպանումը թե անդամ պետությունների ժողովուրդների և թե դրանց իրավասու տարածքների ժողովուրդների կողմից։ Հոդված 1 Բոլոր մարդիկ ծնվում են ազատ ու հավասար իրենց արժանապատվությամբ ու իրավունքներով։ Նրանք ունեն բանականություն ու խիղճ և միմյանց պետք է եղբայրաբար վերաբերվեն։ Հոդված 2 Ամեն ոք ունի այս Հռչակագրում բերված բոլոր իրավունքներն ու ազատությունները առանց որևէ խտրության՝ հիմնված ցեղային, մաշկի գույնի, սեռի, լեզվի, կրոնի, քաղաքական կամ այլ համոզմունքների, ազգային կամ սոցիալական ծագման, ունեցվածքի, դասային պատկանելության կամ որևէ այլ կարգավիճակի վրա։ Ավելին, ոչ մի խտրականություն չպետք է լինի հիմնված երկրի կամ տարածքի, քաղաքական, իրավական, կամ միջազգային կարգավիճակի վրա, լինի դա անկախ, խնամարկյալ, ոչինքնակառավարվող կամ ինքնիշխանության որևէ այլ սահմանափակումով պետական կազմավորում, որին պատկանում է մարդը։ Հոդված 3 Յուրաքանչյուր ոք ունի ապրելու, ազատության ու անձի անձեռնմխելիության իրավունք։ Հոդված 4 Ոչ ոք չպետք է լինի ստրկության կամ անազատ վիճակում․ պետք է արգելվեն ստրկատիրության ու ստրուկների առուծախի բոլոր ձևերը։ Հոդված 5 Ոչ ոք չպետք է ենթարկվի կտտանքների, դաժան, անմարդկային կամ ստորացուցիչ վերաբերմունքի կամ պատժի։ Հոդված 6 Ամեն ոք, ուր էլ որ լինի, իրավունք ունի ճանաչվել որպես իրավասուբյեկտ։ Հոդված 7 Բոլորը հավասար են օրենքի առջև և, առանց որևէ խտրականության, ունեն օրենքով հավասար պաշտպանվելու իրավունք։ Բոլորը ունեն հավասար պաշտպանության իրավունք՝ ընդդեմ ցանկացած խտրականության, որով խախտվում է այս Հռչակագիրը, և ընդդեմ նման խտրականության մղող ցանկացած սադրանքի։ Հոդված 8 Ամեն ոք ունի ազգային լիազոր դատարանների միջոցով իր իրավունքների արդյունավետ վերականգնման իրավունք, եթե խախտվում են սահմանադրությամբ կամ օրենքով սահմանված նրա հիմնական իրավունքները։ Հոդված 9 Ոչ ոք չի կարող ենթարկվել կամայական կալանքի, բանտարկության կամ արտաքսման։ Հոդված 10 Ամեն ոք իր իրավունքների ու պարտականությունների սահմանման համար և իր դեմ ցանկացած քրեական մեղադրանքի դեպքում, լիակատար հավասարության հիման վրա, իրավունք ունի, որ իր գործը արդարացի ու հրապարակայնորեն լսվի անկախ ու անկողմնապահ դատարանի կողմից։ Հոդված 11 1. Հանցագործության համար մեղադրվող յուրաքանչյուր մարդ իրավունք ունի անմեղ համարվել քանի դեռ նրա մեղքը չի ապացուցված օրենքով նախատեսված հրապարակային դատաքննությամբ, որի ժամանակ ապահովվեն նրա պաշտպանության համար բոլոր անհրաժեշտ երաշխիքները։ 2. Ոչ ոք չի կարող դատապարտվել որպես հանցագործ որևիցէ արարքի կամ բացթողման համար, որը կատարվել է այնպիսի ժամանակ, երբ այն ազգային կամ միջազգային օրենքով հանցագործություն չի համարվել։ Չի կարող սահմանվել նաև ավելի ծանր պատիժ, քան այն, որը կիրառվում էր հանցագործության կատարման ժամանակ։ Հոդված 12 Ոչ ոք չի կարող ենթարկվել կամայական միջամտության իր անձնական ու ընտանեկան կյանքի նկատմամբ, իր տան, թղթակցության և կամ իր պատվի ու համբավի դեմ կամայական ոտնձգության։ Ամեն ոք ունի օրենքով պաշտպանվելու իրավունք ընդդեմ նման միջամտության կամ ոտնձգության։ Հոդված 13 1. Ամեն ոք ունի տեղաշարժվելու և բնակության վայր ընտրելւու ազատության իրավունք յուրաքանչյուր պետության սահմաններում։ 2. Ամեն ոք ունի ցանկացած երկրից, այդ թվում իր երկրից հեռանալու և իր երկիր վերադառնալու իրավունք։ Հոդված 14 1. Ամեն ոք իրավունք ունի այլ երկրներում հետապնդումից ապաստան որոնել և ապաստանից օգտվել։ 2. Այս իրավունքը չի կարող գործադրվել այնպիսի ոչ-քաղաքական հանցագործությունների կամ արարքների համար հարուցված հետապնդությունների դեպքում, որոնք հակասում են Միավորված ազգերի նպատակներին ու սկզբունքներին։ Հոդված 15 1. Ամեն ոք ունի քաղաքացիության իրավունք։ 2. Ոչ ոք չի կարող կամայականորեն զրկվել իր քաղաքացիությունից կամ քաղաքացիությունը փոխելու իրավունքից։ Հոդված 16 1. Չափահաս տղամարդիկ ու կանայք, առանց որևէ ցեղային, ազգային կամ կրոնական սահմանափակման, իրավունք ունեն ամուսնանալ և ընտանիք հիմնել։ Նրանք հավասար իրավունքներ ունեն ամուսնանալիս, ամուսնության ընթացքում և ամուսնալուծության ժամանակ։ 2. Ամուսնությունը կարող է կայանալ միայն ամուսնացող կողմերի լիարժեք ու ազատ համաձայնության դեպքում։ 3. Ընտանիքը հասարակության բնական ու հիմնական բջիջն է և պաշտպանվելու իրավունք ունի հասարակության ու պետության կողմից։ Հոդված 17 1. Ամեն ոք ունի սեփականություն ունենալու իրավունք՝ ինչպես մենակ, այնպես էլ ուրիշների հետ միասին։ 2. Ոչ ոք չի կարող կամայականորեն զրկվել իր սեփականությունից։ Հոդված 18 Յուրաքանչյուր ոք ունի մտքի, խղճի ու դավանանքի ազատության իրավունք․ այս իրավունքը ներառնում է իր դավանանքը կամ համոզմունքները փոխելու ազատություն և իր դավանանքին կամհամոզմունքներին հետևելու ազատություն, մենակ կամ ուրիշների հետ համատեղ, հրապարակայնորեն կամ գաղտնի՝ քարոզի, ժամերգության, կրոնական ու ծիսական արարողությունների ձևով։ Հոդված 19 Ամեն ոք ունի համոզմունքներ ունենալու և արտահայտվելու իրավունք․ այս իրավունքը ներառնում է համոզմունքներին անարգել հավատարիմ մնալու և տեղեկություններ ու գաղափարներ որոնելու, ստանալու ու տարածելու ազատություն, լրատվության ցանկացած միջոցներով, անկախ պետական սահմաններից։ Հոդված 20 1. Յուրաքանչյուր ոք ունի խաղաղ հավաքների ու միություններ կազմելու իրավունք։ 2. Ոչ ոք չի կարող հարկադրաբար անդամակցվել որևէ միության։ Հոդված 21 1. Յուրաքանչյուր ոք իրավունք ունի մասնակցել իր երկրի կառավարմանը՝ անմիջաբար կամ ազատ ընտրված ներկայացուցիչների միջոցով։ 2. Յուրաքանչյուր ոք իր երկրում ունի պետական ծառայություն կատարելու հավասար իրավունք։ 3. Ժողովրդի կամքը պետք է լինի կառավարության իրավազորության հիմքը․ այս կամքի արտահայտությունը պետք է լինեն պարբերական ու անեղծ ընտրությունները, որոնք պետք է իրագործվեն համընդհանուր ու հավասար ընտրական իրավունքի հիման վրա, գաղտնի քվեարկության կամ համարժեք ազատ ընտրական ընթացակարգերի միջոցով։ Հոդված 22 Յուրաքանչյուր ոք, որպես հասարակության անդամ, սոցիալական ապահովության իրավունք ունի, օգտվում է իր արժանապատվության և իր անձի ազատ զարգացման համար անհրաժեշտ տնտեսական, սոցիալական ու մշակութային իրավունքներից ազգային ջանքերի ու միջազգային համագործակցության միջոցով, յուրաքանչյուր պետության կառուցվածքին ու ռեսուրսներին համապատասխան։ Հոդված 23 1. Յուրաքանչյուր ոք ունի աշխատանքի, աշխատանքի ազատ ընտրության, արդարացի ու նպաստավոր աշատանքային պայմանների և գործազրկությունից պաշտպանվելու իրավունք։ 2. Յուրաքանչյուր ոք, առանց որևիցէ խտրականության, ունի հավասար աշխատանքի դիմաց հավասար վարձատրության իրավունք։ 3. Յուրաքանչյուր ոք ունի արդարացի ու համապատասխան վարձատրության իրավունք, որով ապահովվի մարդկային արժանապատվությանը վայել իր ու իր ընտանիքը գոյությունը, իսկ անհրաժեշտության դեպքում լրացվի սոցիալական ապավության այլ միջոցներով։ 4. Յուրաքանչյուր ոք ունի իր շահերը պաշտպանելու համարար հեստակցական միություններ ստեղծելու և դրանց անդամակցելու իրավունք։ Հոդված 24 Յուրաքանչյուր ոք ունի հանգստի ու ժամանցի, այդ թվում՝ աշխատանքային ժամերի չափավոր սահմանափակման և պարբերական վճարովի արձակուրդների իրավունք։ Հոդված 25 1. Յուրաքանչյուր ոք ունի կենսամակարդակի իրավունք, որը իր և իր ընտանիքի համար ապահովի առողջություն ու բարեկեցություն, այդ թվում՝ սնունդ, հագուստ, բնակարան ու բժշկական սպասարկում, անհրաժեշտ սոցիալական ծառայություններ և ապահովագրության իրավունք գործազրկության, հիվանդության, հաշմանդամության, այրիության, ծերության և այն դեպքերում, երբ գոյության միջոցների ձեռքբերումը չի պայմանավորված իրենից կախված հանգամանքներով։ 2. Մայրերն ու մանուկներն ունեն հատուկ հոգածության ու օժանդակության իրավունք։ Բոլոր երեխաները՝ ծնված ամուսնությունից կամ արտաամուսնական կապերից, օգտվում են նույն սոցիալական պաշտպանությունից։ Հոդված 26 1. Յուրաքանչյուր ոք ունի կրթության իրավունք։ Կրթությունը, առնվազան տարրական ու հանրակրթական փուլերում, պետք է լինի անվճար։ Տարրական կրթությունը պետք է լինի պարտադիր։ Տեխնիկական ու մասնագիտական կրթությունը լինելու է ընդհանուրի համար մատչելի, իսկ բարձրագույն կրթությունը՝ բոլորի համար հավասարապես մատչելի, հիմնված ընդունակությունների վրա։ 2. Կրթությունը պետք է նպատակաուղղված լինի անձի լիարժեք զարգացմանը և մարդու իրավունքների ու հիմնական ազատությունների նկատմամբ հարգանքի ամրապնդմանը։ Այն պետք է նպաստի բոլոր ազգերի, ցեղային կամ կրոնական խմբերի միջև փոխըմբռնմանը, հանդուրժողականությանն ու բարեկամությանը և էլ ավելի նպաստի Միավորված ազգերի խաղաղապահպան գործունեությանը։ 3. Ծնողներն ունեն իրենց երեխաներին տրվող կրթության տեսակի ընտրության առաջնային իրավունք։ Հոդված 27 1. Յուրաքանչյուր ոք ունի իր համայնքի մշակութային կյանքին ազատորեն մասնակցելու, արվեստը դրվատելու, գիտական առաջընթացին մասնակցելու և դրա բարիքներից օգտվելու իրավունք։ 2. Յուրաքանչյուր ոք պաշտպանության իրավունք ունի իր բարոյական ու նյութական շահերի համար, որոնք արդյունք են իր իսկ հեղինակած գիտական, գրական կամ գեղարվեստական ցանկացած աշխատանքի։ Հոդված 28 Յուրաքանչյուր ոք ունի սոցիալական ու միջազգային կարգուկանոնի իրավունք, որի դեպքում լիովին իրագործելի են այս Հռչակագրում շարադրված իրավունքներն ու ազատությունները։ Հոդված 29 1. Յուրաքանչյուր ոք պարտականություններ ունի համանյքի նկատմամբ, ուր և միայն հնարավոր է իր անձի ազատ ու լիարժեք զարգացումը։ 2. Իր իրավունքներն ու ազատություններն իրականացնելիս, յուրաքանչուր ոք պետք է ենթակա լինի միմիայն այնպիսի սահմանափակումների, որոնք օրենքով սահմանված են ուրիշների իրավունքների ու ազատությունների համար պատշաճ ճանաչում ու հարգանք ապահովելու և բարոյականության, հասարակական կարգուկանոնի ու ընդհանուր բարեկեցության արդարացի պահանջները ժողովրդավարական հասարակարգում բավարարելու համար։ 3. Այս իրավունքների ու ազատությունների իրականացումը ոչ մի դեպքում չպետք է հակասի Միացյալ ազգերի նպատակներին ու սկզբունքներին։ Հոդված 30 Այս Հռչակագրում ոչ մի բան չի կարող մեկնաբանվել որպես որևէ իրավունքի տրամադրում որևիցէ պետության, մարդկանց խմբի կամ առանձին անձանց զբաղվելու մի որևէ գործունեությամբ կամ արարքով, որոնք ուղղված լինեն Հռչկագրում շարադրվածա զատությունների ու իրավունքների ոչնչացմանը։ ---- Assyrian Neo-Aramaic ܒܘܕܩܐ ܬܝܒ݂ܠܝܐ ܠܦܘܬ ܙܕܩܐ ܐܢܫܝܐ ܥܘܬܕܐ ܡܢ ܣܒܒ ܡܘܕܝܬܐ ܒܐܝܩܪܐ ܫܪܫܢܝܐ ܠܟܠܗ ܗܕܡܐ ܕܟܠܦܬ ܕܒܪܢܫܘܬܐ ܘܒܙܕܩܐ ܠܐ ܡܬܝܗܒ݂ܢܐ ܐܝܢܐ ܐܣܟܝܡܐ ܕܚܐܪܘܬܐ ܘܟܝܢܘܬܐ ܘܫܠܡܐ ܓܘ ܬܝܒ݂ܠ. ܡܢ ܣܒܒ ܦܠܛܐ ܕܠܐ ܡܝܩܪܬܐ ܘܡܣܠܝܬܐ ܕܙܕܩܐ ܐܢܫܝܐ ܝܒ݂ܕܥܢܐ ܠܥܒ݂ܕܘܝܬܐ ܒܪܒܪܝܐ ܘܥܓܙܢܐ ܠܐܢܝܬ ܕܒܪܢܫܘܬܐ. ܘܐܬܵܝܬܵܐ ܚܕ ܕܘܢܝܐ ܐܝܟܐ ܕܒܪܢܫܐ ܒܕ ܦܨܚ ܒܚܐܪܘܬܐ ܕܗܡܙܡܬܐ ܘܗܝܡܢܘܬܐ ܘܚܐܪܘܬܐ ܡܢ ܙܕܪܘܥܬܐ ܘܣܢܝܩܘܬܐ ܦܝܫܝ ܡܘܪܒ݂ܚܐ ܐܝܟ ܐܢܝ ܢܝܼܫܐ ܒܘܫ ܥܠܝܐ ܕܐܢܫܐ ܥܝܕܝܐ. ܡܢ ܣܒܒ ܐܢܢܩܝܬܐܝܠܗ ܩܐ ܩܢܘܢ ܫܐܩܠ ܫܘܦܐ ܠܢܛܪܬܐ ܙܕܩܐ ܕܒܪܢܫܐ ܩܐ ܠܐ ܥܒ݂ܕ ܡܪܘܕܘܬܐ ܕܪܩܒܠ ܕܛܪܘܢܐ ܘܙܠܘܡܝܐ. ܡܢ ܣܒܒ ܥܡܹܐ ܕܐܡܘܬܐ ܡܚܝܕܐ ܡܫܪܘܪܢܐ ܓܘ ܥܘܬܕܐ ܗܝܡܢܘܬܝ ܓܘ ܙܕܩܐ ܐܢܫܝܐ ܘܓܘ ܐܝܩܪܐ ܦܪܨܘܦܝܐ ܘܒܪܒܪܘܬܐ ܓܘ ܙܕܩܐ ܘܫܘܝܐ ܕܢܫܐ ܘܕܟ݂ܪܐ. ܘܩܒ݂ܘܠܢܐ ܠܬܡܘܡܐ ܠܡܛܘܪܬܐ ܫܘܫܛܐ ܫܘܬܦܝܐ ܘܡܪܡܬܐ ܕܚܝܐ ܥܠ ܚܕ ܕܪܓ݂ܐ ܒܘܫ ܥܠܝܐ ܓܘ ܚܕ ܐܐܪ ܕܚܐܪܘܬܐ ܒܘܫ ܪܘܚܬܐ. ܘܡܢ ܣܒܒ ܕܐܬܪܘܬܐ ܗܕܡܐ ܩܒ݂ܘܠܢܐ ܕܗܝܪܐ ܥܡ ܐܡܘܬܐ ܡܚܝܕܐ ܠܡܪܘܚܬܐ ܕܙܕܩܐ ܐܢܫܝܐ ܘܢܛܪܬܐ ܚܐܪܘܬܐ ܫܪܫܢܝܬܐ. ܐܝܟܐ ܦܪܡܝܬܐ ܟܠܢܝܬܐ ܠܐܢܐ ܙܕܩܐ ܘܚܐܪܘܝܬܐ ܐܝܢܐ ܐܢܢܩܝܐ ܠܬܡܡܬܐ ܐܗܐ ܩܘܠܐ. ܒܘܕ ܐܗܐ ܟܢܘܫܝܐ ܓܘܢܝܐ܆ ܡܘܕܘܝܠܗ ܕܐܗܐ ܒܘܕܩܐ ܬܝܒ݂ܠܝܐ ܕܙܕܩܐ ܐܢܫܝܐ ܐܝܠܐ ܚܕ ܡܟܡܠܬܐ ܓܘܢܝܬܐ ܩܐ ܟܠܗ ܐܢܫܐ ܘܐܬܪܘܬܐ ܠܦܘܬ ܢܝܫܐ ܕܟܠ ܦܪܣܘܦܐ ܘܟܠ ܓܘܫܡܐ ܕܫܘܬܦܘܬܐ ܕܬܚܪܐ ܗܡܫܐ ܠܐܗܐ ܥܘܬܕܐ ܘܓ̰ܪܒܝ ܠܡܩܪܝܬܐ ܘܡܠܦܬܐ ܘܠܡܪܘܚܬܐ ܐܝܩܪܐ ܩܐ ܐܢܐ ܙܕܩܐ ܘܚܐܪܘܬܐ ܒܝܕ ܐܘܪܚܬܐ ܡܬܩܕܡܢܐ ܐܬܪܢܝܐ ܘܬܝܒ݂ܠܝܐ ܠܢܛܪܬܐ ܠܐܢܐ ܦܣܘܠܝܬܐ ܡܬܩܕܡܢܐ. ܡܠܘܐܐ 1 ܟܠ ܒܪܢܫܐ ܒܪܝܠܗ ܚܐܪܐ ܘܒܪܒܪ ܓܘ ܐܝܩܪܐ ܘܙܕܩܐ. ܘܦܝܫܝܠܗ ܝܗܒܐ ܗܘܢܐ ܘܐܢܝܬ. ܒܘܕ ܕܐܗܐ ܓܫܩܬܝ ܥܠ ܐܚܪܢܐ ܓܪܓ ܗܘܝܐ ܒܚܕ ܪܘܚܐ ܕܐܚܢܘܬܐ. ܡܠܘܐܐ 2 ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܠܙܕܩܐ ܘܚܐܪܘܬܐ ܕܦܝܫܢܐ ܪܫܝܡܐ ܓܘ ܕܐܗܐ ܒܘܕܩܐ ܕܠܐ ܗܟ̰ ܦܘܪܫܘܢܝܐ ܒܝܠ ܬܗܪ ܐܝܟ ܓܢܣܐ ܘܪܢܓܐ ܘܢܫܐ ܘܕܟ݂ܪܐ ܘܠܫܢܐ ܘܬܘܕܝܬܐ. ܘܦܘܠܝܛܝܩܝ ܝܢ ܪܥܝܢܐ ܐܚܪܢܐ. ܐܘܦܙܐ ܦܘܪܫܘܢܝܐ ܓܪܓ ܠܐ ܦܐܥܫ ܡܘܬܒܐ ܒܣܒܒ ܐܟܢܝܘܬܐ ܦܘܠܝܛܝܩܝܬܐ ܝܢ ܬܒ݂ܠܝܬܐ ܕܚܕ ܐܬܪܐ ܝܢ ܐܪܥܐ ܕܚܕ ܦܪܣܘܦܐ ܕܣܝܪܝܠܗ ܒܝܗ. ܡܠܘܐܐ 3 ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܠܚܝܐ ܘܚܐܪܘܬܐ ܘܫܝܢܐ ܦܪܣܘܦܝܐ. ܡܠܘܐܐ 4 ܗܟ̰ ܚܕ ܓܪܓ ܠܐ ܦܐܫ ܕܒ݂ܝܩܕܐ ܓܘ ܩܘܠܘܬܐ ܝܢ ܚܠܡܬܘܬܐ ܝܢ ܬܘܓܪܘܬܐ ܕܩܠܘܬܐ ܘܚܠܡܬܘܬܐ. ܡܠܘܐܐ 5 ܗܟ̰ ܚܕ ܦܪܣܘܦܐ ܓܪܓ ܠܐ ܦܐܫ ܥܘܓܙܐ ܝܢ ܐܝܩܪܐ ܫܩܝܠܐ ܝܢ ܙܠܝܡܐ ܝܢ ܬܢܒܐ ܝܗܒܐ. ܡܠܘܐܐ 6 ܟܠ ܚܕ ܐܢܫܐ ܓܪܓ ܦܐܫ ܡܘܕܝܐ ܒܝܗ ܐܝܟ ܚܕ ܦܪܣܘܦܐ ܩܡ ܩܐܢܘܢ. ܡܠܘܐܐ 7 ܟܠ ܐܢܫܐ ܝܠܗ ܒܪܒܪ ܩܡ ܩܐܢܘܢ ܘܓܪܓ ܦܐܫ ܢܛܝܪܐ ܒܝܕ ܩܐܢܘܢ ܕܠܐ ܡܬܘܬܐ ܕܦܘܪܫܘܢܝܐ ܒܠܝܗܝ. ܘܟܠ ܐܢܫܐ ܓܪܓ ܦܝܫܝ ܢܛܝܪܐ ܒܪܒܪ ܩܡ ܟܠ ܦܘܪܫܘܢܝܐ ܕܫܡܛܬܐ ܕܫܪܥܬ ܕܐܗܐ ܒܘܕܩܐ. ܡܠܘܐܐ 8 ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܕܦܐܫ ܦܘܪܥܝܐ ܒܝܕ ܚܕ ܒܝܬ ܕܝܢܐ ܩܐ ܥܒ݂ܕܘܝܬܐ ܠܐ ܐܢܫܝܐ ܕܦܝܫܝ ܘܝܕܐ ܕܪܩܒܠ ܕܙܕܩܐ ܫܪܫܢܝܐ ܕܢܛܝܪܢܐ ܒܝܕ ܩܢܘܢܐ ܫܬܣܝܐ ܝܢ ܒܝܕ ܩܐܢܘܢ. ܡܠܘܐܐ 9 ܓܪܓ ܗܟ̰ ܚܕ ܠܐ ܦܐܫ ܕܒ݂ܝܩܐ ܝܢ ܡܘܬܒܐ ܓܘ ܒܝܬ ܐܣܝܪܐ ܝܢ ܛܪܝܕܐ ܡܢ ܐܬܪܐ ܕܠܐ ܩܐܢܘܢ. ܡܠܘܐܐ 10 ܟܠ ܚܕ ܐܝܠܗ ܒܪܒܪ ܩܡ ܒܝܬ ܕܝܢܐ ܚܐܪܐ ܘܠܐ ܡܬܓܢܝܢܐ ܓܘ ܩܛܝܬܐ ܕܗܩܘܬܐ ܘܓ̰ܒܘܝܬܐ ܘܟܠ ܓܘܢܚܐ ܕܪܩܘܠܗ. ܡܠܘܐܐ 11 ܐ. ܟܠ ܚܕ ܕܦܐܫ ܡܬܗܡܐ ܠܫܡܛܬܐ ܕܩܐܢܘܢ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܕܠܐ ܦܐܫ ܚܘܫܒܢܐ ܓܘܢܗܟܪ ܗܠ ܕܡܫܪܪܐ ܩܐ ܝܠܗ ܓܘܢܗܟܪ ܒܝܕ ܩܐܢܘܢ. ܒ. ܠܐ ܦܐܫ ܕܝܢܐ ܗܟ̰ ܦܪܣܘܦܐ ܡܢ ܬܡܡܬܐ ܚܕ ܥܒ݂ܕܘܬܐ ܝܢ ܡܚܦܠܬܐ ܡܢ ܬܡܡܬܐ ܚܕ ܥܒ݂ܕܘܬܐ ܐܚܟ̰ܝ ܐܢ ܚܕ ܗܕܚܐ ܡܢܕܝ ܦܐܫ ܚܘܫܒܢܐ ܐܝܟ ܚܕ ܓܘܢܚܐ ܡܐܝܟ ܩܐܢܘܢ ܕܐܬܪܐ ܝܢ ܩܐܢܘܢ ܬܒ݂ܠܝܐ ܒܕܥܢܐ ܒܫܩܠܐܝܠܗ ܫܘܦܐ. ܗܪ ܒܐܝ ܕܥܢܐ ܓܪܓ ܠܐ ܦܐܫ ܡܘܬܒ݂ܐ ܥܠܗ ܚܕ ܬܢܒܐ ܒܘܫ ܝܩܘܪܐ ܡܢ ܕܥܢܐ ܕܩܘܡܬܐ ܕܗܕܚܐ ܡܢܕܝ. ܡܠܘܐܐ 12 ܓܪܓ ܠܐ ܥܘܪܝ ܓܘ ܚܝܐ ܕܝܠܢܝܐ ܕܚܕ ܦܪܣܘܦܐ ܝܢ ܒܝܬܐ ܝܢ ܐܓܪܝܬܐ ܝܢ ܐܝܩܪܐ ܝܢ ܫܡܐ ܛܒ݂ܐ ܡܫܡܗܘܬܐ. ܟܠ ܚܕ ܦܪܣܘܦܐ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܕܦܐܫ ܢܛܝܪܐ ܒܝܕ ܩܐܢܘܢ ܕܪܩܘܒܠ ܗܕܚܐ ܨܦܚܝܬܐ. ܡܠܘܐܐ 13 ܐ. ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܠܚܐܪܘܬܐ ܕܓ̰ܘܓ̰ܬܐ ܡܚܝܬܐ ܓܘ ܬܚܘܒܐ ܕܟܠ ܐܬܪܐ ܘܕܝܪܬܐ ܥܠ ܐܬܪܐ. ܒ. ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܠܫܘܩܐ ܟܠ ܐܬܪܐ ܒܚܒ݂ܫܐ ܐܬܪܐ ܘܕܝܪܬܐ ܥܠ ܐܬܪܐ. ܡܠܘܐܐ 14 ܐ. ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܠܚܐܪܘܬܐ ܕܛܠܒ ܒܝܬܓܘܣܐ ܦܘܠܝܛܝܩܝܐ. ܒ. ܚܕ ܗܕܚܐ ܗܩܘܬܐ ܠܝ ܦܝܫܐ ܝܗܒ݂ܠܬܐ ܩܐ ܐܢܫܐ ܕܒ݂ܕܢܐ ܓܢܗܐ ܠܐ ܦܘܠܝܛܝܩܝܐ ܝܢ ܥܒ݂ܕܘܝܬܐܠܐ ܕܒܝܩܐ ܡܢ ܢܝܫܐ ܕܐܡܘܬܐ ܡܚܝܕܐ. ܡܠܘܐܐ 15 ܐ. ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܩܐ ܪܥܝܬܘܬܐ. ܒ. ܗܟ̰ ܚܕ ܓܪܓ ܠܐ ܦܐܫ ܡܘܚܪܡܐ ܡܢ ܪܥܝܬܘܬܐ ܝܢ ܡܢ ܫܚܠܦܬܐ ܪܥܝܬܘܬܐ. ܡܠܘܐܐ 16 ܐ. ܢܫܐ ܥܡ ܕܟ݂ܪܐ ܐܝܬܠܗܘܢ ܗܩܘܬܐ ܠܓܒܪܐ ܘܫܬܣܬܐ ܕܟܘܠܬ ܕܠܐ ܗܟ̰ ܫܪܛ ܓܢܣܝܐ ܝܢ ܬܘܕܝܬܢܝܐ. ܘܐܝܬܠܗܘܢ ܗܩܘܬܐ ܡܐܝܟ ܐܚܕܕܐ ܒܕܥܢܐ ܕܓܒܪܬܐ ܝܢ ܪܦܝܬܐ. ܒ. ܓܒܪܬܐ ܒܕ ܫܩܠܐ ܫܘܦܐ ܐܝܡܢ ܬܪܘܝ ܓܘܪܢܐ ܣܙܓܪܐ. ܓ. ܟܘܠܦܬ ܝܠܗ ܒܝܬ ܢܘܪܐ ܕܚܕ ܫܘܬܦܘܬܐ ܘܓܪܓ ܦܝܫܐ ܢܛܪܬܐ ܒܝܕ ܐܢܫܐ ܘܫܘܠܛܢܐ. ܡܠܘܐܐ 17 ܐ. ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܕܡܪܘܬܐ ܘܕܝܪܬܘܬܐ ܒܢܘܦܫܐ ܝܢ ܥܡ ܐܚܪܢܐ. ܒ. ܗܟ̰ ܚܕ ܓܪܓ ܠܐ ܦܐܫ ܚܣܝܟ݂ܐ ܡܢ ܝܪܬܘܬܐ. ܡܠܘܐܐ 18 ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܕܬܚܡܢܬܐ ܘܕܐܢܝܬ ܘܬܘܕܝܬܐ. ܐܗܐ ܗܩܘܬܐ ܒܚܒ݂ܫܝܠܐ ܗܩܘܬܐ ܕܫܚܠܦܬܐ ܕܬܘܕܝܬܐ ܝܢ ܗܝܡܢܘܬܐ ܘܚܐܪܘܬܐ ܒܢܘܦܫܐ ܝܢ ܥܡ ܓܘ ܫܘܬܦܘܬܐ ܥܡ ܐܚܪܢܐ. ܡܠܘܐܐ 19 ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܕܪܥܝܢܐ ܘܗܡܙܡܬܐ. ܐܗܐ ܚܐܪܘܬܐ ܒܚܒ݂ܫܝܠܐ ܚܐܪܘܬܐ ܕܪܥܝܢܐ ܕܠܐ ܘܪܬܐ ܕܓܘܝ ܡܢ ܗܟ̰ ܐܢܫܐ ܘܛܥܘܝܐ ܒܬܪ ܘܩܒܠܬܐ ܡܕܥܢܘܬܐ ܒܟܠ ܐܘܪܚܐ ܕܗܘܝܐ ܕܠܐ ܩܝܕܐ ܕܬܚܘܒܐ. ܡܠܘܐܐ 20 ܐ. ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܕܚܐܪܘܬܐ ܠܓ̰ܡܝܥܬܐ ܒܫܠܡܐ ܘܫܪܝܟܘܬܐ. ܒ. ܠܗܟ̰ ܚܕ ܓܪܓ ܠܐ ܡܬܒܝ ܚܝܠܐ ܠܫܪܘܟܐ ܓܘ ܚܕ ܟܢܘܫܢܐ. ܡܠܘܐܐ 21 ܐ. ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܠܡܫܬܘܦܐ ܓܘ ܫܘܠܛܢܐ ܕܐܬܪܐ ܕܘܙܐ ܕܘܙ ܝܢ ܒܐܘܪܚܐ ܕܩܝܘܡܐ ܡܓܘܒܝܐ ܒܚܐܪܘܬܐ. ܒ. ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܕܦܐܫ ܝܗܒܐ ܦܪܣܬ ܠܫܩܠܬܐ ܫܘܠܐ ܓܘ ܐܬܪܐ ܕܠܐ ܦܘܪܫܢܝܐ. ܓ. ܨܒ݂ܝܢܐ ܕܐܢܫܐ ܝܠܗ ܡܒܘܥܐ ܕܫܘܠܛܢܐ. ܐܗܐ ܨܒ݂ܝܢܐ ܓܪܓ ܦܐܫ ܬܘܡܡܐ ܒܓܒܝܬܐ ܙܒܢܢܐ ܘܫܪܝܪܐ ܕܦܝܫܝ ܡܘܟܡܠܐ ܒܝܗܒ݂ܠܬܐ ܕܩܠܐ ܛܫܝܐܝܬ ܘܒܪܒܪ ܒܝܠ ܟܠ ܚܕ ܝܢ ܐܝܟ ܚܕ ܐܘܪܚܐ ܐܚܪܬܐ ܐܝܟܐ ܚܐܪܘܬܐ ܕܓܒܝܢܐ ܦܝܫܐ ܢܛܪܬܐ. ܡܠܘܐܐ 22 ܟܠ ܚܕ ܦܪܣܘܦܐ ܐܝܟ ܚܕ ܗܕܡܐ ܓܘ ܫܘܬܦܘܬܐ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܠܚܬܪܓ̰ܡܥܘܬܐ ܫܘܬܦܬܐ ܓܘ ܬܡܡܬܐ ܒܐܘܪܚܐ ܥܒ݂ܕܘܬܐ ܐܬܪܝܬܐ ܘܗܝܪܬܐ ܬܒ݂ܠܝܬܐ. ܘܟܠ ܚܕ ܐܝܟ ܡܒܘܥܐ ܕܐܬܪܐ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܠܗܝܪܬܐ ܐܩܢܘܡܝܬܐ ܘܫܘܬܦܝܬܐ ܘܡܪܕܘܬܢܝܬܐ ܕܘܩܐ ܥܡ ܐܝܩܪܐ ܘܡܛܘܪܬܐ ܦܪܣܘܦܝܬܐ. ܡܠܘܐܐ 23 ܐ. ܟܠ ܚܕ ܐܢܫܐ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܠܦܘܠܚܢܐ ܘܚܐܪܐܝܠܗ ܠܓܒܝܬܐ ܦܘܠܚܢܐ ܓܘ ܚܕ ܐܟܢܝܘܬܐ ܨܦܝ ܘܦܐܫ ܢܛܝܪܐ ܡܢ ܒܛܝܠܘܬܐ. ܒ. ܟܠ ܚܕ ܕܠܐ ܗܟ̰ ܦܘܪܫܘܢܝܐ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܕܦܐܫ ܦܪܝܐ ܡܐܝܟ ܗܘ ܐܚܪܢܐ. ܓ. ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܩܐ ܐܝܓܪܐ ܟܝܢܐ ܡܫܪܘܪܐ ܩܬܘ ܘܩܐ ܟܘܠܦܬܐ ܩܐ ܚܝܐ ܒܐܝܩܪܐ. ܕ. ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܠܫܬܐܣܬܐ ܘܙܒܓܬܐ ܝܡ ܚܘܝܕܐ ܬܘܓܪܝܐ ܠܚܡܝܬܐ ܝܘܬܪܢܐ. ܡܠܘܐܐ 24 ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܩܐ ܡܢܝܚܬܐ ܘܒܘܣܡܐ ܘܒܚܒܫܐ ܡܬܚܡܬܐ ܣܥܬܐ ܕܦܘܠܚܢܐ ܘܝܘܡܐ ܕܡܢܝܚܬܐ ܒܦܘܪܥܢܐ. ܡܠܘܐܐ 25 ܐ. ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܠܚܕ ܩܕܪܐ ܨܦܝ ܡܢ ܚܘܠܡܢܐ ܒܚܒ݂ܫܐ ܡܟ݂ܘܠܬܐ ܘܠܒ݂ܫܬܐ ܘܒܝܬܐ ܘܕܪܡܢܐ ܘܗܩܘܬܐ ܠܚܬܪܓ̰ܡܘܬܐ ܒܕܥܢܐ ܕܒܛܠܘܬܐ ܘܡܪܥܐ ܘܐܪܡܠܬܐ ܘܣܝܒܘܬܐ ܘܐܗܒܠܛܐ ܐܚܪܢܐ. ܒ. ܝܡܝܘܬܐ ܘܝܠܕܘܬܐ ܐܝܬܠܗܘܢ ܗܩܘܬܐ ܩܐ ܬܓܒܪܬܐ ܘܗܝܪܬܐ ܡܬܕܠܢܝܬܐ ܘܝܗܠܐ ܒܪܝܐ ܒܐܘܪܚܐ ܕܓܘܪܐ ܝܢ ܠܐ ܐܝܬܠܗܘܢ ܗܩܘܬܐ ܐܝܟ ܐܚܕܕܐ. ܡܠܘܐܐ 26 ܐ. ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܠܝܘܠܦܢܐ ܘܝܘܠܦܢܐ ܓܪܓ ܗܒ݂ܐ ܕܠܐ ܦܘܪܥܢܐ ܓܘ ܡܕܪܫܬܐ ܫܪܒܝܬܐ ܘܪܗܛܐ ܫܬܐܣܢܐ. ܘܓܪܓ ܟܠ ܐܢܫܐ ܫܩܠ ܝܘܠܦܢܐ ܫܪܒ݂ܝܐ ܘܝܘܠܦܢܐ ܬܩܢܝܩܝܐ ܘܥܠܝܐ ܓܪܓ ܗܒ݂ܐ ܦܬܝܚܐ ܩܐ ܟܠ ܚܕ ܕܠܐ ܦܘܪܫܘܢܝܐ ܒܢܝܐ ܥܠ ܡܨܝܬܐ ܕܐܢܫܐ. ܒ. ܝܘܠܦܢܐ ܓܪܓ ܗܒ݂ܐ ܪܫܝܡܐ ܠܡܛܘܪܬܐ ܐܢܫܐ ܘܡܩܘܝܬܐ ܡܝܩܪܬܐ ܙܕܩܐ ܐܢܫܝܐ ܘܝܐܪܘܬܐ ܫܪܫܐܢܝܬܐ. ܓܪܓ ܡܪܘܚܐ ܦܪܡܝܬܐ ܘܡܬܩܒܠܢܘܬܐ ܘܪܚܡܘܬܐ ܒܝܠ ܟܠܝ ܐܬܪܘܬܐ ܘܓܢܣܐ ܘܓ̰ܡܥܬܐ ܬܘܕܬܢܝܐ ܘܡܙܝܕ ܥܒ݂ܕܘܝܬܐ ܕܐܡܘܬܐ ܡܚܝܕܐ ܠܚܡܝܬܐ ܕܫܠܡܐ. ܓ. ܐܒ݂ܗܐ ܐܝܬܠܗܘܢ ܗܩܘܬܐ ܠܓܒܝܬܐ ܝܘܠܦܢܐ ܩܐ ܝܗܠܝܗܝ. ܡܠܘܐܐ 27 ܐ. ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܩܐ ܫܪܟܬܐ ܓܘ ܚܝܐ ܡܪܕܘܬܢܝܐ ܕܚܕ ܫܘܬܦܘܬܐ ܘܫܩܠܬܐ ܝܘܬܪܢܐ ܡܢ ܐܡܢܐ ܘܫܪܟܬܐ ܓܘ ܡܛܘܪܢܘܬܐ ܥܠܡܝܬܐ ܘܝܘܬܪܐܢܘ. ܒ. ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܠܢܛܪܬܐ ܘܝܘܬܪܢܐ ܡܢ ܦܘܠܚܢܐ ܛܒ݂ܐ ܘܗܘܠܢܝܐ ܕܦܠܛܝ ܡܢ ܐܡܢܐ ܐܝܟܐ ܗܘ ܝܠܗ ܣܝܘܡܐ. ܡܠܘܐܐ 28 ܟܠ ܚܕ ܐܝܬܠܗ ܗܩܘܬܐ ܩܐ ܪܝܙܐ ܫܘܬܦܝܐ ܘܬܒ݂ܠܝܐ ܐܝܟܐ ܕܙܕܩܐ ܘܚܐܪܘܬܐ ܡܘܬܚܪܢܐ ܓܘ ܐܗܐ ܒܘܕܩܐ ܦܝܫܝ ܢܛܝܪܐ ܒܚܕ ܫܟܠܐ ܓܘܢܝܐ. ܡܠܘܐܐ 29 ܐ. ܟܠ ܚܕ ܐܢܫܐ ܐܝܬܠܗ ܘܓ̰ܒܘܬܐ ܠܦܘܬ ܫܘܬܦܘܬܐ ܐܝܟܐ ܡܛܘܪܢܘܬܐ ܦܪܣܘܦܝܬܐ ܝܠܗ ܡܘܡܟܘܢ. ܒ. ܒܕܥܢܐ ܕܡܦܠܚܬܐ ܕܗܩܘܝܬܐ ܘܚܐܪܘܬܐ ܟܠ ܚܕ ܓܪܓ ܡܝܩܪ ܗܩܘܬܐ ܘܚܐܪܘܬܐ ܕܐܚܪܢܐ. ܓ. ܐܢܐ ܙܕܩܐ ܘܚܐܪܘܝܬܐ ܓܪܓ ܓܘ ܟܠܝ ܐܗܒܠܛܐ ܠܐ ܦܝܫܝ ܡܘܦܠܚܐ ܒܚܕ ܐܘܪܚܐ ܠܒ݂ܕܪ ܡܢ ܢܝܫܐ ܘܒܢܝܬܐ ܕܐܡܘܬܐ ܡܚܝܕܐ. ܡܠܘܐܐ 30 ܡܢܕܝܢܐ ܕܠܝܢܐ ܦܝܫܐ ܡܘܬܚܪܐ ܓܘ ܐܗܐ ܒܘܕܩܐ ܓܪܓ ܠܐ ܦܝܫܝ ܡܬܘܪܓ̰ܡܐ ܒܝܕ ܚܕ ܐܬܪܐ ܝܢ ܓ̰ܡܥܬܐ ܝܢ ܦܪܣܘܦܐ ܠܒܪܬܐ ܓܘ ܥܒܘܕܘܝܬܐ ܡܚܪܘܬܐ ܗܟ̰ ܚܕ ܡܢ ܐܢܐ ܗܩܘܝܬܐ ܝܢ ܚܐܪܘܝܬܐ ܡܘܬܚܪܐ ܥܠܠ. ---- Bengali মানবাধিকারের সার্বজনীন ঘোষণাপত্র মুখবন্ধ যেহেতু মানব পরিবারের সকল সদস্যের সমান ও অবিচ্ছেদ্য অধিকারসমূহ এবং সহজাত মর্যাদার স্বীকৃতি‌ই হচ্ছে বিশ্বে শান্তি, স্বাধীনতা এবং ন্যায়বিচারের ভিত্তি; যেহেতু মানব অধিকারের প্রতি অবজ্ঞা এবং ঘৃণার ফলে মানুবের বিবেক লাঞ্ছিত বোধ করে এমন সব বর্বরোচিত ঘটনা সংঘটিত হয়েছে এবং যেহেতু এমন একটি পৃথিবীর উদ্ভবকে সাধারণ মানুষের সর্বোচ্চ কাঙ্খা রূপে ঘোষণা করা হয়েছে, যেখানে সকল মানুষ ধর্ম এবং বাক স্বাধীনতা ভোগ করবে এবং অভাব ও শংকামুক্ত জীবন যাপন করবে; যেহেতু মানুষ যাতে অত্যাচার ও উত্‍পীড়নের মুখে সর্বশেষ উপায় হিসেবে বিদ্রোহ করতে বাধ্য না হয় সেজন্য আ‌ইনের শাসন দ্বারা মানবাধিকার সংরক্ষণ করা অতি প্রয়োজনীয়; যেহেতু জাতিসমূহের মধ্যে বন্ধুত্বপূর্ণ সম্পর্ক উন্নয়নের প্রয়াস গ্রহণ করা অত্যাবশ্যক; যেহেতু সদস্য জাতিসমূহ জাতিসংঘের সনদে মৌলিক মানবাধিকার, মানব দেহের মর্যাদা ও মূল্য এবং নারী পুরুষের সমান অধিকারের প্রতি তাঁদের বিশ্বাস পুনর্ব্যক্ত করেছেন এবং বৃহত্তর স্বাধীনতার পরিমণ্ডলে সামাজিক উন্নতি এবং জীবনযাত্রার উন্নততর মান অর্জনে দৃঢ়প্রতিজ্ঞ হয়েছেন; যেহেতু সদস্য রাষ্ট্রসমূহ জাতিসংঘের সহযোগিতায় মানবাধিকার ও মৌলিক স্বাধীনতা সমূহের প্রতি সার্বজনীন সন্মান বৃদ্ধি এবং এদের যথাযথ পালন নিশ্চিতকরণের লক্ষ্য অর্জনে অঙ্গীকারবদ্ধ; যেহেতু এ স্বাধীনতা এবং অধিকারসমূহের একটি সাধারণ উপলব্ধি এ অঙ্গীকারের পূর্ণ বাস্তবায়নের জন্য সর্বাধিক গুরুত্বপূর্ণ এজন্য এখন সাধারণ পরিষদ এই মানবাধিকারের সার্বজনীন ঘোষণাপত্র জারি করছে এ ঘোষণা সকল জাতি এবং রাষ্ট্রের সাফল্যের সাধারণ মানদন্ড হিসেবে সে‌ই লক্ষ্যে নিবেদিত হবে, যেখানে প্রতিটি ব্যক্তি এবং সমাজের প্রতিটি অঙ্গ এ ঘোষণাকে সবসময় মনে রেখে পাঠদান ও শিক্ষার মাধ্যমে এ‌ই স্বাধীনতা ও অধিকার সমূহের প্রতি শ্রদ্ধাবোধ জাগ্রত করতে সচেষ্ট হবে এবং সকল সদস্য রাষ্ট্র ও তাদের অধীনস্থ ভূখণ্ডের জাতিসমূহ উত্তরোত্তর জাতীয় ও আন্তর্জাতিক প্রয়াসের মাধ্যমে এ‌ই অধিকার এবং স্বাধীনতাসমূহের সার্বজনীন ও কার্যকর স্বীকৃতি আদায় এবং যথাযথ পালন নিশ্চিত করবে। ধারা ১ সমস্ত মানুষ স্বাধীনভাবে সমান মর্যাদা এবং অধিকার নিয়ে জন্মগ্রহণ করে। তাঁদের বিবেক এবং বুদ্ধি আছে; সুতরাং সকলেরই একে অপরের প্রতি ভ্রাতৃত্বসুলভ মনোভাব নিয়ে আচরণ করা উচিত। ধারা ২ এ ঘোষণায় উল্লেখিত স্বাধীনতা এবং অধিকারসমূহে গোত্র, ধর্ম, বর্ণ, শিক্ষা, ভাষা, রাজনৈতিক বা অন্যবিধ মতামত, জাতীয় বা সামাজিক উত্‍পত্তি, জন্ম, সম্পত্তি বা অন্য কোন মর্যাদা নির্বিশেষে প্রত্যেকের‌ই সমান অধিকার থাকবে। কোন দেশ বা ভূখণ্ডের রাজনৈতিক, সীমানাগত বা আন্তর্জাতিক মর্যাদার ভিত্তিতে তার কোন অধিবাসীর প্রতি কোনরূপ বৈষম্য করা হবেনা; সে দেশ বা ভূখণ্ড স্বাধীন‌ই হোক, হোক অছিভূক্ত, অস্বায়ত্বশাসিত কিংবা সার্বভৌমত্বের অন্য কোন সীমাবদ্ধতায় বিরাজমান। ধারা ৩ জীবন, স্বাধীনতা এবং দৈহিক নিরাপত্তায় প্রত্যেকের অধিকার আছে। ধারা ৪ কা‌উকে অধীনতা বা দাসত্বে আবদ্ধ করা যাবে না। সকল প্রকার ক্রীতদাস প্রথা এবং দাসব্যবসা নিষিদ্ধ করা হবে। ধারা ৫ কা‌উকে নির্যাতন করা যাবে না; কিংবা কারো প্রতি নিষ্ঠুর, অমানবিক বা অবমাননাকর আচরণ করা যাবে না অথবা কা‌উকে এহেন শাস্তি দেওয়া যাবে না। ধারা ৬ আ‌ইনের সামনে প্রত্যেকের‌ই ব্যক্তি হিসেবে স্বীকৃতি লাভের অধিকার আছে। ধারা ৭ আ‌ইনের চোখে সবা‌ই সমান এবং ব্যক্তিনির্বিশেষে সকলে‌ই আ‌ইনের আশ্রয় সমানভাবে ভোগ করবে। এ‌ই ঘোষণা লঙ্ঘন করে এমন কোন বৈষম্য বা বৈষম্য সৃষ্টির প্ররোচনার মুখে সমান ভাবে আশ্রয় লাভের অধিকার প্রত্যেকের‌ই আছে। ধারা ৮ শাসনতন্ত্রে বা আ‌ইনে প্রদত্ত মৌলিক অধিকার লঙ্ঘনের ক্ষেত্রে উপযুক্ত জাতীয় বিচার আদালতের কাছ থেকে কার্যকর প্রতিকার লাভের অধিকার প্রত্যেকের‌ই রয়েছে। ধারা ৯ কা‌উকে‌ই খেয়ালখুশীমত গ্রেপ্তার বা অন্তরীণ করা কিংবা নির্বাসন দে‌ওয়া যাবে না। ধারা ১০ নিজের অধিকার ও দায়িত্ব নির্ধারণ এবং নিজের বিরুদ্ধে আনীত ফৌজদারি অভিযোগ নিরূপণের জন্য প্রত্যেকের‌ই পূর্ণ সমতার ভিত্তিতে একটি স্বাধীন এবং নিরপেক্ষ বিচার-আদালতে প্রকাশ্য শুনানি লাভের অধিকার রয়েছে। ধারা ১১ ১. দন্ডযোগ্য অপরাধে অভিযুক্ত প্রত্যেক ব্যক্তির আত্মপক্ষ সমর্থনের নিশ্চিত অধিকারসম্বলিত একটি প্রকাশ্য আদালতে আ‌ইনানুসারে দোষী প্রমাণিত না হ‌ওয়া পর্যন্ত নির্দোষ গণ্য হ‌ওয়ার অধিকার থাকবে। ২. কা‌উকে‌ই এমন কোন কাজ বা ক্রটির জন্য দণ্ডযোগ্য অপরাধে দোষী সাব্যস্ত করা যাবে না, যে কাজ বা ক্রটি সংঘটনের সময় জাতীয় বা আন্তর্জাতিক আ‌ইনে দণ্ডনীয় অপরাধ ছিলনা। দণ্ডযোগ্য অপরাধ সংঘটনের সময় যে শাস্তি প্রযোজ্য ছিল, তার চেয়ে গুরুতর শাস্তি‌ও দে‌ওয়া চলবে না। ধারা ১২ কারো ব্যক্তিগত গোপনীয়তা কিংবা তাঁর গৃহ, পরিবার ও চিঠিপত্রের ব্যাপারে খেয়ালখুশীমত হস্তক্ষেপ কিংবা তাঁর সুনাম ও সম্মানের উপর আঘাত করা চলবে না। এ ধরনের হস্তক্ষেপ বা আঘাতের বিরুদ্ধে আ‌ইনের আশ্রয় লাভের অধিকার প্রত্যেকের‌ই রয়েছে। ধারা ১৩ ১. নিজ রাষ্ট্রের চৌহদ্দির মধ্যে স্বাধীনভাবে চলাফেরা এবং বসবাস করার অধিকার প্রত্যেকের‌ই রয়েছে। ২. প্রত্যেকের‌ই নিজ দেশ সহ যে কোন দেশ পরিত্যাগ এবং স্বদেশে প্রত্যাবর্তনের অধিকার রয়েছে। ধারা ১৪ ১. নির্যাতনের হাত থেকে রক্ষা পা‌ওয়ার জন্য ভিন্নদেশে আশ্রয় প্রার্থনা করবার এবং সে দেশের আশ্রয়ে থাকবার অধিকার প্রত্যেকের‌ই রয়েছে। ২. অরাজনৈতিক অপরাধ এবং জাতিসংঘের উদ্দেশ্য এবং মূলনীতির পরিপন্থী কাজ থেকে সত্যিকারভাবে উদ্ভূত অভিযোগের ক্ষেত্রে এ অধিকার প্রার্থনা না‌ও করা যেতে পারে। ধারা ১৫ ১. প্রত্যেকের‌ই একটি জাতীয়তার অধিকার রয়েছে। ২. কা‌উকে‌ই যথেচ্ছভাবে তাঁর জাতীয়তা থেকে বঞ্চিত করা যাবে না, কিংবা কারো জাতীয়তা পরিবর্তনের অধিকার অগ্রাহ্য করা যাবে না। ধারা ১৬ ১. ধর্ম, গোত্র ও জাতি নির্বিশেবে সকল পূর্ণ বয়স্ক নরনারীর বিয়ে করা এবং পরিবার প্রতিষ্ঠার অধিকার রয়েছে। বিয়ে, দাম্পত্যজীবন এবং বিবাহবিচ্ছেদে তাঁদের সমান অধিকার থাকবে। ২. বিয়েতে ইচ্ছুক নরনারীর স্বাধীন এবং পূর্ণ সম্মতিতে‌ই কেবল বিয়ে সম্পন্ন হবে। ৩. পরিবার হচ্ছে সমাজের স্বাভাবিক এবং মৌলিক গোষ্ঠী-একক, সুতরাং সমাজ ও রাষ্ট্রের কাছ থেকে নিরাপত্তা লাভের অধিকার পরিবারের রয়েছে। ধারা ১৭ ১. প্রত্যেকের‌ই একা অথবা অন্যের সঙ্গে মিলিতভাবে সম্পত্তির মালিক হ‌ওয়ার অধিকার আছে। ২. কা‌উকে‌ই যথেচ্ছভাবে তাঁর সম্পত্তি থেকে বঞ্চিত করা বাবে না। ধারা ১৮ প্রত্যেকের‌ই ধর্ম, বিবেক ও চিন্তার স্বাধীনতায় অধিকার রয়েছে। এ অধিকারের সঙ্গে ধর্ম বা বিশ্বাস পরিবর্তনের অধিকার এবং এ‌ই সঙ্গে, প্রকাশ্যে বা একান্তে, একা বা অন্যের সঙ্গে মিলিতভাবে, শিক্ষাদান, অনুশীলন, উপাসনা বা আচারব্রত পালনের মাধ্যমে ধর্ম বা বিশ্বাস ব্যক্ত করার অধিকার‌ও অন্তর্ভূক্ত থাকবে। ধারা ১৯ প্রত্যেকের‌ই মতামত পোষণ এবং মতামত প্রকাশের স্বাধীনতায় অধিকার রয়েছে। অবাধে মতামত পোষণ এবং রাষ্ট্রীয় সীমানা নির্বিশেষে যে কোন মাধ্যমের মারফত ভাব এবং তথ্য জ্ঞাপন, গ্রহণ ও সন্ধানের স্বাধীনতা‌ও এ অধিকারের অন্তর্ভূক্ত। ধারা ২০ ১. প্রত্যেকের‌ই শান্তিপূর্ণ সমাবেশে অংশগ্রহণ ও সমিতি গঠনের স্বাধীনতায় অধিকার রয়েছে। ২. কা‌উকে কোন সংঘভূক্ত হতে বাধ্য করা যাবে না। ধারা ২১ ১. প্রত্যক্ষভাবে বা অবাধে নির্বাচিত প্রতিনিধিদের মাধ্যমে নিজ দেশের শাসন পরিচালনায় অংশগ্রহণের অধিকার প্রত্যেকের‌ই রয়েছে। ২. নিজ দেশের সরকারী চাকুরীতে সমান সুযোগ লাভের অধিকার প্রত্যেকের‌ই রয়েছে। ৩. জনগণের ইচ্ছা‌ই হবে সরকারের শাসন ক্ষমতার ভিত্তি; এ‌ই ইচ্ছা নিয়মিত সময়ের ব্যবধানে অনুষ্ঠিত প্রকৃত নির্বাচনের মাধ্যমে ব্যক্ত হবে; গোপন ব্যালট কিংবা সমপর্যায়ের কোন অবাধ ভোটদান পদ্ধতিতে এ নির্বাচন অনুষ্ঠিত হবে। ধারা ২২ সমাজের সদস্য হিসেবে প্রত্যেকের‌ই সামাজিক নিরাপত্তার অধিকার আছে। জাতীয় প্রচেষ্টা ও আন্তর্জাতিক সহযোগিতার মাধ্যমে রাষ্ট্রের সংগঠন ও সম্পদের সঙ্গে সঙ্গতি রেখে প্রত্যেকের‌ই আপন মর্যাদা এবং ব্যক্তিত্বের অবাধ বিকাশের জন্য অপরিহার্য সামাজিক, অর্থনৈতিক ও সাংস্কৃতিক অধিকারসমূহ আদায়ের অধিকার রয়েছে। ধারা ২৩ ১. প্রত্যেকের‌ই কাজ করার, স্বাধীনভাবে চাকুরীবেছে নেবার, কাজের ন্যায্য এবং অনুকূল পরিবেশ লাভ করার এবং বেকারত্ব থেকে রক্ষিত হবার অধিকার রয়েছে। ২. কোনরূপ বৈষম্য ছাড়া সমান কাজের জন্য সমান বেতন পাবার অধিকার প্রত্যেকের‌ই আছে। ৩. কাজ করেন এমন প্রত্যেকের‌ই নিজের এবং পরিবারের মানবিক মর্যাদার সমতুল্য অস্তিত্বের নিশ্চয়তা দিতে পারে এমন ন্যায্য ও অনুকূল পারিশ্রমিক লাভের অধিকার রয়েছে; প্রয়োজনবোধে একে অন্যান্য সামাজিক নিরাপত্তা ব্যবস্থাদি দ্বারা পরিবধিত করা যেতে পারে। ৪. নিজ স্বার্থ সংরক্ষণের জন্য প্রত্যেকের‌ই ট্রেড ই‌উনিয়ন গঠন এবং তাতে যোগদানের অধিকার রয়েছে। ধারা ২৪ প্রত্যেকের‌ই বিশ্রাম ও অবসরের অধিকার রয়েছে; নিয়মিত সময়ের ব্যবধানে বেতনসহ ছুটি এবং পেশাগত কাজের যুক্তিসঙ্গত সীমা‌ও এ অধিকারের অন্তর্ভূক্ত। ধারা ২৫ ১. খাদ্য, বস্ত্র, বাসস্থান, চিকিত্‍সা ও প্রয়োজনীয় সমাজ কল্যাণমূলক কার্যাদির সুযোগ এবং এ সঙ্গে পীড়া, অক্ষমতা, বৈধব্য, বার্ধক্য অথবা জীবনযাপনে অনিবার্যকারণে সংঘটিত অন্যান্য অপারগতার ক্ষেত্রে নিরাপত্তা এবং বেকার হলে নিরাপত্তার অধিকার সহ নিজের এবং নিজ পরিবারের স্বাস্থ্য এবং কল্যাণের জন্য পর্যাপ্ত জীবনমানের অধিকার প্রত্যেকের‌ই রয়েছে। ২. মাতৃত্ব এবং শৈশবাবস্থায় প্রতিটি নারী এবং শিশুর বিশেষ যত্ন এবং সাহায্য লাভের অধিকার আছে। বিবাহবন্ধন-বহির্ভূত কিংবা বিবাহবন্ধনজাত সকল শিশু অভিন্ন সামাজিক নিরাপত্তা ভোগ করবে। ধারা ২৬ ১. প্রত্যেকের‌ই শিক্ষালাভের অধিকার রয়েছে। অন্ততঃপক্ষে প্রাথমিক ও মৌলিক পর্যায়ে শিক্ষা অবৈতনিক হবে। প্রাথমিক শিক্ষা বাধ্যতামূলক হবে। কারিগরী ও বৃত্তিমূলক শিক্ষা সাধারণভাবে লভ্য থাকবে এবং উচ্চতর শিক্ষা মেধার ভিত্তিতে সকলের জন্য সমভাবে উন্মুক্ত থাকবে। ২. ব্যক্তিত্বের পূর্ণ বিকাশ এবং মানবিক অধিকার ও মৌলিক স্বাধীনতা-সমূহের প্রতি শ্রদ্ধাবোধ সুদৃঢ় করার লক্ষ্যে শিক্ষা পরিচালিত হবে। শিক্ষা সকল জাতি, গোত্র এবং ধর্মের মধ্যে সমঝোতা, সহিষ্ণুতা ও বন্ধুত্বপূর্ণ সম্পর্ক উন্নয়নের প্রয়াস পাবে এবং শান্তিরক্ষার স্বার্থে জাতিসংঘের কার্যাবলীকে এগিয়ে নিয়ে যাবে। ৩. কোন ধরনের শিক্ষা সন্তানকে দে‌ওয়া হবে, তা বেছে নেবার পূর্বাধিকার পিতামাতার থাকবে। ধারা ২৭ ১. প্রত্যেকের‌ই সমষ্টিগত সাংস্কৃতিক জীবনে অংশগ্রহণ করা, শিল্পকলা উপভোগ করা এবং বৈজ্ঞানিক অগ্রগতি ও তার সুফল সমূহে অংশীদার হ‌ওয়ার অধিকার রয়েছে। ২. বিজ্ঞান, সাহিত্য ও শিল্পকলা ভিত্তিক কোন কর্মের রচয়িতা হিসেবে নৈতিক ও বৈষয়িক স্বার্থ সংরক্ষণের অধিকার প্রত্যেকের‌ই থাকবে। ধারা ২৮ এ ঘোষণাপত্রে উল্লেখিত অধিকার ও স্বাধীনতাসমূহের বাস্তবায়ন সম্ভব এমন একটি সামাজিক ও আন্তর্জাতিক ব্যবস্থায় অংশীদারীত্বের অধিকার প্রত্যেকের‌ই আছে। ধারা ২৯ ১. প্রত্যেকের‌ই সে সমাজের প্রতি পালনীয় কর্তব্য রয়েছে, যে সমাজে‌ই কেবল তাঁর আপন ব্যক্তিত্বের স্বাধীন এবং পূর্ণ বিকাশ সম্ভব। ২. আপন স্বাধীনতা এবং অধিকারসমূহ ভোগ করার সময় প্রত্যেকে‌ই কেবলমাত্র ঐ ধরনের সীমাবদ্ধতা দ্বারা নিয়ন্ত্রিত হবেন যা অন্যদের অধিকার ও স্বাধীনতাসমূহ নিশ্চিত করা এবং একটি গণতান্ত্রিক সমাজব্যবস্থায় নৈতিকতা, গণশৃংখলা ও সাধারণ কল্যাণের ন্যায়ানুগ প্রয়োজন মেটাবার জন্য আ‌ইন দ্বারা নির্নীত হবে। ৩. জাতিসংঘের উদ্দেশ্য ও মূলনীতির পরিপন্থী কোন উপায়ে এ অধিকার ও স্বাধীনতাসমূহ ভোগ করা যাবে না। ধারা ৩০ কোন রাষ্ট্র, গোষ্ঠী বা ব্যক্তি এ ঘোষণাপত্রের কোন কিছুকে‌ই এমনভাবে ব্যাখ্যা করতে পারবেন না, যার বলে তারা এ‌ই ঘোষণাপত্রে উল্লেখিত অধিকার ও স্বাধীনতাসমূহ নস্যাত্‍ করতে পারে এমন কোন কাজে লিপ্ত হতে পারেন কিংবা সে ধরনের কোন কাজ সম্পাদন করতে পারেন। ---- Burmese အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ လူ့အခွင့်အရေး ကြေညာစာတမ်း ၁၉၄၈ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလ ၁၀ ရက်နေ့တွင် ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ ညီလာခံအစည်းအဝေးကြီးက လူ့အခွင့်အရေးကြေညာစာတမ်းကြီးကို အတည်ပြု၍ ကြေညာလိုက်ရာ ထိုကြေညာစာတမ်းကြီး၏ စာသားသည်နောက်စာမျက်နှာ များတွင် အပြည့်အစုံပါရှိသည်။ ဤကဲ့သို့ ရာဇဝင်တင်မည့် ကြေညာချက်ကို ပြုလုပ်ပြီးနောက် ဤညီလာခံအစည်းအဝေးကြီးက ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံ အားလုံးအား ထိုကြေညာစာတမ်းကြီး၏ စာသားကိုအများပြည်သူတို့ ကြားသိစေရန် ကြေညာပါမည့် အကြောင်းကိုလည်းကောင်း၊ ထို့ပြင်နိုင်ငံများ၊ သို့တည်းမဟုတ် နယ်မြေများ၏ နိုင်ငံရေး အဆင့်အတန်းကို လိုက်၍ ခွဲခြားခြင်း မပြုဘဲအဓိကအားဖြင့် စာသင်ကျောင်းများနှင့် အခြားပညာရေး အဖွဲ့အစည်းများတွင် ထိုကြေညာစာတမ်းကြီးကို ဖြန့်ချိ ဝေငှ စေရန်၊ မြင်သာအောင် ပြသထားစေရန်၊ ဖတ်ကြားစေရန်နှင့် အဓိပ္ပာယ်ရှင်းလင်း ဖော်ပြစေရန် ဆောင်ရွက်ပါမည့် အကြောင်းဖြင့် လည်းကောင်း ဆင့်ဆို လိုက်သည်။ စကားချီး . . . လူခပ်သိမ်း၏ မျိုးရိုးဂုဏ်သိက္ခာနှင့်တကွ လူတိုင်းအညီအမျှခံစားခွင့်ရှိသည့် အခွင့်အရေးများကို အသိအမှတ်ပြုခြင်းသည် လူခပ်သိမ်း၏လွတ်လပ်မှု၊ တရားမျှတမှု၊ ငြိမ်းချမ်းမှုတို့၏ အခြေခံအုတ်မြစ်ဖြစ်သောကြောင့်လည်းကောင်း၊ လူ့အခွင့်ရေးများကို အရေးမထား မထီလေးစားပြုခြင်းသည် လူခပ်သိမ်း၏ အကျင့်သိက္ခာကို ချိုးဖောက် ဖျက်ဆီးတတ်သည့် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သော အပြုအမှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သောကြောင့်လည်းကောင်း၊ လွတ်လပ်စွာ ဖွင့်ဟပြောဆိုနိုင်မှု လွတ်လပ်စွာ သက်ဝင် ယုံကြည်နိုင်မှု၊ ကြောက်ရွံ့ခြင်း၊ ချို့ငဲ့ခြင်းတို့မှ ကင်းလွတ်စွာ အသက်မွေးနိုင်မှုတို့ကို ခံစားရယူနိုင်စေမည့် လောကတစ်ခု ပေါ်ပေါက်လာရန်အရေးကို လူခပ်သိမ်းတို့က မိမိတို့၏ အထက်သန်ဆုံးသော လိုလားချက်ဆန္ဒကြီးအဖြစ်ဖြင့် ကြွေးကြော်ကြေညာပြီး ဖြစ်သောကြောင့် လည်းကောင်း၊ လူခပ်သိမ်းတို့သည်၊ တရားလက်လွတ် နှိပ်စက်ကလူပြုမှု၊ အုပ်စိုးမှုနှင့် ဖိစီး ညှဉ်းပန်းမှု တို့ကို နောက်ဆုံး မလွှဲသာ မရှောင်သာ လက်နက် စွဲကိုင်ကာ တော်လှန်ခြင်း၊ ပုန်ကန်ခြင်းမပြုစေရန်၊ လူအခွင့်ရေး များကိုဥပဒေဖြင့် ထိန်းသိမ်းကာကွယ် ပေးရမည်ဖြစ်သောကြောင့် လည်းကောင်း၊ နိုင်ငံ အချင်းချင်း ချစ်ခင်ရင်းနှီးစွာ ဆက်ဆံရေးကို ပိုမိုတိုးတက်စေရန် ကြံဆောင်ရမည်ဖြစ်သောကြောင့် လည်းကောင်း၊ ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်တို့သည် မူလလူ့အခွင့်အရေးများကို လည်းကောင်း၊ လူ၏ ဂုဏ်သိက္ခာကို လည်းကောင်း၊ ယောက်ျား မိန်းမတို့၏ တူညီသည့် အခွင့်အရေးများကို လည်းကောင်း၊ လေးစားယုံကြည်ပါသည် ဟုကုလသမဂ္ဂတွင် ထပ်မံ၍ အတည်ပြု ပြီးသည့်ပြင်၊ လူမှုကြီးပွား တိုးတက်ရေးနှင့်တကွ ပိုမို လွတ်လပ် ကောင်းမွန်သော လူ့ဘဝ အဆင့်အတန်းတို့ကို မြှင့်တင်ရန် သန္နိဋ္ဌာန်ချပြီး ဖြစ်သောကြောင့် လည်းကောင်း၊ ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံတို့သည် ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့နှင့်ပူးပေါင်း၍ လူအခွင့်အရေးများကိုလည်းကောင်း၊ အခြေခံလွတ်လပ်ခွင့် အခွင့်အရေးများကိုလည်းကောင်း၊ ကမ္ဘာ့တဝှမ်းလုံးတွင် ရိုသေလေးစား ကျင့်သုံးစောင့်စည်းကြခြင်းကို အားပေးမည်ဟု ကတိပြုပြီးဖြစ်သောကြောင့် လည်းကောင်း၊ ထိုကြောင့် အထွေထွေညီလာခံ က အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာလူ့အခွင့်ရေးကြေညာစာတမ်းကို လူတိုင်း အဖွဲ့ အစည်းတိုင်းသည် အစဉ် နှလုံးသွင်းလျက် ကမ္ဘာ တဝှမ်းလုံးတွင် အဆိုပါ အခွင့်အရေးများနှင့် လွတ်လပ် ခွင့်များကို ရိုသေလေးစားကြစေရန် ဆုံးမ သွန်သင်ခြင်းဖြင့် အားထုတ် ကြရမည်ဟုလည်းကောင်း၊ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများနှင့် ထိုနိုင်ငံတို့၏အာဏာပိုင်အတွင်းရှိ နယ်ပယ်ဆိုင်ရာ တိုင်းသူပြည်သား များအား အဆိုပါ အခွင့်အရေးနှင့် လွတ်လပ်ခွင့်များကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ထိရောက်စွာ သိမှတ်ကျင့်သုံး စောင့်စည်းကြစေရန် ပြည်တွင်းပြည်ပဆိုင်ရာ တိုးတက်သော ဆောင်ရွက်ချက်များဖြင့် အားထုတ်ကြရမည်ဟုလည်းကောင်း ရည်ရွယ်ပြီးလျှင် လူ့အခွင့်အရေး များဆိုင်ရာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကြေညာစာတမ်းကို နိုင်ငံခပ်သိမ်း၊ လူခပ်သိမ်းတို့ တပြေးညီစွာ ဆောင်ရွက် နိုင်ကြစိမ့်သောငှာ ယခုထုတ်ပြန် ကြေညာလိုက်သည်။ အပိုဒ် ၁ လူတိုင်းသည် တူညီ လွတ်လပ်သော ဂုဏ်သိက္ခာဖြင့် လည်းကောင်း၊ တူညီလွတ်လပ်သော အခွင့်အရေးများဖြင့် လည်းကောင်း၊ မွေးဖွားလာသူများ ဖြစ်သည်။ ထိုသူတို့၌ ပိုင်းခြား ဝေဖန်တတ်သော ဉာဏ်နှင့် ကျင့်ဝတ် သိတတ်သော စိတ်တို့ရှိကြ၍ ထိုသူတို့သည် အချင်းချင်း မေတ္တာထား၍ ဆက်ဆံကျင့်သုံးသင့်၏။ အပိုဒ် ၂ လူတိုင်းသည် လူ့အခွင့် အရေး ကြေညာစာတမ်းတွင် ဖော်ပြထားသည့် အခွင့်အရေး အားလုံး၊ လွတ်လပ်ခွင့် အားလုံးတို့ကို ပိုင်ဆိုင် ခံစားခွင့်ရှိသည်။ လူမျိုးနွယ်အားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ အသားအရောင်အားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ ကျား၊ မ၊ သဘာဝအားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ ဘာသာစကားအားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ ကိုးကွယ်သည့် ဘာသာအားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ နိုင်ငံရေးယူဆချက်၊ သို့တည်းမဟုတ် အခြားယူဆချက်အားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ နိုင်ငံနှင့် ဆိုင်သော၊ သို့တည်းမဟုတ် လူမှုအဆင့်အတန်းနှင့် ဆိုင်သော ဇစ်မြစ် အားဖြင့်ဖြစ်စေ၊ ပစ္စည်း ဥစ္စာ ဂုဏ်အားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ မျိုးရိုးဇာတိအားဖြင့် ဖြစ်စေ၊ အခြား အဆင့်အတန်း အားဖြင့် ဖြစ်စေ ခွဲခြားခြင်းမရှိစေရ။ ထို့ပြင် လူတစ်ဦး တစ်ယောက် နေထိုင်ရာ နိုင်ငံ၏ သို့တည်းမဟုတ် နယ်မြေဒေသ၏ နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ဖြစ်စေ စီရင် ပိုင်ခွင့်ဆိုင်ရာ ဖြစ်စေ တိုင်းပြည် အချင်းချင်း ဆိုင်ရာဖြစ်စေ၊ အဆင့်အတန်း တစ်ခုခုကို အခြေပြု၍ သော်လည်းကောင်း၊ ဒေသနယ်မြေတစ်ခုသည် အချုပ်အခြာ အာဏာပိုင် လွတ်လပ်သည့် နယ်မြေ၊ သို့တည်းမဟုတ် ကုလသမဂ္ဂ ထိန်းသိမ်း စောင့်ရှောက် ထားရသည့် နယ်မြေ၊ သို့တည်းမဟုတ် ကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ်ခွင့် အာဏာတို့ တစိတ်တဒေသလောက်သာ ရရှိသည့် နယ်မြေ စသဖြင့် ယင်းသို့ သော နယ်မြေများ ဖြစ်သည်၊ ဖြစ်သည် ဟူသော အကြောင်းကို အထောက်အထား ပြု၍ သော်လည်းကောင်း ခွဲခြားခြင်း လုံးဝ မရှိစေရ။ အပိုဒ် ၃ လူတိုင်း၌ အသက်ရှင်ရန် လွတ်လပ်ခွင့်နှင့် လုံခြုံစိတ်ချခွင့် ရှိသည်။ အပိုဒ် ၄ မည်သူကိုမျှ ကျေးကျွန်အဖြစ်၊ သို့တည်းမဟုတ် အစေအပါးအဖြစ်၊ နိုင်ထက်စီးနင်း စေခိုင်းခြင်း မပြုရ၊ လူကို ကျေးကျွန် သဖွယ် အဓမ္မ စေခိုင်းခြင်း၊ အရောင်းအဝယ် ပြုခြင်းနှင့် ထိုသဘော သက်ရောက်သော လုပ်ငန်းဟူသမျှကို ပိတ်ပင် တားမြစ် ရမည်။ အပိုဒ် ၅ မည်သူကိုမျှ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်း၊ သို့တည်းမဟုတ် ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်စွာ လူမဆန်စွာ ဂုဏ်ငယ်စေသောဆက်ဆံမှု မပြုရ၊ သို့တည်းမဟုတ် အပြစ်ဒဏ် ပေးခြင်းမပြုရ။ အပိုဒ် ၆ လူတိုင်းတွင် ဥပဒေအရာ၌ လူပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦး အဖြစ်ဖြင့် အရာခပ်သိမ်းတွင် အသိအမှတ် ပြုခြင်းကို ခံယူပိုင်ခွင့်ရှိသည်။ အပိုဒ် ၇ လူအားလုံးတို့သည် ဥပဒေအရာ၌ တူညီကြသည့်အပြင်၊ ဥပဒေ၏ အကာအကွယ်ကို ခြားနားခြင်း မခံရစေဘဲ တူညီစွာ ခံစားပိုင်ခွင့်ရှိသည်။ ဤကြေညာ စာတမ်းပါ သဘောတရားများကို ဖီဆန်၍ ခွဲခြားခြင်းမှ လည်းကောင်း၊ ထိုသို့ခွဲခြားခြင်းကို လှုံဆော်ခြင်းမှ လည်းကောင်း၊ ကင်းလွတ် စေရန် အကာအကွယ်ကို တူညီစွာ ခံစားပိုင်ခွင့် ရှိသည်။ အပိုဒ် ၈ ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေက သော်လည်းကောင်း အခြား ဥပဒေက သော်လည်းကောင်း လူတိုင်းအတွက် ပေးထားသည့် အခြေခံ အခွင့်အရေး များသည် ချိုးဖောက် ဖျက်ဆီးခြင်းခံခဲ့ရလျှင် ထိုသို့ ချိုးဖောက်ဖျက်ဆီးသော ပြုလုပ်မှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော နစ်နာချက် အတွက် ထိုသူသည် နိုင်ငံဆိုင်ရာ အာဏာပိုင်တရားရုံးတွင် ထိရောက်စွာ သက်သာ ခွင့်ရနိုင်စေရမည်။ အပိုဒ် ၉ မည်သူမျှ ဥပဒေအရ မဟုတ်သော ဖမ်းဆီးခြင်းကို ဖြစ်စေ၊ ချုပ်နှောင်ခြင်းကို ဖြစ်စေ၊ ပြည်နှင်ခြင်းကို ဖြစ်စေ မခံစေရ။ အပိုဒ် ၁၀ အခွင့်အရေးများနှင့် တာဝန် ဝတ္တရားများကို အဆုံးအဖြတ်ခံရာတွင် လည်းကောင်း၊ ပြစ်မှုကြောင့် တရားစွဲဆို စီရင်ဆုံးဖြတ်ခံရာတွင် လည်းကောင်း၊ လူတိုင်းသည် လွတ်လပ်၍ ဘက်မလိုက်သော တရားရုံးတော်၏ လူအများ ရှေ့မှောက်တွင် မျှတစွာ ကြားနာစစ်ဆေးခြင်းကို တူညီစွာ ခံစားပိုင်ခွင့်ရှိသည်။ အပိုဒ် ၁၁ (၁) လူအများ ရှေ့မှောက်၌ ဥပဒေအတိုင်း စစ်ဆေး၍ ပြစ်မှုကျူးလွန်သည်ဟု ထင်ရှား စီရင်ခြင်းခံရသည့် အချိန်အထိ ပြစ်မှုနှင့် တရားစွဲဆိုခြင်း ခံရသူတိုင်းသည် အပြစ်မဲ့သူဟူ၍ ယူဆခြင်းခံထိုက်သည့် အခွင့်အရေးရှိသည်။ ထိုအမှုကို ကြားနာစစ်ဆေးရာဝယ် စွပ်စွဲခံရသည့် ပြစ်မှုအတွက် ခုခံချေပနိုင်ရန် လိုအပ်သော အခွင့်အရေးများကို ထိုသူအား ပေးပြီး ဖြစ်စေရမည်။ (၂) လူတစ်ဦးတစ်ယောက်အား နိုင်ငံဥပဒေအရဖြစ်စေ၊ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဥပဒေအရ ဖြစ်စေ၊ ပြစ်မှုမမြောက်သော လုပ်ရပ် သို့မဟုတ် ပျက်ကွက်မှုအရ ဆွဲဆိုပြစ်ပေးခြင်း မပြုရ။ ထို့အပြင် ပြစ်မှုကျူးလွန်စဉ်အခါက ထိုက်သင့်စေနိုင်သော အပြစ်ဒဏ်ထက်ပိုမိုကြီးလေးသော အပြစ်ဒဏ်ကို ထိုက်သင့်ခြင်းမရှိစေရ။ အပိုဒ် ၁၂ မည်သူမျှ မိမိသဘောအတိုင်း အေးချမ်းလွတ်လပ်စွာ နေထိုင်ခြင်းကို သော်လည်းကောင်း၊ မိမိ၏ မိသားစုကို သော်လည်းကောင်း၊ မိမိ၏ နေအိမ် အသိုက်အဝန်းကို သော်လည်းကောင်း၊ စာပေးစာယူကို သော်လည်းကောင်း၊ ဥပဒေအရ မဟုတ်သော ဝင်ရောက် စွက်ဖက်ခြင်း မခံစေရ။ ထို့ပြင် မိမိ၏ဂုဏ်သိက္ခာ ကိုလည်း အထက်ပါအတိုင်း ပုတ်ခတ်ခြင်း မခံစေရ။ လူတိုင်းတွင် ထိုသို့ ဝင်ရောက်စွက်ဖက်ခြင်းမှ သော်လည်းကောင်း ပုတ်ခတ်ခြင်းမှ သော်လည်းကောင်း ဥပဒေအရ ကာကွယ် ပိုင်ခွင့်ရှိသည်။ အပိုဒ် ၁၃ (၁) လူတိုင်းတွင် မိမိ၏နိုင်ငံ နယ်နိမိတ် အတွင်း၌ လွတ်လပ်စွာ သွားလာ ရွှေ့ပြောင်း နိုင်ခွင့်၊ နေထိုင်ခွင့်ရှိသည်။ (၂) လူတိုင်းတွင် မိမိနေထိုင်ရာ တိုင်းပြည်မှ လည်းကောင်း၊ အခြားတိုင်းပြည်မှလည်းကောင်း ထွက်ခွာ သွားပိုင်ခွင့်ရှိသည့်အပြင်၊ မိမိ၏ တိုင်းပြည်သို့ ပြန်လာ ပိုင်ခွင့်လည်းရှိသည်။ အပိုဒ် ၁၄ (၁) လူတိုင်းသည် ညှဉ်းပန်း နှိပ်စက် ခံနေရခြင်းမှ လွတ်ကင်းရန် အခြားတိုင်းပြည် များ၌ အေးချမ်းစွာ ခိုလှုံနေနိုင်ခွင့်ရှိသည်။ (၂) နိုင်ငံရေးနှင့် မပတ်သက်သည့် ပြစ်မှုများမှ သော်လည်းကောင်း၊ ကုလသမဂ္ဂ၏ ရည်ရွက်ချက်နှင့် သဘောတရား မှုများကို ဖီဆန်သော အမှုများမှ သော်လည်းကောင်း၊ အမှန် ပေါ်ပေါက် လာသော ပြစ်မှုကြောင့် တရားစွဲဆိုခြင်း ခံရသည့် အမှုအခင်းများတွင် အထက်ပါ အခွင့်အရေးကို အသုံးမပြုနိုင်စေရ။ အပိုဒ် ၁၅ (၁) လူတိုင်းသည်၊ နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံသားအဖြစ် ခံယူခွင့်ရှိသည်။ (၂) ဥပဒေအရ မဟုတ်လျှင် မည်သူမျှ မိမိ၏ နိုင်ငံသားအဖြစ်ကို စွန့်လွှတ်ခြင်း မခံစေရ၊ နိုင်ငံသားအဖြစ် ပြောင်းလဲနိုင်သော အခွင့်အရေးကို လည်း ငြင်းပယ်ခြင်း မခံစေရ။ အပိုဒ် ၁၆ (၁) အရွယ်ရောက် ပြီးသော ယောကျာ်း နှင့် မိန်းမတို့တွင် လူမျိုးကို သော်လည်းကောင်း၊ နိုင်ငံသားအဖြစ်ကို သော်လည်းကောင်း၊ ကိုးကွယ်သည့် ဘာသာကို သော်လည်းကောင်း၊ အကြောင်းပြု၍ ချုပ်ချယ် ကန့်သတ်ခြင်း မရှိဘဲ၊ ထိမ်းမြားနိုင်ခွင့် နှင့် မိသားစု ထူထောင်နိုင်ခွင့်ရှိသည်။ အဆိုပါ ယောကျာ်းနှင့် မိန်းမ တို့သည် လင်မယားအဖြစ် ပေါင်းသင်းနေစဉ် အချိန် အတွင်း၌ သော်လည်းကောင်း၊ အိမ်ထောင်ကို ဖျက်သိမ်း၍ ကွာရှင်းကြသည့် အခါ၌လည်းကောင်း၊ လက်ထပ် ပေါင်းသင်း အိမ်ထောင်ပြုခြင်း နှင့် စပ်လျဉ်းသော တူညီသည့် အခွင့်အရေးများကို ရရှိထိုက်သည်။ (၂) သတို့သား နှင့် သတို့သမီး နှစ်ဦးနှစ်ဘက်၏ လွတ်လပ်သော သဘောဆန္ဒရှိမှသာလျှင် ထိမ်းမြားခြင်းကို ပြုရမည်။ (၃) မိသားစု တစ်ခုသည် လူ့အဖွဲ့အစည်း၏ သဘာဝကျသော အခြေခံအဖွဲ့တစ်ရပ်ဖြစ်သည်၊ ထိုမိသားစုသည် လူ့ အဖွဲ့အစည်းနှင့် အစိုးရတို့၏ ကာကွယ်စောင့်ရှောက်ခြင်းကို ခံယူခွင့်ရှိသည်။ အပိုဒ် ၁၇ (၁) လူတိုင်းတွင် မိမိတစ်ဦး ချင်းသော်လည်းကောင်း၊ အခြားသူများနှင့် ဖက်စပ်၍ သော်လည်းကောင်း၊ ပစ္စည်းဥစ္စာ တို့ကို ပိုင်ဆိုင်ရန် အခွင့်အရေးရှိရမည်။ (၂) ဥပဒေအရ မဟုတ်လျှင်၊ မည်သူမျှ မိမိ၏ ပစ္စည်းဥစ္စာပိုင်ဆိုင်ခွင့်ကို စွန့်လွှတ်ခြင်း မခံစေရ။ အပိုဒ် ၁၈ လူတိုင်းတွင် လွတ်လပ်စွာ တွေးခေါ် ကြံဆနိုင်ခွင့်၊ လွတ်လပ်စွာ ခံယူရပ်တည်နိုင်ခွင့် နှင့် လွတ်လပ်စွာ သက်ဝင် ကိုးကွယ်နိုင်ခွင့်ရှိသည်။ အဆိုပါ အခွင့်အရေးများ၌ မိမိကိုးကွယ်သည့် ဘာသာကို သို့တည်းမဟုတ် သက်ဝင်ယုံကြည်ချက်ကို လွတ်လပ်စွာ ပြောင်းလဲနိုင်ခွင့် ပါဝင်သည့် အပြင် မိမိတစ်ယောက် ချင်းဖြစ်စေ၊ အခြားသူများနှင့် စုပေါင်း၍ဖြစ်စေ၊ ပြည်သူအများ ရှေ့မှောက်တွင် သော်လည်းကောင်း၊ ရှေ့မှောက်တွင် မဟုတ်ဘဲ သော်လည်းကောင်း၊ မိမိ ကိုးကွယ်သော ဘာသာကို သို့တည်းမဟုတ် သက်ဝင် ယုံကြည်ချက်ကို လွတ်လပ်စွာ သင်ပြနိုင်ခွင့်၊ ကျင့်သုံးနိုင်ခွင့်၊ ဝတ်ပြုကိုးကွယ်နိုင်ခွင့်နှင့် ဆောက်တည် နိုင်ခွင့်တို့လည်း ပါဝင်သည်။ အပိုဒ် ၁၉ လူတိုင်းတွင် လွတ်လပ်စွာ ထင်မြင် ယူဆနိုင်ခွင့်နှင့် လွတ်လပ်စွာ ဖွင့်ဟ ဖော်ပြနိုင်ခွင့်ရှိသည်။ အဆိုပါ အခွင့်အရေးများ၌ အနှောင့် အယှက်မရှိဘဲ လွတ်လပ်စွာ ထင်မြင်ယူဆနိုင်ခွင့် ပါဝင် သည့်အပြင်၊ နိုင်ငံနယ်နိမိတ်များကို ထောက်ထားရန် မလိုဘဲ သတင်းအကြောင်းအရာနှင့် သဘောတရားများကို တနည်းနည်းဖြင့် လွတ်လပ်စွာ ရှာယူဆည်းပူးနိုင်ခွင့်၊ လက်ခံနိုင်ခွင့်နှင့် ဝေငှ ဖြန့်ချီခွင့်တို့လည်း ပါဝင်သည်။ အပိုဒ် ၂၀ (၁) လူတိုင်းတွင် လွတ်လပ် အေးချမ်းစွာ စုဝေးနိုင်ခွင့် နှင့် ဖွဲ့စည်းနိုင်ခွင့် တို့ ရှိသည်။ (၂) မည်သူကိုမျှ အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုသို့ ဝင်စေရန် အတင်းအကျပ်မပြုရ။ အပိုဒ် ၂၁ (၁) လူတိုင်းတွင် မိမိနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေး၌ ကိုယ်တိုင်ဖြစ်စေ၊ လွတ်လပ်စွာ ရွေးချယ်လိုက်သည့် ကိုယ်စားလှယ်များမှ တစ်ဆင့်ဖြစ်စေ ပါဝင် ဆောင်ရွက်နိုင်ခွင့် ရှိသည်။ (၂) လူတိုင်းတွင် မိမိ၏နိုင်ငံရှိ ပြည်သူ့ ဝန်ထမ်းအဖွဲ့၌ ဝင်ရောက်နိုင်ရန် တူညီသည့်အခွင့် အရေးရှိသည်။ (၃) ပြည်သူပြည်သားတို့၏ ဆန္ဒသည် အုပ်ချုပ် အာဏာ၏ အခြေခံဖြစ်ရမည်၊ အဆိုပါ ဆန္ဒကို အချိန်ကာလပိုင်းခြားလျက် စစ်မှန်သောရွေးကောက်ပွဲများဖြင့် ထင်ရှားစေရမည်။ ရွေးကောက် ပွဲများတွင်လည်း လူတိုင်းအညီအမျှ ဆန္ဒမဲ ပေးနိုင်ခွင့် ရှိရမည့်အပြင်၊ ထိုရွေးကောက်ပွဲများကို လျှို့ဝှက် မဲပေး စနစ်ဖြင့် ဖြစ်စေ၊ အလားတူ လွတ်လပ်သော မဲပေးစနစ် ဖြင့်ဖြစ်စေ၊ ကျင်းပရမည်။ အပိုဒ် ၂၂ လူတိုင်းတွင် လူ့အဖွဲ့အစည်း၏ အဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးအနေနှင့် လူမှုရေး လုံခြုံခွင့်ရယူပိုင့်ခွင့်ရှိသည့်အပြင် နိုင်ငံရေးကြိုးပမ်းမှုဖြင့်ဖြစ်စေ၊ နိုင်ငံတကာ ပူပေါင်းဆောင်ရွက်မှုဖြင့်ဖြစ်စေ၊ နိုင်ငံအသီးသီး၏ဖွဲ့စည်းပုံနှင့် လည်းကောင်း၊ သယံဇာတအင်အားနှင့်လည်းကောင်း ထိုလူ၏ ဂုဏ်သိက္ခာနှင့် စရိုက်လက္ခဏာ လွတ်လပ်စွာ တိုးတက်မြင့်မားရေးအတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သော စီးပွားရေး၊ လူမှုရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှု အခွင့်အရေးများကို သုံးစွဲပိုင်ခွင့်ရှိသည်။ အပိုဒ် ၂၃ (၁) လူတိုင်းတွင် အလုပ်လုပ် ရန်လည်းကောင်း၊ မိမိနှစ်သက်ရာ အသက်မွေးမှု အလုပ် အကိုင်ကို လွတ်လပ်စွာရွေးချယ်ရန် လည်းကောင်း၊ တရား မျှတ၍ လုပ်ပျော်သော အလုပ်ခွင်၏ အခြေအနေကို ရရှိရန် လည်းကောင်း၊ အလုပ်လက်မဲ့ ဖြစ်ရခြင်းမှ အကာအကွယ် ရရှိရန် လည်းကောင်း အခွင့်အရေးရှိသည်။ (၂) လူတိုင်းတွင် ခွဲခြားခြင်းမခံရစေဘဲ၊ တူညီသော အလုပ်အတွက် တူညီသော အခကြေးငွေ ရနိုင်ခွင့်ရှိသည်။ (၃) အလုပ်လုပ်ကိုင်သည့် လူတိုင်းတွင်၊ မိမိနှင့် မိမိ၏ မိသားစုအတွက် လူ့ဂုဏ်သိက္ခာ နှင့် ညီအောင် နေထိုင် စားသောက်နိုင်ရန်၊ စိတ်ချလောက်သည့်ပြင်၊ တရား မျှတ၍ လုပ်ပျော်သည့် လစာကြေးငွေ ရပိုင်ခွင့်ရှိသည်။ လိုအပ်ခဲ့လျှင်အခြား နည်းလမ်းများမှ လူမှုရေး အထောက်အပံ့ကိုလည်း ထပ်မံ၍ ရနိုင်ခွင့် ရှိသည်။ (၄) လူတိုင်းတွင် မိမိအကျိုး ခံစားခွင့်ကို ကာကွယ်ရန် အလုပ်သမား အစည်းအရုံးများ ဖွဲ့စည်းခွင့်၊ ပါဝင် ဆောင်ရွက်ခွင့် ရှိသည်။ အပိုဒ် ၂၄ လူတိုင်းတွင် သင့်မြတ်လျော်ကန်စွာ ကန့်သတ်ထားသည့် အလုပ်လုပ်ချိန် အပြင်၊ လစာနှင့်တကွ အခါကာလအားလျော်စွာ သတ်မှတ် ထားသည့် အလုပ် အားလပ်ရက်များပါဝင်သည့် အနားယူခွင့်နှင့် အားလပ်ခွင့် ခံစားပိုင်ခွင့် ရှိသည်။ အပိုဒ် ၂၅ (၁) လူတိုင်းတွင် မိမိနှင့်တကွ မိမိ၏ မိသားစုကျန်းမာရေးနှင့်တကွ ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ အေးချမ်းစွာ နေထိုင်နိုင်ရေး အတွက် အစာအဟာရ၊ အဝတ်အထည် နေအိမ်၊ ဆေးဝါး အကူအညီနှင့် လိုအပ်သည့် လူမှု အထောက်အပံ့များ ပါဝင်သော သင့်တော် လျှောက်ပတ်သည့် လူမှု အဆင့်အတန်းကို ရယူခံစားခွင့် ရှိသည်။ ထို့ပြင် အလုပ်လက်မဲ့ဖြစ်သော အခါ၌ သော်လည်းကောင်း၊ မကျန်းမမာဖြစ်သော အခါ၌ သော်လည်းကောင်း၊ ကိုယ်အင်္ဂါမစွမ်းမသန်ဖြစ်သော အခါ၌ သော်လည်းကောင်း၊ မုဆိုးမဖြစ်သော အခါ၌ သော်လည်းကောင်း၊ အသက်အရွယ်အိုမင်းသော အခါ၌ သော်လည်းကောင်း၊ မိမိကိုယ်တိုင်က မတတ်နိုင်သောအကြောင်းကြောင့် ဝမ်းစာ ရှာမှီးနိုင်သောနည်းလမ်း မရှိသော အခါ၌ သော်လည်းကောင်း၊ နေထိုင်စားသောက်ရေးအတွက် လုံခြုံစိတ်ချရမှု အခွင့်အရေးရှိသည်။ (၂) သားသည် မိခင်များနှင့် ကလေးများသည် အထူးစောင့်ရှောက်ခြင်းနှင့် အကူအညီပေးခြင်းကို ရခွင့် ရှိသည်။ ဥပဒေအရ ထိမ်းမြားခြင်းဖြင့်ဖြစ်စေ အခြား နည်းဖြင့် ဖြစ်စေ မွေးဖွားသော ကလေးအားလုံးသည် တူညီသော လူမှု ကာကွယ် စောင့်ရှောက်ရေးကို ရယူ ခံစားကြရမည်။ အပိုဒ် ၂၆ (၁) လူတိုင်းသည် ပညာသင် ယူနိုင်ခွင့်ရှိသည်၊ အနည်းဆုံးမူလတန်းနှင့် အခြေခံ အဆင့် အတန်းများတွင် ပညာ သင်ကြားရေးသည် အခမဲ့ဖြစ်ရမည်။ မူလတန်းပညာသည် မသင်မနေရ ပညာ ဖြစ်ရမည်။ စက်မှုလက်မှုပညာနှင့် အသက်မွေးမှု ပညာများကို ယေဘူယျအားဖြင့် သင်ကြားရယူနိုင်စေရမည်။ ထို့ပြင် အထက်တန်းပညာအတွက် အရည်အချင်းကို အခြေခံပြု၍ တူညီသော အခွင့်အရေး ရရှိစေရမည်။ (၂) ပညာသင်ကြားရေးကို လူသားတို့၏စရိုက်လက္ခဏာအပြည့်အဝတိုးတက်မှု အပြင်၊ လူ့အခွင့်အရေးနှင့် အခြေခံလွတ်လပ်ခွင့် ရိုသေ လေးစားမှု တို့ကို ရှင်သန်ဖွံ့ဖြိုးလာစေရန် ရည်ရွယ်၍ သင်ကြား စေရမည်။ ပညာသင်ကြားရေးသည် နိုင်ငံ အားလုံး တို့တွင် လည်းကောင်း၊ လူမျိုးစုများ တွင်လည်းကောင်း၊ ဘာသာရေးအသင်းအဖွဲ့များတွင် လည်းကောင်း၊ အချင်းချင်းနားလည်မှု၊ သည်းခံ မှုနှင့် ခင်မင်ရင်းနှီးမှုတို့ကို အားပေးရမည်။ ထို့ပြင် ငြိမ်းချမ်းရေး တည်တံ့အောင် ဆောင်ရွက်ရန် အလို့ငှာ၊ ကုလသမဂ္ဂ၏ ဆောင်ရွက်မှုများကိုလည်း ဖြစ်မြောက် အောင် အားပေးရမည်။ (၃) မိဘတို့တွင်၊ မိမိတို့၏ ကလေးများ သင်ယူရမည့် ပညာ အမျိုးအစားကို ရွေးချယ်နိုင်သော လက်ဦး အခွင့်အရေးရှိသည်။ အပိုဒ် ၂၇ (၁) လူတိုင်းတွင် သက်ဆိုင်ရာ ယဉ်ကျေးမှု လောက၌ လွတ်လပ်စွာ ပါဝင်ဆောင် ရွက်နိုင်ခွင့် သုခုမပညာရပ် များကို လွတ်လပ်စွာလိုက်စား မွေ့လျော်နိုင်ခွင့်၊ သိပ္ပံ ပညာထွန်းကားရေး လုပ်ငန်းများတွင် လွတ်လပ်စွာ ဝင်ရောက် လုပ်ကိုင် နိုင်ခွင့်နှင့် ထိုပညာ၏ အကျိုး အာနိသင်များကို လွတ်လပ်စွာ ခံစားသုံးစွဲနိုင်ခွင့် ရှိသည်။ (၂) လူတိုင်းတွင် သိပ္ပံမှ ဖြစ်စေ၊ စာပေမှဖြစ်စေ၊ သုခုမပညာမှ ဖြစ်စေ၊ မိမိကိုယ်ပိုင်ဉာဏ်ဖြင့် ကြံစည်ဖန်တီးမှုမှ ဖြစ်ထွန်းလာသည့် ဂုဏ်နှင့် ငွေကြေး အကျိုးအမြတ်များကို ခံစားရယူနိုင်ရန် အခွင့်အရေးအတွက် ကာကွယ်မှုကို ရရှိရန် အခွင့်အရေး ရှိသည်။ အပိုဒ် ၂၈ လူတိုင်းသည် ဤကြေညာ စာတမ်းတွင် ဖော်ပြထားသည့် အခွင့်အရေးများ နှင့် လွတ်လပ်ခွင့်များကို အပြည့်အစုံ ရယူနိုင်သော လူမှုဆက်ဆံရေး အခြေအနေနှင့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဆက်ဆံရေး အခြေအနေတို့၏ အကျိုးကျေးဇူးကို ခံစားနိုင်ခွင့် ရှိသည်။ အပိုဒ် ၂၉ (၁) မိမိ၏စရိုက်လက္ခဏာ လွတ်လပ်စွာ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်နိုင်သည့် တစ်ခုတည်းသော လူ့အသိုက်အဝန်း အတွက်လူတိုင်း၌ တာဝန် ရှိသည်။ (၂) မိမိ၏ အခွင့်အရေးများနှင့် လွတ်လပ် ခွင့်များကို သုံးစွဲရာတွင် လူတိုင်းသည်၊ အခြားသူများ၏ အခွင့်အရေးများနှင့် လွတ်လပ်ခွင့်များကိုအသိအမှတ်ပြု၍ ရိုသေလေးစားစေရန်အလို့ငှာ လည်းကောင်း၊ ဒီမိုကရေစီကျင့်သုံးသောလူ့အဖွဲ့အစည်းတွင် ကိုယ်ကျင့်တရားအပြင်၊ ရပ်ရွာအေးချမ်းသာယာရေးနှင့် ပြည်သူ့ အကျိုး စီးပွား ဖြစ်ထွန်းရေးတို့ အတွက်၊ တရားမျှတစွာကျင့် ဆောင်ရန် အလို့ငှာ လည်းကောင်း၊ ဥပဒေက ပြဌာန်းထားသည့် ချုပ်ချယ်မှုများဖြင့်သာ ကန့်သတ်ခြင်းခံရမည်။ (၃) အဆိုပါ အခွင့်အရေးများနှင့် လွတ်လပ် ခွင့်များကို မည်သည့် အမှုကိစ္စတွင်မျှ ကုလသမဂ္ဂ၏ ရည်ရွယ်ချက်များနှင့် လည်းကောင်း၊ အခြေခံမူများနှင့် လည်းကောင်း ဆန့်ကျင်၍ မသုံးစွဲရ။ အပိုဒ် ၃၀ ဤကြေညာစာတမ်းပါ အခွင့်အရေးနှင့်တကွ လွတ်လပ်ခွင့်များ ပျက်စီးရာပျက်စီးကြောင်းတို့ကိုရည်ရွယ်၍၊ နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံ အတွက် ဖြစ်စေ၊ လူတစ်စု အတွက်ဖြစ်စေ၊ လူတစ်ဦးတစ်ယောက် အတွက် ဖြစ်စေ ပါဝင် ဆောင်ရွက်ရန် အခွင့်ရှိသည်ဟု သော်လည်းကောင်း၊ ကိုယ်တိုင်ဆောင်ရွက်ရန် အခွင့်ရှိသည်ဟုသော်လည်းကောင်း အဓိပ္ပာယ် ပိုင်းခြားကောက်ယူခြင်း မရှိစေရ။ ---- Chakma 𑄟𑄚𑄬𑄭𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄧𑄁𑄢𑄴 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄮𑄢𑄴 𑄟𑄧𑄚𑄳𑄢𑄧𑄧𑄇𑄉𑄮𑄌𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄧𑄙 𑄡𑄨𑄠𑄚𑄧𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄟𑄚𑄬𑄭 𑄉𑄨𑄢𑄨𑄢𑄴 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄥𑄧𑄁 𑄃𑄮 𑄑𑄚𑄑𑄚𑄳𑄠𑄴 𑄝𑄚𑄝𑄚𑄳𑄠𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁𑄃𑄚𑄩 𑄃𑄳𑄃 𑄃𑄟𑄧𑄚𑄧 𑄎𑄘𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄨𑄌𑄴𑄎𑄮𑄘𑄧𑄢𑄴 𑄟𑄚𑄚𑄩 𑄦𑄧𑄣𑄧𑄘𑄳𑄠𑄬 𑄛𑄨𑄖𑄨𑄨𑄟𑄨𑄖𑄴 𑄥𑄚𑄴𑄘𑄨, 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖 𑄃𑄳𑄃 𑄉𑄧𑄟𑄴 𑄝𑄨𑄏𑄬𑄢𑄧𑄢𑄴 𑄈𑄪𑄙𑄨 𑄃𑄨𑄝𑄬; 𑄡𑄨𑄠𑄚𑄧𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄟𑄚𑄬𑄭 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁𑄃𑄧𑄢𑄴 𑄛𑄳𑄢𑄧𑄖𑄨 𑄃𑄧𑄣𑄬𑄦𑄧𑄚𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄊𑄨𑄚𑄬𑄚𑄢𑄴 𑄜𑄧𑄣𑄬 𑄟𑄚𑄬𑄭𑄦𑄮𑄢𑄴 𑄃𑄬𑄘 𑄣𑄌𑄴𑄈𑄬𑄚𑄬𑄭 𑄃𑄬𑄘𑄮𑄇𑄳𑄠𑄴 𑄉𑄧𑄢𑄨 𑄃𑄬𑄟𑄚𑄴 𑄟𑄢𑄚 𑄘𑄮𑄇𑄳𑄠𑄴 𑄝𑄬𑄙𑄮𑄇𑄳𑄠𑄴 𑄇𑄟𑄴 𑄉𑄧𑄢𑄨𑄚𑄬𑄭 𑄃𑄳𑄃 𑄡𑄨𑄠𑄚𑄧𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄃𑄬𑄘𑄮𑄇𑄳𑄠𑄴 𑄃𑄬𑄇𑄳𑄦𑄴𑄚𑄴 𑄛𑄨𑄖𑄨𑄨𑄟𑄨𑄢𑄴 𑄜𑄪𑄢𑄨𑄅𑄪𑄘𑄨𑄚𑄬𑄭 𑄃𑄧𑄎𑄧𑄃𑄌𑄴 𑄟𑄚𑄬𑄭𑄦𑄮𑄢𑄴 𑄝𑄬𑄉𑄧 𑄓𑄋𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄏 𑄉𑄧𑄢 𑄦𑄧𑄠𑄬, 𑄡𑄨𑄠𑄚𑄧𑄖𑄴 𑄝𑄬𑄇𑄴 𑄟𑄚𑄬𑄭𑄦𑄮𑄢𑄴 𑄙𑄧𑄢𑄴𑄟𑄧 𑄃𑄳𑄃 𑄇𑄧𑄙 𑄇𑄧𑄚𑄢𑄴 𑄎𑄪 𑄛𑄬𑄝𑄇𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄢𑄖𑄴 𑄃𑄮 𑄚𑄧 𑄓𑄮𑄢𑄬𑄠𑄬 𑄎𑄨𑄁𑄇𑄚𑄩 𑄇𑄘𑄬𑄝𑄇𑄴; 𑄡𑄨𑄠𑄚𑄧𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄟𑄚𑄬𑄭 𑄡𑄳𑄠𑄬𑄚𑄴 𑄇𑄣𑄴𑄇𑄘 𑄃𑄮 𑄟𑄬𑄢𑄴𑄛𑄙𑄮 𑄟𑄱𑄠𑄖𑄴 𑄝𑄬𑄉𑄧𑄗𑄪𑄟𑄮𑄢𑄴 𑄎𑄪 𑄃𑄨𑄏𑄬𑄝𑄬 𑄣𑄢𑄬𑄭 𑄉𑄧𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄖𑄨𑄘𑄬𑄝𑄧𑄧𑄢𑄴 𑄚𑄳𑄦𑄧 𑄦𑄧𑄚𑄴 𑄥𑄬𑄚𑄧𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄃𑄃𑄨𑄚𑄮𑄢𑄴 𑄥𑄥𑄧𑄚𑄴 𑄘𑄨𑄚𑄬𑄭 𑄟𑄚𑄬𑄭𑄠𑄮𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄗𑄪𑄛𑄴 𑄉𑄧𑄢𑄚 𑄝𑄬𑄉𑄧 𑄓𑄋𑄧𑄢𑄴 𑄉𑄧𑄢𑄧𑄌; 𑄡𑄨𑄠𑄚𑄧𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄎𑄘𑄧𑄢𑄴 𑄟𑄧𑄖𑄴𑄙𑄳𑄠𑄧 𑄊𑄚𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄏𑄇𑄴𑄉𑄧𑄢𑄨 𑄘𑄮𑄣𑄬𑄘𑄣𑄬𑄭 𑄥𑄧𑄟𑄢𑄬 𑄗𑄚𑄢𑄴 𑄎𑄪𑄉𑄮𑄣𑄴 𑄈𑄟𑄇𑄭𑄭 𑄉𑄧𑄢𑄚; 𑄡𑄨𑄠𑄚𑄧𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄥𑄧𑄘𑄧𑄥𑄳𑄠𑄧 𑄎𑄖𑄴𑄅𑄚𑄴 𑄎𑄖𑄨𑄥𑄧𑄁𑄊𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄧𑄚𑄧𑄘𑄬 𑄃𑄢𑄁 𑄟𑄚𑄬𑄭𑄠𑄮𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁, 𑄟𑄚𑄬𑄭 𑄇𑄬𑄠𑄬𑄢𑄴 𑄃𑄨𑄌𑄴𑄎𑄮𑄖𑄴 𑄃𑄮 𑄘𑄟𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄟𑄨𑄣𑄬 𑄟𑄧𑄢𑄧𑄘𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄧𑄁 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁𑄃𑄧𑄢𑄴 𑄛𑄳𑄢𑄧𑄖𑄨 𑄖𑄢𑄢𑄴 𑄝𑄨𑄌𑄴𑄥𑄬𑄌𑄴 𑄖𑄪𑄣𑄨 𑄙𑄧𑄢𑄬𑄚𑄬𑄭 𑄃𑄳𑄃 𑄃𑄳𑄦𑄧𑄟 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖𑄢𑄴 𑄌𑄉𑄣𑄖𑄴 𑄥𑄟𑄎𑄨𑄇𑄴 𑄅𑄪𑄎𑄮𑄚𑄩 𑄃𑄳𑄃 𑄎𑄨𑄁𑄇𑄚𑄩 𑄌𑄧𑄣𑄚𑄢𑄴 𑄅𑄪𑄎𑄮𑄚𑄩𑄢𑄴 𑄟𑄚𑄴 𑄃𑄉𑄬𑄝𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄘𑄧𑄢𑄧𑄟𑄧𑄢𑄧 𑄦𑄮𑄠𑄮𑄚𑄴; 𑄡𑄨𑄠𑄚𑄧𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄥𑄧𑄘𑄧𑄥𑄳𑄠𑄧 𑄢𑄬𑄎𑄳𑄠𑄧𑄠𑄚𑄨 𑄎𑄖𑄨𑄥𑄧𑄁𑄊𑄧𑄢𑄴 𑄝𑄧𑄣𑄝𑄧𑄣𑄴𑄘𑄨𑄠𑄬𑄭 𑄟𑄚𑄬𑄭𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄃𑄮 𑄃𑄢𑄁 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖𑄃𑄚𑄩𑄢𑄴 𑄛𑄳𑄢𑄧𑄖𑄨 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄃𑄨𑄌𑄴𑄎𑄮𑄖𑄴 𑄝𑄢𑄚 𑄃𑄳𑄃 𑄃𑄬𑄘𑄢𑄢𑄴 𑄘𑄧𑄟𑄬𑄘𑄣𑄬 𑄈𑄟𑄇𑄭𑄭 𑄛𑄣𑄚𑄢𑄴 𑄖𑄇𑄴𑄉𑄧𑄢𑄨 𑄜𑄬𑄝𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄃𑄨𑄟𑄚𑄴-𑄎𑄧𑄝𑄚𑄴 𑄃𑄬𑄇𑄴𑄎𑄧𑄙; 𑄡𑄨𑄠𑄚𑄧𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄃𑄬 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖 𑄃𑄳𑄃 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁𑄃𑄚𑄩 𑄃𑄬𑄇𑄳𑄦𑄴𑄚𑄴 𑄃𑄧𑄎𑄬𑄃𑄧𑄌𑄴 𑄑𑄬𑄢𑄴𑄛𑄚 𑄃𑄬 𑄃𑄨𑄟𑄚𑄴-𑄎𑄧𑄟𑄚𑄴 𑄛𑄪𑄢𑄮 𑄉𑄧𑄢𑄨𑄝𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄝𑄬𑄉𑄧 𑄓𑄋𑄧𑄢𑄴 𑄇𑄟𑄴 𑄃𑄬𑄘𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄃𑄨𑄇𑄴𑄈𑄳𑄠𑄬 𑄥𑄙𑄢𑄧𑄚𑄴 𑄛𑄧𑄢𑄨𑄥𑄧𑄖𑄴 𑄃𑄬𑄭𑄠𑄚𑄴 𑄟𑄚𑄬𑄭𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄧𑄁𑄢𑄴 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄮𑄢𑄴 𑄟𑄧𑄚𑄳𑄢𑄧𑄧𑄇𑄉𑄮𑄌𑄴 𑄣𑄬𑄊𑄨 𑄚𑄨𑄠𑄮𑄟𑄴 𑄝𑄚𑄬𑄠𑄮𑄚𑄴 𑄃𑄬 𑄓𑄨𑄇𑄴𑄣𑄢𑄬𑄥𑄧𑄚𑄴 𑄝𑄬𑄇𑄴 𑄎𑄖𑄨 𑄃𑄳𑄃 𑄢𑄬𑄎𑄳𑄠𑄧𑄢𑄴 𑄉𑄧𑄟𑄴𑄜𑄧𑄣𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄧𑄎𑄬𑄃𑄧𑄌𑄴 𑄃𑄬𑄇𑄳𑄦𑄴𑄚𑄴 𑄈𑄪𑄙𑄮 𑄃𑄨𑄏𑄬𑄞𑄬 𑄇𑄟𑄴 𑄉𑄧𑄢𑄨 𑄡𑄬𑄝𑄧, 𑄡𑄨𑄠𑄚𑄧𑄖𑄴 𑄃𑄨𑄇𑄧𑄧𑄱 𑄃𑄨𑄇𑄧𑄧𑄱 𑄟𑄚𑄪𑄌𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄥𑄧𑄟𑄎𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄨𑄇𑄧𑄧𑄱 𑄃𑄨𑄇𑄧𑄧𑄱 𑄦𑄬𑄢𑄘𑄮𑄟 𑄃𑄬 𑄓𑄨𑄇𑄴𑄣𑄢𑄬𑄥𑄧𑄚𑄚𑄧𑄢𑄬 𑄚𑄨𑄖𑄧𑄧𑄱 𑄃𑄨𑄘𑄮𑄖𑄴 𑄖𑄪𑄣𑄨 𑄛𑄧𑄢𑄨𑄥𑄪𑄚𑄧𑄚 𑄃𑄮 𑄥𑄨𑄊𑄬𑄚𑄣𑄰𑄱 𑄃𑄬𑄭 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖 𑄃𑄮 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁𑄃𑄚𑄩𑄢𑄴 𑄛𑄳𑄢𑄧𑄖𑄨 𑄥𑄳𑄢𑄧𑄖𑄴𑄙 𑄎𑄉𑄬𑄝𑄢𑄴 𑄌𑄬𑄢𑄬𑄖𑄳𑄦𑄴 𑄉𑄧𑄢𑄨𑄞𑄬 𑄃𑄳𑄃 𑄝𑄬𑄇𑄴 𑄥𑄧𑄘𑄧𑄥𑄳𑄠𑄧 𑄢𑄬𑄎𑄳𑄠𑄧 𑄃𑄮 𑄖𑄢𑄢𑄴 𑄘𑄧𑄈𑄧𑄣𑄩 𑄞𑄩𑄙𑄬𑄅𑄫𑄚𑄮𑄖𑄴 𑄎𑄖𑄴𑄅𑄚𑄮𑄢𑄴 𑄃𑄪𑄙𑄮𑄅𑄫𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄎𑄖𑄩𑄠𑄧 𑄃𑄮 𑄉𑄮𑄘 𑄛𑄨𑄖𑄨𑄨𑄟𑄨𑄖𑄴 𑄌𑄬𑄢𑄬𑄖𑄳𑄦𑄴𑄢𑄴 𑄟𑄖𑄴𑄙𑄧𑄟𑄬 𑄃𑄬𑄭 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄃𑄳𑄃 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖𑄃𑄚𑄩 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄮𑄢𑄴 𑄃𑄮 𑄉𑄪𑄚𑄮𑄖𑄴 𑄣𑄊𑄬 𑄛𑄢 𑄇𑄟𑄴 𑄉𑄧𑄢𑄨𑄣𑄧𑄚 𑄃𑄳𑄃 𑄥𑄬 𑄇𑄟𑄚𑄴 𑄉𑄧𑄟𑄬𑄘𑄣𑄬𑄭 𑄛𑄣𑄚𑅁 𑄙𑄢 𑄷 𑄝𑄬𑄇𑄴 𑄟𑄚𑄪𑄌𑄴 𑄚𑄨𑄢𑄨𑄞𑄨𑄣𑄨 𑄥𑄧𑄁 𑄃𑄨𑄌𑄴𑄎𑄮𑄖𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄚𑄨𑄚𑄬𑄭 𑄎𑄧𑄚𑄴𑄟𑄚𑄴𑅁 𑄖𑄢𑄢𑄴 𑄃𑄬𑄘 𑄃𑄳𑄃 𑄝𑄪𑄖𑄴𑄙𑄨 𑄃𑄊𑄬; 𑄥𑄬𑄚𑄧𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄬𑄇𑄴𑄎𑄧𑄚𑄴 𑄃𑄢𑄬𑄇𑄴 𑄎𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄛𑄳𑄢𑄧𑄖𑄨 𑄉𑄧𑄟𑄴 𑄘𑄮𑄣𑄴 𑄌𑄨𑄘𑄳𑄠𑄬 𑄚𑄨𑄚𑄬𑄭 𑄌𑄧𑄣𑄚 𑄅𑄪𑄌𑄨𑄖𑄴𑅁 𑄙𑄢 𑄸 𑄃𑄬 𑄣𑄬𑄊𑄨 𑄇𑄧𑄠𑄬 𑄘𑄬𑄉𑄬𑄠𑄬 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖 𑄃𑄳𑄃 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄧𑄁𑄢𑄴 𑄉𑄪𑄖𑄨𑄨, 𑄙𑄧𑄢𑄴𑄟𑄧, 𑄝𑄧𑄢𑄴𑄚𑄧, 𑄥𑄨𑄇𑄴𑄈, 𑄞𑄌𑄴, 𑄢𑄎𑄧𑄚𑄨𑄖𑄨𑄇𑄴 𑄝 𑄚𑄚𑄇𑄳𑄦𑄴𑄚𑄴 𑄟𑄧𑄖𑄴, 𑄎𑄖𑄩𑄠𑄴 𑄝 𑄥𑄟𑄎𑄨𑄇𑄴 𑄜𑄪𑄢𑄨𑄅𑄪𑄖𑄳𑄠𑄴, 𑄎𑄧𑄚𑄴𑄟𑄧, 𑄥𑄧𑄟𑄴𑄛𑄧𑄖𑄨𑄨 𑄝 𑄃𑄧𑄚𑄳𑄠𑄧 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄃𑄨𑄌𑄴𑄎𑄮𑄖𑄴 𑄝𑄌𑄴𑄝𑄨𑄎𑄬𑄢𑄴 𑄍𑄢 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄬 𑄥𑄧𑄁 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄗𑄬𑄝𑄧𑅁 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄘𑄬𑄌𑄴 𑄝𑄧 𑄟𑄘𑄨𑄞𑄨𑄘𑄬𑄢𑄴 𑄢𑄎𑄧𑄚𑄨𑄖𑄨𑄇𑄴, 𑄥𑄨𑄟𑄨𑄚𑄬 𑄝 𑄛𑄨𑄖𑄨𑄨𑄟𑄨𑄢𑄴 𑄃𑄨𑄌𑄴𑄎𑄮𑄘𑄧 𑄅𑄫𑄉𑄪𑄢𑄬 𑄖𑄢𑄴 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄃𑄧𑄙𑄨𑄝𑄥𑄩𑄢𑄴 𑄛𑄳𑄢𑄧𑄖𑄨 𑄇𑄧𑄚𑄧𑄢𑄧𑄉𑄧𑄟𑄴 𑄖𑄬𑄢𑄧𑄌𑄴 𑄟𑄬𑄢𑄧𑄌𑄴 𑄉𑄧𑄢 𑄚𑄧 𑄦𑄧𑄝𑄧; 𑄥𑄬 𑄘𑄬𑄌𑄴 𑄝 𑄟𑄘𑄨𑄞𑄨𑄘𑄬 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄴 𑄦𑄮𑄇𑄴, 𑄦𑄮𑄇𑄴 𑄃𑄧𑄍𑄨𑄞𑄪𑄇𑄧𑄧, 𑄃𑄧𑄥𑄠𑄨𑄖𑄧𑄧𑄥𑄥𑄨𑄖𑄧 𑄇𑄨𑄁𑄝 𑄥𑄢𑄴𑄝𑄧𑄞𑄯𑄟𑄧𑄖𑄧𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄧𑄚𑄳𑄠𑄧 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄥𑄨𑄟𑄨𑄚𑄬𑄢𑄴 𑄞𑄨𑄘𑄨𑄢𑄬𑅁 𑄙𑄢 𑄹 𑄎𑄨𑄁𑄇𑄚𑄨, 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖 𑄃𑄳𑄃 𑄇𑄬𑄠𑄬 𑄢𑄧𑄇𑄴𑄈𑄬𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄮𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄃𑄊𑄬𑅁 𑄙𑄢 𑄺 𑄇𑄢𑄧𑄢𑄬 𑄃𑄟𑄧𑄚𑄧𑄖𑄧𑄣𑄬 𑄝 𑄇𑄟𑄧𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄝𑄚𑄳𑄦𑄨 𑄢𑄊 𑄡𑄬𑄘𑄧 𑄚𑄧𑄠𑄴𑅁 𑄝𑄬𑄇𑄴 𑄙𑄧𑄢𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄇𑄟𑄴𑄇𑄘𑄬𑄠𑄬 𑄃𑄳𑄃 𑄉𑄝𑄪𑄢𑄴𑄉𑄧𑄢𑄬𑄠𑄬 𑄝𑄬𑄛𑄢𑄴 𑄞𑄧𑄌𑄴 𑄚𑄬𑄡 𑄦𑄧𑄝𑄧𑅁 𑄙𑄢 𑄻 𑄇𑄢𑄧𑄢𑄬 𑄟𑄢𑄴𑄛𑄨𑄖𑄴 𑄉𑄧𑄢 𑄚𑄧 𑄡𑄬𑄝𑄧; 𑄇𑄨𑄁𑄝 𑄇𑄢𑄧𑄢𑄴 𑄛𑄳𑄢𑄧𑄖𑄨 𑄃𑄘𑄚𑄩, 𑄃𑄧𑄟𑄚𑄬𑄭𑄠𑄮𑄢𑄴 𑄝 𑄃𑄧𑄉𑄧𑄟𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄇𑄧𑄙𑄝𑄖𑄳𑄦𑄴 𑄇𑄳𑄦𑄧 𑄚𑄧 𑄡𑄬𑄝𑄧 𑄃𑄳𑄃 𑄇𑄢𑄧𑄢𑄬 𑄃𑄬𑄘𑄮𑄇𑄳𑄠𑄴 𑄥𑄌𑄴𑄖𑄨 𑄘𑄨𑄠 𑄚𑄧 𑄡𑄬𑄝𑄧𑅁 𑄙𑄢 𑄼 𑄃𑄃𑄨𑄚𑄮𑄢𑄴 𑄟𑄪𑄎𑄪𑄁𑄠𑄬 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄴 𑄟𑄚𑄪𑄌𑄴 𑄃𑄨𑄡𑄬𑄞𑄬 𑄃𑄨𑄏𑄬𑄛𑄴 𑄦𑄮𑄞𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄃𑄊𑄬𑅁 𑄙𑄢 𑄽 𑄃𑄃𑄨𑄚𑄮𑄢𑄴 𑄌𑄮𑄉𑄮𑄖𑄴 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄬 𑄥𑄧𑄁 𑄃𑄳𑄃 𑄝𑄬𑄇𑄴 𑄟𑄚𑄪𑄌𑄴 𑄥𑄧𑄝𑄪𑄢𑄳𑄦𑄧𑄱𑄱 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄬 𑄃𑄃𑄨𑄚𑄮𑄢𑄴 𑄃𑄌𑄴𑄥𑄳𑄢𑄧𑄠𑄴 𑄥𑄧𑄁𑄉𑄧𑄢𑄨 𑄜𑄬𑄝𑄇𑄴𑅁 𑄃𑄬𑄭 𑄣𑄬𑄊𑄨 𑄇𑄧𑄠𑄬 𑄇𑄧𑄙𑄊𑄚𑄴 𑄚𑄧 𑄟𑄚𑄨 𑄃𑄬𑄟𑄬𑄚𑄴 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄅𑄪𑄚𑄮 𑄝 𑄘𑄪𑄚𑄮 𑄜𑄢𑄧𑄉𑄧𑄢𑄴 𑄇𑄟𑄴 𑄉𑄧𑄢𑄨 𑄥𑄧𑄁 𑄉𑄧𑄢𑄨 𑄃𑄌𑄴𑄥𑄳𑄢𑄧𑄠𑄴 𑄣𑄞𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄊𑄬𑅁 𑄙𑄢 𑄾 𑄥𑄥𑄧𑄚𑄴𑄖𑄧𑄖𑄳𑄢𑄬 𑄝 𑄃𑄃𑄨𑄚𑄬 𑄘𑄨𑄠 𑄃𑄢𑄁 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄚𑄧 𑄟𑄚𑄨𑄣𑄬 𑄥𑄧𑄇𑄳𑄠𑄴 𑄡𑄧𑄘𑄬𑄝𑄧𑄘𑄬 𑄎𑄖𑄩𑄠𑄴 𑄝𑄨𑄎𑄬𑄢𑄴 𑄃𑄘𑄣𑄧𑄘𑄧𑄖𑄴𑄅𑄚𑄴 𑄉𑄧𑄟𑄴 𑄘𑄮𑄣𑄴 𑄇𑄟𑄴 𑄜𑄬𑄝𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄙𑄢 𑄿 𑄇𑄢𑄧𑄢𑄬 𑄡𑄧𑄇𑄳𑄠𑄴𑄥𑄧𑄇𑄳𑄠𑄴 𑄝𑄚𑄨 𑄚𑄬𑄎𑄚 𑄝 𑄝𑄚𑄩𑄗𑄧𑄚 𑄇𑄨𑄁𑄝 𑄢𑄬𑄎𑄳𑄠𑄧 𑄍𑄢 𑄉𑄧𑄢 𑄚𑄧 𑄡𑄬𑄝𑄧𑅁 𑄙𑄢 𑄷𑄶 𑄃𑄟𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄃𑄮 𑄇𑄟𑄴 𑄇𑄚𑄖𑄴 𑄖𑄪𑄣𑄨𑄘𑄬𑄚 𑄃𑄳𑄃 𑄃𑄟𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄟𑄧𑄚𑄬 𑄚𑄧 𑄇𑄧𑄚𑄬𑄭 𑄃𑄚𑄳𑄠𑄴 𑄜𑄯𑄎𑄧𑄘𑄢𑄨 𑄚𑄣𑄨𑄌𑄴 𑄟𑄝𑄨𑄝𑄬𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄮𑄢𑄴 𑄛𑄪𑄢𑄮 𑄥𑄧𑄁 𑄉𑄧𑄢𑄨 𑄃𑄬𑄇𑄳𑄦𑄴𑄚𑄴 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄚𑄨𑄢𑄧𑄛𑄬𑄇𑄴𑄈𑄧 𑄝𑄨𑄎𑄬𑄢𑄴-𑄃𑄘𑄣𑄧𑄘𑄧𑄖𑄴 𑄛𑄳𑄢𑄧𑄇𑄥𑄳𑄠𑄧 𑄥𑄪𑄚𑄚𑄨 𑄥𑄬𑄝𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄙𑄢 𑄷𑄷 𑄷. 𑄥𑄌𑄴𑄖𑄨𑄘𑄨𑄝𑄢𑄴 𑄃𑄧𑄝𑄧𑄢𑄙𑄬 𑄘𑄪𑄎𑄩 𑄦𑄧𑄣𑄬 𑄝𑄬𑄇𑄴 𑄟𑄚𑄪𑄎𑄮𑄢𑄴 𑄃𑄟𑄧𑄚𑄧𑄛𑄧𑄇𑄧𑄧 𑄝𑄧𑄣𑄴𑄘𑄬𑄚 𑄈𑄟𑄇𑄭𑄭 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁𑄦𑄧𑄠𑄬 𑄃𑄬𑄇𑄳𑄦𑄴𑄚𑄴 𑄛𑄳𑄢𑄧𑄇𑄥𑄳𑄠𑄧 𑄃𑄘𑄣𑄧𑄘𑄧𑄖𑄴 𑄃𑄃𑄨𑄚𑄴𑄃𑄧𑄚𑄪𑄥𑄢𑄬 𑄘𑄪𑄌𑄴 𑄙𑄪𑄢𑄨 𑄚𑄧 𑄜𑄚 𑄥𑄧𑄁 𑄚𑄨𑄢𑄴𑄘𑄪𑄌𑄴 𑄇𑄧𑄚𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄗𑄬𑄝𑄧𑅁 𑄸. 𑄇𑄢𑄧𑄢𑄬 𑄃𑄬𑄘𑄮𑄇𑄳𑄠𑄴 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄇𑄟𑄴 𑄝 𑄞𑄪𑄣𑄮𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄥𑄌𑄴𑄖𑄨𑄢𑄴 𑄃𑄧𑄝𑄧𑄢𑄙𑄬 𑄘𑄪𑄎𑄩 𑄇𑄳𑄦𑄧 𑄚𑄧 𑄡𑄬𑄝𑄧, 𑄡𑄬 𑄇𑄟𑄴 𑄝 𑄞𑄪𑄣𑄴 𑄦𑄧𑄚𑄢𑄴 𑄥𑄧𑄟𑄧𑄠𑄴 𑄎𑄖𑄩𑄠𑄧 𑄝 𑄛𑄨𑄖𑄨𑄨𑄟𑄨𑄢𑄴 𑄃𑄃𑄨𑄚𑄬 𑄘𑄧𑄚𑄴𑄓𑄧𑄚𑄩𑄠𑄴 𑄃𑄧𑄝𑄧𑄢𑄖𑄴 𑄚𑄧 𑄃𑄬𑄣𑄧𑅁 𑄥𑄌𑄴𑄖𑄨𑄘𑄨𑄝𑄬𑄢𑄴 𑄃𑄧𑄝𑄧𑄢𑄖𑄴 𑄦𑄧𑄚𑄢𑄴 𑄥𑄧𑄟𑄧𑄠𑄴 𑄡𑄬 𑄥𑄌𑄴𑄖𑄨 𑄜𑄬𑄝𑄢𑄴 𑄃𑄬𑄣𑄧, 𑄖𑄖𑄴𑄅𑄚𑄴 𑄝𑄧𑄎𑄧𑄟𑄚𑄴 𑄓𑄋𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄌𑄴𑄖𑄨 𑄘𑄨𑄠 𑄚𑄧 𑄡𑄬𑄝𑄧𑅁 𑄙𑄢 𑄷𑄸 𑄇𑄢𑄧 𑄚𑄨𑄎𑄮𑄢𑄴 𑄉𑄮𑄛𑄧𑄚𑄴 𑄇𑄨𑄁𑄝 𑄖𑄢𑄴 𑄊𑄧𑄢𑄧𑄢𑄴, 𑄉𑄨𑄢𑄨 𑄃𑄮 𑄌𑄨𑄙𑄨𑄛𑄘𑄨𑄢𑄴 𑄃𑄨𑄌𑄳𑄠𑄴𑄟𑄧𑄖𑄧 𑄎𑄨𑄠𑄚𑄴𑄛𑄭 𑄉𑄧𑄢𑄚 𑄇𑄨𑄁𑄝 𑄖𑄢𑄴 𑄥𑄪𑄚𑄟𑄴 𑄃𑄮 𑄃𑄨𑄌𑄴𑄎𑄮𑄘𑄧 𑄅𑄪𑄢𑄪𑄢𑄬 𑄛𑄨𑄢𑄬 𑄜𑄪𑄘𑄬 𑄛𑄢 𑄉𑄧𑄢 𑄚𑄧 𑄌𑄧𑄣𑄨𑄝𑄧𑅁 𑄃𑄬 𑄝𑄝𑄧𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄎𑄨𑄠𑄚𑄴𑄛𑄭 𑄉𑄧𑄢𑄚 𑄝 𑄛𑄨𑄢𑄬𑄛𑄚𑄢𑄴 𑄛𑄨𑄌𑄴𑄥𑄨𑄠𑄚𑄴𑄘𑄨 𑄃𑄃𑄨𑄚𑄮𑄢𑄴 𑄃𑄌𑄴𑄥𑄳𑄢𑄧𑄠𑄴 𑄣𑄞𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄮𑄢𑄴 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄙𑄢 𑄷𑄹 𑄷. 𑄃𑄟𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄢𑄬𑄎𑄳𑄠𑄧𑄢𑄴 𑄌𑄬𑄢𑄧𑄦𑄨𑄖𑄳𑄠𑄴𑄘𑄨 𑄥𑄙𑄨𑄚𑄴𑄞𑄝𑄬 𑄣𑄧𑄢𑄌𑄧𑄢 𑄃𑄳𑄃 𑄗𑄬𑄝𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄮𑄢𑄴 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄸. 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄮𑄢𑄴 𑄃𑄟𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄘𑄬𑄌𑄴𑄥𑄪𑄟𑄪𑄖𑄴𑄘𑄮 𑄡𑄬 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄘𑄬𑄌𑄴 𑄍𑄢𑄨𑄎𑄚 𑄃𑄳𑄃 𑄃𑄟𑄧𑄚𑄧𑄘𑄬𑄎𑄧𑄖𑄴 𑄜𑄨𑄢𑄨 𑄃𑄬𑄎𑄚𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄙𑄢 𑄷𑄺 𑄷. 𑄟𑄢𑄴𑄛𑄨𑄘𑄮𑄖𑄴𑄅𑄚𑄴 𑄢𑄧𑄇𑄴𑄈𑄬 𑄛𑄬𑄝𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄚𑄚𑄇𑄳𑄦𑄴𑄚𑄴 𑄘𑄬𑄎𑄧𑄖𑄴 𑄃𑄥𑄳𑄢𑄧𑄠𑄴 𑄛𑄳𑄢𑄢𑄴𑄗𑄧𑄚 𑄉𑄧𑄢𑄚 𑄃𑄳𑄃 𑄥𑄬 𑄘𑄬𑄎𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄥𑄳𑄢𑄧𑄠𑄬 𑄗𑄚𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄸. 𑄃𑄧𑄢𑄎𑄧𑄚𑄨𑄖𑄨𑄇𑄴 𑄃𑄧𑄝𑄧𑄢𑄖𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄎𑄖𑄨𑄥𑄧𑄁𑄊𑄧𑄢𑄴 𑄅𑄪𑄘𑄨𑄌𑄳𑄠𑄬 𑄃𑄳𑄃 𑄟𑄫𑄣𑄴𑄚𑄩𑄖𑄨𑄢𑄴 𑄝𑄬𑄋𑄇𑄧𑄋 𑄇𑄟𑄧𑄖𑄴𑄅𑄚𑄴 𑄉𑄬𑄌𑄴𑄥𑄨𑄠𑄇𑄴𑄉𑄧𑄢𑄨 𑄜𑄪𑄢𑄨 𑄅𑄪𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄚𑄣𑄨𑄎𑄮𑄢𑄴 𑄣𑄧𑄉𑄬 𑄃𑄬 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄛𑄳𑄢𑄢𑄴𑄗𑄧𑄚 𑄚𑄧 𑄉𑄧𑄢𑄚 𑄡𑄬𑄭 𑄛𑄢𑄬𑅁 𑄙𑄢 𑄷𑄻 𑄷. 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄮𑄢𑄴 𑄃𑄬𑄇𑄳𑄦𑄴𑄚𑄴 𑄎𑄖𑄩𑄠𑄧𑄖𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄸. 𑄇𑄢𑄧𑄢𑄬 𑄡𑄧𑄇𑄳𑄠𑄴𑄥𑄧𑄇𑄳𑄠𑄴 𑄎𑄨𑄠𑄚𑄴 𑄟𑄧𑄚𑄬𑄦𑄧𑄠𑄴 𑄖𑄢𑄴 𑄎𑄖𑄩𑄠𑄧𑄖𑄖𑄴𑄅𑄚𑄴 𑄞𑄇𑄴 𑄚𑄧𑄘𑄬𑄚𑄖𑄴𑄅𑄚𑄴 𑄝𑄖𑄴 𑄘𑄨𑄠 𑄚𑄧 𑄡𑄬𑄝𑄧, 𑄇𑄨𑄁𑄝 𑄇𑄢𑄧 𑄎𑄖𑄩𑄠𑄧𑄖 𑄣𑄢𑄬𑄝𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄝𑄖𑄴 𑄘𑄨𑄠 𑄚𑄧 𑄡𑄬𑄝𑄧𑅁 𑄙𑄢 𑄷𑄼 𑄷. 𑄙𑄧𑄢𑄴𑄟𑄧, 𑄉𑄪𑄖𑄨𑄨 𑄃𑄮 𑄎𑄖𑄨 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄬 𑄝𑄪𑄢𑄮 𑄝𑄧𑄠𑄧𑄎𑄧𑄢𑄴 𑄟𑄧𑄢𑄧𑄖𑄴𑄟𑄨𑄣𑄬𑄢𑄴 𑄟𑄬𑄣 𑄉𑄧𑄢 𑄃𑄳𑄃 𑄉𑄨𑄢𑄨 𑄝𑄚𑄬𑄝𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄟𑄬𑄣, 𑄚𑄬𑄉𑄧𑄟𑄮𑄉𑄮𑄢𑄴𑄎𑄩𑄁𑄇𑄚𑄩 𑄃𑄳𑄃 𑄚𑄬𑄇𑄴𑄟𑄮𑄇𑄴 𑄥𑄢𑄥𑄢𑄨 𑄘𑄳𑄠𑄬𑄘𑄨 𑄖𑄢𑄢𑄴 𑄥𑄧𑄁 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄗𑄬𑄝𑄧𑅁 𑄸. 𑄟𑄬𑄣𑄖𑄴 𑄟𑄪𑄚𑄴𑄎𑄪𑄇𑄴 𑄟𑄧𑄢𑄧𑄖𑄴𑄟𑄨𑄣𑄬𑄢𑄴 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄛𑄪𑄢𑄮 𑄃𑄳𑄦𑄨 𑄛𑄪𑄢𑄧𑄚 𑄦𑄧𑄣𑄳𑄦𑄬 𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄟𑄬𑄣 𑄇𑄟𑄴 𑄗𑄪𑄟𑄴 𑄦𑄧𑄝𑄧𑅁 𑄹. 𑄉𑄨𑄢𑄨 𑄦𑄧𑄣𑄧𑄘𑄳𑄠𑄬 𑄥𑄧𑄟𑄎𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄧𑄎𑄬𑄃𑄧𑄌𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄃𑄢𑄁 𑄉𑄪𑄖𑄨𑄨-𑄃𑄬𑄇𑄧𑄇𑄴, 𑄥𑄬𑄚𑄧𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄥𑄧𑄟𑄌𑄴 𑄃𑄮 𑄢𑄬𑄎𑄳𑄠𑄧𑄖𑄴𑄅𑄚𑄴 𑄚𑄨𑄢𑄛𑄧𑄖𑄳𑄦𑄴 𑄣𑄞𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄙𑄢 𑄷𑄽 𑄷. 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄉𑄭 𑄃𑄳𑄃 𑄃𑄧𑄚𑄳𑄠𑄧𑄎𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄧𑄟𑄢𑄬 𑄟𑄨𑄣𑄨𑄚𑄬𑄭 𑄟𑄨𑄣𑄨 𑄥𑄧𑄟𑄴𑄛𑄧𑄖𑄨𑄨𑄢𑄴 𑄟𑄣𑄨𑄇𑄴 𑄦𑄧𑄝𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄃𑄊𑄬𑅁 𑄸. 𑄇𑄢𑄧𑄢𑄬 𑄡𑄧𑄇𑄳𑄠𑄴𑄥𑄧𑄇𑄳𑄠𑄴 𑄎𑄨𑄋𑄨𑄢𑄨 𑄥𑄨𑄋𑄨𑄢𑄨 𑄖𑄢𑄴 𑄥𑄧𑄟𑄴𑄛𑄧𑄖𑄨𑄨𑄪𑄚𑄴 𑄝𑄖𑄴 𑄘𑄨𑄠 𑄚𑄧 𑄡𑄬𑄝𑄧𑅁 𑄙𑄢 𑄷𑄾 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄙𑄧𑄢𑄴𑄟𑄧, 𑄃𑄬𑄘 𑄃𑄮 𑄌𑄨𑄘𑄳𑄠𑄬 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖𑄠𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄃𑄬 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄥𑄧𑄟𑄢𑄬 𑄙𑄧𑄢𑄴𑄟𑄧 𑄝 𑄝𑄨𑄌𑄴𑄥𑄬𑄌𑄴 𑄝𑄧𑄘𑄧𑄣𑄚𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄃𑄳𑄃 𑄃𑄬𑄭 𑄥𑄧𑄟𑄢𑄬, 𑄘𑄬𑄉𑄬𑄛𑄢 𑄝 𑄟𑄪𑄢𑄬 𑄟𑄪𑄢𑄬, 𑄉𑄭 𑄝 𑄃𑄧𑄚𑄳𑄠𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄧𑄟𑄢𑄬 𑄟𑄨𑄣𑄨𑄚𑄬𑄭, 𑄥𑄨𑄇𑄴𑄈𑄬𑄘𑄚𑄴, 𑄣𑄢𑄴𑄌𑄢𑄴, 𑄙𑄨𑄠𑄚𑄴 𑄉𑄧𑄢𑄚 𑄝 𑄛𑄣𑄬𑄝𑄢𑄴 𑄟𑄖𑄴𑄙𑄧𑄟𑄬 𑄙𑄧𑄢𑄴𑄟𑄧 𑄝 𑄝𑄨𑄌𑄴𑄥𑄬𑄌𑄴 𑄉𑄧𑄢𑄨𑄝𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁𑄃𑄮 𑄃𑄨𑄠𑄮𑄖𑄴 𑄗𑄬𑄝𑄧𑅁 𑄙𑄢 𑄷𑄿 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄟𑄧𑄖𑄴 𑄘𑄨𑄝𑄢𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄟𑄧𑄖𑄴 𑄜𑄧𑄉𑄧𑄘𑄁𑄋𑄨𑄢𑄴 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖𑄠𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄃𑄧𑄉𑄪𑄢𑄴 𑄟𑄧𑄖𑄴 𑄘𑄨𑄘𑄢𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄢𑄬𑄎𑄳𑄠𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄨𑄟𑄨𑄚𑄬 𑄌𑄯𑄦𑄨𑄖𑄨𑄨 𑄡𑄬 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄟𑄖𑄴𑄙𑄧𑄟𑄬 𑄈𑄧𑄝𑄧𑄢𑄴 𑄛𑄚 𑄘𑄮𑄇𑄳𑄠𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄖𑄧𑄖𑄧𑄧𑄱 𑄉𑄬𑄛𑄧𑄚𑄴, 𑄣𑄧𑄚 𑄃𑄮 𑄃𑄪𑄙𑄮𑄣𑄧𑄚 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖𑄃𑄮 𑄃𑄬 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁𑄃𑄧𑄢𑄴 𑄟𑄧𑄖𑄴𑄙𑄳𑄠 𑄛𑄧𑄢𑄬𑅁 𑄙𑄢 𑄸𑄶 𑄷. 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄚𑄴𑄖𑄨𑄛𑄪𑄚𑄧𑄧𑄱 𑄈𑄧𑄣𑄖𑄴 𑄃𑄬𑄎𑄚 𑄃𑄮 𑄥𑄧𑄟𑄨𑄖𑄨 𑄉𑄧𑄢𑄚𑄢𑄴 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖𑄠𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄸. 𑄇𑄢𑄧𑄢𑄬 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄎𑄧𑄙𑄎𑄧𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄦𑄧𑄚𑄖𑄴 𑄝𑄧𑄣𑄬 𑄎𑄮𑄢𑄴 𑄉𑄧𑄢 𑄡𑄬𑄘𑄧 𑄚𑄧𑄠𑄴𑅁 𑄙𑄢 𑄸𑄷 𑄷. 𑄚𑄨𑄎𑄬 𑄚𑄨𑄎𑄬 𑄝 𑄃𑄧𑄞𑄬𑄘𑄧𑄢𑄴 𑄝𑄎𑄨𑄣𑄧𑄚 𑄟𑄚𑄪𑄌𑄴𑄎𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄟𑄖𑄴𑄙𑄧𑄟𑄬 𑄃𑄟𑄧𑄚𑄧 𑄘𑄬𑄎𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄥𑄧𑄚𑄴 𑄛𑄧𑄢𑄨𑄌𑄣𑄧𑄚𑄠𑄴 𑄃𑄧𑄁𑄥𑄧𑄉𑄳𑄢𑄧𑄦𑄧𑄚𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄸. 𑄃𑄟𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄘𑄬𑄎𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄧𑄢𑄴𑄇𑄢𑄩 𑄌𑄉𑄪𑄢𑄩𑄖𑄴 𑄥𑄧𑄁 𑄎𑄪 𑄜𑄬𑄝𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄹. 𑄎𑄧𑄚𑄧𑄉𑄧𑄕𑄧𑄢𑄴 𑄟𑄪𑄚𑄴𑄎𑄪𑄇𑄴 𑄦𑄧𑄝𑄰 𑄥𑄧𑄢𑄴𑄇𑄢𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄥𑄧𑄚𑄴 𑄈𑄬𑄟𑄧𑄖𑄢𑄴 𑄈𑄪𑄙𑄮; 𑄃𑄬𑄭 𑄟𑄪𑄚𑄴𑄎𑄪𑄇𑄴 𑄘𑄨𑄚𑄴𑄟𑄉𑄬𑄚𑄬 𑄃𑄧𑄇𑄴𑄖𑄧 𑄟𑄪𑄎𑄨𑄟𑄬 𑄉𑄬𑄌𑄴𑄥𑄨𑄠𑄇𑄴 𑄚𑄨𑄢𑄴𑄝𑄌𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄟𑄖𑄴𑄙𑄧𑄟𑄬 𑄦𑄧𑄝𑄧; 𑄃𑄢𑄴 𑄝𑄳𑄠𑄣𑄧𑄖𑄴 𑄇𑄨𑄁𑄝 𑄥𑄧𑄁 𑄥𑄧𑄁𑄠𑄬 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄃𑄧𑄞𑄬𑄘𑄧𑄢𑄴 𑄞𑄮𑄖𑄴 𑄘𑄬𑄚𑄢𑄴 𑄚𑄨𑄠𑄧𑄟𑄬 𑄃𑄨𑄠𑄚𑄴 𑄦𑄧𑄝𑄧𑅁 𑄙𑄢 𑄸𑄸 𑄥𑄧𑄟𑄎𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄧𑄘𑄧𑄥𑄳𑄠𑄧 𑄃𑄨𑄏𑄬𑄝𑄬 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄟𑄎𑄨𑄇𑄴 𑄚𑄨𑄢𑄛𑄧𑄖𑄳𑄦𑄴𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄃𑄊𑄬𑅁 𑄎𑄖𑄩𑄠𑄧 𑄌𑄬𑄢𑄬𑄖𑄳𑄦𑄴 𑄃𑄮 𑄛𑄨𑄖𑄨𑄨𑄟𑄨𑄢𑄴 𑄝𑄧𑄣𑄴𑄘𑄨𑄠𑄘𑄨𑄢𑄴 𑄟𑄖𑄴𑄙𑄧𑄟𑄬 𑄢𑄮𑄎𑄳𑄠𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄧𑄁𑄎𑄧𑄙 𑄃𑄮 𑄥𑄧𑄟𑄴𑄛𑄧𑄘𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄧𑄟𑄢𑄬 𑄥𑄧𑄟𑄚𑄴 𑄢𑄉𑄬𑄚𑄬𑄭 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄬 𑄃𑄟𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄨𑄌𑄎𑄮𑄖𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄟𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄧𑄞𑄬𑄘𑄧𑄢𑄴 𑄜𑄧𑄉𑄧𑄘𑄋𑄧𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄈𑄟𑄇𑄭𑄭 𑄥𑄟𑄎𑄨𑄇𑄴, 𑄃𑄧𑄢𑄴𑄗𑄧𑄚𑄨𑄖𑄨𑄇𑄴 𑄃𑄮 𑄥𑄁𑄌𑄴𑄇𑄳𑄢𑄨𑄖𑄨𑄇𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄃𑄘𑄠𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄙𑄢 𑄸𑄹 𑄷. 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄇𑄟𑄴 𑄉𑄧𑄢𑄨𑄝𑄢𑄴, 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄴𑄉𑄧𑄢𑄨 𑄌𑄉𑄪𑄢𑄩𑄣𑄧𑄝𑄢𑄴, 𑄇𑄟𑄧𑄢𑄴 𑄒𑄨𑄇𑄴𑄘𑄟𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄉𑄧𑄟𑄴 𑄛𑄧𑄢𑄨𑄝𑄬𑄌𑄴 𑄜𑄬𑄝𑄢𑄴 𑄃𑄏𑄠𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄇𑄟𑄴𑄚𑄧𑄛𑄚𑄖𑄴𑄅𑄚𑄴 𑄟𑄪𑄇𑄴𑄖𑄧 𑄦𑄧𑄝𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄸. 𑄇𑄧𑄚𑄧𑄢𑄧𑄉𑄧𑄟𑄴 𑄝𑄬𑄌𑄴𑄇𑄧𑄟𑄴 𑄍𑄢 𑄥𑄧𑄁 𑄇𑄟𑄧𑄖𑄴 𑄥𑄧𑄁 𑄝𑄬𑄖𑄧𑄚𑄴 𑄛𑄚𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄊𑄬𑅁 𑄹. 𑄇𑄟𑄴 𑄉𑄧𑄢𑄧𑄚𑄴 𑄃𑄬𑄘𑄮𑄇𑄳𑄠𑄬 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄟𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄉𑄨𑄢𑄨𑄢𑄴 𑄟𑄚𑄧𑄝𑄨𑄇𑄴 𑄃𑄨𑄌𑄴𑄎𑄮𑄖𑄴 𑄥𑄧𑄁𑄉𑄧𑄌𑄳𑄠𑄬 𑄈𑄟𑄇𑄭𑄭 𑄝𑄎𑄨𑄗𑄬𑄝𑄢𑄴 𑄘𑄨 𑄛𑄢𑄬 𑄃𑄨𑄘𑄨𑄇𑄳𑄠𑄬 𑄑𑄨𑄇𑄴 𑄃𑄮 𑄉𑄧𑄟𑄴 𑄛𑄢𑄨𑄥𑄳𑄢𑄧𑄟𑄨𑄇𑄴 𑄛𑄬𑄝𑄢𑄴 𑄃𑄏𑄠𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄢𑄧𑄠𑄬; 𑄘𑄧𑄇𑄴𑄇𑄢𑄴 𑄟𑄧𑄎𑄨𑄟𑄴 𑄃𑄨𑄠𑄚𑄧𑄢𑄬 𑄚𑄚𑄇𑄳𑄦𑄴𑄚𑄴 𑄥𑄟𑄎𑄨𑄇𑄴 𑄚𑄨𑄢𑄛𑄧𑄖𑄳𑄦𑄴 𑄘𑄨𑄚𑄬𑄭 𑄝𑄢𑄬𑄭 𑄘𑄨𑄠 𑄡𑄬𑄭 𑄛𑄢𑄬𑅁 𑄺. 𑄃𑄟𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄞𑄣𑄬𑄖𑄴 𑄢𑄊𑄬𑄞𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄑𑄳𑄢𑄬𑄖𑄴 𑄃𑄨𑄅𑄪𑄚𑄨𑄠𑄧𑄚𑄴 𑄉𑄧𑄢𑄚 𑄃𑄳𑄃 𑄥𑄨𑄠𑄚𑄧𑄖𑄴 𑄥𑄧𑄟𑄨𑄝𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄙𑄢 𑄸𑄺 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄏𑄨𑄢𑄬𑄚 𑄃𑄮 𑄃𑄏𑄬𑄢𑄴 𑄗𑄢𑄚𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄢𑄧𑄠𑄬; 𑄘𑄨𑄚𑄴𑄟𑄉𑄬𑄚𑄬 𑄃𑄧𑄇𑄴𑄖𑄧 𑄟𑄪𑄎𑄨𑄟𑄴 𑄝𑄬𑄖𑄧𑄚𑄴𑄥𑄪𑄟𑄪𑄖𑄴𑄘𑄳𑄠𑄧 𑄍𑄪𑄑𑄨 𑄃𑄳𑄃 𑄛𑄬𑄥𑄉𑄧𑄖𑄧 𑄇𑄟𑄧𑄢𑄴 𑄡𑄪𑄇𑄴𑄖𑄨𑄥𑄧𑄁 𑄥𑄩𑄟𑄃𑄮 𑄃𑄬 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄞𑄨𑄘𑄨𑄢𑄬 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄙𑄢 𑄸𑄻 𑄷. 𑄈𑄚, 𑄍𑄪𑄣𑄪𑄟𑄴 𑄇𑄝𑄧𑄢𑄴, 𑄗𑄚𑄢𑄴𑄊𑄧𑄢𑄴, 𑄌𑄨𑄇𑄨𑄖𑄴𑄥𑄳𑄠 𑄃𑄮 𑄘𑄧𑄢𑄴𑄇𑄢𑄩 𑄥𑄧𑄟𑄌𑄴 𑄉𑄧𑄟𑄴𑄇𑄟𑄚𑄩𑄢𑄴 𑄎𑄪 𑄃𑄳𑄃 𑄃𑄬 𑄥𑄧𑄟𑄢𑄬 𑄛𑄨𑄢𑄬, 𑄣𑄧𑄢𑄨𑄌𑄧𑄢𑄨 𑄚𑄧𑄝𑄎𑄳𑄠𑄬, 𑄣𑄮𑄇𑄴𑄙𑄧𑄇𑄳𑄠𑄝𑄪𑄢𑄮 𑄃𑄳𑄃 𑄎𑄩𑄁𑄇𑄚𑄩𑄖𑄴 𑄈𑄟𑄇𑄭𑄭 𑄊𑄧𑄘𑄨𑄞𑄮 𑄚𑄚𑄇𑄳𑄦𑄴𑄚𑄴 𑄚𑄧𑄝𑄢𑄚𑄢𑄴 𑄣𑄧𑄉𑄬 𑄚𑄨𑄢𑄛𑄧𑄖𑄳𑄦𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄝𑄬𑄇𑄢𑄴 𑄦𑄧𑄣𑄬 𑄚𑄨𑄢𑄛𑄧𑄖𑄳𑄦𑄴𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄥𑄪𑄟𑄪𑄖𑄴𑄘𑄳𑄠𑄧 𑄃𑄟𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄚𑄨𑄎𑄧 𑄉𑄨𑄢𑄨𑄢𑄴 𑄇𑄬𑄠𑄬 𑄃𑄳𑄃 𑄉𑄧𑄟𑄧𑄖𑄳𑄠𑄴 𑄃𑄧𑄉𑄪𑄢𑄴 𑄎𑄩𑄝𑄧𑄚𑄴𑄟𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄸. 𑄟𑄃𑄧𑄝𑄧𑄌𑄴𑄗 𑄃𑄳𑄃 𑄥𑄨𑄉𑄮𑄚𑄴𑄇𑄣𑄧 𑄃𑄧𑄝𑄧𑄌𑄴𑄗𑄠𑄴 𑄃𑄨𑄇𑄧𑄧𑄱 𑄃𑄨𑄇𑄧𑄧𑄱 𑄟𑄨𑄣𑄬 𑄃𑄳𑄃 𑄥𑄨𑄉𑄮𑄚𑄴 𑄉𑄪𑄢𑄮𑄢𑄴 𑄉𑄧𑄟𑄬 𑄘𑄣𑄬𑄭 𑄛𑄣𑄚 𑄃𑄳𑄃 𑄝𑄧𑄣𑄴 𑄛𑄚𑄳𑄦𑄴𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄃𑄊𑄬𑅁 𑄟𑄮𑄇𑄴𑄣𑄧𑄚𑄃𑄧𑄝𑄧𑄌𑄴𑄗-𑄝𑄢𑄬𑄘𑄨 𑄇𑄨𑄁𑄝 𑄟𑄮𑄇𑄴𑄣𑄧𑄚𑄃𑄧𑄝𑄧𑄌𑄴𑄗𑄭 𑄝𑄬𑄇𑄴 𑄉𑄪𑄢𑄮𑄉𑄪𑄚𑄴 𑄣𑄟𑄣𑄟𑄳𑄠𑄬 𑄚𑄧𑄠𑄴 𑄥𑄬 𑄝𑄝𑄧𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄥𑄟𑄎𑄨𑄇𑄴 𑄚𑄨𑄢𑄛𑄧𑄖𑄳𑄦𑄴 𑄛𑄬𑄝𑄇𑄴𑅁 𑄙𑄢 𑄸𑄼 𑄷. 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄨𑄇𑄴𑄈𑄬 𑄛𑄬𑄝𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 𑄚𑄧 𑄦𑄧𑄣𑄬𑄃𑄮 𑄛𑄧𑄖𑄴𑄗𑄧𑄖𑄴 𑄃𑄮 𑄃𑄢𑄁 𑄃𑄧𑄇𑄴𑄖𑄧𑄧𑄖𑄴 𑄥𑄨𑄇𑄴𑄈𑄬 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄦𑄧𑄝𑄧𑅁 𑄛𑄧𑄖𑄴𑄗𑄧𑄟𑄴 𑄥𑄨𑄇𑄴𑄈𑄬 𑄈𑄟𑄇𑄭𑄭 𑄦𑄧𑄝𑄧𑅁 𑄇𑄢𑄨𑄉𑄧𑄢𑄨 𑄃𑄮 𑄝𑄳𑄢𑄨𑄖𑄨𑄨𑄟𑄫𑄣𑄧𑄇𑄴 𑄥𑄨𑄇𑄴𑄈𑄬 𑄃𑄧𑄎𑄬𑄃𑄧𑄌𑄴 𑄃𑄧𑄝𑄧𑄌𑄴𑄗𑄭 𑄛𑄬𑄝𑄢𑄴 𑄎𑄪 𑄗𑄬𑄝𑄧 𑄃𑄳𑄃 𑄃𑄪𑄉𑄪𑄢𑄬𑄛𑄧𑄣𑄳𑄦𑄴 𑄥𑄨𑄇𑄴𑄈𑄬 𑄝𑄳𑄢𑄬𑄃𑄨𑄚𑄴 𑄗𑄚𑄢𑄴 𑄃𑄪𑄉𑄪𑄢𑄬 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄥𑄧𑄁 𑄉𑄧𑄢𑄨 𑄈𑄪𑄣𑄮 𑄗𑄬𑄝𑄧𑅁 𑄸. 𑄟𑄚𑄪𑄎𑄮𑄢𑄴 𑄛𑄪𑄢𑄨 𑄓𑄋𑄧𑄢𑄴𑄃𑄧𑄚 𑄃𑄳𑄃 𑄟𑄚𑄬𑄭𑄃𑄮𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄃𑄮 𑄃𑄢𑄁 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖𑄢𑄴 𑄛𑄳𑄢𑄧𑄖𑄨 𑄥𑄳𑄢𑄧𑄖𑄴𑄙𑄝𑄮𑄖𑄴 𑄘𑄧𑄢𑄧𑄟𑄧𑄢𑄧 𑄉𑄧𑄢𑄨𑄝𑄬𑄢𑄴 𑄣𑄧𑄇𑄴𑄈𑄬 𑄥𑄨𑄇𑄴𑄈𑄬 𑄌𑄣𑄚 𑄦𑄧𑄝𑄧𑅁 𑄥𑄨𑄇𑄴𑄈𑄬 𑄝𑄬𑄇𑄴 𑄎𑄖𑄨, 𑄉𑄪𑄖𑄨𑄨 𑄃𑄳𑄃 𑄙𑄧𑄢𑄴𑄟𑄧𑄢𑄴 𑄟𑄧𑄖𑄴𑄙𑄳𑄠𑄧 𑄥𑄧𑄁𑄝𑄪𑄏𑄮𑄚, 𑄥𑄧𑄎𑄳𑄠𑄧𑄉𑄧𑄢𑄚 𑄃𑄮 𑄥𑄧𑄟𑄢𑄴𑄛𑄪𑄚𑄧𑄧𑄱 𑄟𑄨𑄣𑄴𑄟𑄨𑄌𑄳𑄠𑄬 𑄅𑄪𑄎𑄬𑄭 𑄚𑄬𑄡𑄬𑄝𑄢𑄴 𑄃𑄃𑄮𑄌𑄴 𑄛𑄬𑄝𑄇𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄥𑄚𑄴𑄖𑄨𑄢𑄧𑄇𑄴𑄈𑄬𑄢𑄴 𑄞𑄣𑄬𑄘𑄧𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄎𑄖𑄨𑄥𑄧𑄁𑄊𑄧𑄢𑄴 𑄇𑄟𑄚𑄩 𑄃𑄉𑄬𑄭 𑄚𑄬𑄡𑄚𑅁 𑄹. 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄙𑄧𑄢𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄨𑄇𑄴𑄈𑄬 𑄛𑄱 𑄥𑄝𑄢𑄬 𑄘𑄬𑄚, 𑄥𑄨𑄠𑄚𑄩 𑄉𑄧𑄟𑄴 𑄞𑄚𑄳𑄠𑄬 𑄞𑄬𑄭 𑄣𑄧𑄞𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴-𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄝𑄛𑄴𑄟𑄢𑄴 𑄗𑄬𑄝𑄧𑅁 𑄙𑄢 𑄸𑄽 𑄷. 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄎𑄧𑄙𑄎𑄧𑄖𑄴𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄥𑄁𑄌𑄴𑄇𑄳𑄢𑄨𑄖𑄨𑄇𑄴 𑄎𑄩𑄝𑄧𑄚𑄧𑄖𑄴 𑄟𑄨𑄣𑄬𑄚, 𑄥𑄨𑄣𑄴𑄛𑄧𑄇𑄧𑄣 𑄅𑄫𑄛𑄧𑄞𑄮𑄇𑄴 𑄉𑄧𑄢𑄚 𑄃𑄳𑄃 𑄝𑄰𑄉𑄚𑄨𑄇𑄴 𑄅𑄪𑄎𑄮𑄚𑄩 𑄃𑄮 𑄖𑄢𑄴 𑄉𑄧𑄟𑄴𑄜𑄧𑄣𑄚𑄩𑄢𑄴 𑄞𑄉𑄩𑄘𑄢𑄴 𑄦𑄧𑄝𑄢𑄴 𑄝𑄬𑄌𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄢𑄧𑄠𑄬𑅁 ২. 𑄝𑄨𑄇𑄴𑄉𑄳𑄠𑄚𑄴, 𑄥𑄦𑄨𑄖𑄳𑄠𑄧 𑄃𑄮 𑄥𑄨𑄣𑄴𑄛𑄧𑄇𑄧𑄣 𑄘𑄮𑄇𑄳𑄠𑄬 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄇𑄧𑄢𑄴𑄟𑄧𑄢𑄴 𑄢𑄮𑄡𑄬𑄠𑄬 𑄃𑄨𑄡𑄬𑄞𑄬 𑄃𑄇𑄧𑄧𑄣𑄴 𑄃𑄮 𑄝𑄰𑄥𑄧𑄠𑄨𑄇𑄴 𑄞𑄣𑄬𑄖𑄴 𑄢𑄧𑄇𑄴𑄈𑄬𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄗𑄬𑄝𑄧𑅁 𑄙𑄢 𑄸𑄾 𑄃𑄬 𑄓𑄇𑄴𑄣𑄢𑄬𑄥𑄧𑄚𑄬 𑄘𑄬𑄉𑄬𑄠𑄬 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄃𑄮 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖𑄊𑄚𑄩𑄢𑄴 𑄇𑄟𑄧𑄖𑄴𑄣𑄉𑄚 𑄥𑄧𑄟𑄴𑄞𑄧𑄛𑄴 𑄃𑄬𑄟𑄧𑄚𑄴 𑄃𑄬𑄇𑄳𑄦𑄴𑄚𑄴 𑄥𑄟𑄎𑄨𑄇𑄴 𑄃𑄮 𑄛𑄨𑄖𑄨𑄨𑄟𑄨 𑄝𑄳𑄠𑄝𑄧𑄌𑄴𑄗𑄭 𑄃𑄧𑄁𑄥𑄩𑄘𑄢𑄨𑄖𑄳𑄠𑄬𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄃𑄊𑄬𑅁 𑄙𑄢 𑄸𑄿 𑄷. 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄬 𑄥𑄧𑄟𑄎𑄧𑄢𑄴 𑄛𑄳𑄢𑄧𑄖𑄨 𑄛𑄣𑄬𑄝𑄢𑄴 𑄇𑄟𑄴 𑄢𑄧𑄠𑄬, 𑄡𑄬 𑄥𑄧𑄟𑄎𑄧𑄖𑄴 𑄝𑄚 𑄖𑄢𑄴 𑄃𑄟𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄴 𑄃𑄳𑄃 𑄛𑄪𑄢𑄨 𑄓𑄋𑄧𑄢𑄴𑄃𑄧𑄚 𑄥𑄧𑄟𑄴𑄞𑄧𑄛𑄴𑅁 𑄸. 𑄃𑄟𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖 𑄃𑄳𑄃 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁𑄃𑄚𑄩 𑄛𑄬𑄝𑄢𑄴 𑄥𑄧𑄣𑄖𑄴 𑄝𑄬𑄇𑄴𑄅𑄚𑄧𑄢𑄬 𑄝𑄚 𑄃𑄰 𑄙𑄧𑄢𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄥𑄩𑄟𑄚𑄧𑄇𑄪𑄚𑄬𑄠𑄬 𑄘𑄢 𑄚𑄨𑄠𑄧𑄚𑄴𑄖𑄳𑄢𑄨𑄖𑄧 𑄦𑄧𑄝𑄧 𑄡 𑄃𑄧𑄚𑄳𑄠𑄧𑄘𑄬𑄢𑄴 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄃𑄮 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖𑄃𑄚𑄩 𑄈𑄟𑄇𑄭𑄭 𑄉𑄧𑄢𑄚 𑄃𑄳𑄃 𑄃𑄬𑄇𑄳𑄦𑄴𑄚𑄴 𑄉𑄧𑄚𑄧𑄖𑄚𑄴𑄖𑄳𑄢𑄨𑄇𑄴 𑄥𑄧𑄟𑄌𑄴𑄝𑄳𑄠𑄝𑄧𑄌𑄴𑄗𑄠𑄴 𑄃𑄇𑄧𑄧𑄣𑄴, 𑄉𑄧𑄚𑄧𑄥𑄳𑄢𑄨𑄁𑄈𑄧𑄣 𑄃𑄮 𑄃𑄧𑄎𑄬𑄃𑄧𑄌𑄴 𑄅𑄪𑄛𑄮𑄇𑄢𑄧𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄉𑄧𑄟𑄧𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄘𑄧𑄢𑄴𑄇𑄢𑄴 𑄛𑄪𑄢𑄬𑄝𑄖𑄳𑄠𑄬 𑄃𑄃𑄨𑄚𑄴 𑄘𑄢 𑄒𑄨𑄇𑄴 𑄦𑄧𑄝𑄧𑅁 𑄹. 𑄎𑄖𑄨𑄥𑄧𑄁𑄊𑄧𑄢𑄴 𑄖𑄇𑄴 𑄃𑄮 𑄟𑄫𑄣𑄴𑄚𑄩𑄖𑄨𑄢𑄴 𑄝𑄬𑄋𑄇𑄧𑄋 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄇𑄨𑄌𑄴𑄅𑄣𑄰𑄱 𑄃𑄬 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄃𑄮 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖𑄃𑄚𑄩 𑄛𑄳𑄦 𑄚𑄧 𑄡𑄬𑄝𑄧𑅁 𑄙𑄢 𑄹𑄶 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄢𑄬𑄎𑄳𑄠𑄧, 𑄉𑄪𑄖𑄨𑄨 𑄝 𑄟𑄚𑄪𑄌𑄴 𑄃𑄬 𑄓𑄨𑄇𑄴𑄣𑄢𑄬𑄥𑄧𑄚𑄧𑄢𑄴 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄇𑄨𑄌𑄴𑄅 𑄃𑄬𑄟𑄧𑄚𑄴𑄞𑄝𑄬 𑄝𑄳𑄠𑄈𑄳𑄠 𑄉𑄧𑄢𑄨 𑄚𑄧 𑄛𑄢𑄨𑄝𑄇𑄴, 𑄡𑄢𑄴 𑄝𑄧𑄣𑄬 𑄖𑄢 𑄃𑄬𑄭 𑄓𑄨𑄇𑄴𑄣𑄢𑄬𑄥𑄧𑄚𑄬 𑄘𑄬𑄉𑄬𑄠𑄬 𑄃𑄇𑄴𑄇𑄥𑄁 𑄃𑄮 𑄥𑄙𑄩𑄚𑄧𑄖𑄃𑄚𑄩 𑄥𑄢𑄚𑄘 𑄉𑄧𑄢𑄨 𑄛𑄢𑄧𑄚𑄴 𑄃𑄬𑄟𑄧𑄚𑄴 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄇𑄟𑄬 𑄣𑄨𑄛𑄴𑄖𑄧 𑄦𑄰𑄠𑄴 𑄛𑄢𑄬 𑄇𑄨𑄁𑄝 𑄥𑄬𑄙𑄮𑄇𑄳𑄠𑄬 𑄇𑄧𑄚𑄧 𑄇𑄟𑄴 𑄃𑄬𑄏𑄣𑄴𑄘𑄬𑄚 𑄉𑄧𑄢𑄨 𑄛𑄢𑄬𑅁 ---- Cherokee (cased) Ꮒꭼꮎꮫ Ꮧꭶꮓꮳꮃꮕꭲ Ꭰꮒᏼꮻ Ꭴꮒꮂ Ꭲᏻꮎꮫꮧꭲ Ꭼꮒᏻꮙ Ꭷꮓꭾꮫ Ꭼꮒᏻꮙ ꮧꮣꮒꮈꮸ ꮎꮝꭹ ꭰꮰꮿꮝꮧꮝꭹ ꭰꮲꮙꮩꮧ ꭰꮄ ꮎꮝꭹꮓ ꭲꭶꮨ ꭰꮄ ꭴꮩꭿᏻꭿꮿ ꭴꮒꮂ ꭲᏻꮎꮫꮧ ꮎꮝꭹꮓ ꮒꭶꮣ ꭰꮒꮃ ꮎꮝꭹ ꭰꮒᏼꮻ ꮟꮣꮑꮈ ꭰꮎꮑꮈ ꮎꮎꭲ ꮧꭶꭻꮝꮣꭲ ꮩꭿ ꭰꮥꮧꭲ, ꮪᏻꭺꮫ ꭴꮝꮣᏺꭿꮝꮧ ꭰꮄ ꮕꮹꮩꭿꮿꮫ ꮎꮏ ꮎꮝꭹ ꭱꮆꭿ, Ꭼꭼꮒᏻꮙ ꭰꭶꮞꮝꮤꮕꮎ ꭰꮄ ꮒꭶꮈꮙꮫꮎ ꮎꮝꭹꮎ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꭲᏻꮎꮫꮧꭲ Ꭴꮒꮂꭲ ꮻꮒꮪꮅꮝꮤꮕꭹ ꮎ ꭴꮒꮝꭶꮞꮨ ꮎꮎꮫꮑꮕ ꮎꮝꭹꮎꮓ ꭴꮒꮂ ꭶꮆꮢꮝꮤꮕ ꭰꮤꮃꮼꭿꮝꮧ ꮎꮝꭹ ꮷꮔꭺꮩꮧᏹ ꭴꮎꮥꮧᏹ ᏼꮻ, ꭰꮄ ꮎꮝꭹ ꭱꮆꭿ ꭴꮇꮴ ꮎꮏꭲ ꮎꮝꭹꮎꮓ ꭰꮒᏼꮻ ꭰꮞ ꭰꮅꭾꮅꮝꮧ ꮩꭿ ꭶꮼꮒꭿꮝꮧ ꭰꮄ ꭴꮓꭿᏻꮢ ꭰꮄ ꮩꭿ ꭰꮥꮧꭲ ꮎꮝꭹꮎ ꮒꭶꮎᏸꭿꮝꮫꮎ ꭰꮄ ꭷꮑꮸꭹ ꭴꮎꮪꮈꮣ ꮕꮅꮝꮤꮕꭹ ꮎꮝꭹ ꮹꭶꮈꮃꮧᏼ ꭰꮎꮪꮈꮤꮕ ꮎꮝꭹ ꮎꮒꭶꭵꮚ ᏼꮻ, Ꭼꮒᏻꮙ ꮎꭲ ꭴꮅꮝꭸꮫ, ꮎꮝꭹꮎ ꭰꮝꭶꮿ ꭼꮝꮧᏸꮩꮧ ꮒꭸꮢꮎ ᏹꭹ ꮎꮝꭹ ꭺꮁꮝꮧ ꮔꮣꮑꮲꮎ, ꭳꮒ ꭴꮣꮇꮈ ꭴꮣꮑꮯᏼꮣ, ᏻꮣᏹꮈ ꭴꮼꭿᏻꮧ ꮎꮝꭹ ꮷꭶꮨꮈꮝꮧ ꮒꮣꮴꮲꮎꮙ ꮎꮎꮫꮑꮂꭹ ꭰꮄ ꭴᏺ ꭲꮿꮣꮫꮑꭿ, ꮎꮝꭹ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ᏻꮎꮫꮑꮧꭲ ꭱꮅꮝꮧ ꭰꮅꮟꮕꮩꮧ ᏹꭹ ꮎꭵꭲ ꮎꮝꭹ ꮷꮒꭷꮎꮹꮫꮝꮩꮧ ꮧꭷꮏꮹꮫꮝꮧ, Ꭼꮒᏻꮙ ꮎꮝꭹ ꭴꮅꮝꭸꮫ ꮎꭲ ꭼꮒꭸꮢ ꮎꮕꮑꮂ ꮎꮝꭹ ꭴꮣꮕꮨ ꭴꮺꮃꮧꮝꮫ ꮪꮩꮇꮹꮫꮂ ꭴꮩꮳꮲꭹ ꭰᏸꮅ ꮪꮎꮩꮲꮢꭲ, Ꭼꭼꮒᏻꮙ ꮎꮝꭹ ꭰꮒᏼꮻ ꮎꮝꭹꮓ ꭴꮎꮣꮪꮥꮻꮫ ꭰᏸꮅ ꮪꮎꮩꮲꮢ ꮔꮕꮏꮕ ꮎꮏ Ꭰꭰꮣꮅꮝꭺꮈꮣꮑꭿ ꮧꮃꮟꮩꮧ ꮣꮝꮣᏹꮫꭲ ꮎꮝꭹꮎꮓ ꭴꮓꭿᏻꮤꮕ ꮪꮎꮃꮟꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ᏻꮎꮫꮧꭲ, ꮎꭲ ꮎꮝꭹ ꭰꮲꮙꮩꮣ ꭰꮄ ꮷꭼꮹꮆꮧ ꮎꮝꭹꮓ ꭰꮒᏼꮻ ꭰꮒꮟᏼꮻꭽ ꭰꮄ ꮎꭲ ꭱꮷꮃꭽꮙ ꭴꮒꮂ ꭲᏻꮎꮫꮑꮧ ꮎꭲ ꭰꮒꮝꭶꮿ ꭰꮄ ꭰꮒꭸᏼ ꭰꮄ ꮪꮔꭺꮤꮕꭹ ꭼꮒꭸꮢ ꮎꮕꮑꮂ ꭴꮎꮩꮲꭿ ꭰꮅᏹꮅꮢ ꭰꮄ ꮣꮴꮲ ꭲꭶꮨꭽꮚ ꮎ ꭵꮄꮒꮩꮂꭹ ꮎꮏ ꭱꮙꭿꭸꮝꮧ ꮩꭿ ꭰꮥꮧꭲ, Ꭼꭼꮒᏻꮙ ꭰꮑꮃ ꮝꭶꮪꭹ ꭴꮪꮣꮈꮕꭿ ꮎꭲ ꭴꮕꮜ ꭴꮎꮯꮒꭼꮑꮧꭲ, ꮎꭲ ꭴꮎꮅꭺꮢ-ꭴꮅꭺꭿ ꮎꮝꭹ ꭴꮎꮣꮪꮥꮻꮫ ꭰᏸꮅ ꮪꮎꮩꮲꮢ, ꮎꮝꭹ ꭼꮒꭸꮢ ꮎꮕꮑꮂꭹ ꮒꭼꮎꮥꮎ ꭺꭿᏻꭿ ꮎꮝꭹꮎ ꭰꮄ ꭰꭶꮞꮝꮤꮕꭹ ꮎ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ᏻꮎꮫꮑꮧꭲ ꭰꮄ ꮪꮎꮃꮟꮫ ꮩꭿ ꮷꮎꮥꮧꭲ, ꭼꮒᏻꮙ ꭴꮰꮿꮙ ꭴꮓꮅꮸꭹ ꮎꮝꭹ ꭴꮒꮂ ꭲᏻꮎꮫꮧꭲ ꭰꮄ ꮩꭿ ꭰꮥꮧꭲ ꮎꮝꭹ ꮺꮖ ꭴꮅꮝꭸꮧ ꮎꮝꭹꮎ ꭷꮅꭲ ꭰꮥꮃꮀꮢꭿ ꭿꭰ ꭰꮪꮣꮈꮧ, ꮓꮙꮓ, ꮎꮝꭹ ꭲᏻꮝꮧ, ꮎꮝꭹ ꮒꭶꮣꮚ ꮣꮒꮃꮻꭵ ꮧꮃꮟꮤꮕꭿ ꭿꭰ ꮒꭼꮎꮫ ꮧꭶꮓꮳꮃꮕꭲ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꭲᏻꮎꮫꮑꮧꭲ ꮎꮝꭹ ꭴꮰꮿꮙ ꭲꭶꮨꭽꮚ ꭰꮅꮒꭼꮑꮈꭹ ꮎꮝꭹꮎ ꮒꭶꮣ ꭰꮒᏼꮻ ꭰꮄ ꮒꭶꮣ ꭴꮎꮣꮪꮥꮻꮫ ꭰᏸꮅ ꮪꮎꮩꮲꮢ, ꮎꭲ ꮎꮝꭹ ꭰꮝꮖꮫꭿ ꮎꮝꭹꮎꮓ ꮒꭶꮧᏻ ꭰꮟᏼꮻ ꭰꮄ ꮒꭶꮧᏻ ꭰᏸꮈ ꮎꮝꭹ ᏼꮻ, ꭴꮒꮝꮖꮒꭺꮩꮧ ꭿꭰ ꮧꭶꮓꮳꮃꮕ ꮒꭺꭿꮈꭲ ꭰꮎꮣꮕꮦꮝꭺꭲ, ꭰꮞꮓ ꭰꮑꮈꮩꮧ ꮎꮝꭹ ꮣꮎꮥᏺꮂꮝꭼꭹ ꭰꮄ ꮷꮎꮥꮆꮖꮝꮧꭲ ꮎꭲ ꭼꮒꭸꮢ ꮎꮕꮑꮂ ꭺꭿᏻꭿ ꮎꮝꭹꮎ ꭿꭰ ꭴꮒꮂ ꭲᏻꮎꮫꮑꮧꭲ ꭰꮄ ꮩꭿ ꮷꮎꮥꮧꭲ ꮎꭵꭲ ꭰꮅᏹꮅꮢꭹ ꮹꮯꮆꭿꭿ, ꭰᏸꮅ ꭰꮄ ꭰᏸꮅ ꮪꮎꮩꮲꮢ, ꮔꮎᏸꭿꮝꮫꮎꮙ ꮎꮝꭹ ꮒꭼꮎꮥꮎ ꭰꮄ ꭲᏻꮅꮝꮩꮧᏹ ꮧꭸꭶꮣꮒꮈꮸꭹ ꭰꮄ ꭰꭶꮞꮝꮤꮕꭹ, ꭲꮷꮃꮓ ꮔꮎꮫꮕ ꮎꮝꭹ ꭰꮒᏼꮻ ꮎ ꭰꮑꮃ ꮝꭶꮪꭹ ꭴꮕꮜ ꭰꮄ ꮔꮎꮫꮕ ꮎꮝꭹ ꭰꮒᏼꮻ ꮎꮎꭲ ꮧꮝꭶꮪꭹ ꭽꮻꮒꮧꮲ ꭲᏻꮎꮫꮑꮅꮣꮝꮧ ꭴꮒꮂꭲ. Ꭰꮿꮩꮈ 1 Ꮒꭶꮣ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮎꮥꮕꭲ ꭴꮎꮪꮣꮄꮣ ꭰꮄ ꭱꮷꮃꭽꮙ ꮎꭲ ꭰꮲꮙꮩꮧ ꭰꮄ ꭴꮒꮂ ꭲᏻꮎꮫꮧꭲ. Ꮎꮝꭹꮎꮓ ꭴꮅꮝꭺꮈꮤꮕꭹ ꭴꮰꮿꮝꮧ ꮕᏸꮅꮫꭹ ꭰꮄ ꭰꮣꮕꮦꮯꮣꮝꮧ ꭰꮄ ꭱꮅꮝꮧ ꮟᏼꮻꭽ ꮒꮪꮎꮣꮫꮎꮥꭼꭹ ꮎ ꮧꮎꮣꮕꮯ ꭰꮣꮕꮩ ꭼꮧ. Ꭰꮿꮩꮈ 2 Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮎꮣꮒꮬ ꮎꭲ ꮒꭶꮣ ꭴꮒꮂ ꭲᏻꮎꮫꮑꮧꭲ ꭰꮄ ꮩꭿ ꭰꮥꮧꭲ ꮎꭲ ꮥꭶꭷꮕꭹ ꭿꭰ ꮧꭶꮓꮳꮃꮕꭲ, ꭴꮎꮴꮅꮫ ꮔꮎꮰꮿꮝꮫꮎ ꮎꭲ ꮒꭶꭵꮙ ꮷꮣꮄꮕꮣ, ꮥꭷꮑꭲꮝꮤꮕꭿ ꮷꮎꮣꮄꮕꮣ ꭰꮒᏼꮻ, ꮧꭸꭶꭶꮕꮧꭲ, ꭰꭸꮿ ꭰꮄ ꭰꮝꭶꮿ, ꭶꮼꮒꭿꮝꮧ, ꮷꮎꮑꮅꮧ, ꮧꮎꮩꭹꮿꮝꭹ ꭰꮄ ꮠꭲ ꮎꮒꮅꮝꭼꭹ, ꭰᏸꮅ ꭴꮎꮩꮲꭿ ꭰꮄ ᏼꮻ ꮒꮩꮣᏻꮎꮣꮄꮕꭹ, ꮔꮕꮏꮕ, ꭴꮥꮕ ꭰꮄ ꮠꭲ ꮔꮝꮧꮣꮕꭲ. Ꭴꮧꮧꮲꭲꭸꮝꮩꮧ, ꮭ ꮔꮎꮰꮿꮝꮫꮎ ꭴꮩꭿᏻꮢꮎ ꮎꮝꭹꮓ ꮧꮎꮩꭹꮿꮝꭹ ꮒꮣᏻꮅꮝꮩꮤꮕ ꮎꮝꭹ ꭴꮩꮲꮕꭲ, ꭲᏻꮎꮫꮑꮅꮣꮝꮧ ꭴꮒꮂꭹ ꭰꮄ ꭰᏸꮅ ꮪꮎꮩꮲꮢ ꮔꮝꮧꮣꮕ ꮎꮝꭹ ꮒꭼꮎꮫꭲ ꭰꮄ ꮝꭶꮪꭹ ꮎꮝꭹꮓ ꭰꮒᏼꮻ ꭰꮎꮑꮈꭹ, ꭲᏻꮓꮝꮚ ꮎꮝꭹꮎꭲ ꭴꮎꮣꮴꮅꮣ, ꭶꭸꭶꮕꮨ ꭸꮢꭲ, ꭼꮒꭼꭼ-ꭴꮹꮢ-ꭴꭶꮞꮝꮧꮥꭹ ꭽꮻꮒꮧꮲ ꮒꭶꭵ ꮠꭲ ꮕꮒᏺꭲꮝꮣꮑꮂꮎ ꮎꭲ ꭴꮒꮂ ꭴꮎꮣꮴꮅꭶꮿ. Ꭰꮿꮩꮈ 3 Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ᏻꮎꮫꮧꭲ ꭵꮄꮒꮩꮂꭲ, ꭳꭶꮣꮴꮅ ꭸꮢꭲ ꭰꮄ ꮎꮝꭹ ꭴꭶꮞꮝꮧ ᏼꮻ. Ꭰꮿꮩꮈ 4 Ꭴꮩꭿᏻꭿ ꮭꭹꮆꭲ ꭰꮵꮒᏼꮧ ꮎꮝꭹ ꮧꭸꮵꮎꮭꭵ ꭰꮄ ꭶꮜꮩꮿꮝꮧ ꭰꮵꮎꮭꭲ ᏹꭸꮞꮝꮧ; ꮧꭸꮵꮎꮭꭵ ꭰꮄ ꮎꮝꭹ ꮧꭸꮵꮎꮭ ꮧꭶꮎꮧꮕꮧ ꭴꮩꭿᏻꭿꮿ ꭶꮕꮝꮩꮝꭸꮝꮧ ꮎꮝꭹ ꮒꭶꭵ ꮎꮝꭹ ꭲᏻꮝꮧ. Ꭰꮿꮩꮈ 5 Ꭴꮩꭿᏻꭿ ꮭꭹꮆꭲ ꭰꮵꮈꮝꮧ ᏹꭸꮞꮝꮧ ꭰꮄ ꭴᏺ ꭲꮿꮣꮫꮑꭿ ᏹꭸꮞꮝꮧ, ꭰꮒᏼꮻ ꮒꭸꮢꮎ ᏹꭼꮧ ᏹꭸꮞꮝꮧ ꭰꮄ ꭴꮥꮀꭿꮝꮧ ᏹꭼꮧ ᏹꭸꮞꮝꮧ ꭰꮄ ꭰꮝꮫꮧꮝꮩꮧ ᏹꭸꮞꮝꮧ. Ꭰꮿꮩꮈ 6 Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭲᏻꮎꮫꮑꮧꭲ ꮒꭼꮎꮫ ꭸꭺꮅꮴꮧ ꮎꮝꭹ ᏼꮻ ꭲꭼꮿꮨꮯ ꮎꮝꭹ ꮧꭷꮓꮹꮫꮝꮧ. Ꭰꮿꮩꮈ 7 Ꮒꭶꮫ ꭲꮷꮃꭽꮙ ꭲꭼꮿꮨꮯ ꮎꮝꭹ ꮧꭷꮏꮹꮫꮝꮧ ꭰꮄ ꭴꮎꮣꮒꮬꮕꭲ ꮕꮰꮿꮝꮫꮎ ꮒꭶꭵ ꭰꮣꮫᏻꮴꮧ ꮎꮝꭹ ꭲꮷꮃꭽꮙ ꭼꮹꮒꮝꮥꮈꮩꮧ ꮎꮝꭹ ꮧꭷꮏꮹꮫꮝꮧ. Ꮒꭶꮣ ꭴꮎꮣꮒꮬꮕꭲ ꭲꮷꮃꭽꮙ ꭼꮹꮒꮝꮥꮈꮩꮧ ꮧꭼꮹꮎꮱꮧꮝꭹ ꮒꭶꭵ ꭰꮣꮫᏻꮴꮧ ꮎꮝꭹ ꭰꮝꭶꮕꭼꭲ ꭿꭰ ꮧꭶꮓꮳꮃꮕꭲ ꭰꮄ ꮧꭼꮹꮎꮱꮧꮝꭹ ꭰꮄ ꮒꭶꭵ ꮣꮣꮪꮄꭼ ꮎꮝꭹ ꭲᏻꮝꮧ ꭰꮣꮫᏻꮴꮧ. Ꭰꮿꮩꮈ 8 Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꭾꮝꮧ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭲᏻꮎꮫꮧꭲ ꮎꭲ ꮥꭻꭺꮤꮕꭹ ꭲᏻꮅꮝꮩꮧ ꮎꮝꭹ ᏸꮅ ꮒꭼꮹꮎꮫꮧ ꭸꮢ ꭰᏸꮅ ꮷꮎꮣᏹꮅꮣꮝꮧ ꮎꮝꭹꮎ ꮪꮅꮑꮸꭹ ꭰꮝꭶꮕꮸꭲ ꮎꮝꭹ ꮪꮎꮃꮟꮫ ꮪꮒꮂꭹ ꭴꮅꮝꭺꮈꮣꮑꮈꭹ ꮎꮝꭹꮓ ꭶꭻꮝꮫꮧ ꭰꮄ ꮎꮝꭹꮓ ꮧꭷꮏꮹꮫꮝꮧ. Ꭰꮿꮩꮈ 9 Ꭴꮩꭿᏻꭿ ꮭꭹꮆꭲ ꭰꮞꮚꮚ ꮳꭻꭺꮣꮑꮧ ᏹꭸꮞꮝꮧ ꮎꭲ ꭰꮵꮒᏼꮧ ᏹꭸꮞꮝꮧ, ꭰꮵꮝꮪꮧ ꭰꮄ ꭰᏸꮅ ꭰꮵꮔꭺꮻꮝꮧ. Ꭰꮿꮩꮈ 10 Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꭽ ꭴꮎꮣꮒꮬꮕꭲ ꮎꮝꭹ ꭴꭷꮅꮸꭿ ꭲꮷꮃꭽꮙꮓ ꭲᏻꮎꮫꮑꮧ ꭴꮒꭿ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭰꮄ ꭰᏸꮅ ꭸꭶꮫꮣꮝꮩꮧ ꮎꮝꭹꮓ ꭴꮎꮣꮴꮅꮣ ꭰꮄ ꭴꮎꮅꭺꭿ ꮒꭸꮢꮎ ꮷꮎꮣᏹꮅꮣꮝꮧ, ꮎꮏ ꮎꮝꭹ ꮣꮕꭺꮤꮒꮩꮂꭹ ꮎꮝꭹ ꭴꮒꮂ ꭴꮴꮅ ꭰꮄ ꭴꮎꮣꮪꮣꮈꮂꮝꭼ ꭰꮄ ꮒꭶꭵ ꭰꮝꭶꮕꮸ ꭰꭻꭿꮝꮫ ꭴꮱꮧꮝꭹ. Ꭰꮿꮩꮈ 11 1. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭸꭻꭿꮝꮤꮕ ꭴꮰꮿꮝꮧ ꭴꮝꮫꮧꮝꭹ ꭴꮝꭶꮕꮸꭲ ꭴꭾꮝꮧ ꮎꮝꭹ ꭴꮒꮂ ꮪᏻꭺꮫ ꮩꭿᏻꭿꮿ ꮎꮝꭶꮕꮎ ꭹꮃꮓ ꭰꮓꭿᏻꮤꮕ ꭴꮝꭶꮕꮸꭲ ꮒꭼꮕ ꮧꭷꮏꮹꮫꮝꮧ ꮎꮏꭲ ꭰᏸꮯ ꮣꮎꮣᏸꮅꮩꮂꭹ ꮎꮝꭹꮓ ꮪꮒꮩꭲꮝꮣꮑꮈꭹ ꮎꮝꭹ ꭴꮂꭹ ꮒꭶꮣ ꮎꮝꭹꮎ ꭲᏻꮅꮝꮩꮧ ꭰꭶꮧꮢꮝꮧꮝꭼꭹ. 2. Ꮭꭹꮆꭲ ꮽꮣꭺꮎꮫꭲ ꭰꮵꮒᏼꮧ ꭴꮝꭶꮕꮸ ꮒꭶꭵ ꭴꮝꮫꮧꮝꭹ ꭴꮝꭶꮕꮸꭲ ꭴꮎꭲ ꭰꮪꮣꮈꮧ ꮒꭶꭵ ꭴꮅꮑꮸ ꭰꮄ ꭶꮅꮣꮝꮤꮕ ꮎꮝꭹꮓ ꮭ ꮧꮃꮟꮤꮕ ꭴꮝꮫꮧꮝꭹ ꭴꮝꭶꮕꮸꭲ, ꭽꮻꮒꮧꮲ ꭰᏸꮅ ꭴꮎꮩꮲꮢ ꭰꮄ ꭰᏸꮅ ꮪꮎꮩꮲꮢ ꮧꭷꮏꮹꮫꮝꮧ, ꮎꮝꭹ ꮎᏻꭲ ꭰꮯꭲꮅꮝꮢ ꭴꮣꮝꭶꮕꮴꮈꭹ. Ꭵꮭꮓ ꮽꮣꭺꮎꮫ ꭶꭸꮧᏻꮙꮓ ꭴꮝꮫꮧꮝꭹ ꮎꮝꭹ ꮷꮪꭺꮣꮑꮧ ꭱꮝꭶꮙ ꮎꮝꭹ ꮜꮙ ꮎꮝꭹ ꮧꮩꮃꭹ ꮎᏻꭲ ꭰꮯꭲꮅꮝꮢ ꭴꮝꮫꮧꮝꭹ ꭴꮝꭶꮕꮸꭲ ꮎᏻꭸꮢ ꮕꮫꮑꮈꭹ. Ꭰꮿꮩꮈ 12 Ꮭꭹꮆꭲ ꮽꮣꭺꮎꮫꭲ ꭰꮞꮚꮚ ꮳꭻꭺꮣꮑꮧ ꭰꮅꮜꮃꮑꮧ ꭴꮅꭺꭿ ꮎꮝꭹ ꭴꮥꮅꮣ, ꮟꮣꮑꮈ, ꭴꮗꮕꮢ ꭰꮄ ꮣꮎꮣꮫꭺꮧꮝꭼ, ꭵꮭ ꮧꭶꮨꮈꮝꮧ ꭶꮈꮙꮩꮧ ꭸꮢ ꭰꮄ ꭰꭶꮣꮕꮦꮧᏹ. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮪᏻꭺꮫ ꭼꮹꮒꮝꮥꮈꮩꮧ ꭸꮞꮝꮧ ꮎꮝꭹ ꭰꮱꮧꮝꭹ ꮧꭷꮏꮹꮫꮝꮧ ꭺꮁꮝꮧ ꭰꮅꮜꮃꮑꮧ ꭰꮄ ꮧꭶꮨꮈꮝꮧ. Ꭰꮿꮩꮈ 13 1. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꮩꭿ ꭰꮥꮧꭲ ꮎꭲ ꭰꮣꮕꮟꮣꮝꮧꭲ ꭰꮄ ꮣꮒꮑꮈꭹ ꭽꮻꮒꮧꮲ ꮎꮝꭹ ꮣꮰꭿꮝꮫꭲ ꮎꭲ ꮜꮙꭽ ꮝꭶꮪꭹ. 2. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭴꮒꭹꮝꮧ ꮒꭶꭵꮙ ꭰᏸꮅ ꮒꭼꮎꮫꭲ, ꭴꮰꮿꮝꮧ ꭴꮹꮜ ꭴꮴꮅ ꭱꭵꭲ, ꭰꮄ ꭲꭶꮇꭿꮝꮧ ꭴꮎꭲ ꭴꮹꮜ ꭴꮴꮅ ꭰᏸꮅ ꮒꭼꮎꮫꭲ. Ꭰꮿꮩꮈ 14 1. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭴꮒᏺꮂꭹ ꭰꮄ ꭴꮅꭾꮅꮝꮩꮧ ꮎꮏ ꮠꭲ ꭰᏸꮯ ꮒꭼꮎꮫꭲ ꭴꮅꮝꭶꮝꮩꮤꮒꮈꭿ ꮎꮝꭹꮎ ꭰꮵꮝꮫꮧꮝꮧꮝꭼꭹ. 2. Ꭿꭲꮎꭲ ꭴꮒꮂ ꮪᏻꭺꮫ ꮭ ꭱꮅꮚ ᏹꭼꮎꮞꭿꮝꮧ ꮎꮝꭹ ꮣꮅᏹꮅꮩꮂ ꮩᏻꮓ ꮥꭸꮵꮝꮫꮂꮝꭼꭹ ꮎꮝꭹꮎ ꮧꮣꮄꮒꮝꭼ ꭼꮒꭼꭼ-ꭰꮩꭹꮿꮫ ꭴꭼꮹꮅ ꭴꮝꭶꮕꮸꭲ ꭰꮄ ꮎꮝꭹꮎ ꮧꭷꮏꮹꮫꮝꮧ ꭰꮅꮝꭶꮑꮝꭹ ꭴꭼꮹꮅ ꭰꮄ ꭰꮝꭺꮅᏼ ꮎꮝꭹ ꭴꮎꮣꮪꮥꮻꮫ ꭰᏸꮅ. Ꭰꮿꮩꮈ 15 1. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭰᏸꮅ ꭰꮑꭿ ꭲᏻꮎꮅꮝꮩꮧꭲ. 2. Ꮭꭹꮆꭲ ꮽꮣꭺꮎꮫꭿ ꭰꮞꮚꮚ ꭴꮎꮣᏹꮈꭹ ꭴꮴꮅ ꭰᏸꮅ ꭲᏻꮅꮝꮩꮧ ꭵꮭꮓ ꭴꮎꮣᏹꮈꭹ ꮎꮝꭹ ꭴꮂꭹ ꮪᏻꭺꮫꭲ ꮎꮝꭹ ꭴꮑꮯᏼꮝꮧ ꭰᏸꮅ ꭲᏻꮅꮝꮩꮧꭲ. Ꭰꮿꮩꮈ 16 1. Ꭰꮒꮝꭶꮿ ꭰꮄ ꭰꮒꭸꮿ ꭷꮅ ꭰꭶᏼꮅ, ꮔꮰꮿꮝꮫꮎ ꮒꭶꭵ ꮕꮒᏺꭲꮝꮣꮑꮂꮎ ꮒꮧꭶꮅꮝꮩꮧꮝꭼ ꮎꭲ ꮕꮎꮣꮄ ꭰꮒᏼꮻ, ꭰᏸꮅ ꮒꮣᏻꮒꮆꮢ ꭰꮄ ꮷꮎꮑꮅꮧ, ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ᏻꮎꮫꮑꮧ ꮎꭲ ꮥꭸꭶꮸꮝꮧꮝꭼ ꭰꮄ ꮟꮣꮑꮈ ꮒꮣᏻꮎꮣꮄꮕꭲ. Ꮎꮝꭹꮓ ꭴꮒꭽ ꭴꮎꮣꮒꮰꮕ ꮎꭲ ꭲꮷꮃꭽꮙꮓ ꭲᏻꮎꮫꮑꮧ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮧꭸꭶꮸꮝꮩꮧꭲ, ꮎᏻ ꮧꭸꭶꮸꮝꮧꮝꭼꭹ ꭰꮄ ꮎꮝꭹꮎꭲ ꮣꮎꭶꮄꮒꮝꭼꭹ. 2. Ꮧꭸꭶꮸꮝꮧꮝꭼ ꭴꮩꭿᏻꭿ ꭰᏼꮈꭹ ᏻꮅꮝꮩꮧ ꮎꮎꭿ ꭴꮹꮜ ꮎꮝꭹ ꭴꮰꮿꮝꮧ ꮔꮪꮣꮈꮎ ꭰꮄ ꭷꮅꭲ ꭳꮟᏻ ꭴᏸꮈꮕꭿ ꮎꭲ ꭰꮫꮕꭲꮝꮧꮝꭼ ꮧꮒꮑꮅ ᏻꮅꮝꮩꮧꭲ. 3. Ꮎꮝꭹꮓ ꮟꮣꮑꮈ ꮒꭼꮹꮝꮫ ꮕꮝꮫ ꭰꮄ ꮪꮎꮃꮟꮫ ꭴꮎꮣꮱꭼ ꮜꮙ ᏼꮻ ꭰꮄ ꮎꮝꭹ ꭴꮎꮣꮒꮰꮕ ꭼꮹꮒꮝꮥꮈꭿꮩꭿ ꮎꮝꭹꮎꭲ ᏼꮻ ꭰꮄ ꮎꮝꭹ ꮝꭶꮪꭹ. Ꭰꮿꮩꮈ 17 1. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭴꮹꮜ ꮷꭼꮹꮆꮧ ꭴꮎꮴꮅ ꭲᏻꮅꮝꮩꮧꭲ ꮎꮝꭹꮿꮓ ꮎꭲ ꮷꮎꮅꭺꮧ ꭰꮒꮠꭲ ꭴꮎꮰꮿꮝꮧ. 2. Ꮭꭹꮆꭲ ꮽꮣꭺꮎꮫꭿ ꭰꮞꮚꮚ ꭴꮎꮣᏹꮈꭹ ꮎꮝꭹ ꭴꮎꮴꮅ ᏻꮅꮝꮩꮧ ꮷꭼꮹꮆꮧ ꭴꮂꭲ. Ꭰꮿꮩꮈ 18 Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꮎꭲ ꮩꭿꮙ ꭴꮎꮥꮧꭲ, ꮷꮔꭺꮩꮧᏹ ꭰꮄ ꮷꮎꮑꮅꮧ; ꭿꭰ ꭴꮒꮂ ꮪᏻꭺꮫ ꭰꮰꮿꮝꮧ ꮩꭿ ꭰꮥꮧꭲ ꮎꮝꮙ ꭶꮑꮯᏼꮝꮧ ꭴꮂꭲ ꮷꮑꮅꮧ ꭸꮢ ꭰꮄ ꭴꮼꭿᏻꮢꭲ, ꭰꮄ ꮩꭿ ꭰꮥꮧꭲ, ꭲꮷꮃꮙ ꭴꮹꮢ ꭰꮄ ꮎꮏꭲ ꮪꮒꮪꮢꭹ ꭴꮰꮿꮝꮧ ꮠꭲ ꭰꮄ ꮎꮏꭲ ᏼꮻ ꭴꮎꮣꮝꮧꭲ ꭰꮄ ꭴꮥꮅꮣ, ꮪꮎꮃꮟꮫ ꭴꮒꮂ ꮷꮎꮑꮅꮧ ꭰꮄ ꭴꮓꭿᏻꮢꭹ ꮎꮏ ꮣꮎꮥᏺꮂꮝꭼ, ꭰꮎꮅꮟꮎꭿꮝꮧꮝꭼ, ꭰꮎꮣꮩꮅꮝꮧꮝꭼ ꭰꮄ ꭰꭶꮞꮝꮤꮕꭹ. Ꭰꮿꮩꮈ 19 Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꮩꭿꮙ ꭰꮥꮧꭲ ꮎꮝꭹ ꭺꮅꮸꭲ ꭰꮄ ꭴꮯꮑꮸꭲ; ꭿꭰ ꮪᏻꭺꮫ ꭴꮒꮂ ꮪᏻꭺꮫ ꭰꮰꮿꮝꮧ ꮩꭿ ꭰꮥꮧꭲ ꭴꮢꭶꮄꮝꮧ ꮔꮝꮫ ꭺꮅꭼꭲ ꮕꮰꮿꮝꮧꮝꭼꮎ ꮎꮣᏺꮝꮣꮑꮂꮎ ꭰꮄ ꭴꮒᏺꮂꭹ, ꭰꮒꭹꮝꮧ ꭰꮄ ꮹꮣꮑꮧᏹ ꭼꮒꭸꮢ ꭲꭼꮹꮑꮧ ꭰꮄ ꭰꮣꮕꮦꮝꭼ ꭰꭶꮫꮅꮝꮤꮕ ꮒꭶꭵ ꭷꮓꭾꮣ ꭴꮎꮧꭶꮄꮿꮝꮧ ꭰꮄ ᏹꮒꭶꮅꮝꮧꮙ ꭴꮎꭲ ꭰꮝꮣꮕꮕ ꮧꮯꮆꮫ. Ꭰꮿꮩꮈ 20 1. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꮩꭿꮙ ꭰꮥꮧꭲ ꮩꭿ ꭰꮥꮧꭲ ꮎꮝꭹ ꮕꮹꮩꭿꮿꮫꮙ ꮣꮒꮃꮻꭼ ꭰꮄ ꭴꮎꮅꭺꮢꭲ. 2. Ꮭꭹꮆꭲ ᏸꮅꮙ ꭴꮪꮣꮈꮧ ꭴꮩꮳꮈꮧ ꮎꮝꭹ ꮷꮅꭺꮧᏹ. Ꭰꮿꮩꮈ 21 1. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭴꮎꮦꮃꮧꮝꮧ ꮎꮏ ꭰᏸꮅ ꭴꮩꮲꮢ ꮎꮝꭹ ꭰᏸꮅ ꮒꭼꮎꮫꭲ ꭾꮂꭲ, ꮵᏻꮧꮙ ꭰꮄ ꭰꭶꮫꮅꮝꮤꮕ ꮔꮪꮣꮈꮎꮙ ꭰꮎꮡᏸꮝꭼ ꮧꮒꮃꮻꭹ. 2. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭲꮷꮃꭽꮙꮓ ꭰᏼꮝꮩꮧ ꭴꮎꭲ ꭰᏸꮅ ꭲᏻꮎꮣꮫꮑꮧ ꮎꮏꭲ ꭴꮴꮅ ꭰᏸꮅ ꮒꭼꮎꮫꭲ. 3. Ꮎꮝꭹꮓ ꭰꮫꮕꭲꮝꮫ ꮎꮝꭹ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮩꭿᏻꭿ ꮎꮝꭹ ꭰᏸꮅ ꭴꮩꮲꮢ ꭴꮢꭶꮄꮝꮧ ꭰᏸꮅ ꭴꮩꮲꮢ; ꭿꭰ ꭰꮫꮕꭲꮝꮫ ꭴꮩꭿᏻꮢ ꭴꮯꮑꮸ ꮎꮏ ꭲᏻꮣꮅꭽ ꭰꮄ ꮩᏻꮓ ꮷꮎꮣꮡᏸꮝꮧ ꮎꮝꭹꮓ ꭴꮩꭿᏻꭿ ꮎꮝꭹ ꮒꭼꮎꮫ ꭰꮄ ꭲꮷꮃꭽꮙꮓ ꭴꮕꮜ ꭲᏻꮎꮫꮑꮧ ꭴꮑꮂꭲ ꭰꮄ ꭴꮩꭿᏻꭿ ꭴꮎꮢꭶꮲ ꭴꮥꮅꮫ ꭴꮒꮑꭲꮝꮧ ꭸꮞꮝꮧ ꭰꮄ ꮎꮝꭹ ꭴꮰᏹꮙ ꮔꮪꮣꮈꮎ ꭷꮑꭲꮝꮧ ꭰꭿꮈꮝꮧᏹ. Ꭰꮿꮩꮈ 22 Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ, ꮎꮝꭹ ꭰꮑꮃ ꭸꮢ ᏼꮻ, ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꮎꮝꭹ ꮹꮵꮒ ꭰꮪꮣꮈꮧ ꭰꮄ ꭴꮎꮣꮒꮬꮕꭲ ꮎꮝꭹ ꭰꮣꮩꮯꮝꮧ, ꭰꭶꮫꮅꮝꮤꮕ ꭰᏸꮅ ꭴꮎꮩꮲꮢ ꭰꮑꮈꮧꮝꭼꭹ ꭰꮄ ꭰᏸꮅ ꮪꮎꮩꮲꮢ ꭴꮎꮅꭺꮢ-ꭴꮅꭺꭿ ꭰꮄ ꮎꮝꭹ ꮒꭼꮕ ꭴꮅꭺꭿ ꮎꮝꭹ ꮷꮎꮩꮲꮓꮕꭿ ꭰꮄ ꮷꭼꮹꮆꮧ ꭴꮎꭲ ꮒꭶꮣ ꮝꭶꮪꭹ, ꮎꮝꭹ ꭰꮃꮟꮕꮩꮧ, ᏼꮻ ꭰꮄ ꭴꮒꮂ ꭲᏻꮎꮫꮑꮅꮧ ꮪᏻꭺꮫꭲ ꭲᏻꮅꮝꮩꮧ ꮎꮝꭹꮎ ꭴꮂ ꭰꮲꮙꮩꮧ ꭰꮄ ꮎꮝꭹ ꭴꮂ ꭴꮣꮕꮨꮧꭲ ꮎꮝꭹ ꭰꮞꮚ ꭴꮩꮇꮹꮫꮂꭹ. Ꭰꮿꮩꮈ 23 1. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꮧꭶꮈꮻꮝꮣꮑꮧ, ꭴꮪꮣꮄꮣ ꭴꮡᏸꮝꮧ ꮧꭸꮵꮎꮲꮧꭲ, ꮎꭲ ꭳꮝꮣ ꭰꮄ ꭰꮡᏸꮝꮤꮕ ꮪꮎꮃꮟꮫꭹ ꮧꭶꮈꮻꮝꮣꮑꮧ ꭰꮄ ꮧꮝꮥꮅꮝꭹ ꮎꮝꭹꮎ ꮧꭸꮵꮎꮲꮧꭲ ꮒꭶꮢꮎ. 2. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ, ꮒꭶꭵ ꭰꮣꮫᏻꮴꮧ ꮒꭶꮢꮎ, ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭲꮧꭶꮧ ꭰꭶꭻᏼꭱꮂꭲ ꮎꮝꭹꮎ ꭲꮧꭶꮧ ꮧꭶꮈꮻꮝꮣꮑꮧ. 3. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꮎꮝꭹꮎ ꮷꮒꮈꮻꮝꮣꮑꭿ ꭴꮒꮂ ꮪᏻꭺꮫ ꮎꮝꭹ ꭳꮝꮣ ꭰꮄ ꭰꮡᏸꮝꮤꮕ ꭸꭶꭻᏼꭱꮧᏹ ꭸꮢꭲ ꭰꮝꮣꮹꮫꮝꮧ ꮎꮝꭹꮎ ꭴꮹꮢꮙ ꭰꮄ ꮟꮣꮑꮈ ꮒꮪꮹꮕꭹ ꮎꮓ ꭰꮑꮂꭲ ꮷꭼꮹꮆꮧꮿ ꮎꭲ ꭰꮒᏼꮻ ꭰꮲꮙꮩꮧ, ꭰꮄ ꭶꮑꮙꮣ, ᏹꮒꭶꮅꮝꮧꮙ, ꮎꮝꭹꮓ ꮠꭲ ꭴꮎꮅꮝꮥꮈꮹꮩꮧ ꮎꮝꭹ ᏼꮻ ꮧꮒꮝꮥꮅꮝꭹ. 4. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭴꮎꮩꮲꮧ ꭰꮄ ꮎꮝꭹ ꭴꮎꮦꮃꮧꮝꮧ ꮧꮎꮨꮝꭹ ꮜꮚ ꭴꮎꮅꭺꭿ ꮎꮝꭹꮎ ꮧꮒꮝꮥꮅꮝꭹ ꭴꮴꮅꭲ ꭷꮑꮙꭹ ꭸꮢꭲ. Ꭰꮿꮩꮈ 24 Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭴꮳꮺꮠꮈꮝꮩꮧ ꭰꮄ ꮩꭲ ꮕꮫꮕꭹ ꮧꭶꮈꮻꮝꮣꮑꮧ, ꭴꮰꮿꮝꮧ ꮔꮆꮢꮝꮫꮎ ꭰꮞꮈꭹ ꭲᏻꮯꮆꮣ ꮪꮒꮈꮻꮝꮣꮑꮂ ꭰꮄ ꭲᏻꮣꮅꮚ ꮷꮒꮈꮻꮝꮣꮑꮧ ꮒꭸꮢꮎ ꭲꭶ ꮎꮝꭹ ꭰꭶꮘᏼꭾꮂ ꭴꮰꮿꮝꮧ. Ꭰꮿꮩꮈ 25 1. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭰᏸꮈ ꮔꮫꮏꮥꭼ ꭴꮄꮒꮩꮂ ꭱꮅꭲꭶ ꭴꮰᏹꮙ ᏻꮅꮝꮩꮧ ꭰꮄ ꭳꮝꮫ-ꮕꮫꮎꮥꭼ ꭴꮹꮜ ꭰꮄ ꮟꮣꮑꮈꭲ ꮪꮹꭷꮂꭹ, ꭴꮰꮿꮝꮧ ꭰꮅꮝꮣᏼꮨ, ꮧꮏꮼ, ꭶꮅꮶꮥ ꭰꮄ ꭶꮓꮲꭹꮕꮼꮨ ꭰꭶꮞꮝꮩꮧꭲ ꭰꮄ ᏹꮒꭶꮅꮝꮧ ᏼꮻ ꮧꮒꮝꮥꮈꭿꮩ ꭰꮵꮝꮥꮈꮧꭲ, ꭰꮄ ꮎꮝꭹ ꭴꮒꭾꮝꮧ ꮎꭲ ꭰꮵꮝꮥꮈꮧ ꮎᏻꭲ ꮎꮝꭹ ꮒꭶꮅꮝꮤꮒꮩꮂ ꮎꮝꭹ ꮧꭸꮵꮎꮲꮧꭲ ꮒꭶꮢꮎ, ꭴꮲꮵᏸꮝꭹ, ꮧꭼꮹꮈꮻꮝꮣꮑꮧ ꮒꭸꮢꮎ, ꭰꭶᏼꮅ, ꭰꮄ ꮠꭲ ꭶꮇꮆꭼꭹ ꮎꮝꭹ ꮧꭶꮈꮻꮝꮣꮑꮧ ꮧꭶꮈꮻꮝꮣꮑꮧ ꭴꮂꭹ ꮎᏻꭲ ꮒꭶꮅꮝꮤꮒꮩꮂꭲ ꭴꮆꮢꮝꮤꮕ ꭰꭸꮤꮧꮝꮧ ꮒꭸꮢꮎ. 2. Ꭴꮣꮵꭲ ꭰꮄ ꮧꮒᏺꮅ ꭴꮒꮂ ꭴꮎꮣꮒꮬꮕꭲ ꭴꮴꮅꮫ ꭸꭶꭶꮞꮝꮩꮧ ꭰꮄ ꭸꮵꮝꮥꮈꮧꭲ. Ꮒꭶꭵ ꮧꮒᏺꮯ, ꭲᏻꮓ ꮥꭸꭶꮸꮝꮤꮕꭹ ꭰꮄ ꮥꭸꭶꮸꮝꮤꮕꭹ ꮒꭸꮢꮎ ᏹꭹ ꭴꮥꮕꭹ, ꮽꮣꭺꮎꮫ ꭰꮅꭾꮅꮝꮧ ꮎꮝꭹ ꭴꮰᏹ ᏼꮻ ꮧꮒꮝꮥꮅꮝꭹ. Ꭰꮿꮩꮈ 26 1. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꮷꮎꮥꮆꮖꮝꮧ. Ꮷꮎꮥꮆꮖꮝꮧ ꮽꮣꭺꮎꮫꭿ ꭰꮞꮚꭲ, ꭱꮅꮝꮧꮓ ꮎꮝꭹ ꭰꮣꮄꮒꮝꭼꭹ ꭰꮄ ꮔꭼꮻᏻꮢ ꮧꮃꮟꮩꮧ ꮹꮣꮞꮲꭹ. Ꭰꮣꮄꮒꮝꭼꭹ ꮷꮎꮥꮆꮖꮝꮧ ꮽꮣꭺꮎꮫꭿ ꭰꮪꮣꮈꮧ ꭸꮞꮝꮧ. Ꭰꭿꮈꮝꮧᏹ ꭰꮄ ꭰꭶꮤꮎꭲ ꭲᏻꮫꮑꮧ ꮷꮎꮥꮆꮖꮝꮧ ꮽꮣꭺꮎꮫꭿ ᏻꮅꮝꮩꮧ ꮒꭶꭵꮚ ꭴꮩꮲꮕꭹ ꭰꮫꮕꭲꮝꮤꮕꭹ ꭰꮄ ꮹꭶꮈꮃꮧᏼ ꮷꮎꮥꮆꮖꮝꮧ ꮽꮣꭺꮎꮫꭿ ᏻꮅꮝꮩꮧ ꭲꮧꭶꭶꮨ ꭼᏼꮝꮧ ꭸꮢꭲ ꮎꮝꭹ ꮒꭸꮣ ꭰꮄꮕꮤꮕ ꮔꮝꮫ ꮹꮫꮑꮧꭲ. 2. Ꮷꮎꮥꮆꮖꮝꮧ ꮽꮣꭺꮎꮫꭿ ᏻꮅꮝꮩꮧ ꭰꮣꮞꭾꮈ ꮎꮝꭹ ꭷꮅꭲ ꮪꮎꮰꮇꮹꮫꮂ ꮎꮝꭹ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮹꮢꭿꮚꮓ ꭰꮄ ꮎꮝꭹ ꮒꮪꮃꮒꭼꭼ ꭺꭿᏻꮧ ꮎꮝꭹꮎ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭰꮄ ꮔꭼꮻᏻꮢ ꮧꮃꮟꮩꮧ ꮩꭿ ꭰꮥꮧꭲ. Ꭴꮒꭾꮝꮧ ꭼꮒꭸꮢ ꮒꭼꮕꭹ ꭺꮅꮝꮧꭲ, ꭰꮅꮝꭺꮅꮧꭸ ꭰꮄ ꭳꮅꭲ ꮔꮎꮫꮕ ꮒꭶꮣ ꭰᏸꮅ ꮪꮎꮩꮲꮢ, ꮷꮎꮣꮄꮕꮣ ꭰꮒᏼꮻ ꭰꮄ ꮷꮎꮑꮈꮧ ꮪꮎꮣꮰꭼ, ꭰꮄ ꮻꮧꮧꮲ ꮽꮣꭺꮎꮫ ꮎꮝꭹ ꭰꮅꮒꭼꮑꮧꭲ ꮎꮝꭹ ꭴꮎꮣꮪꮥꮻꮫ ꭰᏸꮅ ꮎꮝꭹꮎꮓ ꭴꮒꮝꮖꮒꭺꮩ ꮕꮹꮩꭿꮿꮫ. 3. Ꮷꮎꮣꭶᏼꮅꭸ ꭴꮒꭽ ꮷꮹꭻꮤꮕꮢ ꮪᏻꭺꮫ ꭴꮒꮂ ꭴꮎꮡᏸꮝꮧ ꮎꮝꭹ ꭲᏻꮝꮧ ꮷꮎꮥꮆꮖꮝꮧ ꮎꮝꭹ ꮽꮣꭺꮎꮫꭿ ᏻꮅꮝꮩꮧ ꭰꮵꮒꮧ ꮎꮝꭹ ꮪꮣꮨꮎꭵꭲ. Ꭰꮿꮩꮈ 27 1. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꮔꮪꮣꮈꮎꮙ ꭴꮺꮃꮧꮣꮝꮧ ꮎꮏꭲ ꭴꮎꮄꮒꮣꮝꮧ ꭸꮢ ꭰꮎꮄꮒꮩꮀꭲ ꮎꮝꭹ ꭴꮒꮪꮢꭹ, ꮎꭲ ꭰꮅꭾꮅꮝꮧ ꮎꮝꭹ ꭺꮲꮕꮕ ꭰꮄ ꭰꮣᏺꮤꭱꮧ ꮎꮏꭲ ꮎꮟꮎꮢꭹ ꭰꮅᏹꮄꭼꭹ ꭰꮄ ꮎꮝꭹ ꭴꮎꮅꮝꮥꮈꮩꮧ. 2. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭸꮵꮝꮥꮈꮧ ꮎꮝꭹ ꭰꭶꮣꮕꮦꮧ ꭰꮄ ꭼꮣꮒꮣꮝꮧ ꭰꮝꮣꮻꮫꮝꮧ ꮎꮝꭹꮎ ꮒꭶꭵ ꮻꮒꭶꮅꮝꮤꮒꭿꮂꭹ ꮎꮟꮎꮢꭹ, ꭰꭶꮤꮂ ꭺꮺꮅ ꭰꮄ ꭴꮓꮲꮕꮝꭹ ꭴꮓꮲꮕꮕ ꮎꮝꭹ ꮷꮼꮺꮃꮕꭿ. Ꭰꮿꮩꮈ 28 Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮒꭽ ꭴꮎꮣꮒꮬꮕꭲ ꮎꮝꭹ ꭴꮎꮣꮯꮜꮂꭹ ꭰꮄ ꭰᏸꮅ ꮪꮎꮩꮲꮢ ꮧꮃꮟꮩꮧ ꮎꮏ ꮎꮝꭹꮓ ꮪᏻꭺꮫꭹ ꭰꮄ ꮩꭿ ꮷꮎꮥꮧꭲ ꭶꮜꮩᏼ ꭶꭷꮕꭹ ꮎꮏꭲ ꭿꭰ ꮧꭶꮓꮳꮃꮕꭲ ꮎꮙꮓ ꭷꮅꭲ ꭰꮥꮃꮀꮢꭲ. Ꭰꮿꮩꮈ 29 1. Ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭲᏻꮫꮑꮧ ꭴꮒꮂꭹ ꮎꮝꭹ ꭴꮒꮪꮢꭹ ꮎꮏꭲ ꮎꮝꭹꮓ ꭴꮹꮢ ꮔꮪꮣꮈꮎ ꭰꮄ ꭰꭷꮅ ꮪꮎꮰꮇꮹꮫꮂ ꭴꮹꮢꭿꮚꮓ ꭴꮴꮅ ꮎꮝꭹ ꭾꮅꮚ ᏹꭼꮹꮅꮝꮩꮧ. 2. Ꮎꮝꭹꮓ ꭰꮕꮧꮝꭼ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭲᏻꮎꮫꮑꮧ ꭰꮄ ꮩꭿ ꮷꮎꮥꮧꭲ, ꮒꭶꮫ ꭰꮒᏼꮻ ꭴꮎꮅꮝꭶꮝꮫ ꮎꮝꭹ ꮥꭻꭺꮤꮕ ꮧꭷꮏꮫꮝꮧ ꭴꮕꮢꭿᏻ ꮎꮝꭹꮎ ꭲᏻᏸꮈꮫ ꭶꮆꮠꮂꮝꭹ ꭴꮹꮜ ꭲᏻꮝꮧ ꮧꭶꮒᏼꮩꮧ ꮒꮧꭶꮅꮝꮩꮧꮝꭼ ꮧꮣꮒꮈꮸꭹ ꭰꮄ ꭺꭿᏻꮧ ꮎꮝꭹꮎ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭰꮄ ꮩꭿ ꮷꮎꮥꮧꭲ ꮎꮝꭹ ꮠꭲ ꭰꮄ ꮣꮎꮰꮝꭼꭹ ꮎꮝꮙ ꭰꮞꭲ ꭲꮿꮫꮑꮧ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭲꮿꮫꮧ, ᏼꮻ ꭰꮣꮕꮻꮝꮧꮝꭹ ꭰꮄ ꮎꮝꭹ ꮒꭶꮣꮚ ꭴꮎꮅꮝꮥꮈꮤꮒꮣꮝꮧ ꮎꮏꭲ ᏼꮻ ꭴꮎꮴꮅꮫ ꭴꮎꮩꮲꭿ. 3. Ꭿꭰ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭰꮄ ꮩꭿ ꮷꮎꮥꮧꭲ ꭱꮅꮚ ꮎꮏ ꮭ ᏻꮒꭾꮝꮧ ꭰꮣᏹꮅꮣꮝꮧ ꭴꮕꮧꮝꭼꭹ ꭰꮅꮝꭶꮑꮝꭹ ꮎꮝꭹ ꮕᏸꮈꮫ ꭰꮄ ꭴꮎꮅꮝꭺꮅᏼ ꮎꮝꭹ ꭴꮎꭲ ꭴꮎꮣꮪꮥꮻꮫ ꭰᏸꮅ ꮪꮎꮩꮲꮢ. Ꭰꮿꮩꮈ 30 Ꭿꭰ ꮒꭼꮎꮕ ꮧꭶꮓꮳꮃꮕꭲ ꭱꮅꮚ ꮿꮎꮑꮲꮣ ꮎꮝꭹ ꮎꮑꮅꮝꭼꭹ ꮎꮝꭹꮎ ꮒꭶꭵ ꮝꭶꮪꭹ, ꭴꮎꮣꮯꮜꮂ ꭰꮄ ꭹꮆꮙ ꮒꭶꭵ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꮣꮎꮣꮑꮴꮧ ꮎꮏ ꮒꭶꭵ ꭰꮅꮒꭼꮑꮧꭲ ꭰꮄ ꮎꮝꭹꮓ ꭴꮒꮂ ꮎꮝꭹ ꮪᏻꭺꮫ ꭲꮿꮫꮑꮧ ꭰꮄ ꮩꭿ ꭰꮥꮧꭲ ꭶꭷꮕ ꭰꭽꮒꮙ ꮎꭲ ꮒꭶꭵ ꮧꭼꭺꮤꮕ ꭲꮿꮫꮑꮧ ꮎꮝꭹ ꭴꮒᏺꮝꮩꮧꭲ. ---- Chinese, Mandarin (Simplified) 世界人权宣言 联合国大会一九四八年十二月十日第217A(III)号决议通过并颁布 1948 年 12 月 10 日，联合国大会通过并颁布《世界人权宣言》。这一具有历史意义的《宣言》颁布后，大会要求所有会员国广为宣传，并且“不分国家或领土的政治地位,主要在各级学校和其他教育机构加以传播、展示、阅读和阐述。”《宣言》全文如下： 序言 鉴于对人类家庭所有成员的固有尊严及其平等的和不移的权利的承认,乃是世界自由、正义与和平的基础, 鉴于对人权的无视和侮蔑已发展为野蛮暴行,这些暴行玷污了人类的良心,而一个人人享有言论和信仰自由并免予恐惧和匮乏的世界的来临,已被宣布为普通人民的最高愿望, 鉴于为使人类不致迫不得已铤而走险对暴政和压迫进行反叛,有必要使人权受法治的保护, 鉴于有必要促进各国间友好关系的发展, 鉴于各联合国国家的人民已在联合国宪章中重申他们对基本人权、人格尊严和价值以及男女平等权利的信念,并决心促成较大自由中的社会进步和生活水平的改善, 鉴于各会员国业已誓愿同联合国合作以促进对人权和基本自由的普遍尊重和遵行, 鉴于对这些权利和自由的普遍了解对于这个誓愿的充分实现具有很大的重要性, 因此现在,大会,发布这一世界人权宣言,作为所有人民和所有国家努力实现的共同标准,以期每一个人和社会机构经常铭念本宣言,努力通过教诲和教育促进对权利和自由的尊重,并通过国家的和国际的渐进措施,使这些权利和自由在各会员国本身人民及在其管辖下领土的人民中得到普遍和有效的承认和遵行; 第一条 人人生而自由,在尊严和权利上一律平等。他们赋有理性和良心,并应以兄弟关系的精神相对待。 第二条 人人有资格享有本宣言所载的一切权利和自由,不分种族、肤色、性别、语言、宗教、政治或其他见解、国籍或社会出身、财产、出生或其他身分等任何区别。 并且不得因一人所属的国家或领土的政治的、行政的或者国际的地位之不同而有所区别,无论该领土是独立领土、托管领土、非自治领土或者处于其他任何主权受限制的情况之下。 第三条 人人有权享有生命、自由和人身安全。 第四条 任何人不得使为奴隶或奴役;一切形式的奴隶制度和奴隶买卖,均应予以禁止。 第五条 任何人不得加以酷刑,或施以残忍的、不人道的或侮辱性的待遇或刑罚。 第六条 人人在任何地方有权被承认在法律前的人格。 第七条 法律之前人人平等,并有权享受法律的平等保护,不受任何歧视。人人有权享受平等保护,以免受违反本宣言的任何歧视行为以及煽动这种歧视的任何行为之害。 第八条 任何人当宪法或法律所赋予他的基本权利遭受侵害时,有权由合格的国家法庭对这种侵害行为作有效的补救。 第九条 任何人不得加以任意逮捕、拘禁或放逐。 第十条 人人完全平等地有权由一个独立而无偏倚的法庭进行公正的和公开的审讯,以确定他的权利和义务并判定对他提出的任何刑事指控。 第十一条 ㈠ 凡受刑事控告者,在未经获得辩护上所需的一切保证的公开审判而依法证实有罪以前,有权被视为无罪。 ㈡ 任何人的任何行为或不行为,在其发生时依国家法或国际法均不构成刑事罪者,不得被判为犯有刑事罪。刑罚不得重于犯罪时适用的法律规定。 第十二条 任何人的私生活、家庭、住宅和通信不得任意干涉,他的荣誉和名誉不得加以攻击。人人有权享受法律保护,以免受这种干涉或攻击。 第十三条 ㈠ 人人在各国境内有权自由迁徙和居住。 ㈡ 人人有权离开任何国家,包括其本国在内,并有权返回他的国家。 第十四条 ㈠ 人人有权在其他国家寻求和享受庇护以避免迫害。 ㈡ 在真正由于非政治性的罪行或违背联合国的宗旨和原则的行为而被起诉的情况下,不得援用此种权利。 第十五条 ㈠ 人人有权享有国籍。 ㈡ 任何人的国籍不得任意剥夺,亦不得否认其改变国籍的权利。 第十六条 ㈠ 成年男女,不受种族、国籍或宗教的任何限制有权婚嫁和成立家庭。他们在婚姻方面,在结婚期间和在解除婚约时,应有平等的权利。 ㈡ 只有经男女双方的自由和完全的同意,才能缔婚。 ㈢ 家庭是天然的和基本的社会单元,并应受社会和国家的保护。 第十七条 ㈠ 人人得有单独的财产所有权以及同他人合有的所有权。 ㈡ 任何人的财产不得任意剥夺。 第十八条 人人有思想、良心和宗教自由的权利;此项权利包括改变他的宗教或信仰的自由,以及单独或集体、公开或秘密地以教义、实践、礼拜和戒律表示他的宗教或信仰的自由。 第十九条 人人有权享有主张和发表意见的自由;此项权利包括持有主张而不受干涉的自由,和通过任何媒介和不论国界寻求、接受和传递消息和思想的自由。 第二十条 ㈠ 人人有权享有和平集会和结社的自由。 ㈡ 任何人不得迫使隶属于某一团体。 第二十一条 ㈠ 人人有直接或通过自由选择的代表参与治理本国的权利。 ㈡ 人人有平等机会参加本国公务的权利。 ㈢ 人民的意志是政府权力的基础;这一意志应以定期的和真正的选举予以表现,而选举应依据普遍和平等的投票权,并以不记名投票或相当的自由投票程序进行。 第二十二条 每个人,作为社会的一员,有权享受社会保障,并有权享受他的个人尊严和人格的自由发展所必需的经济、社会和文化方面各种权利的实现,这种实现是通过国家努力和国际合作并依照各国的组织和资源情况。 第二十三条 ㈠ 人人有权工作、自由选择职业、享受公正和合适的工作条件并享受免于失业的保障。 ㈡ 人人有同工同酬的权利,不受任何歧视。 ㈢ 每一个工作的人,有权享受公正和合适的报酬,保证使他本人和家属有一个符合人的生活条件,必要时并辅以其他方式的社会保障。 ㈣ 人人有为维护其利益而组织和参加工会的权利。 第二十四条 人人有享有休息和闲暇的权利,包括工作时间有合理限制和定期给薪休假的权利。 第二十五条 ㈠ 人人有权享受为维持他本人和家属的健康和福利所需的生活水准,包括食物、衣着、住房、医疗和必要的社会服务;在遭到失业、疾病、残废、守寡、衰老或在其他不能控制的情况下丧失谋生能力时,有权享受保障。 ㈡ 母亲和儿童有权享受特别照顾和协助。一切儿童,无论婚生或非婚生,都应享受同样的社会保护。 第二十六条 ㈠ 人人都有受教育的权利,教育应当免费,至少在初级和基本阶段应如此。初级教育应属义务性质。技术和职业教育应普遍设立。高等教育应根据成绩而对一切人平等开放。 ㈡ 教育的目的在于充分发展人的个性并加强对人权和基本自由的尊重。教育应促进各国、各种族或各宗教集团间的了解、容忍和友谊,并应促进联合国维护和平的各项活动。 ㈢ 父母对其子女所应受的教育的种类,有优先选择的权利。 第二十七条 ㈠ 人人有权自由参加社会的文化生活,享受艺术,并分享科学进步及其产生的福利。 ㈡ 人人对由于他所创作的任何科学、文学或美术作品而产生的精神的和物质的利益,有享受保护的权利。 第二十八条 人人有权要求一种社会的和国际的秩序,在这种秩序中,本宣言所载的权利和自由能获得充分实现。 第二十九条 ㈠ 人人对社会负有义务,因为只有在社会中他的个性才可能得到自由和充分的发展。 ㈡ 人人在行使他的权利和自由时,只受法律所确定的限制,确定此种限制的唯一目的在于保证对旁人的权利和自由给予应有的承认和尊重,并在一个民主的社会中适应道德、公共秩序和普遍福利的正当需要。 ㈢ 这些权利和自由的行使,无论在任何情形下均不得违背联合国的宗旨和原则。 第三十条 本宣言的任何条文,不得解释为默许任何国家、集团或个人有权进行任何旨在破坏本宣言所载的任何权利和自由的活动或行为。 ---- Chinese, Mandarin (Traditional) 世界人權宣言 聯合國大會一九四八年十二月十日第 217A (III) 號痩議通過並宣布 序言 鑑於對人類家庭所有成員的固有尊嚴及其平等的和不移的權利的承認，乃是世界自由、正義與和平的基礎， 鑑於對人權的無視和侮蔑已發展為野蠻暴行，這些暴行沾污了人類的良心，而一個人人享有言論和信仰自由並免予恐懼和匱乏的世界的來臨，已被宣布為普通人民的最高願望， 鑑於為使人類不致迫不得已鋌而走險對暴政和壓迫進行反叛，有必要使人權受法治的保護， 鑑於有必要促進各國間友好關係的發展， 鑑於各聯合國國家的人民已在聯合國憲章中重申他們對基本人權、人格尊嚴和價值以及男女平等權利的信念，並痩心促成較大自由中的社會進步和生活水平的改善， 鑑於各會員國並已誓願同聯合國合作以促進對人權和基本自由的普遍尊重和遵行， 鑑於對這些權利和自由的普遍了解對於這個誓願的充分實現具有很大的重要性， 因此現在， 大會， 發布這一世界人權宣言，作為所有人民和所有國家努力實現的共同標準，以期每一個人和社會機構經常銘念本宣言，努力通過教誨和教育促進對權利和自由的尊重，並通過國家的和國際的漸進措施，使這些權利和自由在各會員國本身人民及在其管轄下領土的人民中得到普遍和有效的承認和遵行； 第一條 人人生而自由，在尊嚴和權利上一律平等。他們賦有理性和良心，並應以兄弟關係的精神相對待。 第二條 人人有資格享受本宣言所載的一切權利和自由，不分種族、膚色、性別、語言、宗教、政治或其他見解、國籍或社會出身、財產、出生或其他身分等任何區別。 第三條 人人有權享有生命、自由和人身安全。 第四條 任何人不得使為奴隸或奴役；一切形式的奴隸制度和奴隸買賣，均應予以禁止。 第五條 任何人不得加以酷刑，或施以殘忍的、不人道的或侮辱性的待遇或刑罰。 第六條 人人在任何地方有權被承認在法律前的人格。 第七條 法律之前人人平等，並有權享受法律的平等保護，不受任何歧視。人人有權享受平等保護，以免受違反本宣言的任何歧視行為以及煽動這種歧視的任何行為之害。 第八條 任何人當憲法或法律所賦予他的基本權利遭受侵害時，有權由合格的國家法庭對這種侵害行為作有效的補救。 第九條 任何人不得加以任意逮捕、拘禁或放逐。 第十條 人人完全平等地有權由一個獨立而無偏倚的法庭進行公正的和公開的審訊，以確定他的權利和義務並判定對他提出的任何刑事指控。 第十一條 （一） 凡受刑事控告者，在未經獲得辯護上所需的一切保證的公開審判而依法證實有罪以前，有權被視為無罪。 （二） 任何人的任何行為或不行為，在其發生時依國家法或國際法均不構成刑事罪者，不得被判為犯有刑事罪。刑罰不得重於犯罪時適用的法律規定。 第十二條 任何人的私生活、家庭、住宅和通信不得任意干涉，他的榮譽和名譽不得加以攻擊。人人有權享受法律保護，以免受這種干涉或攻擊。 第十三條 （一） 人人在各國境內有權自由遷徙和居住。 （二） 人人有權離開任何國家，包括其本國在內，並有權返回他的國家。 第十四條 （一） 人人有權在其他國家尋求和享受庇護以避免迫害。 （二） 在真正由於非政治性的罪行或違背聯合國的宗旨和原則的行為而被訴的情況下，不得援用此種權利。 第十五條 （一） 人人有權享有國籍。 （二） 任何人的國籍不得任意剝奪，亦不得否認其改變國籍的權利。 第十六條 （一） 成年男女，不受種族、國籍或宗教的任何限制，有權婚嫁和成立家庭。他們在婚姻方面，在結婚期間和在解除婚約時，應有平等的權利。 （二） 只有經男女雙方的自由的和完全的同意，才能締婚。 （三） 家庭是天然的和基本的社會單元，並應受社會和國家的保護。 第十七條 （一） 人人得有單獨的財產所有權以及同他人合有的所有權。 （二） 任何人的財產不得任意剝奪。 第十八條 人人有思想、良心和宗教由的權利；此項權利包括改變他的宗教或信仰的自由，以及單獨或集體、公開或秘密地以教義、實踐、禮拜和戒律表示他的宗教或信仰的自由。 第十九條 人人有權享有主張和發表意見的自由；此項權利包括持有主張而不受干涉的自由，和通過任何媒介和不論國界尋求、接受和傳遞消息和思想的自由。 第二十條 （一） 人人有權享有和平集會和結社的自由。 （二） 任何人不得迫使隸屬於某一團體。 第二十一條 （一） 人人有直接或通過自由選擇的代表參與治理本國的權利。 （二） 人人有平等機會參加本國公務的權利。 （三） 人民的意志是政府權力的基礎；這一意志應以定期的和真正的選舉予以表現，而選舉應依據普遍和平等的投票權，並以不記名投票或相當的自由投票程序進行。 第二十二條 每個人，作為社會的一員，有權享受社會保障，並有權享受他的個人尊嚴和人格的自由發展所必需的經濟、社會和文化方面各種權利的實現，這種實現是通過國家努力和國際合作並依照各國的組織和資源情況。 第二十三條 （一） 人人有權工作、自由選撰職業、享受公正和合適的工作條件並享受免於失業的保障。 （二） 人人有同工同酬的權利，不受任何歧視。 （三） 每一個工作的人，有權享受公正和合適的報酬，保證使他本人和家屬有一個符合人的尊嚴的生活條件，必要時並輔以其他方式的社會保障。 （四） 人人有為維護其利益而組織和參加工會的權利。 第二十四條 人人有享受休息和閒暇的權利，包括工作時間有合理限制和定期給薪休假的權利。 第二十五條 （一） 人人有權享受為維持他本人和家屬的健康和福利所需的生活水準，包括食物、衣覑、住房、醫療和必要的社會服務；在遭到失業、疾病、殘廢、守寡、衰老或在其他不能控制的情況下喪失謀生能力時，有權享受保障。 （二） 母親和兒童有權享受特別照願和協助。一切兒童，無論婚生或非婚生，都應享受同樣的社會保護。 第二十六條 （一） 人人都有受教育的權利，教育應當免費，至少在初級和基本階段應如此。初級教育應屬義務性質。技術和職業教育應普遍設立。高等教育應根據成績而對一切人平等開放。 （二） 教育的目的在於充分發展人的個性並加強對人權和基本自由的尊重。教育應促進各國、各種族或各宗教集團間的了解、容忍和友誼，並應促進聯合國維護和平的各項活動。 （三） 父母對其子女所應受的教育的種類，有優先選擇的權利。 第二十七條 （一） 人人有權自由參加社會的文化生活，享受藝術，並分享科學進步及其產生的福利。 （二） 人人對由於他所創作的任何科學、文學或美術作品而產生的精神的和物質的利益，有享受保護的權利。 第二十八條 人人有權要求一種社會的和國際的秩序，在這種秩序中，本宣言所載的權利和自由能獲得充分實現。 第二十九條 （一） 人人對社會負有義務，因為只有在社會中他的個性才可能得到自由和充分的發展。 （二） 人人在行使他的權利和自由時，只受法律所確定的限制，確定此種限制的唯一目的在於保證對旁人的權利和自由給予應有的承認和尊重，並在一個民主的社會中適應道德、公共秩序和普遍福利的正當需要。 （三） 這些權利和自由的行使，無論在任何情形下均不得違背聯合國的宗旨和原則。 第三十條 本宣言的任何條文，不得解釋為默許任何國家、集團或個人有權進行任何旨在破壞本宣言所載的任何權利和自由的活動或行為。 ---- Cree, Swampy ᐁᐢᐱᑕᐢᑲᒥᑲᐠ ᐊᐢᑭᐠ ᑭᒋ ᐃᑗᐎᐣ ᐃᓂᓂᐎ ᒥᓂᑯᐎᓯᐎᓇ ᐅᒋ ᑲ ᑭ ᐃᔑ ᓇᐢᑯᒧᒋᐠ ᓀᐢᑕ ᑭᒋ ᑭᒋ ᐃᑗᒋᐠ ᑭᒋ ᓇᑭᐡᑲᑐᐎ ᓇᐢᑯᒥᑐᐎᓂᐠ 217 A (III) ᑲ ᐃᑕᓯᓇᑌᐠ ᑎᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ ᐸᐗᑕᑭᓇᔑᐡ 10 1948 ᐁ ᐱᐳᐠ ᐸᐗᑕᑭᓇᔑᐡ 10 1948 ᑲ ᐱᐳᓂᓂᐠ ᒪᒪᐎ ᐃᑕᐢᑲᓀᓯᐎᓇ ᐁ ᒪᐗᒋ ᓇᑭᐡᑲᑐᒋᐠ ᑭ ᓇᐢᑯᒧᑐᑕᒶᐠ ᓀᐢᑕ ᑭ ᑭᒋ ᐃᑗᐗᐠ ᐁ ᐅᔑᑕᒋᐠ ᐁᐢᐱᑕᐢᑲᒥᑲᐠ ᑭᒋ ᐃᑗᐎᐣ ᐃᓂᓂᐎ ᒥᓂᑯᐎᓯᐎᓇ ᐅᒋ ᐁ ᒥᓯᐌᔭᐠ ᐅᑕ ᑲ ᓄᑾᐠ ᐅᑕ ᓂᐱᑌ ᐅᐅ ᐸᐢᑲᔦᑭᓂᑲᓇ, ᐅᒪ ᑲ ᐃᐡᑾ ᐃᒋᐠ ᑭᒋ ᐃᑐᑕᒧᐎᐣ ᐊᓂᑭ ᐊᐣᑕ ᑭᒋ ᓇᑭᐡᑲᑐᐎᓂᐠ ᒥᓯᐌ ᑲ ᐊᔑᑕᑭᒥᑯᓯᓂᒋ ᐸᐱᐢᑭᒋ ᑭᒋ ᐊᐢᑭᔭ ᑭᒋ ᓄᑯᑕᓂᒋ ᐅᒣᓂᐤ ᑭᒋ ᐃᑗᐎᓂᓂᐤ ᑭᒋ ᐗᓴᓶᑎᔕᐃᑲᑌᐠ ᑭᒋ ᐸᔭᑌ ᓄᑯᑕᓂᐗᐠ ᑭᒋ ᐊᔭᒥᑕᓂᐗᐠ ᓀᐢᑕ ᑭᒋ ᐸᔭᑌ ᐎᑕᒪᒋᐠ ᑭᒋᐌ ᐱᒋ ᑭᐢᑭᓄᐊᒪᑐᐎᑲᒥᑯᐠ ᓀᐢᑕ ᑯᑕᑭᔭ ᑭᐢᑭᓄᐊᒪᑐᐎᑲᒥᑾ ᐁᑲ ᑭᒋ ᑲᓇᐗᐸᒋᑲᑌᐠ ᐁᔑ ᐱᑐᔑᓇᑾᓄᑴ ᐅᑭᒪᐎᐎᐣ ᐱᒋ ᐸᐯᐢᑭᒋ ᐊᐢᑭᔭ ᓀᐢᑕ ᑯᑕᑭᔭ ᐊᐢᑭᔭ᙮ ᓂᑲᓂ ᐃᑗᐎᐣ ᐃᑕ ᐁ ᐃᔑ ᓂᓯᑕᐎᓂᒋᑲᑌᐠ ᒥᓯᐌ ᑲ ᑕᔑᐟ ᐎᒋᔕᓂᑐᐎᓂᐠ ᑭᐡᑌᓂᑕᑯᓯᐎᓂᐠ ᐁᑭ ᐃᔑ ᓂᑕᐎᑭᐟ ᓀᐢᑕ ᐊᓂᐃ ᒥᓂᑯᐎᓯᐎᓇ ᐯᔭᑾᓄᐠ ᐁ ᐃᔑ ᒥᓂᑯᐎᓯᐟ ᓀᐢᑕ ᐁᑲ ᒋᑭ ᐊᓂᐢᑫᐸᓂᓂᐠ ᐎᓇ ᐱᑯ ᑲ ᑭ ᐃᔑ ᒥᓂᑯᐎᓯᐟ ᐁᑯᑕ ᐌᒋ ᓂᐸᐎᒪᑲᐠ ᑎᐯᓂᒥᑎᓱᐎᐣ ᓀᐢᑕ ᑾᔭᐢᑭᑕᑎᓯᐎᐣ ᓀᐢᑕ ᑲᔭᒣᓂᑕᒧᐎᐣ ᐅᑕ ᐊᐢᑭᐠ᙮ ᐁᑯ ᒪᑲ ᐁᑲ ᐁ ᐱᓯᐢᑫᓂᒋᑲᑌᐠ ᓀᐢᑕ ᐁ ᐱᑯᓂᑲᑌᑭ ᐃᓂᓂᐎ ᒥᓂᑯᐎᓯᐎᓇ ᐁ ᑲᑾᑕᑭᐃᒋᐠ ᐃᓂᓂᐗᐠ ᐁ ᑭᔑᐗᐃᑯᓇᓂᐗᐠ ᓀᐢᑕ ᐁ ᐊᑎ ᓄᑾᐠ ᐊᐢᑭᐠ ᐃᓂᓂᐤ ᐁ ᐸᑭᑎᓇᒪᑯᐎᓯᐟ ᑭᒋ ᒥᓉᓂᑕᐠ ᐗᐃᑗᐟ ᐱᑯ ᑫᑾᓂᐤ ᑭᒋ ᐃᑗᐟ ᓀᐢᑕ ᐅᑕᐺᔦᓂᑕᒧᐎᐣ ᓀᐢᑕ ᐅᑎᐯᓂᒥᑎᓱᐎᐣ ᐁᑲ ᑭᒋ ᓇᓂᒋᐟ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑭᒋ ᓄᑌᐸᓂᐟ ᐁ ᑭᒋ ᐃᑡᓂᐗᐠ ᐅᑕ ᐁ ᐅᑯᒪ ᒪᐗᐨ ᑲ ᐃᔑ ᒧᐡᑌᔦᓂᑕᐠ ᐃᓂᓂᐤ᙮ ᐁ ᑭᐢᑌᓂᑕᑾᐠ ᒪᑲ ᐃᓂᓂᐎ ᒥᓂᑯᐎᓯᐎᐣ ᑭᒋ ᑲᓇᐌᓂᒋᑲᑌᐠ ᐱᒋ ᐅᓇᔓᐌᐎᓂᐠ ᒪᑲ ᑭᔕᐢᐱᐣ ᐃᓂᓂᐤ ᐁᑲ ᑲ ᐸᑭᑎᓂᐟ ᑭᒋ ᐊᔭᐢᐸᐣ ᐱᑐᐡ ᑫᑾᓂᐤ ᑫ ᑭᑐᑕᐠ ᑲᓇᑫ ᒪᒋᐨ ᑫ ᐅᒋ ᒪᔑᑕᐟ ᐅᑭᒪᐎᐎᓂᓂᐤ ᐯᔭᐠ ᑭᒋ ᐅᑭᒪᐤ ᐁ ᑎᐯᐣᒋᑫᐟ ᓀᐢᑕ ᐁ ᐸᑕᑯᓄᐌᐟ᙮ ᓀᐢᑕ ᐁ ᑭᐢᑌᓂᑕᑾᐠ ᑭᒋ ᔑᑭᑕᓂᐗᐠ ᐅᑐᑌᒥᒥᑐᐎᓂᐠ ᑭᒋ ᐃᔑ ᑲᓇᐗᐸᒥᑐᒋᐠ ᐃᑕᐢᑲᓀᓯᐎᓇ᙮ ᓀᐢᑕ ᐊᓂᑭ ᐃᓂᓂᐗᐠ ᐱᒋ ᒪᒪᐎ ᐃᑕᐢᑲᓀᓯᐎᓂᐠ ᐱᒋ ᐅᓇᔓᐌᐎᓂᐠ ᐁ ᑕᐱ ᐃᑗᒋᐠ ᐁ ᑕᐺᔦᓂᑕᑭᐠ ᑲ ᐅᒋ ᓂᐸᐎᒪᑲᑭ ᐃᓂᓂᐎ ᒥᓂᑯᐎᓯᐎᓇ ᐅᑭᐢᑌᓂᑕᑯᓯᐎᓂᐠ ᓀᐢᑕ ᐁᔑ ᑕᐺᔦᓂᑕᑯᓯᐟ ᐃᓂᓂᐤ ᓀᐢᑕᐢ ᐯᔭᑾᓄᐠ ᐁᔑ ᒥᓂᑯᐎᓯᒋᐠ ᓇᐯᐤ ᓀᐢᑕ ᐃᐢᑺᐤ ᓀᐢᑕ ᐁ ᐃᑌᓂᑕᑭᐠ ᑭᒋ ᔑᑭᑕᒋᐠ ᑭᒋ ᒥᓄᐸᓂᓂᒋ ᐃᓂᓂᐗ ᐅᐱᒪᑎᓯᐎᓂᓂᐠ ᓀᐢᑕ ᑭᒋ ᒥᓋᔑᓂᓂᐠ ᐅᐱᒪᑎᓯᐎᓂᓂᐤ ᐊᐗᓯᑌ ᑭᒋ ᐅᒋ ᑎᐯᓂᒥᑎᓯᓂᒋ᙮ ᐁᑯ ᓀᐢᑕ ᐊᓂᑭ ᑲ ᐊᔑᑕᑭᒥᑯᓯᒋᐠ ᐸᐯᐢᑭᒋ ᐊᐢᑭᔭ ᐁᑭ ᐊᔓᑕᒪᑫᒋᐠ ᑭᒋᐎ ᑲᐡᑭᑕᒋᐠ ᐁ ᐗᐎᒋᐊᒋᐠ ᒪᒪᐎ ᐃᑕᐢᑲᓀᓯᐎᓇ ᐁ ᑲᑲᒋᐎᑕᓂᐗᐠ ᒥᓯᐌᐢᑲᒥᐠ ᐊᐢᑭᐠ ᑭᒋ ᑭᐢᑌᓂᒋᑲᑌᐠ ᓀᐢᑕ ᑲᓇᐌᓂᒋᑲᑌᐠ ᐃᓂᓂᐎ ᒥᓂᑯᐎᓯᐎᓇ ᓀᐢᑕ ᑲ ᐅᒋ ᓂᐸᐎᒪᑲᑭ ᑎᐯᓂᒥᑎᓱᐎᓇ᙮ ᐁᑯ ᓀᐢᑕ ᐯᔭᑾᐣ ᐁ ᓂᓯᑐᒋᑲᑌᑭ ᐊᓂᐃ ᒥᓂᑯᐎᓯᐎᓇ ᓀᐢᑕ ᑎᐯᓂᒥᑎᓯᐎᓇ ᒪᐗᐨ ᐁ ᑭᐢᑌᓂᑕᑾᑭ ᑭᒋ ᐅᒋ ᑕᐺᐗᔦᑫᓂᑕᑾᐠ ᐅᒪ ᑲ ᑭ ᐃᔑ ᐊᔓᑕᒪᑫᒋᐠ᙮ ᐁᑯ ᒪᑲ ᐊᐣᑕ ᑭᒋ ᒪᐗᒋᐃᑐᐎᓂᐠ ᐁ ᑭᒋ ᐃᑗᒋᐠ ᐅᒣᓂᐤ ᐁᐢᐱᑕᐢᑲᒥᑲᐠ ᐊᐢᑭᐠ ᑭᒋ ᐃᑗᐎᓂᓂᐤ ᐃᓂᓂᐎ ᒥᓂᑺᐃᓯᐎᓂ ᐅᒋ ᐯᔭᑾᐣ ᑫ ᐃᔑ ᐅᑎᓴᐸᑕᑭᐠ ᒥᓯᐌ ᐃᓂᓂᐗᐠ ᓀᐢᑕ ᒥᓯᐌ ᐃᑕᐢᑲᓀᓯᐎᓇ ᐱᓂᐡ ᒥᓯᐌ ᑲᑕᔑᐟ ᐃᓂᓂᐤ ᓀᐢᑕ ᒥᓯᐌ ᑲ ᐃᔑᓇᑾᐠ ᐱᒪᑎᓯᐎᐣ ᑕᔑᓀ ᑭᒋ ᒪᒥᑐᓀᓂᒋᑲᑌᐠ ᐅᒪ ᑭᒋ ᐃᑗᐎᐣ ᑭᒋ ᑯᒋᑕᓂᐗᐠ ᑭᒋ ᑭᐢᑭᓄᐊᒪᑲᓂᐗᐠ ᓀᐢᑕ ᑲᑲᒋᐎᑕᓂᐗᐠ ᑭᒋ ᑭᐢᑌᓂᒋᑲᑌᑭ ᐊᓂᐃ ᒥᓂᑯᐎᓯᐎᓇ ᓀᐢᑕ ᑎᐯᓂᒥᑎᓱᐎᓇ ᓀᐢᑕ ᒥᓯᐌ ᐁᔑ ᑲᐡᑭᑕᓂᐗᐠ ᐱᒋ ᐸᐯᐢᑭᒋ ᐊᐢᑭᐠ ᓀᐢᑕ ᐁᐢᐱᑕᐢᑲᒥᑲᐠ ᐊᐢᑭᐠ ᑭᒋ ᐅᑎᓇᒪᓱᒋᐠ ᒥᓯᐌᐢᑲᒥᐠ ᓀᐢᑕ ᑾᔭᐢᐠ ᑭᒋ ᓂᓯᑕᐌᓂᒋᑲᑌᐠ ᓀᐢᑕ ᑲᓇᐌᓂᒋᑲᑌᐠ ᑲᑭᓇᐤ ᐊᓂᑭ ᐃᓂᓂᐗᐠ ᐸᐯᐢᑭᐨ ᐊᐢᑭᔭ ᓀᐢᑕ ᐊᓂᑭ ᐃᓂᓂᐗᐠ ᐸᐯᐢᑭᐨ ᐅᐟ ᐊᐢᑭᐗᐠ ᐱᒋ ᐁᔑ ᑎᐯᐣᑕᑯᓯᒋᐠ᙮ ᐯᔭᐠ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ ᒥᓯᐌ ᐃᓂᓂᐤ ᑎᐯᓂᒥᑎᓱᐎᓂᐠ ᐁᔑ ᓂᑕᐎᑭᐟ ᓀᐢᑕ ᐯᔭᑾᐣ ᑭᒋ ᐃᔑ ᑲᓇᐗᐸᒥᑯᐎᓯᐟ ᑭᐢᑌᓂᒥᑎᓱᐎᓂᐠ ᓀᐢᑕ ᒥᓂᑯᐎᓯᐎᓇ᙮ ᐁ ᐸᑭᑎᓇᒪᒋᐠ ᑲᑫᑕᐌᓂᑕᒧᐎᓂᓂᐤ ᓀᐢᑕ ᒥᑐᓀᓂᒋᑲᓂᓂᐤ ᓀᐢᑕ ᐎᒋᑴᓯᑐᐎᓂᐠ ᑭᒋ ᐃᔑ ᑲᓇᐗᐸᒥᑐᒋᐠ᙮ ᓂᔓ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᑎᐸᑫᓂᑕᑯᓯᐤ ᒥᓯᐌ ᐊᓂᐃ ᒥᓂᑯᐎᓯᐎᓇ ᓀᐢᑕ ᑎᐯᓂᒥᑎᓱᐎᓇ ᐃᑕ ᑲ ᒪᓯᓇᐃᑲᑌᑭ ᑭᒋ ᐃᑗᐎᓂᐠ ᐁᑲ ᐸᑲᐣ ᑭᒋ ᐃᔑ ᑲᓇᐗᐸᒥᑯᐎᓯᐟ ᑕᐱᐢᑯᐨ ᑲ ᐅᑕᐢᑲᓀᓯᐟ ᐁᑕᔕᑫᐟ ᓀᐢᑕ ᑲ ᐃᐢᑴᐎᐟ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑲ ᓇᐯᐎᐟ ᐅᐟ ᐃᔑᑫᔗᐎᐣ ᐅᐟ ᐊᔭᒥᐊᐎᐣ ᐅᑭᒪᐎᐎᓂᐤ ᐁᔑ ᑎᐯᐣᑕᑯᓯᐟ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑯᑕᐠ ᑫᑾᓂᐤ ᑲ ᐃᑌᓂᒪᐎᑌ ᓀᐢᑕ ᑲ ᐅᒋᑴ ᐅᑎᐱᓇᐌᐎᓯᐎᓇ ᓀᐢᑕ ᑲ ᑭ ᐃᔑ ᓂᑕᐎᑭᐟ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑯᑕᑭᔾ ᑫᑾᐣ᙮ ᒥᓇ ᒪᑲ ᐁᑲ ᐱᑐᐡ ᑭᒋ ᐃᔑ ᑲᓇᐗᐸᒥᐟ ᐅᑭᒪᐎᐎᓂᓂᐤ ᑎᐯᐣᒋᑫᐎᓂᓂᐤ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᐁᔑᓇᑾᓂᓂᑴ ᐊᐢᑭᓂᐤ ᑲ ᐅᒋ ᑎᐯᐣᑕᑯᓯᐟ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᐊᐢᑭᓂᐤ ᑲ ᐅᒋᐟ ᑭᔕᐢᐱᐣ ᑎᐯᓂᒥᑎᓯᒪᑲᓂᓂᑴ ᓀᐢᑕ ᐁᑲ ᑲ ᑎᐯᓂᒥᑎᓯᒪᑲᓂᓂᑴ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑯᑕᐠ ᑫᑾᐣ ᐁᔑ ᓄᑌᐸᓂᑴ ᐅᑭᒪᐎᐎᓂᐠ᙮ ᓂᐢᑐ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᐃᔑ ᒥᓂᑯᐎᓯᐤ ᑭᒋ ᐱᒪᑎᓯᐟ ᓀᐢᑕ ᑎᐯᓂᒥᑎᓱᐎᓂᓂᐤ ᓀᐢᑕ ᐁᑲ ᑭᒋ ᐅᒋ ᓇᓂᓴᓂᓯᐟ᙮ ᓀᐊ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ ᐁᑲ ᐊᐌᓇ ᑭᒋ ᐊᐗᑲᑎᐟ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑎᐯᓂᒥᐟ᙮ ᐁᑲ ᑭᒋ ᐃᑕᑾᐠ ᒥᓯᐌ ᑲ ᐃᔑᓇᑾᐠ ᐃᓂᓂᐤ ᑲ ᐊᐗᑲᑎᐟ ᓀᐢᑕ ᒪᑲ ᐁᑲ ᑭᒋ ᐊᑕᐗᑫᐎ ᐊᐗᑭᑎᐟ ᐃᓂᓂᐤ᙮ ᓂᔭᓇᐣ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑯᐣ ᐁᑲ ᐊᐎᓇ ᒥᑐᓂ ᑭᒋ ᑲᑾᑕᑭᐃᐟ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑭᒋ ᐊᑾᑎᓯᐢᑕᐟ ᓀᐢᑕ ᓄᑕᐤ ᑭᒋ ᑐᑕᐟ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑾᐣᑕᐤ ᑭᒋ ᑐᑕᐟ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑭᒋ ᓇᓀᑲᒋᐃᐟ᙮ ᐢᑯᑡᐢ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᐁ ᑎᐸᑫᓂᑕᑯᓯᐟ ᑭᒋ ᓂᓯᑕᐌᓂᒥᐟ ᒥᓯᐌ ᐱᑯ ᑕᐢᑌ ᐁ ᐃᓂᓂᐎᐟ ᐅᑎᐢᑲᐤ ᐅᓇᔓᐌᐎᓂᐠ᙮ ᓂᔀᐢ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ ᒥᓯᐌ ᐯᔭᑾᐣ ᑭᒋ ᐃᔑ ᑲᓇᐗᐸᒥᐟ ᐅᑎᐡᑲᐤ ᐅᓇᔓᐌᐎᓂᐠ ᓀᐢᑕ ᐁ ᐃᑌᐢᑕᑯᓯᐟ ᐁᑲ ᑭᒋ ᒪᓀᓂᒥᑯᐎᓯᐟ ᐯᔭᑾᐣ ᐃᓂᑯᐠ ᑭᒋ ᐃᔑ ᑲᓇᐌᓂᒥᑯᐎᓯᐟ ᐅᓇᔓᐌᐎᓂᐠ᙮ ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᐯᔭᑾᐣ ᑭᒋ ᐃᔑ ᑲᓇᐌᓂᒥᑯᐎᓯᐟ ᐱᑯ ᑫᑾᐣ ᑲ ᐱᑯᓂᑲᑌᐠ ᐅᒪ ᑭᒋ ᐃᑗᐎᐣ ᓀᐢᑕ ᑭᒋ ᑲᓇᐌᓂᒥᑯᐎᓯᐟ ᐃᐢᐱ ᑲ ᐎ ᐱᑯᓂᑲᑌᐠ ᐅᒪ ᑭᒋ ᐁᑗᐎᐣ᙮ ᓂᔭᓇᓀᐤ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᐁ ᐃᔑ ᒥᓂᑯᐎᓯᐟ ᑭᒋ ᓇᑕᒪᑯᐟ ᒥᓯᐌᐢᑲᒥᐠ ᐅᑕᐸᐢᑯᓂᑫᐎ ᓇᑕᒪᑫᐗᐠ ᐃᐢᐱ ᑲ ᐱᑯᓂᑲᑌᑭ ᑲ ᐅᒋ ᓂᐸᐎᒪᑲᐠ ᐊᓂᐃ ᐅᒥᓂᑯᐎᓯᐎᓇ ᑲ ᐸᑭᑎᓇᒪᐟ ᑭᒋ ᐅᓇᐢᑯᓂᑫᐎᓂᐠ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᐅᓇᔓᐌᐎᓂᐠ᙮ ᔕᐣᐠ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ ᐁᑲ ᐊᐌᓇ ᑾᐣᑕᐤ ᑭᒋ ᒪᑯᓂᑯᐟ ᐅᑭᐸᐅᐌᐎᓯᐗ ᓀᐢᑕ ᑾᐢᑕᐤ ᑭᒋ ᑭᐸᐅᐟ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑭᒋ ᐃᑲᑌᒋᔕᐅᐟ ᐅᐟ ᐊᐢᑭᐠ ᐅᒋ᙮ ᒥᑕᑕᐟ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᐁ ᐃᑌᓂᑕᑯᓯᐟ ᐯᔭᑾᓄᐟ ᑭᒋ ᐁᔑ ᑲᓇᐗᐸᒥᐟ ᐃᐢᐱ ᑲ ᑎᐸᐢᑯᓂᑲᓂᐗᐠ ᑎᐸᐣ ᑲ ᑎᐸᐣᑯᓂᑫᓂᒋ ᐃᐢᐱ ᑲ ᓇᑕᐎ ᑭᐢᑫᓂᒋᑲᑌᓂᐠ ᐅᒥᓂᑯᐎᓯᐎᓇ ᓀᐢᑕ ᐅᐟ ᐃᑌᓂᑕᑯᓯᐎᓇ ᐃᐢᐱ ᑲ ᑎᐯᐢᑯᓂᐟ ᑲ ᐗᓂᔑᒋᑫᑴ᙮ ᐯᔭᑯᔕᑊ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ 1. ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᑲ ᐗᓂᔑᒋᑯᐟ ᐢᑕᐌᓂᑕᑯᓯᐤ ᐁᑲ ᐱᑕᒪ ᓂᔡᓇᒋᒥᑯᓯᐎᓂᐠ ᑭᒋ ᐃᔑ ᑲᓇᐗᐸᒥᐟ ᐸᑎᒪ ᑲ ᑭᐢᑫᓂᒪᐎᑌ ᑕᐺ ᐎᓇ ᑲ ᑐᑕᒧᑴ ᐱᒋ ᐅᓇᔓᐌᐎᓂᐠ ᐱᒋ ᑎᐸᐢᑯᓂᑫᐎᑲᒥᑯᐠ ᑭᐢᑎᓇᐨ ᑲ ᑭ ᐃᔑ ᐸᑭᑎᓇᒪᐟ ᑭᒋ ᒪᔑᑕᒪᓱᐟ᙮ 2. ᐁᑲ ᐊᐌᓇ ᑭᒋ ᐊᑕᒣᓂᑕᑯᓯᐟ ᐗᓂᔑᒋᑫᐌᓂᓂᐤ ᐱᑯ ᑫᑾᓂᐤ ᑲ ᑭ ᑐᑕᒧᑴ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑲ ᐅᒋ ᑐᑕᒧᑴ ᐁᑲ ᐗᓂᔑᒋᑫᐎᓂᓂᐤ ᐁᔑ ᑲᓇᐗᐸᒋᑲᑌᓂᐠ ᐱᒋ ᑭᒋ ᐅᓇᐢᑯᓂᑫᐎᓂᐠ ᒥᓯᐌᐢᑲᒥᑲᐠ ᑲ ᐱᒧᑌᒪᑲᐠ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᐁᐢᐱᑕᐢᑲᒥᑲᐠ ᑭᒋ ᐊᓇᔓᐌᐎᐣ ᒬᒋ ᐊᓂᒪ ᐃᐢᐱ ᑲ ᐃᑐᑕᒧᑴ᙮ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᐊᐗᓯᑌ ᑲ ᒪᐡᑲᐗᓂᐠ ᐃᑕᑭᑕᒪᑫᐎᓂᓂᐤ ᑭᒋ ᐃᔑ ᑎᐸᐢᑯᓂᐟ ᐃᐢᐱᐨ ᐊᓂᒪ ᑫ ᐃᑕᑭᑕᒪᐎᑎᐸᓀ ᐃᐢᐱ ᑲ ᐗᓂᔑᒋᑫᐟ᙮ ᓂᔓᔕᑊ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ ᐁᑲ ᐊᐌᓇ ᑾᐣᑕᐤ ᑭᒋ ᒥᑯᐡᑲᒋᐃᐟ ᐎᓇ ᑌᐱᓇᐌ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᐎᒋᔕᓂᑐᐠ ᐱᒋ ᐎᑭᐠ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᒪᓯᓇᐊᒪᑐᐎᓂᐠ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑭᒋ ᒪᓀᓂᒥᐟ ᐅᑭᐡᑌᓂᑕᑯᓯᐎᓂᐠ ᓀᐢᑕ ᐅᐟ ᐃᑕᑎᓯᐎᓂᐠ᙮ ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᐁ ᐣᑕᐌᓂᑕᑯᓯᐟ ᑭᒋ ᑲᓇᐌᓂᒥᑯᐟ ᐅᓇᔓᐌᐎᓂᓂᐤ ᐁᑲ ᑭᒋ ᒥᑯᐡᑲᒋᐃᐟ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᐁᑲ ᑭᒋ ᑾᓄᑕᐟ᙮ ᓂᐢᑐᔕᑊ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ 1. ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᐁ ᑎᐯᓂᒥᑎᓱᐟ ᐗᐃᑐᑌᐟ ᐱᑯ ᑭᒋ ᐃᑐᑌᐟ ᓀᐢᑕ ᑭᒋ ᑕᔑᑫᐟ ᐱᑯ ᑕᐣᑕ ᐁᔑ ᐊᐢᑭᐗᐠ᙮ 2. ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᐁ ᐸᑭᑎᓂᑯᓯᐟ ᑭᒋ ᓇᑲᑕᐠ ᐱᑯ ᑫᑯ ᐊᐢᑭᓂᐤ ᐊᔑᐨ ᐅᐟ ᐊᐢᑭᔾ ᓀᐢᑕ ᒥᓇ ᑭᒋ ᑭᐌᐟ ᐊᐣᑕ ᐅᐟ ᐊᐢᑭᐠ᙮ ᓀᐅᔕᑊ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ 1. ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᐃᑌᓂᑕᑯᓯᐤ ᐱᑐᐡ ᐊᐢᑭᐠ ᑭᒋ ᐃᑐᑌᐟ ᐁᑲ ᑫ ᐃᔑ ᒥᑯᐡᑲᒋᐃᐟ ᓀᐢᑕ ᑫ ᐃᔑ ᓴᑲᐢᑫᓂᒧᐟ ᐊᐣᑕ ᐊᐢᑭᐠ᙮ 2. ᐅᒪ ᑎᐯᑫᓂᑕᑯᓯᐎᐣ ᐁᑲ ᑭᒋ ᒪᐢᑲᒥᐟ ᐃᐢᐱ ᑲ ᑎᐸᐢᑯᓇᐎᑌ ᐗᓂᔑᒋᑫᐎᓂᐠ ᑲ ᐅᒋ ᐸᓯᑯᒪᑲᐠ ᓀᐢᑕ ᐃᔑᒋᑫᐎᓇ ᓇᐁᐸᐨ ᑲ ᐅᒋᐸᓂᑭ ᐗᑐᑕᒧᒪᑲᐠ ᓀᐢᑕ ᓂᑲᓀᓂᑕᒧᐎᓇ ᒪᒪᐎ ᐃᑕᐢᑲᓀᓯᐎᓇ ᐁᔑ ᓂᐸᐎᒪᑲᑭ᙮ ᓂᔭᓄᔕᑊ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ 1. ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᑎᐯᓇᐌ ᐅᐟ ᐃᑕᐢᑲᓀᓯᐎᐣ ᑭᒋ ᐱᒧᑕᑐᑕᐠ᙮ 2. ᐁᑲ ᐊᐌᓇ ᑭᒋ ᒥᑕᑴᓇᒪᐟ ᐅᐟ ᐃᑕᐢᑲᓀᓯᐎᐣ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑭᒋ ᒥᑕᑴᓇᒪᐟ ᑯᑕᑭᔾ ᐃᑕᐢᑲᓀᓀᓯᐎᓂᓂᐤ ᑭᒋ ᐱᒪᑎᓯᑲᑕᐠ᙮ ᐢᑯᑕᓱᔕᑊ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ 1. ᓇᐯᐗᐠ ᓀᐢᑕ ᐃᐢᑴᐗᐠ ᑲ ᑎᐯᑕᑐ ᐱᐳᓀᓯᒋᐠ ᐁᑲ ᑲ ᑭᐸᐊᒪᐟ ᑲ ᐅᑕᐢᑲᓀᓯᐟ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᐅᐟ ᐊᔭᒥᐊᐎᐣ ᐃᔑ ᒥᓂᑯᐎᓯᐗᐠ ᑭᐃ ᐎᑭᑐᒋᐠ ᓀᐢᑕ ᑭᒋ ᓂᑕᐎᑭᐃᐌᒋᐠ᙮ ᐯᔭᑾᐣ ᑭᒋ ᐃᔑ ᒥᓂᑯᐎᓯᒋᐠ ᐎᑭᑐᐎᓂᐠ ᒣᑾᐨ ᑲ ᐎᑭᑐᒋᐠ ᓀᐢᑕ ᒪᑲ ᐃᐢᐱ ᑲ ᐱᑯᓇᑭᐠ ᐅᐎᑭᑐᐎᓂᐗᐤ᙮ 2. ᑲᑕ ᐎᑭᑐᐗᐠ ᐸᑎᒪ ᑲ ᑎᐯᓂᒥᑎᓱᒋᐠ ᓀᐢᑕ ᑲᑭᓇᐤ ᐁ ᓇᐢᑯᒥᑐᒋᐠ ᑲᑕ ᐎᑭᑐᐗᐠ ᐊᓂᑭ ᑲ ᐎ ᓂᔑᒋᐠ᙮ 3. ᐎᒋᔕᓂᑐᐎᐣ ᐁ ᐅᑾᓂᒪ ᑾᔭᐢᐠ ᓀᐢᑕ ᑲ ᐅᒋ ᓂᐸᐎᒪᑲᐠ ᐅᒪ ᑲ ᐱᒪᑎᓯᓇᓂᐗᐠ ᓀᐢᑕ ᐁ ᐣᑕᐌᓂᑕᑾᐠ ᑭᒋ ᑲᓉᓂᑕᑭᐠ ᐃᓂᓂᐗᐠ ᓀᐢᑕ ᑭᒋ ᐊᐢᑭᐠ᙮ ᓂᔀᓱᔕᑊ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ 1. ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᒥᓂᑯᐎᓯᐤ ᑭᒋ ᑎᐯᓇᐌᐎᓯᐟ ᑫᑾᓂᐤ ᓀᐢᑕ ᐊᔑᐨ ᑯᑕᑭᔭ᙮ 2. ᐁᑲ ᐊᐌᓇ ᑭᒋ ᒥᑕᑴᓇᒪᐟ ᐅᑎᐱᓇᐌᐎᓯᐎᐣ᙮ ᓂᔭᓇᓀᐎᔕᑊ ᑎᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᐁ ᒥᓂᑯᐎᓯᐟ ᑭᒋ ᑎᐁᐢᑕᐠ ᐅᐟ ᐃᑌᓂᑕᒧᐎᐣ ᐅᒪᒥᑐᓀᓂᑕᒧᐎᐣ ᓀᐢᑕ ᐅᐟ ᐊᔭᒥᐃᐎᐣ᙮ ᐅᒪ ᒥᓂᑯᐎᓯᐎᐣ ᐊᔑᐨ ᐅᑎᐯᓂᒥᑎᓱᐎᐣ ᑭᒋ ᐊᐸᒋᑕᐟ ᐃᐢᐱ ᐗ ᐊᒋᑕᐟ ᐅᐟ ᐊᔭᒥᐊᐎᐣ ᓀᐢᑕ ᐅᐟ ᑕᐺᔦᓂᑕᒧᐎᐣ ᐁ ᐯᔭᑯᐟ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑯᑕᑭᔭ ᐃᓂᓂᐗ ᐅᑎᐢᑲᐤ ᐃᓂᓂᐠ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᐎᓇ ᑎᐯᓇᐌ᙮ ᑭᒋ ᐗᐸᑎᓂᐌᐟ ᐅᐟ ᐊᔭᒥᐊᐎᐣ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑭᒋ ᑭᐢᑭᓄᐊᒪᑭᐟ ᐁᔑ ᑕᐺᔦᓂᑕᐠ ᓀᐢᑕ ᑭᒋ ᐱᒧᑕᑐᑕᐠ ᐅᐟ ᑕᐺᔦᓂᑕᒧᐎᐣ ᓀᐢᑕ ᒪᑲ ᐁᔑ ᒪᒥᒋᒥᐌᐟ ᓀᐢᑕ ᓄᓱᓀᐊᐠ ᐅᐟ ᑕᐺᔦᓂᑕᒧᐎᐣ᙮ ᔕᐣᑯᔕᑊ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᒥᓂᑯᐎᓯᐤ ᑎᐯᓇᐌ ᐅᐟ ᐃᑌᓂᑕᒧᐎᐣ ᑭᒋ ᐊᐸᒋᑕᐟ ᓀᐢᑕ ᑎᐯᓇᐌ ᐅᐟ ᐊᔭᒥᐅᐣ ᑭᒋ ᐊᐸᒋᑕᐟ᙮ ᐁ ᐊᑯᒪ ᒥᓂᑯᐎᓯᐎᐣ ᐁ ᑎᐯᓂᒥᑎᓯᐟ ᐅᐟ ᐃᑌᓂᑕᒧᐎᐣ ᑭᒋ ᐊᐸᒋᑕᐟ ᓀᐢᑕ ᐁᑲ ᑭᒋ ᒥᑯᐡᑲᒋᐃᐟ ᓀᐢᑕ ᑭᒋ ᓇᑕᐌᓂᑕᐠ ᓀᐢᑕ ᐅᑎᑎᑯᐟ ᓀᐢᑕ ᑭᒋ ᐊᐸᒋᑕᐟ ᐊᓂᐃ ᐎᑕᒪᑯᐎᓇ ᓀᐢᑕ ᐃᑌᓂᑕᒧᐎᓇ ᐱᑯ ᑲ ᐅᒋᐸᓂᑭ ᑎᐸᒋᒧᐎᓇ ᓀᐢᑕ ᐯᑕᑯᓯᐎᓇ ᓀᐢᑕ ᐁᑲ ᑭᒋ ᑭᐱᐡᑲᑯᓇᓂᐗᐠ ᐁᔑ ᑭᔑᐸᐠ ᐊᐢᑭᔾ᙮ ᓂᔑᑕᓇ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ 1. ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᐁ ᑎᐯᓂᒥᑎᓯᐟ ᑭᒋ ᐃᑕᐟ ᓇᑭᐡᑲᑐᐎᓂᐠ ᑲᔭᒣᓂᑕᒧᐎᐣ ᐁ ᐊᐸᑕᐠ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᒪᒪᐎ ᐎᒋᐃᑐᐎᓂᐠ᙮ 2. ᐁᑲ ᐊᐎᓇ ᐊᑐᐢᑲᒼ ᑭᒋ ᔑᑭᐃᐟ ᑭᒋ ᑎᐯᐣᑕᑯᓯᐟ ᒪᒪᐎ ᐎᒋᐃᑐᐎᓂᐠ᙮ ᓂᔑᑕᓇ ᐯᔭᐠ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ 1. ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᐁ ᒥᓂᑯᐎᓯᐟ ᑭᒋ ᐊᔑᒋᐟ ᐅᑭᒪᐎᐎᓂᐠ ᐅᐟ ᐊᐢᑭᐠ ᐅᑕᐡᑲᐤ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᐊᓂᐃ ᑎᐯᓇᐌ ᑲ ᐗᐌᓇᐸᒪᐟ ᑭᒋ ᐊᔭᒥᐡᑕᒪᑯᐟ᙮ 2. ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᐁ ᒥᓂᑯᐃᓯᐟ ᐯᔭᑾᓄᐠ ᑭᒋ ᐃᔑ ᑲᓇᐗᐸᒥᐟ ᐃᐢᐱ ᑲ ᐎ ᐊᐸᒋᑕᑴ ᐃᓂᓂᐎ ᐊᑐᐢᑫᐎᓇ ᐅᑕ ᐊᐢᑭᐠ᙮ 3. ᐅᐟ ᐃᑌᓂᑕᒧᐎᓂᐗᐤ ᐃᓂᓂᐗᐠ ᑲᑕ ᐅᒋ ᓂᐸᐎᒪᑲᐣ ᑲᐡᑭᐅᐎᐣ ᐱᒋ ᐅᑭᒪᐎᐎᓂᐠ ᓀᐢᑕ ᑲᑕ ᓄᑭᑕᓂᐗᐣ ᐊᐢᑭ ᐊᐢᑲᐤ ᑲ ᑕᐺᒪᑲᐠ ᐗᐌᓇᐸᒋᑫᐎᐣ ᒥᓯᐌᐣᑲᒥᐠ ᑲ ᐱᒧᑌᒪᑲᐠ ᐯᔭᑾᓄᐠ ᑲ ᐱᒧᑕᑐᒋᑲᑌᐠ ᐯᒪᐗᓯᓇᐃᑫᐎᐣ ᓀᐢᑕ ᑲᑕᓄᐠ ᑲ ᐱᒋᐌᐱᓂᑲᓂᐗᐠ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑲ ᓄᓱᓀᐃᑲᑌᑭ ᐗᐌᓇᐸᒋᑫᐎᓇ᙮ ᓂᔑᑕᓇ ᓂᔓ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᑲ ᐊᔑᑕᑭᒥᑯᓯᐟ ᐱᒪᑎᓯᐎᓂᐠ ᐁ ᒥᓂᑯᐎᓯᐠ ᑭᒋ ᑲᓇᐎᓂᒥᑯᐎᓯᐠ ᓀᐢᑕ ᑭᒋ ᐱᓯᐢᑭᓂᑕᑯᓯᐟ ᒥᓯᐌᐢᑲᒥᐠ ᐁᔑ ᑯᒋᑕᓂᐗᐠ ᓀᐢᑕ ᑲᑕᑾᑭ ᐎᒋᐃᐌᐎᓇ ᐯᔭᑾᔦᐠ ᐊᐢᑭᐠ ᑲ ᐅᒋ ᐱᒪᒋᐅᓇᓂᐗᐠ ᐃᓂᓂᐠ ᓀᐢᑕ ᐃᑕᐢᑲᓀᓯᐎ ᒥᓂᑯᐎᓯᓇ ᑲ ᑭᐢᑌᓂᑕᑾᑭ ᐎᓇ ᑎᐱᓇᐌ ᐅᑭᐢᑌᓂᑕᑯᓯᐎᐣ ᐅᒋ ᓀᐢᑕ ᑎᐱᓇᐌ ᑫ ᐅᒋ ᓂᑕᐎᑭᐟ ᐅᐟ ᐃᔑᓇᑯᓯᐎᓂᐠ᙮ ᓂᔑᑕᓇ ᓂᐢᑐ ᐱᐢᑭᑕᓯᓇᐃᑲᐣ 1. ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᐁ ᒥᓂᑯᐎᓯᐟ ᑭᒋ ᐊᐸᑎᓯᐟ ᑫᑯ ᐱᑯ ᐊᐸᑎᓯᐎᓂᓂᐤ ᐗᐅᑎᓇᒪᓱᐟ ᑾᔭᐢ ᑭᒋ ᑐᑕᐟ ᐁᔑ ᐊᐸᑎᓯᐟ ᓀᐢᑕ ᑭᒋ ᑲᓇᐌᓂᒥᑯᐎᓯᐟ ᐁᑲ ᐁᑕᑾᓂᓂᐠ ᐊᐸᑎᓯᐎᓂᓂᐤ᙮ 2. ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᐁᑲ ᐱᑐᐡ ᑭᒋ ᐃᔑ ᑲᓇᐗᐸᒥᐟ ᐯᔭᑾᓄᐠ ᑭᒋ ᐃᔑ ᑎᐸᐊᒪᑯᓯᐟ ᓀᐢᑕ ᐯᔭᑾᐣ ᑭᒋ ᐃᔑᓇᑾᓂᓂᐠ ᐅᐟ ᐊᐸᑎᓯᐎᐣ᙮ 3. ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᑲ ᐊᐸᑎᓯᐟ ᑾᔭᐢᐠ ᓀᐢᑕ ᑭᒋ ᒥᓋᔑᓂᓂᐠ ᐅᑐᑎᓯᐎᐣ ᐎᓇ ᐅᒋ ᓀᐢᑕ ᐎᒋᔕᓇ ᑭᒋ ᐅᒋ ᐅᒋ ᒥᓋᐊᔑᓂᓂᐠ ᐅᐱᒪᑎᓯᐎᓂᐗᐤ ᑭᐢᑌᓂᑕᑯᓯᐎᓂᐠ ᓀᐢᑕ ᑭᒋ ᐊᓂᐡᑫ ᐎᒋᐃᑯᓯᐟ ᑭᔕᐢᐱᐣ ᐢᑕᐌᓂᑕᑯᓯᑴ ᑲ ᐅᒋᐸᓂᐠ ᐃᓂᓂᐎ ᓇᑕᒪᑫᐎᐣ᙮ 4. ᒥᓯᐌ ᐊᐌᓇ ᐁ ᒥᓂᑯᐎᓯᐟ ᑭᒋ ᐅᔑᑕᐟ ᓀᐢᑕ ᐱᑯ ᑭᒋ ᐎᒋᑡᐟ ᐊᐸᑎᓯᐎ ᒪᒪᐎ ᓇᑕᒪᑫᐎᓂᐠ ᐊᐸᑎᓯᐎᐣ ᐅᒋ ᑫ ᐅᒋ ᓇᑕᒪᑯᓯᐟ ᒣᑾᐨ ᐁ ᐊᐸᑎᓯᐟ᙮ ---- English Universal Declaration of Human Rights Preamble Whereas recognition of the inherent dignity and of the equal and inalienable rights of all members of the human family is the foundation of freedom, justice and peace in the world, Whereas disregard and contempt for human rights have resulted in barbarous acts which have outraged the conscience of mankind, and the advent of a world in which human beings shall enjoy freedom of speech and belief and freedom from fear and want has been proclaimed as the highest aspiration of the common people, Whereas it is essential, if man is not to be compelled to have recourse, as a last resort, to rebellion against tyranny and oppression, that human rights should be protected by the rule of law, Whereas it is essential to promote the development of friendly relations between nations, Whereas the peoples of the United Nations have in the Charter reaffirmed their faith in fundamental human rights, in the dignity and worth of the human person and in the equal rights of men and women and have determined to promote social progress and better standards of life in larger freedom, Whereas Member States have pledged themselves to achieve, in co‐operation with the United Nations, the promotion of universal respect for and observance of human rights and fundamental freedoms, Whereas a common understanding of these rights and freedoms is of the greatest importance for the full realization of this pledge, Now, therefore, The General Assembly Proclaims this Universal Declaration of Human Rights as a common standard of achievement for all peoples and all nations, to the end that every individual and every organ of society, keeping this Declaration constantly in mind, shall strive by teaching and education to promote respect for these rights and freedoms and by progressive measures, national and international, to secure their universal and effective recognition and observance, both among the peoples of Member States themselves and among the peoples of territories under their jurisdiction. Article 1 All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood. Article 2 Everyone is entitled to all the rights and freedoms set forth in this Declaration, without distinction of any kind, such as race, colour, sex, language, religion, political or other opinion, national or social origin, property, birth or other status. Furthermore, no distinction shall be made on the basis of the political, jurisdictional or international status of the country or territory to which a person belongs, whether it be independent, trust, non‐self‐governing or under any other limitation of sovereignty. Article 3 Everyone has the right to life, liberty and the security of person. Article 4 No one shall be held in slavery or servitude; slavery and the slave trade shall be prohibited in all their forms. Article 5 No one shall be subjected to torture or to cruel, inhuman or degrading treatment or punishment. Article 6 Everyone has the right to recognition everywhere as a person before the law. Article 7 All are equal before the law and are entitled without any discrimination to equal protection of the law. All are entitled to equal protection against any discrimination in violation of this Declaration and against any incitement to such discrimination. Article 8 Everyone has the right to an effective remedy by the competent national tribunals for acts violating the fundamental rights granted him by the constitution or by law. Article 9 No one shall be subjected to arbitrary arrest, detention or exile. Article 10 Everyone is entitled in full equality to a fair and public hearing by an independent and impartial tribunal, in the determination of his rights and obligations and of any criminal charge against him. Article 11 1. Everyone charged with a penal offence has the right to be presumed innocent until proved guilty according to law in a public trial at which he has had all the guarantees necessary for his defence. 2. No one shall be held guilty of any penal offence on account of any act or omission which did not constitute a penal offence, under national or international law, at the time when it was committed. Nor shall a heavier penalty be imposed than the one that was applicable at the time the penal offence was committed. Article 12 No one shall be subjected to arbitrary interference with his privacy, family, home or correspondence, nor to attacks upon his honour and reputation. Everyone has the right to the protection of the law against such interference or attacks. Article 13 1. Everyone has the right to freedom of movement and residence within the borders of each State. 2. Everyone has the right to leave any country, including his own, and to return to his country. Article 14 1. Everyone has the right to seek and to enjoy in other countries asylum from persecution. 2. This right may not be invoked in the case of prosecutions genuinely arising from non‐political crimes or from acts contrary to the purposes and principles of the United Nations. Article 15 1. Everyone has the right to a nationality. 2. No one shall be arbitrarily deprived of his nationality nor denied the right to change his nationality. Article 16 1. Men and women of full age, without any limitation due to race, nationality or religion, have the right to marry and to found a family. They are entitled to equal rights as to marriage, during marriage and at its dissolution. 2. Marriage shall be entered into only with the free and full consent of the intending spouses. 3. The family is the natural and fundamental group unit of society and is entitled to protection by society and the State. Article 17 1. Everyone has the right to own property alone as well as in association with others. 2. No one shall be arbitrarily deprived of his property. Article 18 Everyone has the right to freedom of thought, conscience and religion; this right includes freedom to change his religion or belief, and freedom, either alone or in community with others and in public or private, to manifest his religion or belief in teaching, practice, worship and observance. Article 19 Everyone has the right to freedom of opinion and expression; this right includes freedom to hold opinions without interference and to seek, receive and impart information and ideas through any media and regardless of frontiers. Article 20 1. Everyone has the right to freedom of peaceful assembly and association. 2. No one may be compelled to belong to an association. Article 21 1. Everyone has the right to take part in the government of his country, directly or through freely chosen representatives. 2. Everyone has the right of equal access to public service in his country. 3. The will of the people shall be the basis of the authority of government; this will shall be expressed in periodic and genuine elections which shall be by universal and equal suffrage and shall be held by secret vote or by equivalent free voting procedures. Article 22 Everyone, as a member of society, has the right to social security and is entitled to realization, through national effort and international co‐operation and in accordance with the organization and resources of each State, of the economic, social and cultural rights indispensable for his dignity and the free development of his personality. Article 23 1. Everyone has the right to work, to free choice of employment, to just and favourable conditions of work and to protection against unemployment. 2. Everyone, without any discrimination, has the right to equal pay for equal work. 3. Everyone who works has the right to just and favourable remuneration ensuring for himself and his family an existence worthy of human dignity, and supplemented, if necessary, by other means of social protection. 4. Everyone has the right to form and to join trade unions for the protection of his interests. Article 24 Everyone has the right to rest and leisure, including reasonable limitation of working hours and periodic holidays with pay. Article 25 1. Everyone has the right to a standard of living adequate for the health and well‐being of himself and of his family, including food, clothing, housing and medical care and necessary social services, and the right to security in the event of unemployment, sickness, disability, widowhood, old age or other lack of livelihood in circumstances beyond his control. 2. Motherhood and childhood are entitled to special care and assistance. All children, whether born in or out of wedlock, shall enjoy the same social protection. Article 26 1. Everyone has the right to education. Education shall be free, at least in the elementary and fundamental stages. Elementary education shall be compulsory. Technical and professional education shall be made generally available and higher education shall be equally accessible to all on the basis of merit. 2. Education shall be directed to the full development of the human personality and to the strengthening of respect for human rights and fundamental freedoms. It shall promote understanding, tolerance and friendship among all nations, racial or religious groups, and shall further the activities of the United Nations for the maintenance of peace. 3. Parents have a prior right to choose the kind of education that shall be given to their children. Article 27 1. Everyone has the right freely to participate in the cultural life of the community, to enjoy the arts and to share in scientific advancement and its benefits. 2. Everyone has the right to the protection of the moral and material interests resulting from any scientific, literary or artistic production of which he is the author. Article 28 Everyone is entitled to a social and international order in which the rights and freedoms set forth in this Declaration can be fully realized. Article 29 1. Everyone has duties to the community in which alone the free and full development of his personality is possible. 2. In the exercise of his rights and freedoms, everyone shall be subject only to such limitations as are determined by law solely for the purpose of securing due recognition and respect for the rights and freedoms of others and of meeting the just requirements of morality, public order and the general welfare in a democratic society. 3. These rights and freedoms may in no case be exercised contrary to the purposes and principles of the United Nations. Article 30 Nothing in this Declaration may be interpreted as implying for any State, group or person any right to engage in any activity or to perform any act aimed at the destruction of any of the rights and freedoms set forth herein. ---- Georgian ადამიანთა უფლებების საყოველთაო დეკლარაცია პრეამბულა ვინაიდან ადამიანთა ოჯახის ყველა წევრისათვის დამახასიათებელი ღირსების და თანასწორი და განუყოფელი უფლებების აღიარება წარმოადგენს თავისუფლების, სამართლიანობის და საყოველთაო მშვიდობის საფუძველს; და ვინაიდან, ადამიანის უფლებათა უგულებელყოფამ და აბუჩად აგდებამ გამოიწვია ბარბაროსული აქტები, რაც აღაშფოთებს კაცობრიობის სინდისს, და რომ ისეთი მსოფლიოს შექმნა, რომელშიც ადამიანებს ექნებათ სიტყვისა და რწმენის თავისუფლება, და რომელშიც ისინი იცხოვრებენ შიშისა და გაჭირვების გარეშე, გამოცხადებულია ადამიანთა მაღალ მისწრაფებად, ვინაიდან, აუცილებელია, რომ ადამიანის უფლებებს იცავდეს კანონი, იმის უზრუნველსაყოფად, რათა ადამიანი იძულებული არ გახდეს მიმართოს აჯანყებას, როგორც ტირანიისა და ჩაგვრის წინააღმდეგ უკანასკნელ საშუალებას, ვინაიდან, აუცილებელია ხელის შეწყობა ერთა შორის მეგობრულ ურთიერთობათა განვითარებისათვის, ვინაიდან, გაერთიანებული ერების ხალხებმა წესდებაში დაადასტურეს თავიანთი რწმენა ადამიანის ძირითადი უფლებებისადმი, ადამიანის პიროვნების ღირსებისა და ღირებულების და კაცებისა და ქალების თანასწორუფლებიანობისადმი და გადაწყვიტეს ხელი შეუწყონ სოციალურ პროგრესსა და ცხოვრების უკეთეს დონეს მეტი თავისუფლების პირობებში, ვინაიდან, წევრმა ქვეყნებმა იკისრეს ვალდებულება გაერთიანებული ერების ორგანიზაციასთან თანამშრომლობით ხელი შეუწყონ ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა საყოველთაო პატივისცემასა და დაცვას, ვინაიდან, ამ უფლებებისა და თავისუფლებების საყოველთაო გაგებას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ვალდებულებებისას მთლიანად შესრულებისათვის, ამიტომ, გენერალური ასამბლეა აცხადებს ამ ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციას ისეთ ამოცანად, რომლის შესრულებას უნდა ესწრაფვოდეს ყველა ხალხი და ყველა სახელმწიფო, რათა ყოველი ადამიანი და საზოგადოების ყოველი ნაწილი ყოველთვის გაითვალისწინებს რა ამ დეკლარაციას, მიისწრაფვოდეს სწავლა-განათლების მეშვეობით ხელი შეუწყოს ამ უფლებათა და თავისუფლებათა პატივისცემას და მათი საყოველთაო და ეფექტიანი აღიარება-განხორციელების უზრუნველყოფას ეროვნული თუ საერთაშორისო პროგრესული ღონისძიებებით როგორც ორგანიზაციის წევრ სახელმწიფოთა, ასევე ამ სახელმწიფოების იურისდიქციას დაქვემდარებულ ტერიტორიათა ხალხებში. მუხლი 1. ყოველი ადამიანი იბადება თავისუფალი და თანასწორი თავისი ღირსებითა და უფლებებით. მათ მინიჭებული აქვთ გონება და სინდისი და ერთმანეთის მიმართ უნდა ექცეოდნენ ძმობის სულისკვეთებით. მუხლი 2. ამ დეკლარაციით გამოცხადებული ყველა უფლება და ყველა თავისუფლება მინიჭებული უნდა ჰქონდეს ყოველ ადამიანს განურჩევლად რაიმე განსხვავებისა, სახელდობრ, რასის, კანის ფერის, სქესის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური თუ სხვა რწმენის, ეროვნული თუ სოციალური წარმომავლობის, ქონებრივი, წოდებრივი თუ სხვა მდგომარეობისა. გარდა ამისა, დაუშვებელია რაიმე განსხვავება იმ ქვეყნის თუ ტერიტორიის პოლიტიკური, სამართლებრივი ან საერთაშორისო სტატუსის საფუძველზე, რომელსაც ადამიანი ეკუთვნის, მიუხედავად იმისა ეს ტერიტორია - დამოუკიდებელი, სამეურვეო, არათვითმმართველი თუ სხვაგვარად შეზღუდულია თავის სუვერენიტეტში. მუხლი 3. ყოველ ადამიანს აქვს სიცოცხლის, თავისუფლებისა და პირადი ხელშეუხებლობის უფლება. მუხლი 4. არავინ არ უნდა იმყოფებოდეს მონობაში ან ძალმომრეობითი მორჩილების მდგომარეობაში. ყველა სახის მონობა და მონათვაჭრობა აკრძალულია. მუხლი 5. არავის მიმართ არ უნდა იქნეს გამოყენებული წამება ან სასტიკი, არაადამიანური, თუ მისი ღირსების დამამცირებელი მოპყრობა და სასჯელი. მუხლი 6. ყოველ ადამიანს, სადაც არ უნდა იმყოფებოდეს იგი, უფლება აქვს, რომ აღიარებულ იქნეს მისი სამართალსუბიექტობა. მუხლი 7. ყოველი ადამიანი თანასწორია კანონის წინაშე და განურჩევლად რაიმე განსხვავებისა, ყველას აქვს უფლება თანაბრად იყოს დაცული კანონის მიერ. ყველა ადამიანს აქვს უფლება თანაბრად იყოს დაცული ამ დეკლარაციის დამრღვევი ყოველგვარი დისკრიმინაციისაგან და ასეთი დისკრიმინაციის ყოველგვარი წაქეზებისაგან. მუხლი 8. ყველას ვისაც დაერღვა კონსტიტუციით ან კანონით მინიჭებული ძირითადი უფლებები, უნდა ჰქონდეს სამართლებრივი დაცვის ეფექტიანი საშუალება კომპეტენტური ეროვნული სასამართლოებისაგან. მუხლი 9. არავინ შეიძლება დაექვემდებაროს თვითნებურ დაკავებას, დაპატიმრებას ან გაძევებას. მუხლი 10. ყოველ ადამიანს, მის უფლება-მოვალეობათა და მისთვის წაყენებული სისხლის სამართლებრივი ბრალდებათა საფუძვლიანობის განსაზღვროსათვის , სრული თანასწორობის საფუძველზე, უფლება აქვს, მისი საქმე საჯაროდ და სამართლიანობის ყველა მოთხოვნის დაცვით განიხილოს დამოუკიდებელმა და მიუკერძოებელმა სასამართლომ. მუხლი 11. 1. ყოველ ადამიანს, რომელსაც ბრალად ედება დანაშაულის ჩადენა, უფლება აქვს უდანაშაულოდ ითვლებოდეს მანამ, სანამ მისი დამნაშავეობა დადგენილი არ იქნება კანონის შესაბამისად საჯარო სასამართლო მიერ, რომლის დროსაც უზრუნველყოფილი იქნება დაცვის ყველა შესაძლებლობით. 2. არავის შეიძლება მსჯავრი დაედოს ისეთი მოქმედების ან უმოქმედობისათვის, რომელიც ჩადენის მომენტში არ წარმოადგენდა დანაშაულს ეროვნული ან საერთაშორისო სამართლის შესაბამისად. აგრეთვე, დაუშვებელია იმაზე უფრო მძიმე სასჯელის შეფარდება, ვიდრე გამოიყენებული იქნებოდა დანაშაულის ჩადენის დროს. მუხლი 12. არავის მიმართ არ შეიძლება თვითნებური ჩარევა მის პირადსა და ოჯახურ ცხოვრებაში, თვითნებური ხელყოფა მისი საცხოვრებელი ბინის ხელშეუხებლობის, მისი კორესპონდენციის საიდუმლოების ანდა მისი პატივისა და რეპუტაციისა. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება დაცული იყოს კანონის მიერ ასეთი ჩარევისა თუ ხელყოფისაგან. მუხლი 13. 1. ყოველ ადამიანს აქვს თავისუფლად გადაადგილებისა და ცხოვრების უფლება ყოველი სახელმწიფოს ფარგლებში. 2. ყოველ ადამიანს უფლება აქვს დატოვოს ნებისმიერი ქვეყანა, მათ შორის თავისიც, და დაბრუნდეს თავის ქვეყანაში. მუხლი 14. 1. ყოველ ადამიანს უფლება აქვს დევნის საწინააღმდეგოდ სხვა ქვეყნებში ეძებოს და ისარგებლოს თავშესაფრით. 2. ეს უფლება არ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ისეთი დევნის შემთხვევაში, რომლის საფუძველს ნამდვილად წარმოადგენს არაპოლიტიკური დანაშაულის ან ისეთი ქმედების ჩადენა, რომელიც ეწინააღმდეგება გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიზნებსა და პრინციპებს. მუხლი 15. 1. ყოველ ადამიანს აქვს მოქალაქეობის უფლება. 2. არავის არ შეიძლება თვითნებურად ჩამოერთვას მოქალაქეობა ან თავისი მოქალაქეობის შეცვლის უფლება. მუხლი 16. 1. სრულწლოვან კაცებსა და ქალებს უფლება აქვთ რასის, ეროვნების ან რელიგიის ნიშნით რაიმე შეზღუდვის გარეშე, დაქორწინდნენ და შექმნან ოჯახი. ისინი სარგებლობენ ერთნაირი უფლებებით დაქორწინებისას, ქორწინებაში ყოფნის პერიოდში და განქორწინებისას. 2. დაქორწინება შესაძლებელია მხოლოდ ორივე მეუღლის თავისუფალი და სრული თანხმობის საფუძველზე. 3. ოჯახი არის საზოგადოების ბუნებრივი და ძირითადი უჯრედი და მას უფლება აქვს დაცული იყოს საზოგადოებისა და სახელმწიფოს მხრიდან. მუხლი 17. 1. ყველა ადამიანს აქვს უფლება ფლობდეს ქონებას, როგორც ერთპიროვნულად, ასევე სხვებთან ერთად. 2. არავის უნდა ჩამოერთვას მისი ქონება თვითნებურად. მუხლი 18. ყველა ადამიანს აქვს უფლება აზრის, სინდისისა და რელიგიის თავისუფლებისა; ეს უფლება მოიცავს საკუთარი რელიგიის ან რწმენის შეცვლის, საკუთარი რელიგიის ან აღმსარებლობის, როგორც ინდივიდუალურად, ასევე სხვებთან ერთად, საჯაროდ ან კერძოდ, მოძღვრების, ღვთისმსახურების და რელიგიურ ან რიტუალურ წეს-ჩვეულებათა შესრულების თავისუფლებას. მუხლი 19. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება აზრისა და გამოხატვის თავისუფლებისა. ეს უფლება მოიცავს ადამიანის თავისუფლებას დაუბრკოლებლად გამოთქვას საკუთარი აზრი და ყველანაირი საშუალებებით მოიძიოს, მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია და მოსაზრებები სახელმწიფო საზღვრებისაგან დამოუკიდებლად. მუხლი 20. 1. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება მშვიდობიანი შეკრებისა და გაერთიანების თავისუფლებისა. 2. არავინ შეიძლება აიძულონ შევიდეს რაიმე გაერთიანებაში. მუხლი 21. 1. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება მონაწილეობდეს თავისი ქვეყნის მართვა-გამგეობაში უშუალოდ ან მის მიერ თავისუფლად არჩეულ წარმომადგენელთა მეშვეობით. 2. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თანაბარ საფუძველზე შევიდეს თავისი ქვეყნის სახელმწიფო სამსახურში. 3. სახელმწიფო ხელისუფლების წყარო ხალხის ნებაა; ეს ნება უნდა გამოიხატებოდეს პერიოდულ და გაუყალბებელ არჩევნებში, რომლებიც უნდა ტარდებოდეს საყოველთაო და თანასწორი საარჩევნო უფლების პირობებში, ფარული კენჭისყრით, ან სხვა თანაბარ მნიშვნელოვანი ფორმების მეშვეობით, რომლებიც უზრუნველყოფენ ხმის მიცემის თავისუფლებას. მუხლი 22. ყველა ადამიანს, როგორც საზოგადოების წევრს, აქვს სოციალური უზრუნველყოფის უფლება და უფლება მოახდინოს თავისი ღირსების შენარჩუნება და პიროვნული თავისუფლების განვითარება ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ უფლებათა განხორციელებით ეროვნული ძალისხმევისა და საერთაშორისო თანამშრომლობის მეშვეობით და თითოეული სახელმწიფოს სტრუქტურისა და რესურსების შესაბამისად. მუხლი 23. 1. ყველა ადამიანს აქვს შრომის, სამუშაოს თავისუფალი არჩევის, სამართლიანი და ხელსაყრელი სამუშაო პირობებისა და უმუშევრობისაგან დაცვის უფლება. 2. ყველა ადამიანს აქვს უფლება შესაბამისის ანაზღაურებისა ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე. 3. ყველა დასაქმებულს აქვს უფლება იღებდეს სამართლიანსა და დამაკმაყოფილებელ გასამრჯელოს, რაც უზრუნველყოფს ღირსეულ ადამიანურ არსებობას, როგორც მისთვის, ასევე მისი ოჯახისათვის და რომელსაც, აუცილებლობის შემთხვევაში უნდა დაემატოს სოციალური უზრუნველყოფის სხვა სახსრები. 4. ყველა ადამიანს აქვს უფლება შექმნას პროფესიული კავშირები და შევიდეს პროფესიულ კავშირებში თავისი ინტერესების დასაცავად. მუხლი 24. ყოველ ადამიანს აქვს დასვენებისა და თავისუფალი დროის გამოყენების უფლება სამუშაო საათების გონივრული შეზღუდვისა და ანაზღაურებადი პერიოდული შვებულების უფლების ჩათვლით. მუხლი 25. 1. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება ჰქონდეს ცხოვრების ისეთი დონე, საკვების, ტანსაცმლის, საცხოვრებლის , სამედიცინო მოვლისა და საჭირო სოციალური მომსახურეობის ჩათვლით, რომელიც აუცილებელია თვითონ მისი და მისი ოჯახის ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის შესანარჩუნებლად, და უფლება უზრუნველყოფილი იყოს უმუშევრობის, ავადმყოფობის, ინვალიდობის, ქვრივობის, მოხუცებულობის ან მისგან დამოუკიდებელ გარემოებათა გამო არსებობის საშუალებათა დაკარგვის სხვა შემთხვევაში. 2. დედობა და ჩვილი ყრმის ასაკი იძლევა განსაკუთრებული მზრუნველობითა და დახმარებით სარგებლობის უფლებას. ყველა ბავშვი, დაბადებული ქორწინებაში თუ ქორწინების გარეშე, უნდა სარგებლობდეს ერთნაირი სოციალური დაცვით. მუხლი 26. 1. ყოველ ადამიანს აქვს განათლების უფლება. განათლება დაწყებითი და ზოგადი მაინც, უფასო უნდა იყოს. დაწყებითი განათლება უნდა იყოს სავალდებულო. ტექნიკური და პროფესიული განათლება უნდა იყოს საყოველთაოდ ხელმისაწვდომი, უმაღლესი განათლება კი - ერთნაირად მისაწვდომი ყველასათვის თითოეულის უნარის შესაბამისად. 2. განათლება მიმართული უნდა იყოს ადამიანის პიროვნების სრული განვითარებისა და ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა პატივისცემის განმტკიცებისაკენ. განათლებამ ხელი უნდა შეუწყოს ყველა ხალხის, რასობრივი თუ რელიგიური ჯგუფების ურთიერთგაგებას, შემწყნარებლობასა და მეგობრობას და ხელი უნდა შეუწყოს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მოღვაწეობას მშვიდობის შესანარჩუნებლად. 3. მშობლებს აქვთ უპირატესი უფლება აირჩიონ, თუ რა სახის განათლება სურთ თავიანთი შვილებისათვის. მუხლი 27. 1. ყველა ადამიანს აქვს უფლება თავისუფლად მონაწილეობდეს საზოგადოების კულტურულ ცხოვრებაში, ტკბებოდეს ხელოვნებით, მონაწილეობდეს მეცნიერულ პროგრესში და სარგებლობდეს მისი სიკეთით. 2. ყველა ადამიანს აქვს უფლება დაცული იყოს მისი მორალური და მატერიალური ინტერესები, როგორც შედეგი იმ მეცნიერული, ლიტერატურული და მხატვრული ნაშრომებისა, რომელთა ავტორსაც იგი წარმოადგენს. მუხლი 28. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება ისეთ სოციალურ და საერთაშორისო წესრიგზე, რომლის პირობებშიც შესაძლებელია ამ დეკლარაციაში ჩამოთვლილი უფლებათა და თავისუფლებათა მთლიანად განხორციელება. მუხლი 29. 1. ყველა ადამიანს აქვს მოვალეობანი საზოგადოების წინაშე, რადგან მხოლოდ საზოგადოებაშია შესაძლებელი მისი პიროვნების თავისუფალი და სრული განვითარება. 2. თავისი უფლებათა და თავისუფლებათა განხორციელებისას ყოველი ადამიანი უნდა განიცდიდეს მხოლოდ ისეთ შეზღუდვებს, როგორიც კანონითაა დადგენილი მარტოოდენ იმ მიზნით, რათა უზრუნველყოფილ იქნეს სხვების უფლებათა და თავისუფლებათა ჯეროვანი აღიარება და პატივისცემა და დაკმაყოფილდეს ზნეობის, საზოგადოებრივი წესრიგისა და საერთო კეთილდღეობის სამართლიანი მოთხოვნები დემოკრატიულ საზოგადოებაში. 3. დაუშვებელია, რომ ამ უფლებათა და თავისუფლებათა განხორციელება ეწინააღმდეგებოდეს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიზნებსა და პრინციპებს. მუხლი 30. ამ დეკლარაციაში არაფერი შეიძლება განიმარტოს, როგორც რომელიმე სახელმწიფოსათვის, პირთა ჯგუფისა თუ ცალკეული პირებისათვის უფლების მინიჭება, რაც მათი საქმიანობის ან გარკვეული ქმედებების შედეგად გამოიწვევს წინამდებარე დეკლარაციით გარანტირებულ უფლებათა და თავისუფლებათა მოსპობას. ---- Greek (polytonic) ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΓΙΑ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 10 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1948 ΠΡΟΟΙΜΙΟ Ἐπειδὴ ἡ ἀναγνώριση τῆς ἀξιοπρέπειας, ποὺ εἶναι σύμφυτη σὲ ὅλα τὰ μέλη τῆς ἀνθρώπινης οἰκογένειας, καθὼς καὶ τῶν ἴσων καὶ ἀναπαλλοτρίωτων δικαιωμάτων τους ἀποτελεῖ τὸ θεμέλιο τῆς ἐλευθερίας, τῆς δικαιοσύνης καὶ τῆς εἰρήνης στὸν κόσμο. Ἐπειδὴ ἡ παραγνώριση καὶ ἡ περιφρόνηση τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου ὁδήγησαν σὲ πράξεις βαρβαρότητας, ποὺ ἐξεγείρουν τὴν ἀνθρώπινη συνείδηση, καὶ ἡ προοπτικὴ ἑνὸς κόσμου ὅπου οἱ ἄνθρωποι θὰ εἶναι ἐλεύθεροι νὰ μιλοῦν καὶ νὰ πιστεύουν, λυτρωμένοι ἀπὸ τὸν τρόμο καὶ τὴν ἀθλιότητα, ἔχει διακηρυχθεῖ ὡς ἡ πιὸ ὑψηλὴ ἐπιδίωξη τοῦ ἀνθρώπου. Ἐπειδὴ ἔχει οὐσιαστικὴ σημασία νὰ προστατεύονται τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα ἀπὸ ἕνα καθεστὼς δικαίου, ὥστε ὁ ἄνθρωπος νὰ μὴν ἀναγκάζεται νὰ προσφεύγει, ὡς ἔσχατο καταφύγιο, στὴν ἐξέγερση κατὰ τῆς τυραννίας καὶ τῆς καταπίεσης. Ἐπειδὴ ἔχει οὐσιαστικὴ σημασία νὰ ἐνθαρρύνεται ἡ ἀνάπτυξη φιλικῶν σχέσεων ἀνάμεσα στὰ ἔθνη. Ἐπειδή, μὲ τὸν καταστατικὸ Χάρτη, οἱ λαοὶ τῶν Ἡνωμένων Ἐθνῶν διακήρυξαν καὶ πάλι τὴν πίστη τους στὰ θεμελιακὰ δικαιώματα τοῦ ἀνθρώπου, στήν ἀξιοπρέπεια καὶ τὴν ἀξία τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας, στὴν ἰσότητα δικαιωμάτων ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν, καὶ διακήρυξαν πὼς εἶναι ἀποφασισμένοι νὰ συντελέσουν στὴν κοινωνικὴ πρόοδο καὶ νὰ δημιουργήσουν καλύτερες συνθῆκες ζωῆς στὰ πλαίσια μιᾶς εὐρύτερης ἐλευθερίας. Ἐπειδὴ τὰ κράτη μέλη ἀνέλαβαν τὴν ὑποχρέωση νὰ ἐξασφαλίσουν, σὲ συνεργασία μὲ τὸν Ὀργανισμὸ τῶν Ἡνωμένων Ἐθνῶν, τὸν ἀποτελεσματικὸ σεβασμὸ τῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῶν θεμελιακῶν ἐλευθεριῶν σὲ ὅλο τὸν κόσμο. Ἐπειδὴ ἡ ταυτότητα ἀντιλήψεων ὡς πρὸς τὰ δικαιώματα καὶ τὶς ἐλευθερίες αὐτὲς ἔχει ἐξαιρετικὴ σημασία γιὰ νὰ ἐκπληρωθεῖ πέρα ὣς πέρα αὐτὴ ἡ ὑποχρέωση, Η ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ Διακηρύσσει ὅτι ἡ παρούσα Οἰκουμενικὴ Διακήρυξη τῶν Δικαιωμάτων τοῦ Ἀνθρώπου ἀποτελεῖ τὸ κοινὸ ἰδανικὸ στὸ ὁποῖο πρέπει νὰ κατατείνουν ὅλοι οἱ λαοὶ καὶ ὅλα τὰ ἔθνη, ἔτσι ὥστε κάθε ἄτομο καὶ κάθε ὄργανο τῆς κοινωνίας, μὲ τὴν Διακήρυξη αὐτὴ διαρκῶς στὴν σκέψη, νὰ καταβάλλει, μὲ τὴν διδασκαλία καὶ τὴν παιδεία, κάθε προσπάθεια γιὰ νὰ ἀναπτυχθεῖ ὁ σεβασμὸς τῶν δικαιωμάτων καὶ τῶν ἐλευθεριῶν αὐτῶν, καὶ νὰ ἐξασφαλιστεῖ προοδευτικά, μὲ ἐσωτερικὰ καὶ διεθνῆ μέσα, ἡ παγκόσμια καὶ ἀποτελεσματικὴ ἐφαρμογή τους, τόσο ἀνάμεσα στοὺς λαοὺς τῶν ἰδίων τῶν κρατῶν μελῶν ὅσο καὶ ἀνάμεσα στοὺς πληθυσμοὺς χωρῶν ποὺ βρίσκονται στὴν δικαιοδοσία τους. ΑΡΘΡΟ 1 Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι γεννιοῦνται ἐλεύθεροι καὶ ἴσοι στὴν ἀξιοπρέπεια καὶ τὰ δικαιώματα. Εἶναι προικισμένοι μὲ λογικὴ καὶ συνείδηση, καὶ ὀφείλουν νὰ συμπεριφέρονται μεταξύ τους μὲ πνεῦμα ἀδελφοσύνης. ΑΡΘΡΟ 2 Κάθε ἄνθρωπος δικαιοῦται νὰ ἐπικαλεῖται ὅλα τὰ δικαιώματα καὶ ὅλες τὶς ἐλευθερίες ποὺ προκηρύσσει ἡ παρούσα Διακήρυξη, χωρὶς καμία ἀπολύτως διάκριση, εἰδικότερα ὡς πρὸς τὴν φυλή, τὸ χρῶμα, τὸ φῦλο, τὴν γλώσσα, τὶς θρησκεῖες, τὶς πολιτικὲς ἢ ὁποιεσδήποτε ἄλλες πεποιθήσεις, τὴν ἐθνικὴ ἢ κοινωνικὴ καταγωγή, τὴν περιουσία, τὴν γέννηση ἢ ὁποιαδήποτε ἄλλη κατάσταση. Δὲν θὰ μπορεῖ ἀκόμα νὰ γίνεται καμία διάκριση ἐξαιτίας τοῦ πολιτικοῦ, νομικοῦ ἢ διεθνοῦς καθεστῶτος τῆς χώρας ἀπὸ τὴν ὁποία προέρχεται κανείς, εἴτε πρόκειται γιὰ χώρα ἢ ἐδαφικὴ περιοχὴ ἀνεξάρτητη, ὑπὸ κηδεμονία ἢ ὑπεξουσία, ἢ ποὺ βρίσκεται ὑπὸ ὁποιονδήποτε ἄλλον περιορισμὸ κυριαρχίας. ΑΡΘΡΟ 3 Κάθε ἄτομο ἔχει δικαίωμα στὴν ζωή, τὴν ἐλευθερία καὶ τὴν προσωπική του ἀσφάλεια. ΑΡΘΡΟ 4 Κανεὶς δὲν ἐπιτρέπεται νὰ ζεῖ ὑπὸ καθεστὼς δουλείας, ὁλικῆς ἢ μερικῆς. Ἡ δουλεία καὶ τὸ δουλεμπόριο ὑπὸ ὁποιαδήποτε μορφὴ ἀπαγορεύονται. ΑΡΘΡΟ 5 Κανεὶς δὲν ἐπιτρέπεται νὰ ὑποβάλλεται σὲ βασανιστήρια οὔτε σὲ ποινὴ ἢ μεταχείριση σκληρή, ἀπάνθρωπη ἢ ταπεινωτική. ΑΡΘΡΟ 6 Καθένας, ὅπου καὶ ἂν βρίσκεται, ἔχει δικαίωμα στὴν ἀναγνώριση τῆς νομικῆς του προσωπικότητας. ΑΡΘΡΟ 7 Ὅλοι εἶναι ἴσοι ἀπέναντι στὸν νόμο καὶ ἔχουν δικαίωμα σὲ ἴση προστασία τοῦ νόμου, χωρὶς καμία ἀπολύτως διάκριση. Ὅλοι ἔχουν δικαίωμα σὲ ἴση προστασία ἀπὸ κάθε διάκριση ποὺ θὰ παραβίαζε τὴν παρούσα Διακήρυξη καὶ ἀπὸ κάθε πρόκληση γιὰ μιὰ τέτοια δυσμενὴ διάκριση. ΑΡΘΡΟ 8 Καθένας ἔχει δικαίωμα νὰ ἀσκεῖ ἀποτελεσματικὰ ἔνδικα μέσα στὰ ἁρμόδια ἐθνικὰ δικαστήρια κατὰ τῶν πράξεων ποὺ παραβιάζουν τὰ θεμελιακὰ δικαιώματα τὰ ὁποῖα τοῦ ἀναγνωρίζουν τὸ Σύνταγμα καὶ ὁ νόμος. ΑΡΘΡΟ 9 Κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ συλλαμβάνεται, νὰ κρατεῖται ἢ νὰ ἐξορίζεται αὐθαίρετα. ΑΡΘΡΟ 10 Καθένας ἔχει δικαίωμα, μὲ πλήρη ἰσότητα, νὰ ἐκδικάζεται ἡ ὑπόθεσή του δίκαια καὶ δημόσια, ἀπὸ δικαστήριο ἀνεξάρτητο καὶ ἀμερόληπτο, ποὺ θὰ ἀποφασίσει εἴτε γιὰ τὰ δικαιώματα καὶ τὶς ὑποχρεώσεις του εἴτε, σὲ περίπτωση ποινικῆς διαδικασίας, γιὰ τὸ βάσιμο τῆς κατηγορίας ποὺ στρέφεται ἐναντίον του. ΑΡΘΡΟ 11 1. Κάθε κατηγορούμενος γιὰ ποινικὸ ἀδίκημα πρέπει νὰ θεωρεῖται ἀθῶος, ὠσότου διαπιστωθεῖ ἡ ἐνοχή του σύμφωνα μὲ τὸν νόμο, σὲ ποινικὴ δίκη, κατὰ τὴν ὁποία θὰ τοῦ ἔχουν ἐξασφαλιστεῖ ὅλες οἱ ἀπαραίτητες γιὰ τὴν ὑπεράσπισή του ἐγγυήσεις. 2. Κανεὶς δὲν θὰ καταδικάζεται γιὰ πράξεις ἢ παραλείψεις πού, κατὰ τὸν χρόνο ποὺ τελέστηκαν, δὲν συνιστοῦσαν ἀξιόποινο ἀδίκημα κατὰ τὸ ἐσωτερικὸ ἢ τὸ διεθνὲς δίκαιο. Ἐπίσης, δὲν ἐπιβάλλεται ποινὴ βαρύτερη ἀπὸ ἐκείνη ποὺ ἴσχυε κατὰ τὸν χρόνο ποὺ τελέστηκε ἡ ἀξιόποινη πράξη. ΑΡΘΡΟ 12 Κανεὶς δὲν ἐπιτρέπεται νὰ ὑποστεῖ αὐθαίρετες ἐπεμβάσεις στὴν ἰδιωτική του ζωή, τὴν οἰκογένεια, τὴν κατοικία ἢ τὴν ἀλληλογραφία του, οὔτε προσβολὲς τῆς τιμῆς καὶ τῆς ὑπόληψής του. Καθένας ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ τὸν προστατεύουν οἱ νόμοι ἀπὸ ἐπεμβάσεις καὶ προσβολὲς αὐτοῦ τοῦ εἴδους. ΑΡΘΡΟ 13 1. Καθένας ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ κυκλοφορεῖ ἐλεύθερα καὶ νὰ ἐκλέγει τὸν τόπο τῆς διαμονῆς του στὸ ἐσωτερικὸ ἑνὸς κράτους. 2. Καθένας ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ ἐγκαταλείπει ὁποιαδήποτε χώρα, ἀκόμα καὶ τὴν δική του, καὶ νὰ ἐπιστρέφει σὲ αὐτήν. ΑΡΘΡΟ 14 1. Κάθε ἄτομο ποὺ καταδιώκεται ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ ζητᾶ ἄσυλο καὶ νὰ τοῦ παρέχεται ἄσυλο σὲ ἄλλες χῶρες. 2. Τὸ δικαίωμα αὐτὸ δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ τὸ ἐπικαλεστεῖ, σὲ περίπτωση δίωξης γιὰ πραγματικὸ ἀδίκημα τοῦ κοινοῦ ποινικοῦ δικαίου ἢ γιὰ ἐνέργειες ἀντίθετες πρὸς τοὺς σκοποὺς καὶ τὶς ἀρχὲς τοῦ ΟΗΕ. ΑΡΘΡΟ 15 1. Καθένας ἔχει τὸ δικαίωμα μιᾶς ἰθαγένειας. 2. Κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ στερηθεῖ αὐθαίρετα τὴν ἰθαγένειά του οὔτε τὸ δικαίωμα νὰ ἀλλάξει ἰθαγένεια. ΑΡΘΡΟ 16 1. Ἀπὸ τὴν στιγμὴ ποὺ θὰ φθάσουν σὲ ἡλικία γάμου, ὁ ἄνδρας καὶ ἡ γυναίκα, χωρὶς κανένα περιορισμὸ ἐξαιτίας τῆς φυλῆς, τῆς ἐθνικότητας ἢ τῆς θρησκείας, ἔχουν τὸ δικαίωμα νὰ παντρεύονται καὶ νὰ ἱδρύουν οἰκογένεια. Καὶ οἱ δύο ἔχουν ἴσα δικαιώματα ὡς πρὸς τὸν γάμο, κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ γάμου καὶ κατὰ τὴν διάλυσή του. 2. Γάμος δὲν μπορεῖ νὰ συναφθεῖ παρὰ μόνο μὲ ἐλεύθερη καὶ πλήρη συναίνεση τῶν μελλονύμφων. 3. Ἡ οἰκογένεια εἶναι τὸ φυσικὸ καὶ τὸ βασικὸ στοιχεῖο τῆς κοινωνίας καὶ ἔχει τὸ δικαίωμα προστασίας ἀπὸ τὴν κοινωνία καὶ τὸ κράτος. ΑΡΘΡΟ 17 1. Κάθε ἄτομο, μόνο του ἢ μὲ ἄλλους μαζί, ἔχει τὸ δικαίωμα τῆς ἰδιοκτησίας. 2. Κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ στερηθεῖ αὐθαίρετα τὴν ἰδιοκτησία του. ΑΡΘΡΟ 18 Κάθε ἄτομο ἔχει τὸ δικαίωμα τῆς ἐλευθερίας τῆς σκέψης, τῆς συνείδησης καὶ τῆς θρησκείας. Στὸ δικαίωμα αὐτὸ περιλαμβάνεται ἡ ἐλευθερία γιὰ τήν ἀλλαγὴ τῆς θρησκείας ἢ πεποιθήσεων, ὅπως καὶ ἡ ἐλευθερία νὰ ἐκδηλώνει κανεὶς τὴν θρησκεία του ἢ τὶς θρησκευτικές του πεποιθήσεις, μόνος ἢ μαζὶ μὲ ἄλλους, δημόσια ἢ ἰδιωτικά, μὲ τὴν διδασκαλία, τὴν ἄσκηση, τὴν λατρεία καὶ μὲ τὴν τέλεση θρησκευτικῶν τελετῶν. ΑΡΘΡΟ 19 Καθένας ἔχει τὸ δικαίωμα τῆς ἐλευθερίας τῆς γνώμης καὶ τῆς ἔκφρασης, ποὺ σημαίνει τὸ δικαίωμα νὰ μὴν ὑφίσταται δυσμενεῖς συνέπειες γιὰ τὶς γνῶμες του, καὶ τὸ δικαίωμα νὰ ἀναζητεῖ, νὰ παίρνει καὶ νὰ διαδίδει πληροφορίες καὶ ἰδέες, μὲ ὁποιοδήποτε μέσο ἔκφρασης, καὶ ἀπὸ ὅλο τὸν κόσμο. ΑΡΘΡΟ 20 1. Καθένας ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ συνέρχεται καὶ νὰ συνεταιρίζεται ἐλεύθερα καὶ γιὰ εἰρηνικοὺς σκοπούς. 2. Κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ ὑποχρεωθεῖ νὰ συμμετέχει σὲ ὁρισμένο σωματεῖο. ΑΡΘΡΟ 21 1. Καθένας ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ συμμετέχει στὴν διακυβέρνηση τῆς χώρας του, ἄμεσα ἢ ἔμμεσα, μὲ ἀντιπροσώπους ἐλεύθερα ἐκλεγμένους. 2. Καθένας ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ γίνεται δεκτός, ὑπὸ ἴσους ὅρους, στὶς δημόσιες ὑπηρεσίες τῆς χώρας του. 3. Ἡ λαϊκὴ θέληση εἶναι τὸ θεμέλιο τῆς κρατικῆς ἐξουσίας. Ἡ θέληση αὐτὴ πρέπει νὰ ἐκφράζεται μὲ τίμιες ἐκλογές, οἱ ὁποῖες πρέπει νὰ διεξάγονται περιοδικά, μὲ καθολική, ἴση καὶ μυστικὴ ψηφοφορία, ἢ μὲ ἀντίστοιχη διαδικασία ποὺ νὰ ἐξασφαλίζει τὴν ἐλευθερία τῆς ἐκλογῆς. ΑΡΘΡΟ 22 Κάθε ἄτομο, ὡς μέλος τοῦ κοινωνικοῦ συνόλου, ἔχει δικαίωμα κοινωνικῆς προστασίας. Ἡ κοινωνία, μὲ τὴν ἐθνικὴ πρωτοβουλία καὶ τὴν διεθνὴ συνεργασία, ἀνάλογα πάντα μὲ τὴν ὀργάνωση καὶ τὶς οἰκονομικὲς δυνατότητες κάθε κράτους, ἔχει χρέος νὰ τοῦ ἐξασφαλίσει τὴν ἱκανοποίηση τῶν οἰκονομικῶν, κοινωνικῶν καὶ πολιτιστικῶν δικαιωμάτων ποὺ εἶναι ἀπαραίτητα γιὰ τὴν ἀξιοπρέπεια καὶ τὴν ἐλεύθερη ἀνάπτυξη τῆς προσωπικότητάς του. ΑΡΘΡΟ 23 1. Καθένας ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ ἐργάζεται καὶ νὰ ἐπιλέγει ἐλεύθερα τὸ ἐπάγγελμά του, νὰ ἔχει δίκαιες καὶ ἱκανοποιητικὲς συνθῆκες δουλειᾶς καὶ νὰ προστατεύεται ἀπὸ τὴν ἀνεργία. 2. Ὅλοι, χωρὶς καμία διάκριση, ἔχουν τὸ δικαίωμα ἴσης ἀμοιβῆς γιὰ ἴση ἐργασία. 3. Κάθε ἐργαζόμενος ἔχει δικαίωμα δίκαιης καὶ ἱκανοποιητικῆς ἀμοιβῆς, ποὺ νὰ ἐξασφαλίζει σὲ αὐτὸν καὶ τὴν οἰκογένειά του συνθῆκες ζωῆς ἄξιες στὴν ἀνθρώπινη ἀξιοπρέπεια. Ἡ ἀμοιβὴ τῆς ἐργασίας, ἂν ὑπάρχει, πρέπει νὰ συμπληρώνεται μὲ ἄλλα μέσα κοινωνικῆς προστασίας. 4. Καθένας ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ ἱδρύει μαζὶ μὲ ἄλλους συνδικᾶτα καὶ νὰ συμμετέχει σὲ συνδικᾶτα γιὰ τὴν προάσπιση τῶν συμφερόντων του. ΑΡΘΡΟ 24 Καθένας ἔχει τὸ δικαίωμα στὴν ἀνάπαυση, σὲ ἐλεύθερο χρόνο, καὶ ἰδιαίτερα, σὲ λογικὸ περιορισμὸ τοῦ χρόνου ἐργασίας καὶ σὲ περιοδικὲς ἄδειες μὲ πλήρεις ἀποδοχές. ΑΡΘΡΟ 25 1. Καθένας ἔχει δικαίωμα σὲ ἕνα βιοτικὸ ἐπίπεδο ἱκανὸ νὰ ἐξασφαλίσει στὸν ἴδιο καὶ στὴν οἰκογένειά του ὑγεία καὶ εὐημερία, καὶ εἰδικότερα τροφή, ρουχισμό, κατοικία, ἰατρικὴ περίθαλψη ὅπως καὶ τὶς ἀπαραίτητες κοινωνικὲς ὑπηρεσίες. Ἔχει ἀκόμα δικαίωμα σὲ ἀσφάλιση γιὰ τὴν ἀνεργία, τὴν ἀρρώστια, τὴν ἀναπηρία, τὴν χηρεία, τὴν γεροντικὴ ἡλικία, ὅπως καὶ γιὰ ὅλες τὶς ἄλλες περιπτώσεις ποὺ στερεῖται τὰ μέσα τῆς συντήρησής του, ἐξ αἰτίας περιστάσεων ἀνεξαρτήτων τῆς θέλησής του. 2. Ἡ μητρότητα καὶ ἡ παιδικὴ ἡλικία ἔχουν δικαίωμα εἰδικῆς μέριμνας καὶ περίθαλψης. Ὅλα τὰ παιδιά, ἀνεξάρτητα ἂν εἶναι νόμιμα ἢ ἐξώγαμα, ἀπολαμβάνουν τὴν ἴδια κοινωνικὴ προστασία. ΑΡΘΡΟ 26 1. Καθένας ἔχει δικαίωμα στὴν ἐκπαίδευση. Ἡ ἐκπαίδευση πρέπει νὰ παρέχεται δωρεάν, τουλάχιστον στὴν στοιχειώδη καὶ βασικὴ βαθμίδα της. Ἡ στοιχειώδης ἐκπαίδευση εἶναι ὑποχρεωτική. Ἡ τεχνικὴ καὶ ἐπαγγελματικὴ ἐκπαίδευση πρέπει νὰ ἐξασφαλίζεται γιὰ ὅλους. Ἡ πρόσβαση στὴν ἀνώτατη παιδεία πρέπει νὰ εἶναι ἀνοικτὴ σὲ ὅλους, ὑπὸ ἴσους ὅρους, ἀνάλογα μὲ τὶς ἱκανότητες τους. 2. Ἡ ἐκπαίδευση πρέπει νὰ ἀποβλέπει στὴν πλήρη ἀνάπτυξη τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας καὶ στὴν ἐνίσχυση τοῦ σεβασμοῦ τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων καὶ τῶν θεμελιακῶν ἐλευθεριῶν. Πρέπει νὰ προάγει τὴν κατανόηση, τὴν ἀνεκτικότητα καὶ τὴν φιλία ἀνάμεσα σὲ ὅλα τὰ ἔθνη καὶ σὲ ὅλες τὶς φυλὲς καὶ τὶς θρησκευτικές ὁμάδες, καὶ νὰ εὐνοεῖ τὴν ἀνάπτυξη τῶν δραστηριοτήτων τῶν Ἡνωμένων Ἐθνῶν γιὰ τὴν διατήρηση τῆς εἰρήνης. 3. Οἱ γονεῖς ἔχουν, κατὰ προτεραιότητα, τὸ δικαίωμα νὰ ἐπιλέγουν τὸ εἶδος τῆς παιδείας ποὺ θὰ δοθεῖ στὰ παιδιά τους. ΑΡΘΡΟ 27 1. Καθένας ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ συμμετέχει ἐλεύθερα στὴν πνευματικὴ ζωὴ τῆς κοινότητας, νὰ χαίρεται τὶς καλὲς τέχνες καὶ νὰ μετέχει στὴν ἐπιστημονικὴ πρόοδο καὶ στὰ ἀγαθά της. 2. Καθένας ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ προστατεύονται τὰ ἠθικὰ καὶ ὑλικὰ συμφέροντά του ποὺ ἀπορρέουν ἀπὸ κάθε εἴδους ἐπιστημονική, λογοτεχνικὴ ἢ καλλιτεχνικὴ παραγωγή του. ΑΡΘΡΟ 28 Καθένας ἔχει τὸ δικαίωμα νὰ ἐπικρατεῖ μιὰ κοινωνικὴ καὶ διεθνὴς τάξη, μέσα στὴν ὁποία τὰ δικαιώματα καὶ οἱ ἐλευθερίες ποὺ προκηρύσσει ἡ παροῦσα Διακήρυξη νὰ μποροῦν νὰ πραγματώνονται σὲ ὅλη τους τὴν ἔκταση. ΑΡΘΡΟ 29 1. Τὸ ἄτομο ἔχει καθήκοντα ἀπέναντι στὴν κοινότητα, μέσα στὰ πλαίσια τῆς ὁποίας καὶ μόνο εἶναι δυνατὴ ἡ ἐλεύθερη καὶ ὁλοκληρωμένη ἀνάπτυξη τῆς προσωπικότητάς του. 2. Στὴν ἄσκηση τῶν δικαιωμάτων του καὶ στὴν ἀπόλαυση τῶν ἐλευθεριῶν του κανεὶς δὲν ὑπόκειται παρὰ μόνο στοὺς περιορισμοὺς ποὺ ὁρίζονται ἀπὸ τοὺς νόμους, μὲ ἀποκλειστικὸ σκοπὸ νὰ ἐξασφαλίζεται ἡ ἀναγνώριση καὶ ὁ σεβασμὸς τῶν δικαιωμάτων καὶ τῶν ἐλευθεριῶν τῶν ἄλλων, καὶ νὰ ἱκανοποιοῦνται οἱ δίκαιες ἀπαιτήσεις τῆς ἠθικῆς, τῆς δημόσιας τάξης καὶ τοῦ γενικοῦ καλοῦ, σὲ μιὰ δημοκρατικὴ κοινωνία. 3. Τὰ δικαιώματα αὐτὰ καὶ οἱ ἐλευθερίες δὲν μποροῦν, σὲ καμία περίπτωση, νὰ ἀσκοῦνται ἀντίθετα πρὸς τοὺς σκοποὺς καὶ τὶς ἀρχὲς τῶν Ἡνωμένων Ἐθνῶν. ΑΡΘΡΟ 30 Καμιὰ διάταξη τῆς παρούσας Διακήρυξης δὲν μπορεῖ νὰ ἑρμηνευθεῖ ὅτι παρέχει σὲ ἕνα κράτος, σὲ μιὰ ὁμάδα ἢ σὲ ἕνα ἄτομο ὁποιοδήποτε δικαίωμα νὰ ἐπιδίδεται σὲ ἐνέργειες ἢ νὰ ἐκτελεῖ πράξεις ποὺ ἀποβλέπουν στὴν ἄρνηση τῶν δικαιωμάτων καὶ τῶν ἐλευθεριῶν ποὺ ἐξαγγέλλονται σὲ αὐτήν. ---- Gujarati માનવ અધિકારોની વિશ્વવ્યાપી ઘોષણા પ્રારુતાવિક કેમ કે માનવકુટુંબના દરેક સભ્યની પરંપરા-પ્રાપ્ત પ્રતિષ્ઠાને અને સમાન અને અસંકામ્ય અધિકારોને માન્યતા આપવી એ જગતની સ્વતંત્રતા, ન્યાય અને શાંતિનો પાયા છે, કેમ કે માનવ અધિકારોની ઉપેક્ષા અને અપમાન કરવાથી એવાં જંગલી કત્યો પરિણમ્યાં છે કે જેણે માનવજાતના અંતઃકરણમાં બળવો જગવ્યો છે અને સામાન્ય લોકોની ઊંચામાં ઊંચી મહત્ત્વાકાંક્ષા તરીકે એવી દુનિયાના આગમનની જાહેરાત કરવામાં આવી છે, જેમાં માનવો વાણી અને વિચારની સ્વતંત્રતા ભોગવશે અને ભય તથા અછતમાંથી મુકિત મેળવશે, કેમ કે જો માણસને આખરી ઉપાય તરીકે જુલમ અને અત્યાચાર સામે બળવો પોકારવાનો આશ્રય લેવાનું દબાણ કરાવવું ન હોય તો કાયદાની સત્તા દ્વારા માનવ અધિકારોને રક્ષણ આપવું જોઇએ, કેમ કે રાષ્ટ્રો વચ્ચે મૈત્રીસંબંધોનો વિકાસ બઢાવવાનું જરૂરી છે, કેમ કે સંયુકત રાષ્ટ્રોના લોકોએ ખતપત્રમાં મૂળભૂત માનવ અધિકારોમાં માનવીની પ્રતિષ્ઠા અને મૂલ્યમાં અને સ્રીપુરુષોના સમાન અધિકારોમાં તેમની શ્રદ્ધા પુનઃ સ્થાપિત કરી છે અને વિશાળતર સ્વાતંત્ર્યમાં સામાજિક પ્રગતિ અને ઉચ્ચ જીવનધોરણ બઢાવવાનો નિશ્ચય કર્યો છે, કેમ કે સભ્ય રાજ્યોએ સંયુકત રાષ્ટ્રોના સહકારમાં માનવ અધિકારોના અને મૂળભૂત સ્વતંત્રતાઓના વિશ્વવ્યાપી માનમાં વૃદ્ધિ કરવાની અને તેનું પાલન કરવાની પ્રતિજ્ઞા લીધી છે, કેમ કે આ પ્રતિજ્ઞાની સંપૂર્ણ સિદ્ધિ માટે આવા અધિકારો અને સ્વતંત્રતાઓની સામાન્ય સમજણ હોવી એ ખૂબ જ મહત્ત્વનું છે, એટલે હવે, સામાન્ય સભા સર્વ ભોકો અને રાષ્ટ્રો માટે સિદ્ધિના સામાન્ય ધોરણ તરીકે માનવ અધિકારોની આ વિશ્વવ્યાપી ઘોષણાની એવા હેતુથી જાહેરાત કરે છે, કે દરેક વ્યક્તિ અને સમાજનું દરેક અંગ, આ ઘોષણાને સતત ધ્યાનમાં રાખીને ઉપદેશ અને શિક્ષણ દ્વારા આ અધિકારો અને સ્વતંત્રતાઓ માટે માનની લાગણી પ્રગટઃવવા અને રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રગતિશીલ ઉપાયો દ્વારા, સભ્ય રાજ્યોના લોકોમાં તેમજ તેમની હકુમત હેઠળના પ્રદેશોમાંના લોકોમાં તેનો સર્વસામાન્ય અને અસરકારક સ્વીકાર અને પાલન કરાવવા માટે પ્રયત્ન કરશે. અનુચ્છેદ ૧: પ્રતિષ્ઠા અને અધિકારોની દૃષ્ટિએ સર્વ માનવો જન્મથી સ્વતંત્ર અને સમાન હોય છે. તેમનામાં વિચારશક્તિ અને અંતઃકરણ હોય છે અને તેમણે પરસ્પર બંધુત્વની ભાવનાથી વર્તવું જોઇએ. અનુચ્છેદ ૨: દરેક વ્યક્તિને જાતિ, રંગ, લિંગ, ભાષા, ધર્મે, રાજકીય અથવા બીજા અભિપ્રાય, રાષ્ટ્રીય અથવા સામાજિક ઉદ્ભવસ્થાન, મિલકત, જન્મ અથવા મોભા જેવા કોઇપણ જાતના ભેદભાવ વગર આ ધોષણામાં રજૂ કરવામાં આવેલા સધળા અધિકારો અને સ્વતંત્રતા ભોગવવાનો હક્ક છે. વધુમાં કોઇપણ વ્યક્તિ તે સ્વતંત્ર, ટ્રસ્ટ હેઠળના સ્વશાસન હેઠળ ન હોય તેવા અથવા સાર્વભામત્વની બીજી કોઇપણ મર્યાદા હેઠળ આવેલા દેશ અથવા પ્રદેશની હોય તો પણ રાજકીય, હફમવવિષયક અથવા આંતરરાષ્ટ્રીય મોભાના ધોરણે તેની સાથે કોઇપણ ભેદભાવ રાખવામાં આવશે નહિ. અનુચ્છેદ ૩: દરેક વ્યક્તિને જીવવાનો, સ્વતંત્રતાનો અને સ્વરક્ષણનો અધિકાર છે. અનુચ્છેદ ૪: કોઇને પણ ગુલામી અથવા પરાધીન દશામાં રાખવામાં આવશે નહિ; દરેક પ્રકારની ગુલામી અને ગુલામોના વેપાર પર પ્રતિબંધ મૃકવામાં આવશે. અનુચ્છેદ ૫: કોઇપણ વ્યક્તિની ઉપર જુલમ ગુજારવામાં આવશે નહિ અથવા તેની સાથે ધાતકી, અમાનુષી અથવા હલકા પ્રકારનો વર્તાવ રાખવામાં આવશે નહિ અથવા તેવા પ્રકારની શિક્ષા કરવામાં આવશે નહિ. અનુચ્છેદ ૬: દરેક વ્યક્તિને દરેક હેકાણે કાયદાની સમક્ષ માનવ તરીકે સ્વીકાર કરાવવાનો અધિકાર છે. અનુચ્છેદ ૭: કાયદા સમક્ષ સર્વ માણસો સમાન છે અને કોઇપણ જાતના ભેદભાવ વગર કાયદાનું રક્ષણ સમાન ધોરણે મેળવવાને હક્કદાર છે. આ ધોષણાનો ભંગકરીને કોઇપણ જાતના ભેદભાવ સામે અને આવા ભેદભાવ જગાવવામાં, કોઇપણ જાતની ઉશ્કેરણી કરવા સામે સમાન રક્ષણ મેળવવાનો સર્વને હક્ક છે. અનુચ્છેદ ૮: દરેક વ્યક્તિને સંવિધાન અથવા કાયદા દ્વારા તેને મળેલા મૂળભૂત અધિકારોનો ભંગ કરતા કૃત્યો માટે સક્ષમ રાષ્ટ્રીય ન્યાયાધિકરણ દ્વારા અસરકારક ઉપાયો લેવાનો હક્ક છે. અનુચ્છેદ ૯: કોઇપણ વ્યક્તિને આપખુદ રીતે ગિરફતાર કરવામાં, અટકઃયતમાં રાખવામાં અથવા દેશનિકાલ કરવામાં આવશે નહિ. અનુચ્છેદ ૧૦: દરેક વ્યક્તિને પોતાના અધિકારો અને બંધનોના અને તેની વિરુદ્ધ કોઇપણ ફોજદારી આરોપના નિર્ણયમાં કોઇ સ્વતંત્ર અને નિષ્પક્ષ ન્યાયાધિકરણ દ્વારા વ્યાજબી અને જાહેર સુનાવણી કરાવવાનો સંપૂર્ણ સમાન ધોરણે અધિકાર છે. અનુચ્છેદ ૧૧: (૧) જેની ઉપર ફોજદારી ગુનાનો આરોપ મૂકવામાં આવ્યો હોય તેવી દરેક વ્યક્તિને ગુનાની જાહેર તપાસણી વખતે તેના બચાવ માટે સધળી જરૂરી બાંયધરીઓ આપવામાં આવી હોય છે. કાયદા પ્રમાણે ગુનેગાર સાબીત થાય ત્યાં સુંધી પોતાને નિર્દોષ માનવાનો અધિકાર છે. (૨) કોઇપણ વ્યક્તિ, કોઇપણ કૃત્ય અથવા કસૂર જે વખતે કરી હોય અથવા થઇ હોય તે વખતે રાષ્ટ્રીય અથવા આંતરરાષ્ટ્રીય કાયદા હેઠળ તે કૃત્ય અથવા કસૂર ફોજદારી ગુનો ગણાતો ન હોય તો તે કારણે કોઇપણ ફોજદારી ગુના માટે તે ગુનેગાર ગણાશે નહિ તેમજ તેને તે ફોઝદારી ગુનો થયો હોય તે વખતે લાગુ પડતી હોય તેવી શિક્ષા કરતાં વધુ ભારે શિક્ષા પણ કરવામાં આવશે નહિ. અનુચ્છેદ ૧૨: કોઇપણ વ્યક્તિના એકાન્ત, કુટુંબ, ઘર અથવા પત્રવ્યવહારમાં આપખુદીપણે દખલગીરી કરવામાં આવશે નહિ તેમજ તેના માન અને પ્રતિષ્ઠા પર આક્રમણ કરવા દેવામાં આવશે નહિ. આવી દખલગીરી અથવા આક્રમણ સામે કાયદાનું રક્ષણ માગવાનો દરેકને અધિકાર છે. અનુચ્છેદ ૧૩: (૧) દરેક વ્યક્તિને દરેક રાજ્યની હદની અંદર સ્વતંત્ર રીતે હરવાફરવા અને વસવાનો અધિકાર છે. (૨) દરેક વ્યક્તિને પોતાનો તેમજ બીજો કોઇ પણ દેશ છોડી જવાનો અને પોતાના દેશમાં પાછા ફરવાનો અધિકાર છે. અનુચ્છેદ ૧૪: (૧) દરેક વ્યક્તિને જુલ્મમાંથી છટકીને બીજા દેશોમાં આશ્રય લેવાનો, ભોગવવાનો અધિકાર છે. (૨) પરંતુ બીનરાજકીય ગુનાઓમાંથી અથવા સંયુકત રાષ્ટ્રોના હેતુઓ અને સિદ્ધાન્તોની વિરુદ્ધ હોય તેવાં કૃત્યોમાંથી ખરેખર ઉપસ્થિત થતા દાવાઓના કિસ્સામાં આવા અધિકારની માંગણી કરવી નહિ. અનુચ્છેદ ૧૫: (૧) દરેક વ્યક્તિને રાષ્ટ્રીયતાનો અધિકાર છે. (૨) કોઇપણ વ્યક્તિ પાસેથી આપખુદી રીતે તેની રાષ્ટ્રીયતાનો હક્ક ઝૂંટવી લેવામાં આવશે નહિ અથવા તેની રાષ્ટ્રીયતામાં ફેરફાર કરવાના હક્કથી તેને વંચિત રાખવામાં આવશે નહિ. અનુચ્છેદ ૧૬: (૧) જાતિ, રાષ્ટ્રીયતા કે ધર્મને લગતી કોઇપણ મર્યાદા વિના પુખ્ત વયના સ્ત્રીપુરુષોને લગ્ન કરવાનો અને કુટુંબ રચવાનો અધિકાર છે. લગ્ન વિશે, લગ્ન દરમિયાન અને જુદા પડતી વખતે તેઓ સમાન હક્કના અધિકારી છે. (૨) લગ્ન કરવાની ઇચ્છા રાખતા વરવહુની સ્વતંત્ર અને સંપૂર્ણ સંમતિથી જ લગ્ન કરવામાં આવશે. (૩) કુટુંબ એ સમાજનું સ્વાભાવિક અને મૂળભૂત સમૂહ એકમ છે અને સમાજ તેમજ રાજ્ય દ્વારા રક્ષણનું અધિકારી છે. અનુચ્છેદ ૧૭: (૧) દરેક વ્યક્તિને એકલા તેમજ બીજાની સાથે મિલકત રાખવાનો અધિકાર છે. (૨) કોઇપણ વ્યક્તિ પાસેથી તેની મિલકત આપખુદી રીતે ઝૂંટવી લેવામાં આવશે નહિ. અનુચ્છેદ ૧૮: દરેક વ્યક્તિને વિચાર, અંતઃ કરણુ અને ધર્મની સ્વતંત્રતાનો અધિકાર છે. આ અધિકારમાં તેનાં ધર્મ અથવા મઃન્યતામાં ફેરફાર કરવાની સ્વતંત્રતા અને પોતાના ધર્મ અથવા માન્યતાને શિક્ષણ, વ્યવહાર, ભક્તિ અને પાલન દ્વારા એકલાં અથવા બીજાઓની સાથે અને જાહેરમાં અથવા ખાનગીમાં પ્રગટ કરવાની સ્વતંત્રતાનો પણ સમાવેશ થાય છે. અનુચ્છેદ ૧૯: દરેક વ્યક્તિને અભિપ્રાય અને ઉચ્ચારણની સ્વતંત્રતાનો અધિકાર છે. આ અધિકારમાં દખલગીરી વિના અભિપ્રાયો ધરાવવાની સ્વતંત્રતા અને કોઇપણ માધ્યમ અને સરહદોથી પર માહિતી અને વિચારોની શોધ કરવાની, તેને પ્રાપ્ત કરવાની અને આઘન કરવાની સ્વતંત્રતાનો સમાવેશ થાય છે. અનુચ્છેદ ૨૦: (૧) દરેક વ્યક્તિને શાન્ત સભા અને મંડળી રચવાની સ્વતંત્રતાનો અધિકાર છે. (૨) કોઇપણ વ્યક્તિ પર અમુક મંડળીના સભ્ય યવાની ફરજ પાડી શકાય નહિ. અનુચ્છેદ ૨૧: (૧) દરેક વ્યક્તિને સીધી રીતે અથવા તો સ્વતંત્ર રીતે ચૂંટેલા પ્રતિનિધિઓ દ્વારા પોતાના દેશાની સરકારમાં ભાગલેવાનો અધિકાર છે. (૨) દરેક વ્યક્તિને પોતાના દેશાની જાહેર નોકરીઓમાં સમાન પ્રવેશનો અધિકાર છે. (૩) જનતાની ઇચ્છા એ સરકારની સત્તાની ભૂમિકા રહેશે. આ ઇચ્છા સર્વમાન્ય અને સમાન મતાધિકાર અને ગુપ્ત મતદાન અથવા એવી સમાન સ્વતંત્ર મતદાન પદ્ધતિઓ વડે કરવામાં આવતી નિયતકાલિક અને શુદ્ધ ન્યૂંટણીઓ દ્વારા વ્યકત યશે. અનુચ્છેદ ૨૨: સમાજના દરેક સભ્ય તરીકે દરેક વ્યક્તિને સામાજિક સલામતીનો અધિકાર છે અને પોતાની પ્રતિષ્ઠા અને પોતાના વ્યક્તિત્વના સ્વતંત્ર વિકાસને માટે અનિવાર્ય એવા આર્થિક, સામાજિક અને સાંસ્કૃતિક અધિકારો, રાષ્ટ્રીય પરિશ્રમ અને આંતરરાષ્ટ્રીય સહકાર દ્વારા અને દરેક રાજ્યના સંચાલન અને સમૃદ્ધિ અનુસાર પ્રાપ્ત કરવાની તે અધિકારી છે. અનુચ્છેદ ૨૩: (૧) દરેક વ્યક્તિને કામ કરવાનો, નોકરીની સ્વતંત્ર પસંદગીનો, કામની ન્યાયી અને ફાયદાકારક શરતો અને બેકારીની સામે રક્ષણ મેળવવાનો અધિકાર છે. (૨) દરેક વ્યક્તિને કોઇપણ પ્રકારના ભેદભાવ વિના સમાન કાર્ય માટે સમાન પગાર મેળવવાનો અધિકાર છે. (૩) કામ કરનાર દરેક વ્યક્તિને તેના પોતાના અને તેના કુટુંબના માનવ પ્રતિષ્ઠાને લાયક અસ્તિત્વની ખાતરી આપતો ન્યાયી અને ફાયદાકારક બદલો મેળવવાનો અને જરૂર જણાય તો સામાજિક રક્ષણના બીજાં સાધનો મેળવવાનો અધિકાર છે. (૪) દરેક વ્યક્તિને પોતાના હિતોના રક્ષણને માટે ટ્રેડ યુનિયનો રચવાનો કે તમા જોડાવાનો અધિકાર છે. અનુચ્છેદ ૨૪: દરેક વ્યક્તિને કામના કલાકોની વ્યાજબી મર્યાદા અને પગાર સાથેની સામયિક રજાઓ સહિત આરામ અને કુરસદનો અધિકાર છે. અનુચ્છેદ ૨૫: (૧) દરેક વ્યક્તિને તેના પોતાના અને તેના કુટુંબની તંદુરસ્તી અને સુખને માટે આવશ્યક ખોરાક, કપડાંલત્તા, મકાન અને દાકતરી સંભાળ અને જરૂરી સામાજિક સેવાઓ સહિત જીવનધોરણનો અધિકાર છે અને બેકારી, માંદગી, અશકિત, વિધવાવસ્થા, વૃદ્ધાવસ્થા અથવા તેના કાખૂ બહારતા સંજેગોમાં આજીવિકાના અભાવ પ્રસગે તેને સલામતી મેળવવાનો અધિકાર છે. (૨) માતૃત્વ અને બાળપણ ખાસ સંભાળ અને મદદના અધિકારી છે. લગ્ન કે લગ્નની બહાર જન્મેલાં બધાં બાળકો એકજ પ્રકારનું સામાજિક રક્ષણ મોગવશે. અનુચ્છેદ ૨૬: (૧) દરેક વ્યક્તિને શિક્ષણનો અધિકાર છે. ઓછામાં ઓછું પ્રાથમિક અને પાયાના તબક્કાઓમાં શિક્ષણ મફત રહેશે. પ્રાથમિક શિક્ષણ ફરજિયાત રહેશે. વિશેષ વિઘાવિષયક અને વ્યવસાયી શિક્ષણ સામાન્યતઃ ઉપલબ્ધ રહેશે અને યોગ્યતાના ધોરણ પર ઉચ્ચ શિક્ષણ પ્રાપ્ત કરવાનો સર્વને સમાન અધિકાર રહેશે. (૨) માનવવ્યક્તિત્વના સંપૂર્ણ વિકાસ અને માનવહક્કો અને મૂળભૂત સ્વતંત્રતાઓ પ્રત્યેના માનને દઢિભૂત કરવા તરફ શિક્ષણનું લક્ષ રાખવામાં આવશે. બધાં રાષ્ટ્રો, જાતિ અથવા ધાર્મિક સમૂહો વચ્ચે તે સમજ, સહિષ્ણુતા અને મૈત્રી બઢાવશે અને શાંતિની જાળવણી માટેની સંયુકત રાષ્ટ્રોની પ્રવૃત્તિઓને આગળ ધપાવશે. (૩) પોતાનાં બાળકોને કયા પ્રકારનું શિક્ષણ આપવું તે પસંદ કરવાનો પ્રથમ અધિકાર માબાપોને રહેશે. અનુચ્છેદ ૨૭: (૧) કોમના સાંસ્કૃતિક જીવનમાં છૂટથી ભાગ લેવાનો, કલાઓનો આનંદ માણવાનો અને વૈજ્ઞાનિક પ્રગતિ અને તેના લાભોમાં ભાગીદાર થવાનો દરેક વ્યક્તિને અધિકાર છે. (૨) વૈજ્ઞાનિક, સાહિત્યિક અથવા કલાત્મક સર્જન જેનાં તે પોતે કર્તા હોય તેમાંથી ઊભાં થતાં નૈતિક અને ભૌતિક હિતોના રક્ષણ માટેનો દરેક વ્યક્તિનો અધિકાર છે. અનુચ્છેદ ૨૮: આ ઘોષણામાં રજૂ કરવામાં આવેલા અધિકારો અને સ્વતંત્રતાઓ જેમાં સંપૂર્ણતયા સિદ્ધ થઇ શકે તેવી સામાજિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય વ્યવસ્થા માટે દરેક વ્યક્તિ અધિકારી છે. અનુચ્છેદ ૨૯: (૧) જે કોમમાં જ તેના વ્યક્તિનો સ્વતંત્ર અને સંપૂર્ણ વિકાસ શકય છે તે તે કોમ પ્રત્યે દરેક વ્યક્તિને ફરજે બજાવવાની હોય છે. (૨) દરેક વ્યક્તિ પોતાના અધિકારો અને સ્વતંત્રતાઓના અમલની બાબતમાં તે માત્ર બીજાઓના અધિકારો અને સ્વતંત્રતાઓના યોગ્ય સ્વીકાર અને સન્માનની સલામતીના હેતુ માટે અને લોકશાહી સમાજમાં નીતિ, જાહેર વ્યવસ્થા અને સામાન્ય સુખ માટેની વ્યાજબી જરૂરિયાતો પૂરી પાડવાના હેતુ માટે કાયદાએ નકકી કરેલી એવી મર્યાદાઓને આધીન રહેશે. (૩) કોઇપણ પ્રસંગે આ અધિકારો અને સ્વતંત્રતાઓ સંયુકત રાષ્ટ્રના હેતુઓ અને સિદ્ધાંતોની વિરુદ્ધ અમલમાં મૂકી શકાશે નહિ. અનુચ્છેદ ૩૦: આ ઘોષણામાં રજૂ થપેલા કોઇપણ અધિકારો અને સ્વતંત્રતાઓનો નાશ કરવા માટેની કોઇ પ્રવૃત્તિમાં રોકાવાનો અથવા કોઇ કાર્ય કરવાનો કોઇ રાજ્ય, સમૃહ કે વ્યક્તિને અધિકાર પ્રાપ્ત થાય છે એવો કોઇપણ અર્થ આ ઘોષણાનો કરવાનો નથી. ---- Hebrew הכרזה לכל באי עולם בדבר זכויות האדם הואיל והכרה בכבוד הטבעי אשר לכל בני משפחת האדם ובזכויותיהם השוות והבלתי נפקעות הוא יסוד החופש, הצדק והשלום בעולם. הואיל והזלזול בזכויות האדם וביזוין הבשילו מעשים פראיים שפגעו קשה במצפונה של האנושות; ובנין עולם, שבו ייהנו כל יצורי אנוש מחירות הדיבור והאמונה ומן החירות מפחד וממחסור, הוכרז כראש שאיפותיו של כל אדם. הואיל והכרח חיוני הוא שזכויות האדם תהיינה מוגנות בכוח שלטונו של החוק, שלא יהא האדם אנוס, כמפלט אחרון, להשליך את יהבו על מרידה בעריצות ובדיכוי. הואיל והכרח חיוני הוא לקדם את התפתחותם של יחסי ידידות בין האומות. הואיל והעמים המאוגדים בארגון האומות המאוחדות חזרו ואישרו במגילה את אמונתם בזכויות היסוד של האדם, בכבודה ובערכה של אישיותו ובזכות שווה לגבר ולאשה; ומנוי וגמור אתם לסייע לקדמה חברתית ולהעלאת רמת החיים בתוך יתר חירות. הואיל והמדינות החברות התחייבו לפעול, בשיתוף עם ארגון האומות המאוחדות, לטיפול יחס כבוד כללי אל זכויות האדם ואל חירויות היסוד והקפדה על קיומן. הואיל והבנה משותפת במהותן של זכויות וחירויות אלה הוא תנאי חשוב לקיומה השלם של התחייבות זו. לפיכך מכריזה העצרת באזני כל באי העולם את ההכרזה הזאת בדבר זכויות האדם כרמת הישגים כללית לכל העמים והאומות, כדי שכל יחיד וכל גוף חברתי ישווה תמיד לנגד עיניו וישאף לטפח, דרך לימוד וחינוך, יחס של כבוד אל הזכויות ואל החירויות הללו, ולהבטיח באמצעים הדרגתיים, לאומיים ובינלאומיים, שההכרה בעקרונות אלה וההקפדה עליהם תהא כללית ויעילה בקרב אוכלוסי המדינות החברות ובקרב האוכלוסים שבארצות שיפוטם. סעיף א. כל בני אדם נולדו בני חורין ושווים בערכם ובזכויותיהם. כולם חוננו בתבונה ובמצפון, לפיכך חובה עליהם לנהוג איש ברעהו ברוח של אחוה. סעיף ב. כל אדם זכאי לזכויות ולחרויות שנקבעו בהכרזה זו ללא הפליה כלשהיא מטעמי גזע, צבע, מין, לשון, דח, דעה פוליטית או דעה בבעיות אחרות, בגלל מוצא לאומי או חברתי, קנין, לידה או מעמד אחר. גדולה מזו, לא יופלה אדם על פי מעמדה המדיני, על פי סמכותה או על פי מעמדה הבינלאומי של המדינה או הארץ שאליה הוא שייך, דין שהארץ היא עצמאית, ובין שהיא נתונה לנאמנות, בין שהיא נטולת שלטון עצמי ובין שריבונותה מוגבלת כל הגבלה אחרת. סעיף ג. כל אדם יש לו הזכות לחיים, לחרות ולבטחון אישי. סעיף ד. לא יהיה אדם עבד או משועבד; עבדות וסחר עבדים יאסרו לכל צורותיהם. סעיף ה. לא יהיה אדם נתון לעינויים, ולא ליחס או לעונש אכזריים, בלתי אנושיים או משפילים. סעיף ו. כל אדם זכאי להיות מוכר בכל מקום כאשיות בפני החוק. סעיף ז. הכל שווים לפני החוק וזכזאים ללא הפליה להגנה שווה של החוק. הכל זכאים להגנה שווה מפני כל הפליה המפירה את מצוות ההכרזה הזאת ומפני כל הסתה להפליה כזו. סעיף ח. כל אחד זכאי לתקנה יעילה מטעם בחי הדין הלאומיים המוסמכים נגד מעשים המפירים את זכויות היסוד שניתנו לו על פי החוקה והחוקים. סעיף ט. לא ייאסר אדם, לא ייעצר ולא יוגלה באופן שרירותי. סעיף י. כל אדם זכאי, מתוך שויון גמור עם זולתו, למשפט הוגן ופומבי של בית-דין כלתי תלוי וללא משוא פנים בשעה שבאים לקבוע זכויותיו וחובותיו ולברר כל אשמה פלילית שהובאה נגדו. סעיף יא. 1. אדם שנאשם בעבירה פלילית חזקתו שהוא זכאי, עד שלא הוכחה אשמתו כחוק במשפט פומבי שבי ניתנו לו כל הערובות הדרושות להגנתו. 2. לא יורשע אדם בעבירה פלילית על מעשה או על הזנחה שלא נחשבו בשעתם לעבירה פלילית לפי החוק הלאומי או הבינלאומי. לא יוטל עונש חמור מהעונש שהיה נוהג בזמן שעבר את העבירה הפלילית. סעיף יב. לא יהא אדם נתון להתערבות שרירותית בחייו הפרטיים, במשפחתו, במעונו, בחליפת מכתבים שלו ולא לפגיעה בכבודו או בשמו הפוב. כל אדם זכאי להגנת החוק בפני התערבות או פגיעה באלה. סעיף יג. 1. כל אדם זכאי לחופש תנועה ומגורים בתוך כל מדיוה. 2. כל אדם זכאי לעזוב כל ארץ, לרבות ארצו, ולחזור אל ארצו. סעיף יד. 1. כל אדם זכאי לבקש ולמצוא בארצות אחרות מקלט מרדיפות. 2. אין להסתמך על זכות זו במקרה של האשמה פלילית שמקורה האמיתי במעשי פשע לא-מדיניים או במעשים שהם בניגוד למטרותיהן ולעקרונותיהן של האומות המאוחדות. סעיף טו. 1. כל אדם זכאי לאזרחות. 2. לא תישלל מאדם אזרחותו דרך שרירות ולא תקופח דרך שרירות זכותו להחליף את אזרחותו. סעיף טז. 1. כל איש ואשה שהגיעו לפרקם רשאים לבוא בברית הנשואין ולהקים משפחה, ללא כל הגבלה מטעמי גזע, אזרחות או דת. הם זכאים לזכויות שוות במעשה הנשואין בתקופת הנשואין ובשעת ביפולם. 2. נישואין יערכו רק מתוך הסמה חופשית ומלאה של בני הזוג המיועדים. 3. המשפחה היא היחידה הטבעית והבסיסית של החברה וזכאית להגנה של החברה והמדינה. סעיף יז. 1. כל אדם זכאי להיות בעל קנין, בין לבדו ובין ביחד עם אחרים. 2. לא יישלל מאדם קנינו דרך שרירות. סעיף יח. כל אדם זכאי לחירות המחשבה, המצפון והדת; חירות זו כוללת את הזכות להמיר את דתו או את אמונתו ולתת בטוי לדתו או לאמונתו, לבדו או כציבור, ברשות היחיד או ברשות הרבים, דרך הוראה, נוהג, פולחן ושמירת מצוות. סעיף יט. כל אדם זכאי לחירות הדעה והבטוי, לרבות החירות להחיק בדעות ללא כל הפרעה, ולבקש ידיעות ודעות, ולקבלן ולמסרן בכל הדרכים וללא סייגי גבולות. סעיף ב. 1. כל אדם זכאי לחירות ההתאספות וההתאגדות בדרכי שלום. 2. לא יכפו על אדם השתייכות לאגודה. סעיף כא. 1. כל אדם זכאי להשתתף בהנהלת ארצו, בין השתתפות ישירה ובין דרך נציגות שובחרה בבחירות חופשיות. 2. כל אדם זכאי לשויון בכניסן בכניסה לשירות במנגנון של ארצו. 3. רצון העם הוא היסוד לסמכותה של הממשלה. העם ידיע את רצונו בבחירות כשרות הנשנות לעיתים מזזמנות, לפי זכות בחירה כללית ושווה ובהצבעה חשאית, או לפי סדר של בחירה חופשית כיוצא בזה. סעיף כב. כל אדם, כחבר החברה, זכאי לבטחון סוציאלי וזכאי לתבוע שהזכויות הכלכליות הסוציאליות והתרבותיות, שהן חיוניות לכבודו כאדם ולהתפתחות החופשית של אישיותו, יובטחו במשמץ לאומי ובשיתוף פעולה בינלאומי בהתאם לארגונה ולאוצרותיה של המדינה. סעיף כג. 1. כל אדם זכאי לעבודה, לבחירה חופשית של עבודתו, לתנאי עבודה צודקים והוגנים ולהגנה מפני אבטלה. 2. כל אדם, ללא כל הפכיה, זכאי לשכר שווה בעד עבודה שווה. 3. כל עובד זכאי לשכר צודק והוגן, אשר יבטיח לו ולבני ביתו קיום הראוי לכבוד האדם שיושלם, אם יהיה צורך בכך, על ידי אמצעים אחרים של הגנה סוציאלית. 4. כל אדם זכאי לאגד אגודות מקצועיות ולהצטרף לאגודות כדי להגן על עניניו. סעיף כד. כל אדם זכאי למנוחה ולפנאי, ובכלל זה הגבלת שעות העבודה במידה המתקבלת על הדעת וחופשה בשכר לעיתים מזומנות. סעיף כה. 1. כל אדם זכאי לרמת חיים נאותה לבריאותם ולרווחתם, שלו ושל בני ביתנ. לרבות מזון, לבוש, שיכון, טיפול רפואי, שירותים סוציאליים כדרוש וזכות לבטחון במקרה של אבטלה, מחלה, אי-כושר לעבודה, אלמון, זקנה או מחסור אחר בנסיבות שאינן תלויות בו. 2. אמהות וילדות זכאיות לטיפול מיוחד ולסיוע. כל הילדים, בין שנולדו בנשואין או שלא בנשואין, יהנו במידה שווה מהגנה סוציאלית. סעיף כו. 1. כל אדם זכאי לחינוך. החינוך ינתן חינם, לפחות בשלבים הראשונים והיסודיים; החינוך בשלב הראשון הוא חובה. החינוך הטכני והמקצועי יהיה מצוי לכל, והחינוך הגבוה יהיה פתוח לכל במידה שווה שעל יסוד הכשרון. 2. החינוך יכוון לפיתוחה המלא של האישיות ולטיפוח יחס כבוד לזכויות האדם ולחירויות היסודיות; החינוך יטפח הבנה, סובלנות וידידות בין כל העמים והקיבוצים הדתיים והגזעיים, ויסייע למאמץ של האומות המאוחדות לקיים את השלום. 3. להורים זכות בכורה לבחור את דרך החינוך ליליהם. סעיף כז. 1. אדם זכאי להשתתף תוך חירות בחייו התרבותיים של הציבור, ליהנות מהאמנויות ולהיות שותף בהתקדמות המדע ובברכתו. 2. כל אדם זכאי לוגנת האינטרסים המוסריים והחמריים הכרוכים בכל יצירה מדעית, ספרותית, או אמנותית שהיא פרי רוחו. סעיף כח. כל אדם זכאי למשטר סוציאלי ובינלאומי, שבו אפשר יהיה לקיים במלואן את הזכויות והחרויות אשר נקבעו בהכרזה זו. סעיף כט. 1. כל אדם יש לו חובות כלפי הכלל, כי רק בתוך הכלל נתונה לו האפשרות להתפתחות החופשית והמלאה של אישיותו. 2. לא יוגבל אדם בזכויותיו ובחירויותיו, פרט לאותן ההגבלות שנקבעו בחוק על מנת להבטיח את ההכרה בזכויות ובחירויות של הזולת ואת יחס הכבוד אליהן, וכן את מילוי הדרישות הצודקות של המוסר, של הסדר הציבורי ושל טובת הכלל בתוך חברה דמוקרטית. 3. לעולם לא ישתמשו בזכויות ובחירויות אלה בניגוד למטרותיהן ולעקרונותיהן של האומות המאוחדות. סעיף ל. שום דבר בהכרזה זו לא יתפרש כאילו הוא בא להקנות למדינה, לציבור או ליחיד כל זכות שהיא לעסוק בפעולה או לבצע מעשה שתכליתם לקפח כל זכות או חירות מן הזכויות והחירויות הקבועות בהכרש זאת. ---- Hindi मानव अधिकारों की सार्वभौम घोषणा १० दिसम्बर १९४८ को यूनाइटेड नेशन्स की जनरल असेम्बली ने मानव अधिकारों की सार्वभौम घोषणा को स्वीकृत और घोषित किया । इसका पूर्ण पाठ आगे के पृष्ठों में दिया गया है । इस ऐतिहासिक कार्य के बाद ही असेम्बली ने सभी सदस्य देशों से अपील की कि वे इस घोषणा का प्रचार करें और देशों अथवा प्रदेशों की राजनैतिक स्थिति पर आधारित भेदभाव का विचार किए बिना, विशेषतः स्कूलों और अन्य शिक्षा संस्थाओं में इसके प्रचार, प्रदर्शन, पठन और व्याख्या का प्रबन्ध करें । इसी घोषणा का सरकारी पाठ संयुक्त राष्ट्रों की इन पांच भाषाओं में प्राप्य हैः—अंग्रेजी, चीनी, फ्रांसीसी, रूसी और स्पेनिश । अनुवाद का जो पाठ यहां दिया गया है, वह भारत सरकार द्वारा स्वीकृत है । प्रस्तावना चूंकि मानव परिवार के सभी सदस्यों के जन्मजात गौरव और समान तथा अविच्छिन्न अधिकार की स्वीकृति ही विश्व-शान्ति, न्याय और स्वतन्त्रता की बुनियाद है, चूंकि मानव अधिकारों के प्रति उपेक्षा और घृणा के फलस्वरूप ही ऐसे बर्बर कार्य हुए जिनसे मनुष्य की आत्मा पर अत्याचार किया गया, चूंकि एक ऐसी विश्व-व्यवस्था की उस स्थापना को ( जिसमें लोगों को भाषण और धर्म की आज़ादी तथा भय और अभाव से मुक्ति मिलेगी ) सर्वसाधारण के लिए सर्वोच्च आकांक्षा घोषित किया गया है, चूंकि अगर अन्याययुक्त शासन और जुल्म के विरुद्घ लोगों को विद्रोह करने के लिए—उसे ही अन्तिम उपाय समझ कर—मजबूर नहीं हो जाना है, तो कानून द्वारा नियम बनाकर मानव अधिकारों की रक्षा करना अनिवार्य है, चूंकि राष्ट्रों के बीच मैत्रीपूर्ण सम्बन्धों को बढ़ाना ज़रूरी है, चूंकि संयुक्त राष्ट्रों के सदस्य देशों की जनताओं ने बुनियादी मानव अधिकारों में, मानव व्यक्तित्व के गौरव और योग्यता में और नरनारियों के समान अधिकारों में अपने विश्वास को अधिकार-पत्र में दुहराया है और यह निश्चय किया है कि अधिक व्यापक स्वतन्त्रता के अन्तर्गत सामाजिक प्रगति एवं जीवन के बेहतर स्तर को ऊंचा किया जाया, चूंकि सदस्य देशों ने यह प्रतिज्ञा को है कि वे संयुक्त राष्ट्रों के सहयोग से मानव अधिकारों और बुनियादी आज़ादियों के प्रति सार्वभौम सम्मान की वृद्घि करेंगे, चूंकि इस प्रतिज्ञा को पूरी तरह से निभाने के लिए इन अधिकारों और आज़ादियों का स्वरूप ठीक-ठीक समझना सबसे अधिक ज़रूरी है । इसलिए, अब, सामान्य सभा घोषित करती है कि मानव अधिकारों की यह सार्वभौम घोषणा सभी देशों और सभी लोगों की समान सफलता है । इसका उद्देश्य यह है कि प्रत्येक व्यक्ति और समाज का प्रत्येक भाग इस घोषणा को लगातार दृष्टि में रखते हुए अध्यापन और शिक्षा के द्वारा यह प्रयत्न करेगा कि इन अधिकारों और आज़ादियों के प्रति सम्मान की भावना जाग्रत हो, और उत्तरोत्तर ऐसे राष्ट्रीय तथा अन्तर्राष्ट्रीय उपाय किये जाएं जिनसे सदस्य देशों की जनता तथा उनके द्वारा अधिकृत प्रदेशों की जनता इन अधिकारों की सार्वभौम और प्रभावोत्पादक स्वीकृति दे और उनका पालन करावे । अनुच्छेद १. सभी मनुष्यों को गौरव और अधिकारों के मामले में जन्मजात स्वतन्त्रता और समानता प्राप्त है । उन्हें बुद्धि और अन्तरात्मा की देन प्राप्त है और परस्पर उन्हें भाईचारे के भाव से बर्ताव करना चाहिए । अनुच्छेद २. सभी को इस घोषणा में सन्निहित सभी अधिकारों और आज़ादियों को प्राप्त करने का हक़ है और इस मामले में जाति, वर्ण, लिंग, भाषा, धर्म, राजनीति या अन्य विचार-प्रणाली, किसी देश या समाज विशेष में जन्म, सम्पत्ति या किसी प्रकार की अन्य मर्यादा आदि के कारण भेदभाव का विचार न किया जाएगा । इसके अतिरिक्त, चाहे कोई देश या प्रदेश स्वतन्त्र हो, संरक्षित हो, या स्त्रशासन रहित हो या परिमित प्रभुसत्ता वाला हो, उस देश या प्रदेश की राजनैतिक, क्षेत्रीय या अन्तर्राष्ट्रीय स्थिति के आधार पर वहां के निवासियों के प्रति कोई फ़रक़ न रखा जाएगा । अनुच्छेद ३. प्रत्येक व्यक्ति को जीवन, स्वाधीनता और वैयक्तिक सुरक्षा का अधिकार है । अनुच्छेद ४. कोई भी ग़ुलामी या दासता की हालत में न रखा जाएगा, ग़ुलामी-प्रथा और ग़ुलामों का व्यापार अपने सभी रूपों में निषिद्ध होगा । अनुच्छेद ५. किसी को भी शारीरिक यातना न दी जाएगी और न किसी के भी प्रति निर्दय, अमानुषिक या अपमानजनक व्यवहार होगा । अनुच्छेद ६. हर किसी को हर जगह क़ानून की निग़ाह में व्यक्ति के रूप में स्वीकृति-प्राप्ति का अधिकार है । अनुच्छेद ७. क़ानून की निग़ाह में सभी समान हैं और सभी बिना भेदभाव के समान क़ानूनी सुरक्षा के अधिकारी हैं । यदि इस घोषणा का अतिक्रमण करके कोई भी भेद-भाव किया जाया उस प्रकार के भेद-भाव को किसी प्रकार से उकसाया जाया, तो उसके विरुद्ध समान संरक्षण का अधिकार सभी को प्राप्त है । अनुच्छेद ८. सभी को संविधान या क़ानून द्वारा प्राप्त बुनियादी अधिकारों का अतिक्रमण करने वाले कार्यों के विरुद्ध समुचित राष्ट्रीय अदालतों की कारगर सहायता पाने का हक़ है । अनुच्छेद ९. किसी को भी मनमाने ढंग से गिरफ़्तार, नज़रबन्द या देश-निष्कासित न किया जाएगा । अनुच्छेद १०. सभी को पूर्णतः समान रूप से हक़ है कि उनके अधिकारों और कर्तव्यों के निश्चय करने के मामले में और उन पर आरोपित फौज़दारी के किसी मामले में उनकी सुनवाई न्यायोचित और सार्वजनिक रूप से निरपेक्ष एवं निष्पक्ष अदालत द्वारा हो । अनुच्छेद ११. (१) प्रत्येक व्यक्ति, जिस पर दण्डनीय अपराध का आरोप किया गया हो, तब तक निरपराध माना जाएगा, जब तक उसे ऐसी खुली अदालत में, जहां उसे अपनी सफ़ाई की सभी आवश्यक सुविधाएं प्राप्त हों, कानून के अनुसार अपराधी न सिद्ध कर दिया जाया । (२) कोई भी व्यक्ति किसी भी ऐसे कृत या अकृत (अपराध) के कारण उस दण्डनीय अपराध का अपराधी न माना जाएगा, जिसे तत्कालीन प्रचलित राष्ट्रीय या अन्तर्राष्ट्रीय क़ानून के अनुसार दण्डनीय अपराध न माना जाए और न उससे अधिक भारी दण्ड दिया जा सकेगा, जो उस समय दिया जाता जिस समय वह दण्डनीय अपराध किया गया था । अनुच्छेद १२. किसी व्यक्ति की एकान्तता, परिवार, घर या पत्रव्यवहार के प्रति कोई मनमाना हस्तक्षेप न किया जाएगा, न किसी के सम्मान और ख्याति पर कोई आक्षेप हो सकेगा । ऐसे हस्तक्षेप या आधेपों के विरुद्ध प्रत्येक को क़ानूनी रक्षा का अधिकार प्राप्त है । अनुच्छेद १३. (१) प्रत्येक व्यक्ति को प्रत्येक देश की सीपाओं के अन्दर स्वतन्त्रतापूर्वक आने, जाने और बसने का अधिकार है । (२) प्रत्येक व्यक्ति को अपने या पराये किसी भी देश को छोड़नो और अपने देश को वापस आनो का अधिकार है । अनुच्छेद १४. (१) प्रत्येक व्यक्ति को सताये जाने पर दूसरे देशों में शरण लेने और रहने का अधिकार है । (२) इस अधिकार का लाभ ऐसे मामलों में नहीं मिलेगा जो वास्तव में गैर-राजनीतिक अपराधों से सम्बन्धित हैं, या जो संयुक्त राष्ट्रों के उद्देश्यों और सिद्धान्तों के विरुद्ध कार्य हैं । अनुच्छेद १५. (१) प्रत्येक व्यक्ति को किसी भी राष्ट्र-विशेष को नागरिकता का अधिकार है । (२) किसी को भी मनमाने ढंग से अपने राष्ट्र की नागरिकता से वंचित न किया जाएगा या नागरिकता का यरिवर्तन करने से मना न किया जाएगा । अनुच्छेद १६. (१) बालिग़ स्त्री-पुरुषों को बिना किसी जाति, राष्ट्रीयता या धर्म की रुकावटों के आपस में विवाह करने और परिवार को स्थापन करने का अधिकार है । उन्हें विवाह के विषय में वैवाहिक जीवन में, तथा विवाह विच्छेड के बारे में समान अधिकार है । (२) विवाह का इरादा रखने वाले स्त्री-पुरुषों की पूर्ण और स्वतन्त्र सहमित पर ही विवाह हो सकेगा । (३) परिवार समाज की स्वाभाविक और बुनियादी सामूहिक इकाई है और उसे समाज तथा राज्य द्वारा संरक्षण पाने का अधिकार है । अनुच्छेद १७. (१) प्रत्येक व्यक्ति को अकेले और दूसरों के साथ मिलकर सम्मति रखने का अधिकार है । (२) किसी को भी मनमाने ढंग से अपनी सम्मति से वंचित न किया जाएगा । अनुच्छेद १८. प्रत्येक व्यक्ति को विचार, अन्तरात्मा और धर्म की आज़ादी का अधिकार है । इस अधिकार के अन्तर्गत अपना धर्म या विश्वास बदलने और अकेले या दूसरों के साथ मिलकर तथा सार्वजनिक रूप में अथवा निजी तोर पर अपने धर्म या विश्वास को शिक्षा, क्रिया, उपासना, तथा व्यवहार के द्वारा प्रकट करने की स्वतन्त्रता है । अनुच्छेद १९. प्रत्येक व्यक्ति को विचार और उसकी अभिव्यक्ति की स्वतन्त्रता का अधिकार है । इसके अन्तर्गत बिना हस्तक्षेप के कोई राय रखना और किसी भी माध्यम के ज़रिए से तथा सीमाओं की परवाह न कर के किसी की मूचना और धारणा का अन्वेषण, प्रहण तथा प्रदान सम्मिलित है । अनुच्छेद २०. (१) प्रत्येक व्यक्ति को शान्ति पूर्ण सभा करने या समिति बनाने की स्वतन्त्रता का अधिकार है । (२) किसी को भी किसी संस्था का सदस्य बनने के लिए मजबूर नहीं किया जा सकता । अनुच्छेद २१. (१) प्रत्येक व्यक्ति को अपने देश के शासन में प्रत्यक्ष रूप से या स्वतन्त्र रूप से चुने गए प्रतिनिधियों के ज़रिए हिस्सा लेने का अधिकार है । (२) प्रत्येक व्यक्ति को अपने देश की सरकारी नौकरियों को प्राप्त करने का समान अधिकार है । (३) सरकार की सत्ता का आधार जनता की दच्छा होगी । इस इच्छा का प्रकटन समय-समय पर और असली चुनावों द्वारा होगा । ये चुनाव सार्वभौम और समान मताधिकार द्वारा होंगे और गुप्त मतदान द्वारा या किमी अन्य समान स्वतन्त्र मतदान पद्धति से कराये जाएंगे । अनुच्छेद २२. समाज के एक सदस्य के रूप में प्रत्येक व्यक्ति को सामाजिक सुरक्षा का अधिकार है और प्रत्येक व्यक्ति को अपने व्यक्तित्व के उस स्वतन्त्र विकास तथा गोरव के लिए—जो राष्ट्रीय प्रयत्न या अन्तर्राष्ट्रीय सहयोग तथा प्रत्येक राज्य के संगठन एवं साधनों के अनुकूल हो—अनिकार्यतः आवश्यक आर्थिक, सामाजिक, और सांस्कृतिक अधिकारों की प्राप्ति का हक़ है । अनुच्छेद २३. (१) प्रत्येक व्यक्ति को काम करने, इच्छानुमार रोज़गार के चुनाव, काम की उचित और सुविधाजनक परिस्थितियों को प्राप्त करने और बेकारी से संरक्षण पाने का हक़ है । (२) प्रत्येक व्यक्ति को समान कार्य के लिए बिना किसी भेदभाव के समान मज़दूरी पाने का अधिकार है । (३) प्रत्येक व्यक्ति को जो काम करता है, अधिकार है कि वह इतनी उचित और अनुकूल मज़दूरी पाए, जिससे वह अपने लिए और अपने परिवार के लिए ऐसी आजीविका का प्रबन्ध कर मके, जो मानवीय गौरव के योग्य हो तथा आवश्यकता होने पर उसकी पूर्ति अन्य प्रकार के सामाजिक संरक्षणों द्वारा हो सके । (४) प्रत्येक व्यक्ति को अपने हितों की रक्षा के लिए श्रमजीवी संघ बनाने और उनमें भाग लेने का अधिकार है । अनुच्छेद २४. प्रत्येक व्यक्ति को विश्राम और अवकाश का अधिकार है । इसके अन्तर्गत काम के घंटों की उचित हदबन्दी और समय-समय पर मज़दूरी सहित छुट्टियां सम्मिलित है । अनुच्छेद २५. (१) प्रत्येक व्यक्ति को ऐसे जीवनस्तर को प्राप्त करने का अधिकार है जो उसे और उसके परिवार के स्वास्थ्य एवं कल्याण के लिए पर्याप्त हो । इसके अन्तर्गत खाना, कपड़ा, मकान, चिकित्सा-सम्बन्धी सुविधाएं और आवश्यक सामाजिक सेवाएं सम्मिलित है । सभी को बेकारी, बीमारी, असमर्थता, वैधव्य, बुढापे या अन्य किसी ऐसी परिस्थिति में आजीविका का साधन न होने पर जो उसके क़ाबू के बाहर हो, सुरक्षा का अधिकार प्राप्त है । (२) जच्चा और बच्चा को खास सहायता और सुविधा का हक़ है । प्रत्येक बच्चे को चाहे वह विवाहिता माता से जन्मा हो या अविवाहिता से, समान सासाजिक संरक्षण प्राप्त होगा । अनुच्छेद २६. (१) प्रत्येक व्यक्ति को शिक्षा का अधिकार है । शिक्षा कम से कम प्रारम्भिक और बुनियादी अवस्थाओं में निःशुल्क होगी । प्रारम्भिक शिक्षा अनिवार्य होगी । टेक्निकल, यांत्रिक और पेशों-सम्बन्धी शिक्षा साधारण रूप से प्राप्त होगी और उच्चतर शिक्षा सभी को योग्यता के आधार पर समान रूप से उपलब्ध होगी । (२) शिक्षा का उद्देश्य होगा मानव व्यक्तित्व का पूर्ण विकास और मानाव अधिकारों तथा बुनियादी स्वतन्त्रताओं के प्रति सम्मान को पुष्टि । शिक्षा द्वारा राष्ट्रों, जातियों अथवा घार्मिक समूहों के बीच आपसी सद्भावना, सहिष्णुता और मंत्री का विकास होगा और शांति बनाए रखने के लिए संयुक्त राष्ट्रों के प्रयत्नों के आगे बढ़ाया जाएगा । (३) माता-पिता को सबसे पहले इस बात का अक्षिकार है कि वे चुनाव कर सकें कि किस क़िस्म की शिक्षा उनके बच्चों को दी जाएगी । अनुच्छेद २७. (१) प्रत्येक व्यक्ति को स्वतन्त्रतापूर्वक समाज के सांस्कृतिक जीवन में हिस्सा लेने, कलाओं का आनन्द लेने, तथा वैज्ञानिक उन्नति और उसकी सुविधाओं में भाग लेने का हक़ है । (२) प्रत्येक व्यक्ति को किसी भी ऐसी वैज्ञानिक, साहित्यिक या कलास्मक कृति मे उत्पन्न नैतिक और आर्थिक हितों की रक्षा का अधिकार है जिसका रचयिता वह स्वयं हो । अनुच्छेद २८. प्रत्येक व्यक्ति को ऐसी सामाजिक और अन्तर्राष्ट्रीय व्यवस्था की प्राप्ति का अधिकार है जिसमें इस घोषणा में उल्लिखित अधिकारों और स्वतन्त्रताओं को पूर्णतः प्राप्त किया जा सके । अनुच्छेद २९. (१) प्रत्येक व्यक्ति का उसी समाज के प्रति कर्तव्य है जिसमें रहकर उसके व्यक्तित्व का स्वतन्त्र और पूर्ण विकास संभव हो । (२) अपने अधिकारों और स्वतन्त्रताओं का उपयोग करते हुए प्रत्येक व्यक्ति केवल ऐसी ही सीमाओं द्वारा बद्ध होगा, जो कानून द्वारा निश्चित की जाएंगी और जिनका एकमात्र उद्देश्य दूसरों के अधिकारों और स्वतन्त्रताओं के लिये आदर और समुचित स्वीकृति की प्राप्ति होगा तथा जिनकी आवश्यकता एक प्रजातन्त्रात्मक समाज में नैतिकता, सार्वजनिक व्यवस्था और सामान्य कल्याण की उचित आवश्यकताओं को पूरा करना होगा । (३) इन अधिकारों और स्वतन्त्रताओं का उपयोग किसी प्रकार से भी संयुक्त राष्ट्रों के सिद्धान्तों और उद्देश्यों के विरुद्ध नहीं किया जायगा । अनुच्छेद ३०. इस घोषणा में उल्लिखित किसी भी बात का यह अर्थ नहीं लगाना चाहिए जिससे यह प्रतीत हो कि किसी भी राज्य, समूह, या व्यक्ति की किसी ऐसे प्रयत्न में संलग्न होने या ऐसा कार्य करने का अधिकार है, जिसका उद्देश्य यहां बताये गए अधिकारों और स्वतन्त्रताओं में मे किसी का भी विनाश करना हो । ---- Japanese 『世界人権宣言』 （1948.12.10 第３回国連総会採択） 〈前文〉 人類社会のすべての構成員の固有の尊厳と平等で譲ることのできない権利とを承認することは、世界における自由、正義及び平和の基礎であるので、 人権の無視及び軽侮が、人類の良心を踏みにじった野蛮行為をもたらし、言論及び信仰の自由が受けられ、恐怖及び欠乏のない世界の到来が、一般の人々の最高の願望として宣言されたので、 人間が専制と圧迫とに対する最後の手段として反逆に訴えることがないようにするためには、法の支配によって人権を保護することが肝要であるので、 諸国間の友好関係の発展を促進することが肝要であるので、国際連合の諸国民は、国連憲章において、基本的人権、人間の尊厳及び価値並びに男女の同権についての信念を再確認し、かつ、一層大きな自由のうちで社会的進歩と生活水準の向上とを促進することを決意したので、 加盟国は、国際連合と協力して、人権及び基本的自由の普遍的な尊重及び遵守の促進を達成することを誓約したので、 これらの権利及び自由に対する共通の理解は、この誓約を完全にするためにもっとも重要であるので、 よって、ここに、国連総会は、 社会の各個人及び各機関が、この世界人権宣言を常に念頭に置きながら、加盟国自身の人民の間にも、また、加盟国の管轄下にある地域の人民の間にも、これらの権利と自由との尊重を指導及び教育によって促進すること並びにそれらの普遍的措置によって確保することに努力するように、すべての人民とすべての国とが達成すべき共通の基準として、この人権宣言を公布する。 第１条 すべての人間は、生まれながらにして自由であり、かつ、尊厳と権利とについて平等である。人間は、理性と良心とを授けられており、互いに同胞の精神をもって行動しなければならない。 第２条 すべて人は、人種、皮膚の色、性、言語、宗教、政治上その他の意見、国民的もしくは社会的出身、財産、門地その他の地位又はこれに類するいかなる自由による差別をも受けることなく、この宣言に掲げるすべての権利と自由とを享有することができる。 さらに、個人の属する国又は地域が独立国であると、信託統治地域であると、非自治地域であると、又は他のなんらかの主権制限の下にあるとを問わず、その国又は地域の政治上、管轄上又は国際上の地位に基ずくいかなる差別もしてはならない。 第３条 すべての人は、生命、自由及び身体の安全に対する権利を有する。 第４条 何人も、奴隷にされ、又は苦役に服することはない。奴隷制度及び奴隷売買は、いかなる形においても禁止する。 第５条 何人も、拷問又は残虐な、非人道的なもしくは屈辱的な取扱もしくは刑罰を受けることはない。 第６条 すべての人は、いかなる場所においても、法の下において、人として認められる権利を有する。 第７条 すべての人は、法の下において平等であり、また、いかなる差別もなしに法の平等な保護を受ける権利を有する。すべての人は、この宣言に違反するいかなる差別に対しても、また、そのような差別をそそのかすいかなる行為に対しても、平等な保護を受ける権利を有する。 第８条 すべての人は、憲法又は法律によって与えられた基本的権利を侵害する行為に対し、権限を有する国内裁判所による効果的な救済を受ける権利を有する。 第９条 何人も、ほしいままに逮捕、拘禁、又は追放されることはない。 第10条 すべての人は、自己の権利及び義務並びに自己に対する刑事責任が決定されるに当たって、独立の公平な裁判所による公平な公開の審理を受けることについて完全に平等の権利を有する。 第11条 1. 犯罪の訴追を受けた者は、すべて、自己の弁護に必要なすべての保障を与えられた公開の裁判において法律に従って有罪の立証があるまでは、無罪と推定される権利を有する。 2. 何人も、実行の時に国内法又は国際法により犯罪を構成しなかった作為又は不作為のために有罪とされることはない。また、犯罪が行われた時に適用される刑罰より重い刑罰は課せられない。 第12条 何人も、自己の私事、家族、家庭もしくは通信に対して、ほしいままに干渉され、又は名誉及び信用に対して攻撃を受けることはない。人はすべて、このような干渉又は攻撃に対して法の保護を受ける権利を有する。 第13条 1. すべて人は、各国の境界内において自由に移転及び居住する権利を有する。 2. すべて人は、自国その他いずれの国をも立ち去り、及び自国に帰る権利を有する。 第14条 1. すべて人は、迫害からの避難を他国に求め、かつ、これを他国で享有する権利を有する。 2. この権利は、非政治犯罪又は国際連合の目的及び原則に反する行為をもっぱら原因とする訴追の場合には、採用することはできない 第15条 1. すべて人は、国籍をもつ権利を有する。 2. 何人も、ほしいままにその国籍を奪われ、又はその国籍を変更する権利を否認されることはない。 第16条 1. 成年の男女は、人種、国籍又は宗教によるいかなる制限をも受けることなく、婚姻し、かつ家庭をつくる権利を有する。成年の男女は、婚姻中及びその解消に際し、婚姻に関し平等の権利を有する。 2. 婚姻は、婚姻の意思を有する両当事者の自由かつ完全な合意によってのみ成立する。 3. 家庭は、社会の自然かつ基礎的な集団単位であって、社会及び国の保護を受ける権利を有する。 第17条 1. すべての人は、単独で又は他の者と共同して財産を所有する権利を有する。 2. 何人も、ほしいままに自己の財産を奪われることはない。 第18条 すべて人は、思想、良心及び宗教の自由を享有する権利を有する。この権利は、宗教又は信念を変更する自由並びに単独で又は他の者と共同して、公的に又は私的に、布教、行事、礼拝及び儀式によって宗教又は信念を表明する自由を含む。 第19条 すべて人は、意見及び表現の自由を享有する権利を有する。この権利は、干渉を受けることなく自己の意見をもつ自由並びにあらゆる手段により、また、国境を越えると否とにかかわりなく、情報及び思想を求め、受け、及び伝える自由を含む。 第20条 1. すべて人は、平和的な集会及び結社の自由を享有する権利を有する。 2. 何人も、結社に属することを強制されない。 第21条 1. すべて人は、直接に又は自由に選出された代表者を通じて、自国の政治に参与する権利を有する。 2. すべて人は自国においてひとしく公務につく権利を有する。 3. 人民の意思は、統治の権力の基礎とならなければならない。この意思は、定期のかつ真正な選挙によって表明されなければならない。この選挙は、平等の普通選挙によるものでなければならず、また、秘密投票又はこれと同等の自由が保障される投票手続によって行われなければならない。 第22条 すべて人は、社会の一員として、社会保障を受ける権利を有し、かつ、国家的努力及び国際的協力により、また、各国の組織及び資源に応じて、自己の尊厳と自己の人格の自由な発展とに欠くことのできない経済的、社会的及び文化的権利の実現に対する権利を有する。 弟23条 1. すべて人は、労働し、職業を自由に選択し、公平かつ有利な労働条件を確保し、及び失業に対する保護を受ける権利を有する。 2. すべて人は、いかなる差別をも受けることなく、同等の労働に対し、同等の報酬を受ける権利を有する。 3. 労働する者は、すべて、自己及び家族に対して人間の尊厳にふさわしい生活を保障する公平かつ有利な報酬を受け、かつ、必要な場合には、他の社会的保護手段によって補充を受けることができる。 4. すべて人は、自己の利益を保護するために労働組合を組織し、及びこれに加入する権利を有する。 第24条 すべて人は、労働時間の合理的な制限及び定期的な有給休暇を含む休息及び余暇をもつ権利を有する。 第25条 1. すべて人は、衣食住、医療及び必要な社会的施設等により、自己及び家族の健康及び福祉に十分な生活水準を保持する権利並びに失業、疾病、心身障害、配偶者の死亡、老齢その他不可抗力による生活不能の場合は、保障を受ける権利を有する。 2. 母と子とは、特別の保護及び援助を受ける権利を有する。すべての児童は、嫡出であると否とを問わず、同じ社会的保護を享有する。 第26条 1. すべて人は、教育を受ける権利を有する。教育は、少なくとも初等の及び基礎的の段階においては、無償でなければならない。初等教育は、義務的でなければならない。技術教育及び職業教育は、一般に利用できるもでなければならず、また、高等教育は、能力に応じ、すべての者にひとしく開放されていなければならない。 2. 教育は、人格の完全な発展並びに人権及び基本的自由の尊重の教科を目的としなければならない。教育は、すべての国又は人種的もしくは宗教的集団の相互間の理解、寛容及び友好関係を増進し、かつ、平和の維持のため、国際連合の活動を促進するものでなければならない。 3. 親は、子に与える教育の種類を選択する優先的権利を有する。 第27条 1. すべて人は、自由に社会の文化生活に参加し、芸術を鑑賞し、及び科学の進歩とその恩恵とにあずかる権利を有する。 2. すべて人は、その創作した科学的、文学的又は美術的作品から生ずる精神的及び物質的利益を保護される権利を有する。 第28条 すべて人は、この宣言に掲げる権利及び自由が完全に実現される社会的及び国際的秩序に対する権利を有する。 第29条 1. すべて人は、その人格の自由かつ完全な発展がその中にあつてのみ可能である社会に対して義務を負う。 2. すべて人は、自己の権利及び自由を行使するに当たつては、他人の権利及び事由の正当な承認及び尊重を保障すること並びに民主的社会における道徳、公の秩序及び一般の福祉の正当な要求を満たすことをもっぱら目的として法律によって定められた制限にのみ服する。 3. これらの権利及び自由は、いかなる場合にも、国際連合の目的及び原則に反して行使してはならない。 第30条 この宣言のいかなる規定も、いずれかの国、集団又は個人に対して、この宣言に掲げる権利及び自由の破壊を目的とする活動に従事し、又はそのような目的を有する行為を行う権利を認めるものと解釈してはならない。 ---- Javanese (Javanese) ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱꦭꦲꦶꦂꦏꦤ꧀ꦛꦶꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦏꦁꦥꦺꦴꦝꦺꦴꦭꦤ꧀ꦥꦶꦤꦱ꧀ꦛꦶꦭꦤ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦏꦧꦺꦧꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦏꦧꦺꦧꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦲꦶꦁꦧꦏꦸꦤꦶꦁꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦁꦒꦼꦂ꧉​ ꦥꦱꦫꦺꦏꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦧꦁꦱꦧꦁꦱꦢꦂꦧꦺꦏꦺꦴꦩꦶꦠ꧀ꦩꦼꦤ꧀ꦏꦁꦒꦺꦴꦗꦸꦚ꧀ꦗꦸꦁꦭꦸꦲꦸꦂ꧈​ꦔ꧀ꦒꦿꦼꦁꦱꦼꦁꦔꦏꦺꦭꦤ꧀ꦔꦪꦺꦴꦩ꧀ꦩꦶꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦲꦱꦱ꧀ꦱꦶꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱꦩꦫꦁꦱꦧꦼꦤ꧀ꦥꦿꦶꦧꦢꦶ꧉​ ꦏꦺꦴꦩꦶꦠ꧀ꦩꦼꦤ꧀ꦏꦱꦼꦧꦸꦠ꧀ꦲꦶꦁꦔꦪꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦱꦏꦥꦶꦪꦒꦩ꧀​ꦥꦱꦫꦺꦏꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦧꦁꦱꦧꦁꦱꦏꦁꦤꦸꦏꦸꦭ꧀ꦭꦏꦺꦏꦩꦤ꧀ꦠꦼꦥ꧀ꦥꦤ꧀ꦤꦶꦁꦏꦪꦏꦶꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦥꦫꦧꦁꦱꦱꦢꦺꦴꦚꦠꦸꦩꦿꦥ꧀ꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦲꦱꦱ꧀ꦱꦶꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱꦲꦶꦁꦧꦏꦸꦤꦶꦁꦥꦲꦸꦒꦼꦂꦫꦤ꧀ꦱꦂꦠꦠꦸꦩꦿꦥ꧀ꦩꦂꦠꦧꦠ꧀ꦭꦤ꧀ꦲꦗꦶꦤꦶꦁꦏꦩꦤꦸꦁꦱꦤ꧀꧈​ ꦲꦶꦁꦥꦿꦚꦠꦤ꧀ꦲꦸꦩꦸꦩ꧀ꦔꦼꦤꦤꦶꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱ꧈​​ꦥꦱꦫꦺꦏꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦧꦁꦱꦧꦁꦱꦤꦤ꧀ꦝꦼꦱ꧀ꦱꦏꦺꦏꦤ꧀ꦛꦶꦠꦼꦂꦮꦺꦴꦕꦺꦴꦭꦤ꧀ꦥꦿꦱꦺꦴꦗ꧈​ꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦏꦁꦢꦢꦶꦢꦂꦧꦺꦏꦺꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦏꦤ꧀ꦛꦶꦲꦢꦶꦭ꧀꧈​ ꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦏꦱꦼꦧꦸꦠ꧀꧈​ꦚꦠꦢꦢꦶꦢꦂꦧꦺꦏ꧀ꦩꦸꦏꦧꦺꦃ꧉​ꦏꦧꦺꦃꦩꦲꦸ꧈​ꦲꦶꦪꦺꦴꦲꦏ꧀ꦩꦸ꧉​ꦏꦼꦤꦭꦶꦭꦤ꧀ꦥꦲꦩꦤꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦏꦱꦼꦧꦸꦠ꧀꧈​ꦱꦸꦥꦪꦏꦱꦼꦁꦏꦸꦪꦸꦁꦩ꧀ꦧꦶꦮꦫꦏ꧀ꦏꦏꦺꦭꦤ꧀ꦲꦔ꧀ꦭꦼꦱ꧀ꦠꦫꦺꦏꦏꦺꦏꦁꦒꦺꦴꦥꦲꦸꦒꦼꦫꦤ꧀ꦝꦶꦫꦶꦥꦿꦶꦧꦝꦶꦱꦂꦠꦏꦁꦒꦺꦴꦱꦥꦼꦥꦝꦤꦺꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱꦭꦶꦪꦤꦺ꧉​ ꦥꦿꦚꦠꦤ꧀ꦲꦸꦩꦸꦩ꧀ꦔꦼꦤꦤꦶꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦲꦱꦱ꧀ꦱꦶꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱ ꦥꦩ꧀ꦧꦸꦏ/ꦩꦸꦏꦢꦶꦩꦃ ꧋ꦩꦤꦶꦩ꧀ꦧꦁꦩꦤꦮꦔꦏꦺꦴꦤ꧀ꦤꦶꦩꦫꦁꦩꦂꦠꦧꦠ꧀ꦲꦭꦩ꧀ꦩꦶꦪꦃꦱꦂꦠꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦏꦁꦥꦝꦭꦤ꧀ꦥꦶꦤꦱ꧀ꦛꦶꦲꦶꦁꦱꦧꦼꦤ꧀ꦮꦂꦒꦤꦶꦁꦏꦸꦭꦮꦂꦒꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱ꧈​ꦩꦸꦗꦸꦢ꧀ꦠꦏꦺꦭꦤ꧀ꦝꦼꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦤꦶꦁꦏꦩꦂꦢꦶꦏꦤ꧀ ​ꦏꦲꦢꦶꦭꦤ꧀ꦱꦂꦠꦧꦼꦝꦩꦺꦤ꧀ꦤꦶꦁꦢꦺꦴꦚ꧉​ ꧋ꦩꦤꦶꦩ꧀ꦧꦁꦩꦤꦮꦚꦶꦁꦏꦸꦂꦭꦤ꧀ꦔꦁꦒꦼꦥ꧀ꦫꦺꦩꦺꦃꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱꦧꦶꦱꦚ꧀ꦗꦭꦂꦫꦶꦠꦤ꧀ꦢꦁꦠꦤ꧀ꦢꦸꦏ꧀ꦏꦱꦂꦭꦤ꧀ꦮꦼꦔꦶꦱ꧀ꦏꦁꦤꦸꦮꦸꦃꦲꦏꦺꦫꦱꦫꦸꦤ꧀ꦠꦶꦏ꧀ꦲꦠꦶꦤꦺꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱ꧈​ꦭꦤ꧀ꦏꦧꦔꦸꦤ꧀ꦤꦺꦢꦺꦴꦚꦢꦢꦶꦥꦥꦤ꧀ꦤꦶꦁꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱꦧꦶꦱꦔꦿꦱꦏ꧀ꦏꦏꦺꦭꦤ꧀ꦔꦭꦩ꧀ꦩꦶꦤꦶꦏ꧀ꦩꦠ꧀ꦠꦶꦁꦧꦺꦧꦱ꧀ꦩꦼꦝꦂꦥꦤꦼꦩꦸꦭꦤ꧀ꦧꦺꦧꦱ꧀ꦔꦿꦱꦸꦏ꧀ꦲꦒꦩꦱꦂꦠꦏꦭꦶꦱ꧀ꦱꦏꦫꦱꦮꦼꦢꦶꦭꦤ꧀ꦮꦱ꧀ꦱꦸꦩꦼꦭꦁꦱꦂꦠꦲꦸꦫꦶꦥ꧀ꦏꦕꦶꦁꦏꦿꦁꦔꦤ꧀​ ꦏꦥꦿꦠꦺꦭ꧀ꦭꦏ꧀ꦏꦏꦺꦢꦢꦶꦥꦿꦚꦠꦤ꧀ꦩꦶꦤꦁꦏꦢꦢꦶꦒꦼꦒꦪꦸꦃꦲꦤ꧀ꦭꦸꦲꦸꦂꦱꦏꦧꦺꦃꦲꦶꦁꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱꦭꦸꦩ꧀ꦫꦃꦲꦸꦠꦮꦏꦮꦸꦭꦲꦭꦶꦠ꧀꧈ ꧋ꦩꦤꦶꦩ꧀ꦧꦁꦩꦤꦮꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱꦥꦼꦂꦭꦸꦲꦤ꧀ꦠꦸꦏ꧀ꦥꦔꦪꦺꦴꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦥꦿꦤꦠꦤ꧀ꦭꦤ꧀ꦠꦠꦤꦤ꧀ꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦁꦒꦼꦂ꧈​ꦲꦩꦿꦶꦃꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦲꦺꦴꦫꦏꦥꦼꦏ꧀ꦱꦩꦶꦭꦶꦃꦔ꧀ꦭꦮꦤ꧀ꦩꦶꦤꦁꦏꦏꦸꦥꦶꦪꦺꦴꦏꦁꦥꦸꦁꦏꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦲꦁꦒꦺꦴꦤ꧀ꦤꦺꦔꦽꦏꦺꦴꦢꦪꦏꦁꦒꦺꦴꦔ꧀ꦭꦮꦤ꧀ꦩꦫꦁꦠꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦢꦏ꧀ꦱꦶꦪꦭꦤ꧀ꦥꦚ꧀ꦗꦗꦃꦲꦤ꧀꧈​ ꧋ꦩꦤꦶꦩ꧀ꦧꦁꦩꦤꦮꦩꦼꦏꦂꦫꦶꦁꦥꦩꦼꦂꦢꦶꦥꦁꦒꦸꦭꦺꦴꦮꦼꦤ꧀ꦛꦃꦲꦶꦁꦱꦩ꧀ꦧꦸꦁꦥꦩꦶꦠꦿꦤ꧀ꦲꦶꦁꦲꦤ꧀ꦠꦫꦤꦶꦁꦥꦫꦧꦁꦱꦱꦧꦼꦤ꧀ꦤꦒꦫꦥꦼꦂꦭꦸꦭꦤ꧀ꦮꦶꦒꦠꦶꦢꦶꦉꦩ꧀ꦧꦏꦏ꧀ꦏꦏꦺ꧉ ꧋ꦩꦤꦶꦩ꧀ꦧꦁꦩꦤꦮꦥꦫꦧꦁꦱꦲꦶꦁꦥꦱꦫꦺꦏꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦧꦁꦱꦧꦁꦱ꧈​ꦲꦶꦁꦱꦗꦿꦺꦴꦤꦶꦁꦥꦶꦪꦒꦩ꧀ꦥꦱꦫꦺꦏꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦧꦁꦱꦧꦁꦱ꧈​ꦮꦸꦱ꧀ꦥꦝꦩꦿꦠꦺꦭ꧀ꦭꦏ꧀ꦏꦏꦺꦏꦤ꧀ꦛꦶꦠꦤ꧀ꦝꦼꦱ꧀ꦲꦁꦒꦺꦴꦤ꧀ꦤꦺꦔꦸꦒꦼꦩ꧀ꦩꦶꦩꦫꦁꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦏꦁꦧꦏꦸꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱ꧈​ꦩꦫꦁꦩꦂꦠꦧꦠ꧀ꦭꦤ꧀ꦲꦗꦶꦤꦶꦁꦥꦿꦶꦧꦢꦶꦤꦺꦲꦸꦩꦠ꧀​ ꦭꦤ꧀ꦩꦫꦁꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦥꦿꦶꦪꦭꦤ꧀ꦮꦤꦶꦠꦏꦁꦱꦢꦿꦗꦠ꧀ꦭꦤ꧀ꦥꦝ꧈​ꦱꦂꦠꦮꦸꦱ꧀ꦒꦮꦺꦥꦸꦠꦸꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦧꦏꦭ꧀ꦚꦼꦁꦏꦸꦪꦸꦁꦩꦗꦸꦤꦶꦁꦱꦺꦴꦱꦶꦪꦭ꧀ꦱꦂꦠꦲꦗꦶꦤꦶꦁꦲꦸꦫꦶꦥ꧀ꦲꦩꦿꦶꦃꦱꦪꦭꦸꦮꦶꦃꦧꦼꦕꦶꦏ꧀​ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦏꦩꦂꦢꦶꦏꦤ꧀ꦏꦁꦲꦺꦴꦩ꧀ꦧꦺꦂꦭꦤ꧀ꦗꦼꦩ꧀ꦧꦂꦠꦼꦧꦤ꧀ꦤꦺ꧉​ ꧋ꦩꦤꦶꦩ꧀ꦧꦁꦩꦤꦮꦤꦒꦫꦤꦒꦫꦲꦁꦒꦺꦴꦠꦮꦸꦱ꧀ꦲꦶꦏꦿꦂꦭꦤ꧀ꦥꦿꦗꦚ꧀ꦗꦶꦧꦏꦭ꧀ꦲꦁꦒꦪꦸꦃꦏꦁꦱꦪꦩꦗꦸꦲꦁꦒꦺꦴꦤ꧀ꦤꦺꦔꦗꦺꦤ꧀ꦤꦶꦭꦤ꧀ꦔꦸꦂꦩꦠ꧀ꦠꦶꦲꦗꦶꦤꦶꦁꦲꦸꦩꦸꦩ꧀ꦩꦫꦁꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦲꦱꦱꦶꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱꦱꦂꦠꦫꦱꦧꦺꦧꦱ꧀ꦏꦁꦲꦱꦱ꧀ꦱꦶꦏꦤ꧀ꦛꦶꦥꦲꦸꦒꦼꦂꦫꦤ꧀ꦲꦶꦁꦲꦸꦗꦸꦢ꧀ꦠꦶꦁꦱꦩ꧀ꦧꦸꦁꦩꦏꦫꦾꦏ꧀ꦭꦮꦤ꧀ꦥꦱꦫꦺꦏꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦧꦁꦱꦧꦁꦱ꧉​ ꧋ꦩꦤꦶꦩ꧀ꦧꦁꦩꦤꦮꦏꦤ꧀ꦛꦶꦩꦤꦸꦁꦒꦭ꧀ꦭꦶꦁꦥꦔꦼꦂꦠꦺꦤ꧀ꦔꦼꦤꦤꦶꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦭꦤ꧀ꦠꦸꦩꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦧꦺꦧꦱ꧀ꦏꦱꦼꦧꦸꦠ꧀​ ꦥꦼꦂꦭꦸꦧꦔꦼꦠ꧀​ ꦏꦁꦒꦺꦴꦔ꧀ꦭꦼꦏ꧀ꦱꦤꦤꦶꦗꦚ꧀ꦗꦶꦏꦤ꧀ꦛꦶꦠꦼꦩꦼꦤ꧀​ ꦩꦸꦭ꧈​ ꦩꦗꦼꦭꦶꦱ꧀ꦲꦸꦩꦸꦩ꧀ ꦩ꧀ꦧꦶꦮꦫꦏꦏꦺ ꦥꦿꦚꦠꦤ꧀ꦲꦸꦩꦸꦩ꧀ꦔꦼꦤꦤꦶꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦲꦱꦱꦶꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱ ꧋ꦩꦶꦤꦁꦏꦱꦮꦶꦗꦶꦤꦶꦁꦥꦲꦸꦒꦼꦂꦫꦤ꧀ꦲꦸꦩꦸꦩ꧀ꦏꦁꦒꦺꦴꦏꦱꦶꦭ꧀ꦭꦶꦁꦒꦼꦒꦪꦸꦃꦲꦤ꧀ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦧꦁꦱꦭꦤ꧀ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦤꦒꦫ꧈​ꦢꦺꦤꦺꦏꦁꦏꦠꦸꦗꦸꦱꦸꦥꦪꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦭꦤ꧀ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦧꦼꦧꦢꦤ꧀ꦲꦶꦁꦱꦠꦼꦔꦃꦲꦶꦁꦧꦼꦧꦿꦪꦤ꧀​ ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦠꦤ꧀ꦱꦃꦲꦺꦭꦶꦁꦭꦤ꧀ꦔꦸꦒꦼꦩ꧀ꦩꦶꦥꦿꦚꦠꦤ꧀ꦲꦶꦏꦶ꧈​ꦠꦤ꧀ꦱꦃꦩꦼꦂꦱꦸꦢꦶꦔꦢꦤ꧀ꦤꦶꦥꦁꦒꦸꦭꦺꦴꦮꦼꦤ꧀ꦠꦃꦱꦸꦥꦪꦫꦱꦔꦗꦺꦤꦶꦭꦤ꧀ꦔꦸꦂꦩꦠ꧀ꦠꦶꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦱꦂꦠꦲꦸꦫꦶꦥ꧀ꦧꦺꦧꦱ꧀ꦏꦱꦼꦧꦸꦠ꧀ꦱꦪꦩꦼꦏꦂꦔꦽꦩ꧀ꦧꦏ꧉​ꦱꦂꦠꦏꦤ꧀ꦛꦶꦉꦏꦢꦪꦥꦿꦺꦴꦒꦿꦺꦱꦶꦥ꧀ꦏꦁꦲꦱꦶꦥꦠ꧀ꦤꦱꦶꦪꦺꦴꦤꦭ꧀ꦭꦤ꧀ꦆꦤ꧀ꦠꦼꦂꦤꦱꦶꦪꦺꦴꦤꦭ꧀꧈​ꦧꦶꦱꦤꦁꦒꦸꦁꦮꦸꦗꦸꦢ꧀ꦠꦶꦁꦏꦱꦒꦸꦃꦲꦤ꧀ꦔꦏꦺꦴꦤꦶꦭꦤ꧀ꦲꦁꦒꦺꦴꦤ꧀ꦤꦺꦲꦱꦸꦁꦥꦏꦸꦂꦩꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦈꦤꦶꦮ꦳ꦼꦂꦱꦭ꧀ꦭꦤ꧀ꦌꦥ꦳ꦼꦏ꧀ꦠꦶꦥ꦳꧀​ ꦲꦶꦪꦱꦏꦧꦁꦱ​ꦧꦁꦱꦲꦶꦁꦤꦒꦫꦤꦒꦫꦲꦁꦒꦺꦴꦠ꧈​ꦏꦊꦧꦸꦧꦁꦱꦧꦁꦱꦲꦶꦁꦭꦭꦢ꧀ꦢꦤ꧀ꦏꦁꦏꦧꦮꦃꦥꦔꦸꦮꦱꦤꦶꦁꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦁꦒꦼꦂꦫꦺ꧉​. ꦧꦧ꧀꧇꧑꧇​ ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦏꦭꦲꦶꦂꦫꦏꦺꦏꦤ꧀ꦛꦶꦩꦂꦢꦶꦏꦭꦤ꧀ꦢꦂꦧꦺꦩꦂꦠꦧꦠ꧀ꦭꦤ꧀ꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦏꦁꦥꦝ꧉​ꦏꦧꦺꦃꦥꦶꦤꦫꦶꦁꦔꦤ꧀ꦲꦏꦭ꧀ꦭꦤ꧀ꦏꦭ꧀ꦧꦸꦱꦂꦠꦏꦲꦗꦧ꧀ꦥꦱꦿꦮꦸꦁꦔꦤ꧀ꦲꦁꦒꦺꦴꦤ꧀ꦤꦺꦩꦼꦩꦶꦠꦿꦤ꧀ꦱꦶꦗꦶꦭꦤ꧀ꦱꦶꦗꦶꦤꦺꦏꦤ꧀ꦛꦶꦗꦶꦮꦺꦴꦱꦸꦩꦢꦸꦭꦸꦂ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧒꧇​ ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦠꦸꦩꦿꦥ꧀ꦲꦏ꧀ꦭꦤ꧀ꦏꦧꦼꦧꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦏꦧꦼꦧꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦏꦁꦠꦶꦤꦸꦭꦶꦱ꧀ꦲꦶꦁꦥꦿꦚꦠꦤ꧀ꦲꦸꦩꦸꦩ꧀ꦲꦶꦏꦶꦠꦤ꧀ꦥꦥꦶꦭꦶꦃꦏꦱꦶꦃ꧈​ꦏꦧꦺꦃꦮꦫꦠꦭꦤ꧀ꦲꦢꦶꦭ꧀ꦲꦶꦁꦱꦩꦸꦧꦫꦁ꧈​ꦏꦪꦠꦧꦺꦢꦧꦺꦢꦤꦶꦁꦫꦱ꧀​ ꦮꦂꦤꦤꦶꦁꦲꦮꦏ꧀​ ꦧꦺꦢꦧꦺꦢꦤꦶꦁꦭꦤꦁꦭꦤ꧀ꦮꦢꦺꦴꦤ꧀​ ꦧꦱ꧈​ꦄꦒꦩ꧈​ꦥꦸꦭꦶꦠꦶꦏ꧀ ꦭꦤ꧀ꦥꦤꦼꦩꦸꦭꦶꦪꦤꦺ꧈​ꦲꦱꦭ꧀ꦲꦸꦱꦸꦭ꧀ꦱꦸꦏꦸꦧꦁꦱꦭꦤ꧀ꦧꦼꦧꦿꦪꦤ꧀​ ꦲꦏ꧀ꦢꦂꦧꦺ꧈​ꦠꦠꦭꦲꦶꦂꦭꦤ꧀ꦏꦭꦸꦁꦒꦸꦃꦲꦤ꧀ꦭꦶꦪꦤꦺ꧉​ ꧋ꦱꦏ꧀ꦧꦚ꧀ꦗꦸꦂꦫꦺ꧈​ꦲꦺꦴꦫꦧꦏꦭ꧀ꦲꦤꦥꦿꦧꦺꦢꦤꦺꦠꦸꦩ꧀ꦫꦥ꧀ꦏꦭꦸꦁꦒꦸꦃꦲꦤ꧀ꦥꦸꦭꦶꦠꦶꦏ꧀꧈​ꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦸꦠꦮꦏꦭꦸꦁꦒꦸꦃꦲꦤ꧀ꦆꦤ꧀ꦠꦼꦂꦤꦱꦶꦪꦺꦴꦤꦭ꧀ꦱꦏꦤꦒꦫꦲꦸꦠꦮꦭꦭꦢ꧀ꦢꦤ꧀ꦲꦱꦭ꧀ꦲꦸꦱꦸꦭ꧀ꦭꦶꦁꦱꦮꦶꦗꦶꦤꦶꦁꦲꦸꦮꦺꦴꦁ꧈​ꦱꦤꦢꦾꦤ꧀ꦱꦏꦤꦒꦫꦩꦂꦢꦶꦏ꧈​ꦭꦭꦢ꧀ꦢꦤ꧀ꦭꦭꦢ꧀ꦢꦤ꧀ꦲꦶꦁꦥꦔꦸꦮꦱꦤꦶꦁꦮꦭꦶ꧈​ꦗꦗꦃꦲꦤ꧀ꦲꦸꦠꦮꦏꦁꦮꦶꦤꦼꦁꦏꦸꦲꦶꦁꦏꦮꦱꦤ꧀ꦤꦶꦁꦭꦶꦪꦤ꧀꧈​ ꦧꦧ꧀꧇꧓꧇​ ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦤ꧀ꦢꦸꦮꦺꦤꦶꦲꦏ꧀ꦲꦶꦁꦔꦠꦱ꧀ꦱꦶꦁꦲꦸꦫꦶꦥ꧀ꦥꦺ꧈​ꦧꦺꦧꦱ꧀ꦱꦶꦁꦲꦸꦫꦶꦥ꧀ꦥꦺ꧈​ꦭꦤ꧀ꦏꦱ꧀ꦭꦩꦼꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦤꦺꦩꦶꦤꦁꦏꦥꦿꦶꦧꦢꦶ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧔꧇​ ꧋ꦲꦺꦴꦫꦏꦼꦤꦱꦮꦶꦗꦶꦤꦶꦁꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦶꦢꦢꦺꦏ꧀ꦏꦏꦺꦧꦸꦝꦏ꧀ꦲꦸꦠꦮꦧꦠꦸꦂ꧈​ꦩꦮꦸꦗꦸꦢ꧀ꦠꦶꦁꦧꦸꦝꦏ꧀ꦭꦤ꧀ꦧꦠꦸꦂꦠꦸꦏꦺꦴꦤ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦲꦸꦗꦸꦢ꧀ꦲꦥꦮꦲꦺꦢꦢꦶꦭꦫꦁꦔꦤ꧀꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧕꧇​ ꧋ꦲꦺꦴꦫꦏꦼꦤꦱꦮꦶꦗꦶꦤꦶꦁꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦶꦱꦶꦪꦱꦶꦪꦲꦶꦁꦱꦶꦏ꧀ꦱ꧈​ꦲꦸꦠꦮꦤꦤ꧀ꦝꦁꦠꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦏꦼꦗꦼꦩ꧀​ ꦢꦶꦥꦠꦿꦥ꧀ꦥꦶꦲꦸꦠꦮꦤꦩ꧀ꦥꦥꦶꦢꦤꦏꦁꦲꦺꦴꦫꦏꦪꦭꦸꦩꦿꦃꦲꦶꦁꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱꦲꦸꦠꦮꦱꦶꦤꦶꦁꦏꦸꦂꦏꦫꦺꦩꦺꦃꦲꦏꦺ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧖꧇​ ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦠꦸꦩꦿꦥ꧀ꦥꦱꦼꦏ꧀ꦱꦶꦲꦶꦁꦱꦗꦿꦺꦴꦤꦶꦁꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦁꦒꦼꦂꦩꦶꦤꦁꦏꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱꦱꦕꦫꦥꦿꦶꦧꦢꦶꦲꦶꦁꦲꦺꦤ꧀ꦢꦶꦮꦲꦺꦥꦥꦤ꧀ꦢꦸꦤꦸꦁꦔꦺ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧗꧇​ ꧋ꦔꦢꦼꦥꦶꦲꦸꦏꦸꦩ꧀​ ꦏꦧꦺꦃꦢꦸꦮꦺꦲꦏ꧀ꦥꦝꦭꦤ꧀ꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦲꦺꦴꦭꦺꦃꦥꦔꦪꦺꦴꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦁꦒꦼꦂꦱꦶꦁꦥꦝ꧈​ꦠꦤ꧀ꦥꦢꦶꦧꦺꦢꦧꦺꦢꦏ꧀ꦏꦏꦺ꧉​ꦏꦧꦺꦃꦢꦸꦮꦺꦲꦏ꧀ꦲꦶꦁꦔꦪꦺꦴꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦱꦶꦁꦥꦝꦩꦫꦁꦠꦸꦩꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦲꦩ꧀ꦧꦺꦢꦩ꧀ꦧꦺꦢꦏ꧀ꦏꦏꦺꦏꦁꦲꦺꦴꦫꦕꦸꦤ꧀ꦝꦸꦏ꧀ꦏꦫꦺꦴꦥꦿꦚꦠꦤ꧀ꦲꦶꦏꦶ꧈​ꦭꦤ꧀ꦩꦫꦁꦱꦮꦼꦂꦤꦤꦶꦁꦥꦩꦶꦭꦸꦠ꧀ꦱꦶꦁꦠꦸꦩꦸꦗꦸꦩꦫꦁꦠꦸꦩꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦢꦶꦱ꧀ꦏꦿꦶꦩꦶꦤꦱꦶꦏꦱꦼꦧꦸꦠ꧀꧈​ ꦧꦧ꧀꧇꧘꧇​ ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦤ꧀ꦢꦸꦮꦺꦤꦶꦲꦏ꧀ꦏꦥꦸꦭꦶꦃꦲꦏꦺꦏꦤ꧀ꦛꦶꦠꦽꦥ꧀ꦱꦏꦱꦼꦱꦩ꧀ꦧꦸꦁꦔꦤ꧀ꦤꦺꦏꦥꦠꦿꦥ꧀ꦥꦤ꧀ꦥꦔꦢꦶꦭ꧀ꦭꦤ꧀ꦤꦱꦶꦪꦺꦴꦤꦭ꧀ꦠꦸꦩ꧀ꦫꦥ꧀ꦠꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦠꦤ꧀ꦢꦸꦏ꧀ꦏꦁꦤꦭꦶꦱꦶꦂꦱꦏꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦧꦏꦸꦏꦁꦢꦺꦤꦶꦁꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦁꦒꦼꦂꦏꦥꦱꦿꦃꦲꦏꦺꦢꦢꦶꦲꦏ꧀ꦏꦺ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧙꧇​ ꧋ꦲꦺꦴꦫꦲꦤꦱꦶꦗꦶꦮꦲꦺꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦏꦁꦏꦼꦤꦢꦶꦠꦁꦏꦼꦥ꧀​ ꦢꦶꦠꦲꦤ꧀​ꦲꦸꦠꦮꦏꦱꦶꦁꦏꦶꦂꦫꦏꦺꦏꦤ꧀ꦛꦶꦱꦮꦼꦤꦁꦮꦼꦤꦁ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧑꧐꧇​ ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁ꧈​ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦤ꧀ꦢꦸꦮꦺꦤꦶꦢꦿꦗꦢ꧀ꦥꦝꦲꦶꦁꦱꦠꦼꦩꦼꦤ꧀ꦤꦺ꧈​ꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦠꦸꦩ꧀ꦫꦥ꧀ꦥꦔꦢꦶꦭ꧀ꦭꦤ꧀ꦏꦁꦲꦢꦶꦭ꧀ꦭꦤ꧀ꦠꦶꦤꦂꦧꦸꦏꦢꦺꦤꦶꦁꦥꦔꦢꦶꦭ꧀ꦭꦤ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦧꦺꦧꦱ꧀ꦭꦤ꧀ꦲꦺꦴꦫꦧꦺꦴꦠ꧀ꦱꦶꦃ꧈​ꦲꦶꦁꦧꦧꦒ꧀ꦒꦤ꧀ꦤꦼꦠꦼꦥ꧀ꦥꦏꦺꦲꦏ꧀ꦭꦤ꧀ꦏꦸꦮꦗꦶꦧ꧀ꦧꦤ꧀ꦏꦸꦮꦗꦶꦧ꧀ꦧꦤ꧀ꦱꦂꦠꦲꦶꦁꦱꦗꦿꦺꦴꦤꦶꦁꦤꦩ꧀ꦥꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦚ꧀ꦕꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦥꦶꦢꦤꦏꦁꦢꦶꦠꦼꦠꦼꦥ꧀ꦥꦏꦺꦩꦫꦁꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧑꧑꧇​ 1. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦏꦁꦢꦶꦢꦏ꧀ꦮꦲꦩꦂꦒꦢꦶꦲꦁꦒꦼꦥ꧀ꦤꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦏꦏꦺꦭꦏꦸꦤꦭꦶꦱꦶꦂꦱꦏꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦁꦒꦼꦂ꧈​ꦢꦶꦲꦁꦒꦼꦥ꧀ꦢꦸꦫꦸꦁꦚꦤ꧀ꦝꦁꦏꦭꦸꦥꦸꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦱꦢꦸꦫꦸꦁꦔꦺꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦁꦒꦼꦂꦩ꧀ꦧꦸꦏ꧀ꦠꦺꦏ꧀ꦏꦏꦺꦏꦭꦸꦥꦸꦠ꧀ꦠꦤꦺꦲꦶꦁꦥꦔꦢꦶꦭ꧀ꦭꦤ꧀ꦏꦁꦠꦶꦤꦂꦧꦸꦏ꧈​ꦲꦶꦁꦧꦧ꧀ꦲꦶꦏꦶꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦲꦺꦴꦭꦺꦃꦗꦩꦶꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦏꦁꦢꦶꦥꦼꦂꦭꦺꦴꦏ꧀ꦏꦏꦺꦏꦁꦒꦺꦴꦩ꧀ꦧꦺꦭꦤꦶꦲꦏ꧀ꦏꦺ꧉​ 2. ꧋ꦲꦺꦴꦫꦲꦤꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦱꦶꦗꦶꦮꦲꦺꦏꦁꦏꦼꦤꦢꦶꦲꦁꦒꦼꦥ꧀ꦭꦸꦥꦸꦠ꧀ꦤꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦏꦏꦺꦔ꧀ꦭꦁꦒꦂꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦸꦠꦮꦠ꧀ꦭꦺꦝꦺꦴꦂ꧈​ꦏꦁꦲꦺꦴꦫꦩꦸꦗꦸꦢ꧀ꦠꦏꦺꦠꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦤꦭꦶꦱꦶꦂꦱꦏꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦁꦒꦼꦂꦤꦱꦶꦪꦺꦴꦤꦭ꧀ꦲꦸꦠꦮꦆꦤ꧀ꦠꦼꦂꦤꦱꦶꦪꦺꦴꦤꦭ꧀​ ꦲꦶꦁꦠꦶꦠꦶꦩꦁꦱꦠꦸꦩꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦩꦲꦸꦭꦶꦤꦏꦺꦴꦤ꧀ꦤꦤ꧀꧈​ꦲꦸꦒꦲꦺꦴꦫꦥꦿꦪꦺꦴꦒꦤꦼꦩ꧀ꦠꦺꦴꦏ꧀ꦏꦏꦺꦥꦲꦸꦏꦸꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦏꦁꦭꦸꦮꦶꦃꦲꦧꦺꦴꦢ꧀ꦏꦠꦶꦩ꧀ꦧꦁꦥꦲꦸꦏꦸꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦏꦁꦏꦠꦼꦠꦼꦥ꧀ꦥꦏꦺꦤꦭꦶꦏꦠꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦲꦔ꧀ꦭꦁꦒꦂꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦶꦏꦸꦭꦶꦤꦏꦺꦴꦤ꧀ꦤꦤ꧀꧈​ ꦧꦧ꧀꧇꧑꧒꧇​ ꧋ꦲꦺꦴꦫꦲꦤꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦱꦶꦗꦶꦮꦲꦺꦏꦁꦏꦼꦤꦢꦶꦫꦺꦒꦤꦶꦲꦏ꧀ꦥꦿꦶꦧꦢꦶꦤꦺ꧈​ꦏꦸꦭꦺꦴꦮꦂꦒꦤꦺ꧈​ꦧꦭꦺꦮꦶꦱ꧀ꦩꦤꦺ꧈​ꦲꦸꦠꦮꦱꦼꦱꦩ꧀ꦧꦸꦁꦔꦤ꧀ꦤꦺꦤꦩ꧀ꦥꦭꦤ꧀ꦔꦶꦫꦶꦩ꧀ꦭꦪꦁꦏꦤ꧀ꦛꦶꦱꦮꦼꦤꦁꦮꦼꦤꦁ꧈​ꦲꦸꦒꦩꦫꦁꦲꦏ꧀ꦥꦏꦸꦂꦩꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦭꦤ꧀ꦲꦗꦶꦤꦶꦁꦢꦶꦫꦶ꧉​ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦤ꧀ꦢꦂꦧꦺꦤꦶꦲꦏ꧀ꦏꦲꦪꦺꦴꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦢꦺꦤꦶꦁꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦮꦶꦠ꧀ꦱꦏꦲꦤꦤꦺꦒꦁꦒꦸꦮꦤ꧀ꦲꦸꦠꦮꦠꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦤꦭꦶꦱꦶꦂꦩꦁꦏꦺꦴꦤꦺꦴꦲꦶꦏꦸ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧑꧓꧇​ 1. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦠꦸꦩ꧀ꦫꦥ꧀ꦧꦺꦧꦱ꧀ꦱꦶꦁꦠꦸꦩꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦲꦸꦠꦮꦲꦺꦴꦫꦤꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦏꦏꦺꦲꦥꦲꦥꦲꦶꦁꦱꦗꦿꦺꦴꦤꦶꦁꦭꦭꦢ꧀ꦢꦤ꧀ꦮꦼꦮꦼꦁꦏꦺꦴꦤ꧀ꦤꦶꦁꦤꦒꦫ꧉​ 2. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦤꦶꦁꦒꦭ꧀ꦭꦏꦺꦱꦝꦼꦔꦃꦤꦒꦫ꧈​ꦏꦊꦧꦸꦤꦒꦫꦤꦺꦝꦺꦮꦺ꧈​ꦭꦤ꧀ꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦧꦭꦶꦩꦤꦺꦃꦩꦼꦚꦁꦤꦒꦫꦤꦺ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧑꧔꧇​ 1. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦔꦸꦥꦪꦥꦔꦪꦺꦴꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦩꦫꦁꦤꦒꦫꦭꦶꦪꦏꦁꦒꦺꦴꦥꦔꦪꦺꦴꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦲꦩꦂꦒꦲꦁꦒꦺꦴꦤ꧀ꦤꦺꦢꦢꦶꦧꦸꦫꦺꦴꦤꦤ꧀꧈​ 2. ꧋ꦲꦏ꧀ꦏꦱꦼꦧꦸꦠ꧀ꦲꦺꦴꦫꦏꦼꦤꦏꦲꦼꦠꦿꦥ꧀ꦥꦏꦺꦩꦤꦮꦲꦁꦒꦺꦴꦤ꧀ꦤꦺꦢꦢꦶꦧꦸꦫꦺꦴꦤ꧀ꦲꦶꦏꦸꦚꦠꦏꦁꦢꦢꦶꦱꦧꦧ꧀ꦧꦺꦲꦮꦶꦠ꧀ꦠꦸꦩꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦏꦢꦸꦂꦱꦶꦭꦤ꧀ꦏꦁꦲꦺꦴꦫꦒꦼꦒꦤ꧀ꦝꦺꦁꦔꦤ꧀ꦏꦫꦺꦴꦥꦸꦭꦶꦠꦶꦏ꧀​ ꦲꦸꦠꦮꦏꦫꦤꦠꦸꦩꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦏꦁꦤꦭꦶꦱꦶꦂꦏꦫꦺꦴꦠꦸꦗꦸꦮꦤ꧀ꦱꦶꦁꦧꦏꦸꦱꦏꦥꦱꦫꦺꦏꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦧꦁꦱꦧꦁꦱ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧑꧕꧇​ 1. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦢꦢꦶꦮꦂꦒꦤꦒꦫ꧉​ 2. ꧋ꦲꦺꦴꦫꦲꦤꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦱꦶꦗꦶꦮꦲꦺꦏꦁꦏꦤ꧀ꦛꦶꦠꦤ꧀ꦥꦭꦤ꧀ꦝꦼꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦠꦠꦤꦤ꧀ꦧꦚ꧀ꦗꦸꦂꦏꦧꦠꦭ꧀ꦭꦏꦺꦲꦁꦒꦺꦴꦤ꧀ꦤꦺꦢꦢꦶꦮꦂꦒꦤꦒꦫꦲꦸꦠꦮꦢꦶꦠꦩ꧀ꦥꦶꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦏꦺꦏꦁꦒꦺꦴꦱꦭꦶꦤ꧀ꦢꦢꦶꦮꦂꦒꦤꦒꦫꦭꦶꦪ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧑꧖꧇​ 1. ꧋ꦥꦿꦶꦪꦭꦤ꧀ꦮꦤꦶꦠꦏꦁꦮꦸꦱ꧀ꦢꦶꦮꦱꦏꦤ꧀ꦛꦶꦠꦤ꧀ꦥꦩꦮꦱ꧀ꦧꦁꦱ꧈​ꦮꦂꦒꦤꦒꦫ꧈​ꦲꦸꦠꦮꦲꦒꦩ꧈​ꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦲꦔ꧀ꦭꦏꦺꦴꦤ꧀ꦤꦶꦤꦶꦁꦏꦃꦭꦤ꧀ꦲꦩ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦏꦸꦭꦮꦂꦒ꧉​ꦏꦧꦺꦃꦤ꧀ꦢꦸꦮꦺꦤꦶꦲꦏ꧀ꦏꦁꦥꦝꦲꦶꦁꦧꦧꦏ꧀ꦏꦤ꧀ꦤꦼꦤꦶꦁꦏꦃꦲꦤ꧀​ ꦲꦶꦁꦱꦗꦿꦺꦴꦤꦶꦁꦲꦭꦩ꧀ꦤꦶꦁꦏꦃꦭꦤ꧀ꦲꦶꦁꦲꦭꦩ꧀ꦥꦼꦒꦠ꧀ꦠꦤ꧀꧈​ 2. ꧋ꦤꦼꦤꦶꦁꦏꦃꦲꦤ꧀ꦲꦩꦸꦁꦧꦶꦱꦢꦶꦊꦏ꧀ꦱꦤꦤꦶꦲꦝꦼꦝꦱꦂꦥꦶꦭꦶꦃꦲꦤ꧀ꦧꦺꦧꦱ꧀ꦭꦤ꧀ꦠꦼꦩꦼꦤ꧀ꦠꦼꦩꦼꦤ꧀ꦢꦢꦶꦥꦱꦫꦸꦗꦸꦏ꧀ꦏꦤ꧀ꦤꦺꦥꦼꦔꦤ꧀ꦠꦺꦤ꧀ꦱꦏꦼꦭꦺꦴꦫꦺꦴꦤ꧀꧈​ 3. ꧋ꦏꦸꦭꦮꦂꦒꦲꦶꦏꦸꦱꦮꦶꦗꦶꦤꦶꦁꦠꦼꦠꦸꦁꦒꦭ꧀ꦭꦤ꧀ꦏꦁꦲꦭꦩ꧀ꦩꦶꦪꦃꦭꦤ꧀ꦧꦏꦸꦲꦶꦁꦧꦼꦧꦿꦪꦤ꧀ꦭꦤ꧀ꦲꦤ꧀ꦢꦸꦮꦺꦤꦶꦲꦏ꧀ꦥꦔꦪꦺꦴꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦱꦏꦧꦼꦧꦿꦪꦤ꧀ꦭꦤ꧀ꦤꦒꦫ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧑꧗꧇​ 1. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦸꦮꦺꦲꦏ꧀ꦲꦤ꧀ꦢꦂꦧꦺꦤꦶꦧꦤ꧀ꦝ꧈​ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦥꦿꦶꦧꦢꦶꦲꦸꦠꦮꦧꦼꦧꦉꦁꦔꦤ꧀ꦏꦫꦺꦴꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦭꦶꦪꦤꦺ꧉​ 2. ꧋ꦲꦺꦴꦫꦲꦤꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦱꦶꦗꦶꦮꦲꦺꦏꦼꦤꦢꦶꦫꦩ꧀ꦥꦱ꧀ꦧꦤ꧀ꦝꦤꦺꦏꦤ꧀ꦛꦶꦱꦮꦼꦤꦁꦮꦼꦤꦁ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧑꧘꧇​ ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦧꦺꦧꦱ꧀ꦢꦸꦮꦺꦥꦤꦼꦩꦸ꧈​ꦏꦭ꧀ꦧꦸ꧈​ꦭꦤ꧀ꦲꦒꦩ꧉​ꦲꦶꦁꦧꦧꦏ꧀ꦏꦤ꧀ꦲꦶꦏꦶꦏꦊꦧꦸꦲꦏ꧀ꦧꦺꦧꦱ꧀ꦒꦤ꧀ꦠꦶꦲꦒꦩꦭꦤ꧀ꦏꦥꦶꦠꦪꦤ꧀​ ꦭꦤ꧀ꦲꦏ꧀ꦧꦺꦧꦱ꧀ꦏꦁꦒꦺꦴꦲꦤꦼꦏ꧀ꦱꦺꦤ꧀ꦤꦶꦲꦒꦩꦤꦺꦲꦸꦠꦮꦏꦥꦶꦠꦪꦤ꧀ꦤꦺ꧈​ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦕꦫꦔ꧀ꦒꦼꦭꦂꦥꦶꦮꦸꦭꦁ꧈​ꦔ꧀ꦭꦏꦺꦴꦤꦶ꧈​ꦭꦏꦸꦲꦶꦧꦝꦃ꧈​ꦭꦤ꧀ꦱꦼꦠꦾꦠꦸꦲꦸꦔꦸꦒꦼꦩ꧀ꦩꦶꦥꦼꦂꦕꦪꦤꦺ꧈​ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦕꦫꦥꦿꦶꦧꦢꦶꦲꦸꦠꦮꦧꦼꦧꦉꦁꦔꦤ꧀ꦏꦫꦺꦴꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦭꦶꦪꦤꦺ꧈​ꦲꦶꦁꦔꦼꦝꦼꦁꦔꦤ꧀ꦲꦸꦠꦮꦥꦿꦶꦧꦢꦶ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧑꧙꧇​ ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦲꦶꦁꦔꦠꦱ꧀ꦱꦺꦲꦏ꧀ꦧꦺꦧꦱ꧀ꦩꦿꦠꦺꦭꦏ꧀ꦏꦏꦺꦥꦤꦼꦩꦸꦤꦺ꧈​ꦏꦊꦧꦸꦢꦸꦮꦺꦲꦏ꧀ꦧꦺꦧꦱ꧀ꦢꦂꦧꦺꦥꦤꦼꦩꦸꦠꦤ꧀ꦥꦢꦶꦒꦁꦒꦸ꧈​ꦭꦤ꧀ꦏꦁꦒꦺꦴꦔꦸꦥꦪ꧈​ꦤꦩ꧀ꦥ꧈​ꦱꦂꦠꦩꦿꦠꦺꦭꦏ꧀ꦏꦏꦺꦲꦶꦤ꧀ꦥ꦳ꦺꦴꦂꦩꦱꦶꦭꦤ꧀ꦥꦩꦶꦏꦶꦂꦫꦤ꧀ꦥꦤꦼꦩꦸꦤꦺꦭꦸꦩꦤ꧀ꦠꦂꦩꦺꦢꦶꦪꦲꦥꦮꦲꦺꦏꦤ꧀ꦛꦶꦠꦤ꧀ꦥꦩꦮꦱ꧀ꦮꦠꦼꦱ꧀ꦱꦶꦁꦮꦼꦮꦼꦁꦏꦺꦴꦤ꧀ꦭꦭꦢ꧀ꦢꦤ꧀꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧒꧐꧇​ 1. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦤ꧀ꦢꦸꦮꦺꦤꦶꦲꦏ꧀ꦲꦶꦁꦔꦠꦱ꧀ꦱꦺꦲꦏ꧀ꦧꦺꦧꦱ꧀ꦔꦸꦩ꧀ꦥꦸꦭ꧀ꦭꦤ꧀ꦒꦮꦺꦥꦒꦸꦪꦸꦧ꧀ꦧꦤ꧀ꦠꦤ꧀ꦥꦲꦤꦤꦺꦫꦸꦢꦥꦼꦏ꧀ꦱꦤ꧀꧈​ 2. ꧋ꦲꦺꦴꦫꦲꦤꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦱꦶꦗꦶꦮꦲꦺꦏꦁꦏꦼꦤꦢꦶꦥꦼꦏ꧀ꦱꦭꦸꦩꦼꦧꦸꦲꦶꦁꦱꦮꦶꦗꦶꦤꦶꦁꦥꦒꦸꦪꦸꦧ꧀ꦧꦤ꧀꧈​ ꦧꦧ꧀꧇꧒꧑꧇​ 1. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦤ꧀ꦢꦸꦮꦺꦤꦶꦲꦏ꧀ꦕꦮꦺꦕꦮꦺꦲꦶꦁꦏꦥꦼꦂꦭꦸꦮꦤ꧀ꦤꦺꦥꦩꦫꦶꦤ꧀ꦠꦃꦤꦒꦫꦤꦺ꧈​ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦭꦁꦱꦸꦁꦲꦸꦠꦮꦭꦸꦩꦤ꧀ꦠꦂꦮꦏꦶꦭ꧀ꦮꦏꦶꦭ꧀ꦏꦁꦥꦶꦤꦶꦭꦶꦃꦏꦤ꧀ꦠꦶꦧꦺꦧꦱ꧀꧈​ 2. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦏꦁꦥꦝꦏꦤ꧀ꦛꦶꦏꦭꦺꦴꦝꦁꦔꦤ꧀ꦏꦁꦥꦝꦧꦶꦱꦏꦮꦶꦱꦸꦝꦠꦩ꧀ꦥꦏꦭꦸꦁꦒꦸꦃꦲꦤ꧀ꦥꦩꦫꦶꦤ꧀ꦠꦃꦲꦶꦁꦤꦒꦫꦤꦺ꧉​ 3. ꧋ꦒꦼꦒꦪꦸꦃꦲꦤ꧀ꦤꦶꦁꦫꦏ꧀ꦪꦠ꧀ꦏꦸꦢꦸꦢꦢꦶꦭꦩ꧀ꦧꦂꦫꦤ꧀ꦧꦏꦸꦮꦼꦮꦼꦤꦁꦔꦺꦥꦩꦫꦶꦤ꧀ꦠꦃ꧈​ꦒꦼꦒꦪꦸꦃꦲꦤ꧀ꦲꦶꦏꦶꦏꦸꦢꦸꦏꦮꦸꦗꦸꦢ꧀ꦠꦏꦺꦏꦤ꧀ꦛꦶꦕꦫꦲꦤꦤꦺꦥꦩꦶꦭꦶꦃꦲꦤ꧀ꦲꦸꦩꦸꦩ꧀ꦏꦁꦢꦶꦲꦤꦏ꧀ꦏꦏꦺꦲꦶꦁꦮꦼꦏ꧀ꦠꦸꦏꦁꦠꦶꦤꦩ꧀ꦠꦸꦭꦤ꧀ꦩꦸꦂꦤꦶꦏꦤ꧀ꦛꦶꦲꦏ꧀ꦥꦶꦭꦶꦃꦏꦁꦲꦸꦩꦸꦩ꧀ꦭꦤ꧀ꦱꦢꦿꦗꦠ꧀​ ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦥꦸꦔꦸꦠ꧀ꦱ꧀ꦮꦫꦱꦕꦫꦮꦢꦶꦲꦸꦠꦮꦏꦤ꧀ꦛꦶꦥꦿꦤꦠꦤ꧀ꦭꦶꦪꦲꦁꦒꦼꦂꦧꦶꦱꦤꦁꦒꦸꦁꦲꦏ꧀ꦧꦺꦧꦱ꧀ꦲꦁꦒꦺꦴꦤ꧀ꦤꦺꦩꦶꦭꦶꦃ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧒꧒꧇​ ꧋ꦒꦼꦒꦪꦸꦃꦲꦤ꧀ꦤꦶꦁꦫꦏ꧀ꦪꦠ꧀ꦏꦸꦢꦸꦢꦢꦶꦭꦩ꧀ꦧꦂꦫꦤ꧀ꦧꦏꦸꦮꦼꦮꦼꦤꦁꦔꦺꦥꦩꦫꦶꦤ꧀ꦠꦃ꧈​ꦒꦼꦒꦪꦸꦃꦲꦤ꧀ꦲꦶꦏꦶꦏꦸꦢꦸꦏꦮꦸꦗꦸꦢ꧀ꦠꦏꦺꦏꦤ꧀ꦛꦶꦕꦫꦲꦤꦤꦺꦥꦩꦶꦭꦶꦃꦲꦤ꧀ꦲꦸꦩꦸꦩ꧀ꦏꦁꦢꦶꦲꦤꦏ꧀ꦏꦏꦺꦲꦶꦁꦮꦼꦏ꧀ꦠꦸꦏꦁꦠꦶꦤꦩ꧀ꦠꦸꦭꦤ꧀ꦩꦸꦂꦤꦶꦏꦤ꧀ꦛꦶꦲꦏ꧀ꦥꦶꦭꦶꦃꦏꦁꦲꦸꦩꦸꦩ꧀ꦭꦤ꧀ꦱꦢꦿꦗꦠ꧀​ ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦥꦸꦔꦸꦠ꧀ꦱ꧀ꦮꦫꦱꦕꦫꦮꦢꦶꦲꦸꦠꦮꦏꦤ꧀ꦛꦶꦥꦿꦤꦠꦤ꧀ꦭꦶꦪꦲꦁꦒꦼꦂꦧꦶꦱꦤꦁꦒꦸꦁꦲꦏ꧀ꦧꦺꦧꦱ꧀ꦲꦁꦒꦺꦴꦤ꧀ꦤꦺꦩꦶꦭꦶꦃ꧉​ ꧈​ꦩꦶꦤꦁꦏꦮꦂꦒꦤꦶꦁꦧꦼꦧꦿꦪꦤ꧀ꦲꦤ꧀ꦢꦸꦮꦺꦤꦶꦲꦏ꧀ꦲꦶꦁꦔꦠꦱ꧀ꦱꦺꦗꦩꦶꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦱꦺꦴꦱꦶꦪꦭ꧀​ ꦱꦂꦠꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦲꦩꦿꦶꦃꦏꦊꦏ꧀ꦱꦤꦤ꧀ꦤꦺꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦲꦺꦏꦺꦴꦤꦺꦴꦩꦶ꧈​ꦱꦺꦴꦱꦶꦪꦭ꧀꧈​ꦭꦤ꧀ꦧꦸꦢꦪꦱꦶꦁꦢꦢꦶꦏꦥꦼꦂꦭꦸꦮꦤ꧀ꦩꦂꦠꦧꦠ꧀ꦠꦺꦱꦂꦠꦩꦼꦏꦂꦫꦶꦁꦥꦿꦶꦧꦢꦶꦤꦺꦏꦤ꧀ꦛꦶꦧꦺꦧꦱ꧀​ ꦭꦸꦩꦤ꧀ꦠꦂꦫꦺꦏꦢꦪꦤꦱꦶꦪꦺꦴꦤꦭ꧀ꦲꦸꦠꦮꦏꦂꦪꦥꦩꦶꦠꦿꦤ꧀ꦆꦤ꧀ꦠꦼꦂꦤꦱꦶꦪꦺꦴꦤꦭ꧀​ ꦕꦺꦴꦤ꧀ꦝꦺꦴꦁꦩꦫꦁꦠꦠꦥꦿꦤꦠꦤꦺꦭꦤ꧀ꦱꦸꦩ꧀ꦧꦼꦂꦢꦪꦤꦶꦁꦤꦒꦫ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧒꧓꧇​ 1. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦤ꧀ꦢꦸꦮꦺꦤꦶꦲꦏ꧀ꦥꦒꦮꦺꦪꦤ꧀꧈​~ꦲꦏ꧀ꦧꦺꦧꦱ꧀ꦩꦶꦭꦶꦃꦥꦒꦮꦺꦪꦤ꧀​ ꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦲꦤꦤꦺꦱꦾꦫꦠ꧀ꦱꦾꦫꦠ꧀ꦚꦩ꧀ꦧꦸꦠ꧀ꦒꦮꦺꦏꦤ꧀ꦛꦶꦲꦢꦶꦭ꧀ꦭꦤ꧀ꦔꦸꦮꦺꦴꦃꦲꦏꦺꦏꦲꦸꦤ꧀ꦠꦸꦁꦔꦤ꧀ꦱꦂꦠꦤ꧀ꦢꦸꦮꦺꦤꦶꦲꦏ꧀ꦲꦶꦁꦔꦪꦺꦴꦩꦤ꧀ꦲꦶꦁꦏꦲꦤꦤꦺꦤꦭꦶꦏꦲꦺꦴꦫꦚꦩ꧀ꦧꦸꦠ꧀ꦒꦮꦺ꧉​ 2. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦏꦤ꧀ꦛꦶꦲꦺꦴꦫꦏꦧꦺꦢꦧꦺꦢꦏꦏꦺ꧈​ꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦲꦶꦁꦔꦠꦱ꧀ꦱꦺꦲꦺꦴꦥꦃꦏꦁꦥꦝꦠꦸꦩ꧀ꦫꦥ꧀ꦥꦒꦮꦺꦪꦤ꧀ꦏꦁꦥꦝ꧉​ 3. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦏꦁꦔ꧀ꦭꦏꦺꦴꦤꦶꦥꦒꦮꦺꦪꦤ꧀ꦲꦤ꧀ꦢꦸꦮꦺꦤꦶꦲꦏ꧀ꦤꦩ꧀ꦥꦲꦺꦴꦥꦃꦏꦁꦲꦢꦶꦭ꧀ꦭꦤ꧀ꦔꦸꦤ꧀ꦠꦸꦁꦔꦏꦺ꧈​ꦏꦁꦤꦁꦒꦸꦁꦧꦶꦱꦤꦺꦢꦢꦶꦥꦔꦸꦫꦶꦥ꧀ꦥꦤ꧀ꦏꦁꦩꦸꦂꦮꦠ꧀ꦏꦁꦒꦺꦴꦝꦶꦫꦶꦥꦿꦶꦧꦢꦶꦭꦤ꧀ꦲꦸꦒꦩꦫꦁꦏꦭꦸꦮꦂꦒꦤꦺ꧈​ꦭꦤ꧀ꦩꦤꦮꦲꦤꦮꦶꦒꦠꦶꦤꦺꦏꦠꦩ꧀ꦧꦃꦲꦶꦁꦭꦶꦤ꧀ꦝꦸꦁꦔꦤ꧀ꦏꦥꦼꦂꦭꦸꦮꦤ꧀ꦱꦺꦴꦱꦶꦪꦭ꧀ꦭꦶꦪꦤꦺ꧉​ 4. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦲꦁꦒꦮꦭꦤ꧀ꦲꦔ꧀ꦭꦼꦧꦺꦴꦤꦶꦥꦒꦸꦪꦸꦧ꧀ꦧꦤ꧀ꦥꦒꦸꦪꦸꦧ꧀ꦧꦤ꧀ꦥꦼꦒꦮꦺꦏꦁꦒꦺꦴꦔꦪꦺꦴꦩ꧀ꦩꦶꦏꦥꦼꦂꦭꦸꦮꦤ꧀ꦤꦺ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧒꧔꧇​ ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦤ꧀ꦢꦸꦮꦺꦲꦏ꧀ꦔꦱꦺꦴꦭꦤ꧀ꦭꦶꦧꦸꦂ꧈​ꦏꦊꦧꦸꦥꦿꦤꦠꦤꦶꦁꦮꦚ꧀ꦕꦶꦚꦩ꧀ꦧꦸꦠ꧀ꦒꦮꦺꦏꦁꦩꦸꦂꦮꦠ꧀ꦭꦤ꧀ꦢꦶꦤꦭꦶꦧꦸꦂꦏꦁꦥꦤ꧀ꦠꦼꦱ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦮꦼꦮꦠꦺꦴꦤ꧀ꦠꦸꦩꦠ꧈​ꦭꦤ꧀ꦠꦼꦠꦼꦥ꧀ꦤꦩ꧀ꦥꦲꦺꦴꦥꦃꦏꦂꦪ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧒꧕꧇​ 1. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦤ꧀ꦢꦸꦮꦺꦤꦶꦲꦏ꧀ꦧꦶꦱꦤꦺꦲꦸꦫꦶꦥ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦩꦸꦂꦮꦠ꧀​ ꦏꦁꦒꦺꦴꦏꦱꦫꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦭꦤ꧀ꦏꦠꦼꦤ꧀ꦠꦽꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦤꦺꦢꦭꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦏꦸꦭꦮꦂꦒꦤꦺ꧈​ꦠꦤ꧀ꦏꦼꦫꦶꦲꦶꦁꦧꦧ꧀ꦲꦏ꧀ꦥꦔꦤ꧀​ ꦱꦤ꧀ꦝꦁ꧈​ꦥꦥꦤ꧀​ ꦭꦤ꧀ꦥꦔꦺꦴꦥꦺꦤ꧀ꦤꦶꦁꦏꦱꦫꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦱꦂꦠꦏꦥꦼꦂꦭꦸꦮꦤ꧀ꦱꦺꦴꦱꦶꦪꦭ꧀ꦱꦶꦁꦢꦢꦶꦏꦧꦸꦠꦸꦃꦲꦤ꧀ꦭꦤ꧀ꦲꦏ꧀ꦲꦺꦴꦭꦺꦃꦠꦁꦒꦸꦁꦔꦤ꧀ꦗꦩꦶꦤ꧀ꦤꦤ꧀ꦤꦭꦶꦏꦔꦭꦩ꧀ꦩꦶꦔꦁꦒꦸꦂ꧈​ꦤꦤ꧀ꦝꦁꦭꦫ꧈​ꦕꦕꦠ꧀​ ꦢꦢꦶꦮꦫꦤ꧀ꦝ꧈​ꦚꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦲꦸꦩꦸꦂꦠꦸꦮ꧈​ꦲꦸꦠꦮꦏꦲꦤꦤ꧀ꦭꦶꦪꦤꦺꦏꦁꦚ꧀ꦗꦭꦂꦫꦶꦏꦕꦶꦁꦏꦿꦁꦔꦤ꧀​ꦏꦁꦚꦠꦔ꧀ꦭꦸꦮꦶꦃꦲꦶꦢꦪꦏꦼꦏꦸꦮꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦤꦺ꧉​ 2. ꦥꦫꦧꦶꦪꦸꦁꦭꦤ꧀ꦧꦺꦴꦕꦃꦧꦺꦴꦕꦃꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦲꦺꦴꦭꦺꦃꦥꦔꦺꦴꦥꦺꦤ꧀ꦭꦤ꧀ꦥꦶꦠꦸꦭꦸꦁꦔꦤ꧀ꦩꦶꦫꦸꦁꦒꦤ꧀꧈​ꦏꦧꦺꦃꦧꦺꦴꦕꦃ꧈​ꦏꦁꦭꦲꦶꦂꦲꦶꦁꦱꦗꦿꦺꦴꦤꦶꦁꦠꦠꦤꦤ꧀ꦤꦶꦁꦏꦃꦲꦸꦠꦮꦱꦚ꧀ꦗꦧꦤꦶꦁꦠꦠꦤꦤ꧀ꦤꦶꦁꦏꦃꦏꦸꦢꦸꦲꦤ꧀ꦠꦸꦏ꧀ꦥꦔꦪꦺꦴꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦱꦺꦴꦱꦶꦪꦭ꧀ꦏꦁꦥꦝ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧒꧖꧇​ 1. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦲꦺꦴꦭꦺꦃꦥꦁꦒꦸꦭꦺꦴꦮꦼꦤ꧀ꦛꦃꦲꦶꦁꦱꦼꦏꦺꦴꦭꦃꦏꦤ꧀ꦛꦶꦒꦿꦠꦶꦱ꧀​ ꦱꦲꦺꦴꦫꦲꦺꦴꦫꦤꦺꦠꦸꦩ꧀ꦫꦥ꧀ꦱꦼꦏꦺꦴꦭꦃꦝꦱꦂ꧉​ꦱꦼꦏꦺꦴꦭꦃꦝꦱꦂꦏꦮꦗꦶꦧ꧀ꦧꦏꦺ꧉​ꦱꦼꦏꦺꦴꦭꦃꦠꦺꦃꦤꦶꦏ꧀ꦭꦤ꧀ꦗꦸꦫꦸꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦲꦸꦩꦸꦩ꧀ꦏꦁꦒꦺꦴꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦏꦤ꧀ꦛꦶꦠꦶꦤꦂꦧꦸꦏ꧈​ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦧꦶꦱꦭꦸꦩꦼꦧꦸꦲꦶꦁꦱꦼꦏꦺꦴꦭꦃꦭꦸꦲꦸꦂꦏꦤ꧀ꦛꦶꦥꦿꦤꦠꦤ꧀ꦏꦁꦥꦝꦱꦭꦫꦱ꧀ꦏꦫꦺꦴꦩꦸꦂꦮꦠ꧀ꦭꦤ꧀ꦥꦤ꧀ꦠꦼꦱ꧀ꦱꦺ꧉​ 2. ꧋ꦥꦁꦒꦸꦭꦺꦴꦮꦼꦤ꧀ꦛꦃꦏꦸꦢꦸꦏꦲꦼꦤꦼꦂꦫꦏꦺꦲꦩꦿꦶꦃꦱꦧꦼꦤ꧀ꦥꦿꦶꦧꦢꦶꦲꦶꦱꦩꦼꦏꦂꦏꦤ꧀ꦛꦶꦲꦺꦴꦩ꧀ꦧꦺꦂ꧈​ꦲꦶꦱꦤ꧀ꦢꦪꦤꦶꦱꦪꦏꦤ꧀ꦢꦼꦭ꧀ꦭꦺꦫꦱꦧꦶꦱꦔꦗꦺꦤ꧀ꦤꦶꦭꦤ꧀ꦔꦸꦂꦩꦠ꧀ꦠꦶꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦲꦱꦱ꧀ꦱꦶꦲꦸꦩꦠ꧀ꦩꦤꦸꦁꦱꦭꦤ꧀ꦏꦧꦺꦧꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦏꦧꦺꦧꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦏꦁꦧꦏꦸ꧉​ꦥꦁꦒꦸꦭꦺꦴꦮꦼꦤ꧀ꦛꦃꦲꦶꦁꦥꦮꦶꦪꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦏꦸꦢꦸꦧꦶꦱꦤꦼꦤꦁꦔꦶꦭꦤ꧀ꦩꦼꦏꦂꦫꦏꦺꦫꦱꦠꦼꦥꦱꦭꦶꦫꦏꦫꦺꦴꦥꦼꦥꦝꦤꦺ꧈​ꦩꦼꦏꦂꦫꦶꦁꦥꦩꦶꦠꦿꦤ꧀​ ꦥꦱꦼꦢꦸꦭꦸꦂꦫꦤ꧀ꦲꦶꦁꦲꦤ꧀ꦠꦫꦤꦺꦧꦁꦱꦧꦁꦱ꧈​ꦧꦼꦧꦿꦪꦤ꧀​ ꦫꦱ꧀ꦲꦥꦢꦺꦤꦺꦲꦒꦩ꧈​ꦱꦂꦠꦚ꧀ꦗꦭꦂꦫꦶꦏꦸꦢꦸꦱꦪꦩꦗꦸꦤꦶꦁꦥꦱꦫꦺꦏꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦧꦁꦱꦧꦁꦱꦱꦗꦿꦺꦴꦤꦶꦁꦩꦼꦩꦼꦠꦿꦶꦭꦤ꧀ꦚꦶꦥ꧀ꦠꦝꦩꦺꦤ꧀꧉​ 3. ꧋ꦥꦫꦮꦺꦴꦁꦠꦸꦮ꧈​ꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦲꦸꦠꦩꦱꦗꦿꦺꦴꦤꦶꦁꦩꦶꦭꦶꦃꦥꦮꦶꦪꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦥꦥꦤ꧀ꦥꦁꦒꦸꦭꦺꦴꦮꦼꦤ꧀ꦛꦃꦏꦁꦒꦺꦴꦲꦤꦏ꧀ꦲꦤꦏ꧀ꦏꦺ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧒꧗꧇​ 1. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦸꦮꦺꦲꦏ꧀ꦔꦿꦱꦸꦏ꧀ꦭꦤ꧀ꦲꦩ꧀ꦧꦾꦸꦂꦲꦶꦁꦏꦶꦥꦿꦃꦲꦶꦁꦏꦧꦸꦢꦪꦤ꧀ꦲꦶꦁꦱꦢꦶꦤꦢꦶꦤꦤꦺꦲꦶꦁꦧꦼꦧꦿꦪꦤ꧀​ ꦔꦽꦱꦼꦥ꧀ꦥꦶꦱꦼꦤꦶ꧈​ꦭꦤ꧀ꦧꦶꦱꦔꦿꦱꦏ꧀ꦏꦏꦺꦔꦭꦩ꧀ꦩꦶꦩꦗꦸꦤꦶꦁꦲꦸꦫꦶꦥ꧀ꦭꦤ꧀ꦥꦲꦺꦢꦃꦲꦶꦁꦏꦮꦿꦸꦃ꧉​ 2. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦸꦮꦺꦲꦏ꧀ꦲꦤ꧀ꦠꦸꦏ꧀ꦥꦔꦪꦺꦴꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦲꦁꦒꦺꦴꦤ꧀ꦤꦺꦏꦶꦥꦿꦃꦭꦤ꧀ꦩꦏꦂꦪꦲꦶꦁꦧꦧꦒ꧀ꦒꦤ꧀ꦔꦺꦭ꧀ꦩꦸꦭꦤ꧀ꦏꦮꦿꦸꦃꦏꦁꦲꦫꦸꦥꦥꦔꦪꦺꦴꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦩꦫꦁꦏꦲꦸꦤ꧀ꦠꦸꦁꦔꦤ꧀ꦱꦶꦁꦲꦮꦸꦗꦸꦢ꧀ꦩꦺꦴꦫꦶꦭ꧀ꦲꦸꦠꦮꦩꦠꦺꦫꦶꦪꦶꦭ꧀꧈​ꦲꦸꦒꦲꦶꦁꦏꦱꦸꦱꦱ꧀ꦠꦿꦤ꧀ꦲꦸꦠꦮꦱꦼꦤꦶꦏꦁꦕꦶꦤꦶꦥ꧀ꦠꦏꦂꦪꦤꦺ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧒꧘꧇​ ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦢꦂꦧꦺꦲꦏ꧀ꦲꦶꦁꦔꦠꦱꦺꦥꦿꦤꦠꦤ꧀ꦱꦺꦴꦱꦶꦪꦭ꧀​ ꦤꦱꦶꦪꦺꦴꦤꦭ꧀​ ꦭꦤ꧀ꦆꦤ꧀ꦠꦼꦂꦤꦱꦶꦪꦺꦴꦤꦭ꧀​ ꦱꦭꦫꦱ꧀ꦏꦫꦺꦴꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦭꦤ꧀ꦏꦧꦺꦧꦱꦤ꧀ꦏꦧꦺꦧꦱꦤ꧀ꦏꦁꦏꦩꦺꦴꦠ꧀ꦲꦶꦁꦥꦿꦚꦠꦤ꧀ꦲꦶꦏꦶꦧꦶꦱꦏꦤ꧀ꦛꦶꦠꦼꦩꦼꦤ꧀ꦩꦮꦸꦗꦸꦢ꧀꧈​ ꦧꦧ꧀꧇꧒꧙꧇​ 1. ꧋ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦤ꧀ꦢꦸꦮꦺꦤꦶꦏꦸꦮꦗꦶꦧ꧀ꦧꦤ꧀ꦩꦫꦁꦧꦼꦧꦿꦪꦤ꧀​ꦏꦁꦱꦚꦠꦤꦺꦲꦺꦴꦫꦲꦤꦥꦥꦤ꧀ꦭꦶꦪꦏꦁꦧꦶꦱꦢꦢꦶꦥꦥꦤ꧀ꦩꦼꦏꦂꦫꦶꦁꦏꦥꦿꦶꦧꦢꦺꦤ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦧꦺꦧꦱ꧀ꦱꦂꦠꦠꦼꦩꦼꦤ꧀ꦠꦸꦩꦼꦩꦼꦤ꧀꧈​ 2. ꧋ꦱꦗꦿꦺꦴꦤꦶꦁꦔ꧀ꦭꦼꦏ꧀ꦱꦤꦤꦶꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦭꦤ꧀ꦏꦧꦺꦧꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦏꦧꦺꦧꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦤꦺ꧈​ꦱꦧꦼꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦏꦸꦢꦸꦩ꧀ꦧꦔꦸꦤ꧀ꦩꦶꦠꦸꦫꦸꦠ꧀ꦩꦫꦁꦥꦿꦤꦠꦤ꧀ꦏꦁꦱꦭꦫꦱ꧀ꦏꦫꦺꦴꦲꦁꦒꦼꦂꦲꦁꦒꦼꦂ꧈​ꦏꦁꦲꦶꦱꦶꦲꦚ꧀ꦕꦱ꧀ꦭꦤ꧀ꦠꦸꦗꦸꦮꦤ꧀ꦱꦶꦁꦲꦺꦴꦫꦲꦤꦭꦶꦪꦏꦗꦧꦩꦸꦁꦲꦩꦿꦶꦃꦒꦸꦩꦺꦴꦭꦺꦴꦁꦔꦶꦁꦤꦶꦪꦠ꧀ꦔꦸꦒꦼꦩ꧀ꦩꦶꦭꦤ꧀ꦔꦸꦂꦩꦠ꧀ꦠꦶꦏꦤ꧀ꦛꦶꦠꦽꦥ꧀ꦩꦫꦁꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦭꦤ꧀ꦏꦧꦺꦧꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦏꦧꦺꦧꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦲꦸꦮꦺꦴꦁꦭꦶꦪꦤꦺ꧈​ꦏꦁꦒꦺꦴꦩꦸꦗꦸꦢ꧀ꦠꦏꦺꦱꦾꦫꦠ꧀ꦱꦾꦫꦠ꧀ꦏꦁꦲꦢꦶꦭ꧀ꦲꦶꦁꦧꦧ꧀ꦏꦱꦸꦱꦶꦭꦤ꧀​ ꦠꦼꦂꦠꦶꦧ꧀ꦠꦸꦩꦠꦭꦤ꧀ꦏꦠꦼꦤ꧀ꦠꦽꦩ꧀ꦩꦤ꧀ꦤꦶꦁꦲꦸꦩꦸꦩ꧀​ ꦲꦶꦁꦧꦼꦧꦿꦪꦤ꧀ꦏꦁꦢꦺꦩꦺꦴꦏꦿꦠꦶꦱ꧀꧈​ 3. ꧋ꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦭꦤ꧀ꦏꦧꦺꦧꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦏꦧꦺꦧꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦏꦱꦼꦧꦸꦠ꧀꧈​ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦲꦊꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦭꦤ꧀ꦥꦮꦢ꧀ꦢꦤ꧀ꦲꦥꦮꦲꦺ꧈​ꦲꦺꦴꦫꦏꦼꦤꦢꦶꦭꦏ꧀ꦱꦤꦤꦶꦤꦭꦶꦱꦶꦂꦏꦫꦺꦴꦲꦚ꧀ꦕꦱ꧀ꦭꦤ꧀ꦠꦸꦗꦸꦮꦤ꧀ꦱꦂꦠꦮꦼꦮꦠꦺꦴꦤ꧀ꦮꦼꦮꦠꦺꦴꦤ꧀ꦤꦶꦁꦥꦱꦫꦺꦏꦠ꧀ꦠꦤ꧀ꦧꦁꦱꦧꦁꦱ꧉​ ꦧꦧ꧀꧇꧓꧐꧇​ ꧋ꦲꦺꦴꦫꦲꦤꦱꦶꦗꦶꦮꦲꦺꦲꦶꦱꦶꦱꦗꦿꦺꦴꦤꦶꦁꦥꦿꦚꦠꦤ꧀ꦲꦶꦏꦶꦏꦼꦤꦏꦠꦥ꧀ꦱꦶꦂꦩꦺꦤꦺꦃꦲꦶꦏꦭꦺꦴꦝꦁꦔꦤ꧀ꦩꦫꦁꦱꦮꦶꦗꦶꦤꦶꦁꦤꦒꦫ꧈​ꦥꦒꦸꦪꦸꦧ꧀ꦧꦤ꧀​ ꦲꦸꦠꦮꦥꦿꦶꦧꦢꦶ꧈​ꦏꦁꦲꦮꦸꦗꦸꦢ꧀ꦲꦏ꧀ꦱꦸꦥꦪꦲꦺꦴꦭꦺꦃꦲꦸꦠꦮꦩꦸꦫꦶꦃꦲꦏꦺꦲꦤ꧀ꦠꦸꦏ꧀ꦥꦏꦂꦪꦤ꧀ꦲꦥꦮꦲꦺ꧈​ꦲꦸꦠꦮꦔ꧀ꦭꦏꦺꦴꦤ꧀ꦤꦶꦠꦸꦩꦶꦤ꧀ꦢꦏ꧀ꦏꦤ꧀ꦛꦶꦠꦸꦗꦸꦮꦤ꧀ꦔꦿꦸꦱꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦲꦏ꧀ꦭꦤ꧀ꦏꦧꦺꦧꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦏꦧꦺꦧꦱ꧀ꦱꦤ꧀ꦮꦸꦗꦸꦢ꧀ꦲꦥꦮꦲꦺꦏꦁꦏꦥꦕꦏ꧀ꦲꦶꦁꦱꦗꦿꦺꦴꦤꦶꦁꦥꦿꦚꦠꦤ꧀ꦲꦶꦏꦶ꧉​ ---- Kannada ಮಾನವ ಬಾಧ್ಯತೆಗಳ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಪ್ರಕಟನೆ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ ಮಾನವ ಕುಟುಂಬದ ಸಮಸ್ತ ಸದಸ್ಯರ ಸಹಜ ಗೌರವವನ್ನೂ ಸಮಾನವೂ ಅನನ್ಯಹಾರ್ಯವೂ ಆದ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸುವುದು ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಧರ್ಮಶಾಂತತೆಗಳ ತಳಹದಿಯಾಗಿರುವುದರಿಂದಲೂ. ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳಗೆ ತೋರಿಸಲ್ಪಟ್ವ ಉಪೇಕ್ಷೆ ತಿರಸ್ಕಾರಗಳು, ಮಾನವನ ಅಂತಃಕರಣವನ್ನು ದಾರುಣಗೊಳಿಸಿದಂತಹ ಕ್ರೂರಕೃತ್ಯಗಳಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿರುವುದರಿಂದಲೂ, ಮತ್ತು ಯಾವ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯ ಜೀವಿಗಳು ವಾಕ್‌ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ವಿಶ್ವಾಸ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗಳನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವವೋ ಯಾವ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಅಂಜಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಾವಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಿರುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನತೆಯ ಮಹದಾಶಯವೆಂಬುದಾಗಿ ಸಾರಲ್ಪಟ್ಟಿರುವುದೋ ಅಂಥಾ ಪ್ರಪಂಚದಾಗಮನವಾಗಿರುವುದರಿಂದಲೂ. ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳು ಕಾನೂನಿನ ಕಟ್ಟಳೆಯಿಂದ ಸಂರಕ್ಷಿಸಲ್ಪಡಬೇಕಾದರೆ ಮನುಷ್ಯನು ಅವಲಂಬನೆ ಹೊಂದಲು ಒತ್ತಾಯಪಡಿಸಲ್ಪಡದಿದ್ದರೆ, ಕೊನೆಯ ಉಪಾಯವಾಗಿ, ದುಷ್ಪ್ರಭುತ್ವ ಮತ್ತು ಕ್ರೂರತನಗಳನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿ ದಂಗೆಮಾಡುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿರುವುದರಿಂದಲೂ. ಜನಾಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ನೇಹಸಂಬಂಧಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸುವುದು ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುವುದರಿಂದಲೂ. ಯುಕ್ತ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪ್ರಜೆಗಳು ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಮಾನವರ ಮೂಲಾಧಿಕಾರಗಳಲ್ಲಿರುವ ತಮ್ಮ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನೂ ಮನುಷ್ಯ ಜೀವಿಯ ಯೋಗ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಗಾಂಭೀರ್ಯಗಳಲ್ಲಿರುವ ತಮ್ಮ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನೂ ಮತ್ತು ಸ್ತ್ರೀಪುರುಷರ ಸಮಾನ ಹಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿರುವ ತಮ್ಮ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನೂ ಪುನಃ ದೃಢೀಕರಿಸುವುದರಿಂದಲೂ, ಸಾಮಾಜಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಳಸಲೂ, ಗುರುತರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಮೇತ ಜೀವನಮಟ್ಟವನ್ನು ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸಲು ನಿರ್ಧಸಿರುವುದರಿಂದಲೂ. ಸದಸ್ಯರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಯುಕ್ತರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸಹಕಾರದೊಡನೆ, ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗೂ, ಮೂಲ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗಳಿಗೂ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಮನ್ನಣೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸುವುದನ್ನು ಸಾಧಿಸಲೂ, ಅವುಗಳನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನದಲ್ಲಿ ತರಲು ತಾವಾಗಿಯೇ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ ಮಾಡಿರುವುದರಿಂದಲೂ. ಈ ಹಕ್ಕು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗಳ ಸಾಧಾರಣ ತಿಳುವಳಿಕೆಯ ಈ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆಯ ಸಂಪೂರ್ಣಾನುಭವಕ್ಕೆ ಅತಿಮುಖ್ಯವಾಗಿರುವುದರಿಂದಲೂ. “ಈ ನೂತನ ಬಾಧ್ಯತೆಗಳ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಪ್ರಕಟನೆ”ಯನ್ನು ಎಲ್ಲಾ ಜನಗಳಿಗೂ ಎಲ್ಲಾ ಜನಾಂಗಗಳಿಗೂ ಕಾರ್ಯಸಿದ್ಧಿಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಮಾಣವೆಂದೂ, ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ಪ್ರತಿ ವ್ಯಕ್ತಿಯೂ ಸಮಾಜದ ಪ್ರತಿ ಅಂಗವೂ ಈ ಪ್ರಕಟನೆಯನ್ನು ಸದಾ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಬೋಧನೆಯಿಂದಲೂ ಶಿಕ್ಷಣದಿಂದಲೂ ಈ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನೂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗಳನ್ನೂ ಗೌರವಿಸುವುದನ್ನೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸಲೂ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಬೇಕೆಂದೂ ಸದಸ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅವುಗಳ ಆಧಿಪತ್ಯಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಪ್ರಜೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಮತ್ತು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರದ ಪ್ರಗತಿಶೀಲವಾದ ಸಾಧನಗಳಿಂದ ಈ ಹಕ್ಕು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗಳ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವೂ ಸಂದಾಯಕವೂ ಆದ ಅಂಗೀಕಾರವನ್ನೂ ಅನುಷ್ಠಾನವನ್ನೂ ಪಡೆಯಬೇಕೆಂದು ಈಗ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸಭೆಯು ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತದೆ. ನಿಬಂಧನೆ ೧. ಎಲ್ಲಾ ಮಾನವರೂ ಸ್ವತಂತ್ರರಾಗಿಯೇ ಜನಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಗೂ ಘನತೆ ಮತ್ತು ಹಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಸಮಾನರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ವಿವೇಕ ಮತ್ತು ಅಂತಃಕರಣಗಳನ್ನು ಪಡೆದವರಾದ್ದರಿಂದ ಅವರು ಪರಸ್ಪರ ಸಹೋದರ ಭಾವದಿಂದ ವರ್ತಿಸಬೇಕು. ನಿಬಂಧನೆ ೨. ಜಾತಿ, ವರ್ಣ, ಸ್ತ್ರೀಪುರುಷ ಭೇದ, ಭಾಷೆ, ಧರ್ಮ, ರಾಜಕೀಯಾಭಿಪ್ರಾಯ ಅಥವಾ ಅನ್ಯಾಭಿಪ್ರಾಯ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮೂಲ ಅಥವಾ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮೂಲ, ಆಸ್ತಿ, ಹುಟ್ಟು ಅಥವಾ ಇತರ ಪದವಿಯಂಥವುಗಳ ಯಾವ ರೀತಿಯ ಭೇದಭಾವವಿಲ್ಲದೆ, ಈ ಪ್ರಕಟನೆಯಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗೂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗಳಿಗೂ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಹಕ್ಕುಂಟು. ಇದಲ್ಲದೆ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಅಥವಾ ದೇಶದ ರಾಜಕೀಯ ಇಲ್ಲವೇ ನ್ಯಾಯಾಧಿಪತ್ಯದ ಅಥವಾ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಥಿತಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಯಾವ ತಾರತಮ್ಯವನ್ನೂ ಮಾಡಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ರಾಷ್ಟ್ರವು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿರಲಿ, ಅಧೀನವಾದುದಾಗಿರಲಿ, ಪರತಂತ್ರವಾಗಿರಲಿ, ಅಥವಾ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಬೇರಾವ ಕಟ್ಟಿನಲ್ಲಾಗಿರಲಿ. ನಿಬಂಧನೆ ೩. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಜೀವನದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಮತ್ತು ಆತ್ಮಸಂರಕ್ಷೆಯ ಹಕ್ಕುಂಟು. ನಿಬಂಧನೆ ೪. ಗುಲಾಮಗಿರಿಯಲ್ಲಾಗಲಿ, ದಾಸತ್ವದಲ್ಲಾಗಲಿ ಯಾವನನ್ನೂ ಇರಿಸಲಾಗದು. ಗುಲಾಮತನ ಹಾಗೂ ವ್ಯಾಪಾರಗಳು ಅವುಗಳ ಎಲ್ಲಾ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿಯೂ ನಿಷೇಧಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ನಿಬಂಧನೆ ೫. ಯಾತನೆಯಾಗಲೀ, ಕಠಿಣವೂ ಅಮಾನುಷವೂ ಅಥವಾ ಅಪಮಾನಕರವೂ ಆದ ವರ್ತನೆಗಾಗಲಿ ಶಿಕ್ಷೆಗಾಗಲಿ ಯಾವನನ್ನೂ ಗುರಿಪಡಿಸಲಾಗದು. ನಿಬಂಧನೆ ೬. ಎಲ್ಲೆಡೆಯಲ್ಲಿಯೂ ನ್ಯಾಯದ ಸಮಕ್ಷಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ತಾನೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯೆಂದು ಗಣಿಸಲ್ಪಡುವ ಹಕ್ಕುಂಟು. ನಿಬಂಧನೆ ೭. ಕಾಯಿದೆಯ ಸಮಕ್ಷಮದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು ಮತ್ತು ಕಾಯಿದೆಯಿಂದ ಸಮಾನಸಂರಕ್ಷಣೆ ಪಡೆಯಲು ಯಾವ ಭೇದಭಾವವೂ ಇಲ್ಲದೆ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಬಾಧ್ಯತೆಯುಂಟು. ಈ ಪ್ರಕಟನೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸುವ ಯಾವುದೇ ವಿವೇಚನೆಗೆ ವಿರೋಧವಾಗಿಯೂ ಇಂಥ ವಿವೇಚನೆಯ ಯಾವ ಪ್ರಕಟಣೆಗೆ ವಿರೋಧವಾಗಿಯೂ ಸಮಾನಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಬಾಧ್ಯತೆಯುಂಟು. ನಿಬಂಧನೆ ೮. ಶಾಸನದಿಂದಾಗಲಿ ಕಾನೂನಿನಿಂದಾಗಲಿ, ತನಗೆ ಕೊಡಲ್ಪಟ್ಟ ಮೂಲಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸುವ ಕೃತ್ಯಗಳಿಗೆ ಯೋಗ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನ್ಯಾಯ ಸಭೆಗಳಿಂದ ಫಲದಾಯಕವಾದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಮಾಡಿಸುವ ಹಕ್ಕು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಉಂಟು. ನಿಬಂಧನೆ ೯. ಮನಬಂದಂತೆ ಯಾವನನ್ನು ಬಂಧಿಸಲೂ, ಸೆರೆ ಅಥವಾ ಗಡಿಪಾರಿಗೆ ಒಳಪಡಿಸುವಹಾಗಿಲ್ಲ. ನಿಬಂಧನೆ ೧೦. ತನ್ನ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಉಪಕೃತಿಗಳನ್ನೂ ಮತ್ತು ಯಾವುದಾದರೂ ತನ್ನ ಮೇಲೆ ಆರೋಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ದೋಷಾತ್ಮಕವಾದ ತಪ್ಪನ್ನೂ ನಿರ್ಣೈಸುವುದರಲ್ಲಿ ಸ್ವತಂತ್ರವೂ ನಿಷ್ಪಕ್ಷಪಾತವೂ ಆದ ನ್ಯಾಯಸಭೆಯಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಮತೆಯೊಡನೆ ಅನುಸಂಧಾನಗೊಳ್ಳಲು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಬಾಧ್ಯತೆಯುಂಟು. ನಿಬಂಧನೆ ೧೧ (೧) ಶಿಕ್ಷಾರ್ಹವಾದ ಅಪರಾಧವನ್ನು ಹೊರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಬಹಿರಂಗ ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಿದ್ದ ಎಲ್ಲಾ ಜಾಮೀನುಗಳನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಕಾನೂನಿಗನುಸಾರವಾಗಿ ದ್ರೋಹಿಯೆಂದು ತೀರ್ಪಾಗುವವರೆಗೂ ತಾನು ನಿರಪರಾಧಿಯೆಂದು ಭಾವಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಕ್ಕುಂಟು. (೨) ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ತಂದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಾರ್ಹವಾದ ದ್ರೋಹವಾಗಿ ರೂಪಿಸಿರದ ಯಾವುದೋ ಕೃತ್ಯದ ಅಥವಾ ಉಪೇಕ್ಷೆಯಕಾರಣದಿಂದ ಯಾವನನ್ನೂ ರಾಷ್ಚೀಯ ಅಥವಾ ಅಂತರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನಿನ ಕೆಳಗೆ ಶಿಕ್ಷಾರ್ಹವಾದ ಅಪರಾಧವನ್ನು ಮಾಡಿದ ದೋಷಿಯೆಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗದು. ಶಿಕ್ಷಾರ್ಹವಾದ ದ್ರೋಹವನ್ನು ಮಾಡಿದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಯುಕ್ತವಾದ ದಂಡಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ದಂಡವನ್ನು ಹೊರಿಸಲಾಗದು. ನಿಬಂಧನೆ ೧೨. ಯಾವನನ್ನೂ ಅವನ ರಹಸ್ಯ, ಕುಟುಂಬ, ಮನೆಯ ವ್ಯವಹಾರ ಮತ್ತು ಕೀರ್ತಿ ಗೌರವಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಅನ್ಯರು ಇಚ್ಛಾನುಸಾರವಾಗಿ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ವಹಿಸುವ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಗುರಿಪಡಿಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಇಂತಹ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಗಳಿಗೆ ಅಥವಾ ಹಲ್ಲೆಗಳಗೆ ವಿರೋಧವಾಗಿ ಕಾನೂನಿನಿಂದ ಸಂರಕ್ಷಣೆ ಹೊಂದುವ ಹಕ್ಕು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಉಂಟು. ನಿಬಂಧನೆ ೧೩. (೧) ಪ್ರತಿಸಂಸ್ಥಾನದ ಗಡಿಯೊಳಗೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಸಂಚರಿಸಲೂ, ನಿವಸಿಸಲೂ ಹಕ್ಕುಂಟು. (೨) ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ತನ್ನ ಅಥವಾ ಅನ್ಯ ದೇಶಗಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಲೂ ಮರಳಿ ತನ್ನ ದೇಶಕ್ಕೆ ಬರಲೂ ಹಕ್ಕುಂಟು. ನಿಬಂಧನೆ ೧೪. (೧) ಉಪದ್ರವದ ದೆಸೆಯಿಂದ ಬೇರೆ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆಶ್ರಯವನ್ನು ಅನ್ಟೇಷಿಸಲೂ ಅನುಭೋಗಿಸಲೂ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಹಕ್ಕುಂಟು. (೨) ರಾಜಕೀಯೇತರ ದ್ರೋಹಗಳಿಂದಾಗಲಿ, ಯುಕ್ತರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಉದ್ದೇಶ ಮತ್ತು ಸೂತ್ರಗಳಿಗೆ ವಿರುದ್ದವಾದ ಕೃತ್ಯಗಳಿಂದಾಗಲಿ, ಯಥಾರ್ಧವಾಗಿ ಉದ್ಬವಿಸುವ ವ್ಯಾಜ್ಯಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಈ ಹಕ್ಕನ್ನು ಆಶಿಸಲಾಗದು. ನಿಬಂಧನೆ ೧೫. (೧) ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತೆಗೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಹಕ್ಕುಂಟು. (೨) ಇಚ್ಛಾನುಸಾರವಾಗಿ ಯಾವನನ್ನೂ ಅವನ ಜಾತೀಯತೆಯಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಲಾಗದು. ಹಾಗೂ ಅವನ ಜನಾಂಗವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವ ಹಕ್ಕನ್ನೂ ಅಲ್ಲಗಳೆಯಲಾಗದು. ನಿಬಂಧನೆ ೧೬. (೧) ಜಾತಿ ಜನಾಂಗ ಅಥವಾ ಮತದ ಯಾವ ಕಟ್ಟಳೆಯೂ ಇಲ್ಲದೆ ವಯಸ್ಕರಾದ ಸ್ತ್ರೀಪುರುಷರು ಲಗ್ನವಾಗಲೂ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಸ್ಠಾಪಿಸಲೂ, ಹಕ್ಕನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ವಿವಾಹಕ್ಕೆ ಹೇಳಿದಂತೆಯೇ ವಿವಾಹ ಸಮಯದಲ್ಲಿಯೂ ಅದರ ವಿಚ್ಛಿನ್ನತೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಅವರು ಸಮಾನ ಹಕ್ಕನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. (೨) ವಿವಾಹವಾಗಲಿರುವ ವಧೂವರರ ಸ್ವತಂತ್ರ ಹಾಗೂ ಸಂಪೂರ್ಣ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಿಂದಲೇ ವಿವಾಹವನ್ನು ಕೈಕೊಳ್ಳಲಾಗುವುದು. (೩) ಕುಟುಂಬವು ಸಮಾಜದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಹಾಗೂ ಮೂಲಸಂಘಮಾನವಾಗಿದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಸಮಾಜದಿಂದಲೂ, ಸಂಸ್ಥಾನದಿಂದಲೂ, ಸಂರಕ್ಷಣೆಪಡೆಯಲು ಹಕ್ಕುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ನಿಬಂಧನೆ ೧೭. (೧) ಏಕಾಗಿಯಾಗಿಯೂ ಇತರರೊಡಗೂಡಿಯೂ ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಹಕ್ಕು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಉಂಟು. (೨) ಇಚ್ಛಾನುಸಾರವಾಗಿ ಯಾವನನ್ನೂ ಅವನ ಆಸ್ತಿಯಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಲಾಗದು. ನಿಬಂಧನೆ ೧೮. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಭಾವನೆಯ ಅಂತಃಕರಣದ ಹಾಗೂ ಮತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗಳಿಗೆ ಬಾಧ್ಯತೆಯುಂಟು. ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿಯೂ ಇಲ್ಲವೆ ಇತರರೊಡಗೂಡಿಯೂ ತನ್ನ ಮತವನ್ನಾಗಲಿ, ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನಾಗಲಿ, ಬದಲಾಯಿಸುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನೂ, ಬಹಿರಂಗವಾಗಿಯೂ ಗೋಪ್ಯವಾಗಿಯೂ ತನ್ನ ಮತವನ್ನಾಗಲಿ ವಿಶ್ವಾಸವನ್ನಾಗಲಿ ಬೋಧಿಸುವ, ರೂಢಿಸುವ, ಆರಾಧಿಸುವ, ಆಚರಿಸುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನೂ ಈ ಹಕ್ಕು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ನಿಬಂಧನೆ ೧೯. ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಡುವ, ಉಚ್ಚಾರಣೆಗೈವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗಳ ಬಾಧ್ಯತೆಯುಂಟು. ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆ ವಹಿಸದಂತೆ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರವನ್ನೂ ಸರಹದ್ದುಗಳ ಲಕ್ಷ್ಯವಿಲ್ಲದೆಯೂ ಯಾವ ಮುಖಾಂತರವಾಗಿಯೂ ವರ್ತಮಾನವನ್ನೂ ಭಾವನೆಗಳನ್ನೂ ಅನ್ವೇಷಣಗೈವ, ಸ್ವೀಕರಿಸುವ, ತಿಳಯಪಡಿಸುವ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನೂ ಈ ಬಾಧ್ಯತೆ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ನಿಬಂಧನೆ ೨೦. (೧) ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಶಾಂತಿಯಿಂದ ಸಭೆ ಸೇರಲು ಸಂಘಟಿಸಲೂ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಹಕ್ಕುಂಟು. (೨) ಇಂಥದೇ ಕೂಟಕ್ಕೆ ಸೇರಿರೆಂದು ಯಾವನನ್ನೂ ಒತ್ತಾಯಪಡಿಸಲಾಗದು. ನಿಬಂಧನೆ ೨೧. (೧) ತನ್ನ ದೇಶದ ಆಡಳಿತೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ಅಥವಾ ಒಮ್ಮತದಿಂದ ಆರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯ ಮುಖಾಂತರ ಭಾಗವಹಿಸಲು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಹಕ್ಕುಂಟು. (೨) ತನ್ನ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಮನಾಗಿ ಸಹಕರಿಸುವ ಹಕ್ಕು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಉಂಟು. (೩) ಜನಗಳ ಇಚ್ಛೆಯೇ ಸರಕಾರದ ಅಧಿಕಾರದ ತಳಹದಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ಏರ್ಪಡುವ ಸತ್ಯಾತ್ಮಕವಾದ, ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿಯೂ ಸಮಾನವಾಗಿಯೂ ಮತದಾನಮಾಡಲಿರುವ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಇಚ್ಛೆಯನ್ನು ತಿಳಿಯಪಡಿಸಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಗೋಪ್ಯವಾಗಿ ಮತದಾನಮಾಡುವ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಅಥವಾ ಸದೃಶವಾದ ಇಚ್ಚಾನುಸಾರವಾಗಿ ಮತದಾನಮಾಡುವ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಇದು ಜರುಗಿಸಲ್ಪಡುವುದು. ನಿಬಂಧನೆ ೨೨. ಸಮಾಜದ ಸದಸ್ಯನಾದುದರಿಂದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಭದ್ರತೆಗೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಹಕ್ಕುಂಟು. ಮತ್ತು ತನ್ನ ಗೌರವಕ್ಕೂ ತನ್ನ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ನೈಸರ್ಗಿಕಾಭಿವೃದ್ದಿಗೂ ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾದ ಆರ್ಥಿಕ, ಸಾಮಾಜಿಕ, ಹಾಗೂ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಯತ್ನದ ಮೂಲಕವೂ, ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಹಕಾರದ ಮೂಲಕವೂ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿರಾಷ್ಟ್ರದ ವ್ಯವಸ್ಧೆ ಮತ್ತು ಆದಾಯಗಳಿಗನುಗುಣವಾಗಿಯೂ ಆನುಭವಿಸುವ ಬಾಧ್ಯತೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಉಂಟು. ನಿಬಂಧನೆ ೨೩. (೧) ದುಡಿಯಲೂ, ನೌಕರಿಯನ್ನು ಇಚ್ಛಾನುಸಾರವಾಗಿ ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲೂ. ದುಡಿಮೆಗೆ ಯೋಗ್ಯವಾದ ಹಾಗೂ ಅನುಕೂಲವಾದ ಕರಾರುಗಳಿಗೂ, ನಿರುದ್ಯೋಗದಿಂದ ಸಂರಕ್ಷಸಿಕೊಳ್ಳಲೂ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಹಕ್ಕುಂಟು. (೨) ಯಾವ ತಾರತಮ್ಯವಿಲ್ಲದೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಸಮಾನ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಸಮಾನ ಸಂಬಳ ಪಡೆಯುವ ಹಕ್ಕುಂಟು. (೩) ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಕೆಲಸಗಾರನಿಗೂ ಉಚಿತವೂ ಲಾಭದಾಯಕವೂ ಆದ ಪ್ರತಿಫಲಕ್ಕೂ, ತನಗೂ ತನ್ನ ಕುಟುಂಬಕ್ಕು ವಿಮೆಕೊಳ್ಳಲು, ಮಾನವ ಗೌರವಾರ್ಹವಾದ ಜೀವನಕ್ಕೂ, ಅಗತ್ಯವಿದ್ದಲ್ಲಿ ಇತರ ಸಮಾಜ ಸಂರಕ್ಷೆಗಳಿಂದ ಪುರವಣಿ ಪಡೆಯಲೂ ಹಕ್ಕುಂಟು. (೪) ತನ್ನ ಸ್ವಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ವಾಣಿಜ್ಯ ಕೂಟಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸುವ ಹಾಗೂ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಕ್ಕು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಉಂಟು. ನಿಬಂಧನೆ ೨೪. ವಿರಾಮ ವಿಶ್ರಾಂತಿಗಳಿಗೂ ಉಚಿತಪರಿಮಿತಿಯುಳ್ಳ ಔದ್ಯೋಗಿಕ ಸಮಯಕ್ಕೂ ವೇತನ ಸಮೇತವಾದ ಕಾಲಕಾಲದ ರಜೆಗಳಿಗೂ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಹಕ್ಕುಂಟು. ನಿಬಂಧನೆ ೨೫. (೧) ಅನ್ನ ವಸ್ತ್ರ, ವಸತಿ ಮತ್ತು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಜತನ ಸಮೇತನಾಗಿ ತನ್ನ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಕುಟುಂಬದ ಕ್ಷೇಮಾರೋಗ್ಯಗಳಿಗೆ ಉಚಿತವಾದ ಜೀವನ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಪಡೆಯಲೂ, ಅಗತ್ಯವಾದ ಸಮಾಜ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಲೂ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಹಕ್ಕುಂಟು; ಮತ್ತು ನಿರುದ್ಯೋಗ, ಕಾಯಿಲೆ, ದೌರ್ಬಲ್ಯ, ವೈಧವ್ಯ, ಮುಪ್ಪುಗಳ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅಥವಾ ತನ್ನ ವಶವಲ್ಲದಿರುವ ಇತರ ಉಪಜೀವನದ ಅಭಾವ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿಯೂ ರಕ್ಷಣೆ ಹೊಂದಲು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಹಕ್ಕುಂಟು. (೨) ಬಾಣಂತಿತನ, ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಯ ಇವೆರಡೂ ವಿಶೇಷ ಪರಾಂಬರಿಕೆ ಮತ್ತು ನೆರವುಗಳಗೆ ಬಾಧ್ಯತೆ ಪಡೆದಿವೆ. ವಿವಾಹ ಸಂಬಂಧದಿಂದ ಅಥವಾ ಅನ್ಯ ರೀತ್ಯಾ ಜನಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ಮಕ್ಕಳು ಒಂದೇ ತೆರನಾದ ಸಮಾಜ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸುವವು. ನಿಬಂಧನೆ ೨೬. (೧) ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಹಕ್ಕುಂಟು ಶಿಕ್ಷಣವು ಕೊನೆಯ ಪಕ್ಷ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಹಾಗೂ ಮೂಲ ದರ್ಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಾರ್ಥವಾಗಿರಬೇಕು. ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿರಬೇಕು. ಶಿಲ್ಪ ಶಿಕ್ಷಣ ಹಾಗೂ ವೃತ್ತಿಶಿಕ್ಷಣಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒದಗಿಸಲಾಗುವುವು. ಮತ್ತು ಉಚ್ಚ ಶಿಕ್ಷಣವು ಯೋಗ್ಯತೆಯ ಮೇಲೆ ಸರ್ವರಿಗೂ ಸಮಾನವಾಗಿ ದೊರೆಯಲಾಗುವುದು. (೨) ಮಾನವ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಬೆಳವಣಿಗೆಯತ್ತಲೂ, ಮಾನವನ ಹಕ್ಕುಗಳಿಗೂ ಮೂಲ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗಳಿಗೂ ಇರುವ ಮನ್ನಣೆಯನ್ನು ಬಲಗೊಳಿಸಲೂ, ಶಿಕ್ಷಣವು ಚಲಾಯಿಸಲಾಗುವುದು. ಎಲ್ಲಾ ಜನಾಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಜಾತೀಯ ಅಥವಾ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇದು ತಿಳುವಳಿಕೆಯನ್ನು ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯನ್ನೂ ಮೈತ್ರಿಯನ್ನೂ ವೃದ್ಧಿಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಶಾಂತಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಸಂಯುಕ್ತ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಕಾರ್ಯಕಲಾಪಗಳನ್ನು ವರ್ಧಿಸುತ್ತದೆ. (೩) ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಯಾವ ರೀತಿಯ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಕೊಡಬಹುದೋ ಆದನ್ನು ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಮಾತಾಪಿತೃಗಳಿಗೆ ಆದ್ಯಾಧಿಕಾರವುಂಟು. ನಿಬಂಧನೆ ೨೭. (೧) ಇಚ್ಛಾನುಸಾರವಾಗಿ ಜನಾಂಗದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಪಾಲುಗೊಳ್ಳಲು, ಕಲೆಗಳನ್ನನುಭವಿಸಲೂ, ವೈಜ್ನಾನಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಅದರ ಫಲಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಪಾಲುಗೊಳ್ಳಲು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಹಕ್ಕುಂಟು.. (೨) ತನ್ನ ಕರ್ತೃತ್ವದಲ್ಲಿಯಾದ ಯಾವುದೇ ವೈಜ್ಞೌನಿಕ, ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಥವಾ ಕಲಾಕೌಶಲ ಗ್ರಂಥದಿಂದ ಫಲಿಸುವ ನೈತಿಕ ಹಾಗೂ ಭೌತಿಕ ಅದಾಯಗಳನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುವ ಹಕ್ಕು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಉಂಟು. ನಿಬಂಧನೆ ೨೮. ಈ ಪ್ರಕಟನೆಯಲ್ಲಿ ಸೂಚಿತವಾದ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗಳನ್ನೂ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅನುಭವಿಸ ಬಹುದಾದಂಥ ಸಾಮಾಜಿಕವೂ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯವೂ ಆದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಬಾಧ್ಯತೆಯುಂಟು. ನಿಬಂಧನೆ ೨೯. (೧) ಕೇವಲ ಯಾವ ಕರ್ತವ್ಯಗಳಿಂದ ತನ್ನ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವದ ನಿರಾತಂಕವೂ, ಸಂಪೂರ್ಣವೂ, ಆದ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವೋ ಅಂತಹ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಲೋಸುಗ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನಿಗೂ ಬಾಧ್ಯತೆಯುಂಟು. (೨) ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಇತರರ ಹಕ್ಕು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗಳಿಗೆ ಸಲ್ಲತಕ್ಕ ಅಂಗೀಕಾರ ಮತ್ತು ಮನ್ನಣೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲೋಸುಗವೂ, ಸದಾಚಾರದ ಯಥಾರ್ಥ ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲೂ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಶಿಸ್ತು ಹಾಗೂ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಯೋಗಕ್ಷೇಮಗಳನ್ನು ಹೊಂದಲೂ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬನೂ ತನ್ನ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನೂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗಳನ್ನೂ ಚಲಾಯಿಸುವಾಗ ಕೇವಲ ಕಾನೂನಿನಿಂದ ನಿಶ್ಚಿತವಾದಂಥ ಕಟ್ಟಳೆಗಳಿಗೆ ಅಧೀನನಾಗಿರಬೇಕು. (೩) ಸಂಯುಕ್ತ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗೂ ತತ್ವಗಳಿಗೂ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಯಾವ ವಿಷಯದಲ್ಲಿಯೂ ಈ ಹಕ್ಕುಗಳೂ ಈ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗಳೂ ಪ್ರಯೋಗಿಸಲ್ಪಡಲಾರವು. ನಿಬಂಧನೆ ೩೦. ಯಾವ ಪ್ರಾಂತಕ್ಕಾಗಿಯೋ ಸಂಘಕ್ಕಾಗಿಯೋ ವ್ಯಕ್ತಿಗಾಗಿಯೋ ಎಂಬುದಾಗಿಯೂ, ಯಾವುದೋ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರಲೆಂಬುದಾಗಿಯೂ, ಅಥವಾ ಇದರಲ್ಲಿರುವ ಯಾವುದಾದರೂ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನೂ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಗಳನ್ನೂ ನಾಶಗೊಳಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿರುವ ಯಾವುದೋ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮಾಡಲೆಂಬುದಾಗಿಯೂ ಈ ಪ್ರಕಟನೆಯಲ್ಲಿರುವ ಯಾವ ವಿಷಯವನ್ನೂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಾರದು. ---- Khmer, Central សេចក្ដីប្រកាសជាសកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្ស អនុម័តនិងប្រកាសដោយសេចក្ដីសម្រេចចិត្ដនៃមហាសន្និបាតលេខ ២១៧ A (III) នៅថ្ងៃទី ១០ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៤៨ បុព្វកថា ដោយយល់ឃើញថា ការទទួលស្គាល់សេចក្ដីថ្លៃថ្នូរជាប់ពីកំណើត និងសិទ្ធិស្មើភាពគ្នា និងសិទ្ធិមិនអាច លក់ ដូរ ផ្ទេរ ឬដកហូតបានរបស់សមាជិកទាំងអស់នៃគ្រួសារមនុស្ស គឺជាគ្រឹះនៃសេរីភាព យុត្ដិធម៌ និងសន្ដិភាពក្នុងពិភពលោក។ ដោយយល់ឃើញថា ការមិនទទួលស្គាល់ និងការប្រមាថមើលងាយសិទ្ធិមនុស្ស នាំឱ្យមានអំពើ ព្រៃផ្សៃសាហាវយង់ឃ្នង ធ្វើឱ្យក្ដៅក្រហាយដល់សតិសម្បជញ្ញៈមនុស្សជាតិ និងថា ការឈានដល់ពិភពលោកមួយ ដែលមនុស្សទាំងឡាយមានសេរីភាពក្នុងការនិយាយស្ដី និងជំនឿ និងភាពរួចផុតពីការភ័យ ខ្លាច និងទុគ៌តភាព ត្រូវបានប្រកាសថាជាសេចក្ដីប្រាថ្នាដ៏ខ្ពស់បំផុតរបស់មនុស្សទូទៅ។ ដោយយល់ឃើញថា ជាការចាំបាច់ ដែលសិទ្ធិមនុស្សត្រូវតែបានការពារដោយនីតិរដ្ឋ ដើម្បីជៀសវាងកុំឱ្យមនុស្សបង្ខំចិត្ដជាចុងក្រោយបង្អស់ បះបោរប្រឆាំងទល់នឹងអំណាចផ្ដាច់ការ និងការគាបសង្កត់។ ដោយយល់ឃើញថា ជាការចាំបាច់ ដែលត្រូវលើកស្ទួយការពង្រីកទំនាក់ទំនងជាមិត្ដភាព រវាង ប្រជាជាតិនានា។ ដោយយល់ឃើញថា ប្រជាជាតិទាំងឡាយនៃសហប្រជាជាតិ បានប្រកាសបញ្ជាក់សារជាថ្មីក្នុង ធម្មនុញ្ញសហប្រជាជាតិ នូវជំនឿរបស់ខ្លួនទៅលើសិទ្ធិមូលដ្ឋាននៃមនុស្ស លើសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ លើតម្លៃរបស់ មនុស្ស និងលើសមភាពនៃសិទ្ធិរវាងបុរសនិងស្ដ្រី ហើយប្ដេជ្ញាលើកស្ទួយវឌ្ឍនភាពសង្គម និងកម្រិតជីវភាពរស់នៅឱ្យកាន់តែប្រសើរឡើង ក្នុងសេរីភាពកាន់តែទូលំទូលាយ។ ដោយយល់ឃើញថា ដោយសហប្រតិបត្ដិការជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិ រដ្ឋជាសមាជិកទាំងអស់សន្យាធ្វើឱ្យមានការគោរពជាសកល និងការប្រតិបត្ដិនូវសិទ្ធិ និងសេរីភាពមូលដ្ឋាន។ ដោយយល់ឃើញថា ការយល់ដូចគ្នាមួយអំពីសិទ្ធិនិងសេរីភាពទាំងនេះ មានសារសំខាន់បំផុត ដើម្បីបំពេញនូវការសន្យាខាងលើ។ អាស្រ័យហេតុនេះ មហាសន្និបាតប្រកាសថា ៖ សេចក្ដីប្រកាសជាសកលស្ដីពីសិទ្ធិមនុស្សនេះ ជាឧត្ដមគតិរួមដែលប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់ៗប្រទេស និង ប្រជាជាតិទាំងអស់ត្រូវធ្វើឱ្យបានសម្រេច ដើម្បីឱ្យបុគ្គលគ្រប់ៗរូប និងអង្គការសង្គមទាំងអស់ ដោយ រក្សាខ្ជាប់ជានិច្ចក្នុងស្មារតីរបស់ខ្លួន នូវសេចក្ដីប្រកាសនេះ ខិតខំប្រឹងប្រែងបណ្ដុះបណ្ដាលការគោរពសិទ្ធិ និងសេរីភាពទាំងនេះ តាមរយៈការបង្រៀននិងការអប់រំ ហើយនិងខំប្រឹង ប្រែងធានាឱ្យមានការទទួល ស្គាល់ និងការអនុវត្ដជាសកល និងដោយស័ក្ដិសិទ្ធិ នូវសិទ្ធិនិងសេរីភាព ដោយវិធានការជាតិ និងអន្ដរជាតិ ដែលមានលក្ខណៈរីកចម្រើនជាលំដាប់ ទាំងក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋនៃរដ្ឋសមាជិក ទាំងក្នុងចំណោម ប្រជាពលរដ្ឋ ដែនដីដែលស្ថិតនៅក្រោមដែនសមត្ថកិច្ចនៃរដ្ឋទាំងនោះ។ មាត្រា ១ មនុស្សទាំងអស់ កើតមកមានសេរីភាព និងសមភាព ក្នុងផ្នែកសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរនិងសិទ្ធិ។ មនុស្ស មានវិចារណញ្ញាណនិងសតិសម្បជញ្ញៈជាប់ពីកំណើត ហើយគប្បីប្រព្រឹត្ដចំពោះគ្នាទៅវិញទៅមកក្នុងស្មារតីភាតរភាពជាបងប្អូន។ មាត្រា ២ មនុស្សម្នាក់ៗ អាចប្រើប្រាស់សិទ្ធិនិងសេរីភាពទាំងអស់ ដែលមានចែងក្នុងសេចក្ដីប្រកាសនេះ ដោយគ្មានការប្រកាន់បែងចែកបែបណាមួយ មានជាអាទិ៍ ពូជសាសន៍ ពណ៌សម្បុរ ភេទ ភាសា សាសនា មតិនយោបាយ ឬមតិផ្សេងៗទៀត ដើមកំណើតជាតិ ឬសង្គម ទ្រព្យសម្បត្ដិ កំណើត ឬស្ថានភាព ដទៃៗទៀតឡើយ។ លើសពីនេះ មិនត្រូវធ្វើការប្រកាន់បែងចែកណាមួយ ដោយសំអាងទៅលើឋានៈខាងនយោបាយ ខាងដែនសមត្ថកិច្ច ឬខាងអន្ដរជាតិរបស់ប្រទេស ឬដែនដីដែលបុគ្គលណាម្នាក់រស់នៅ ទោះបីជាប្រទេស ឬដែនដីនោះឯករាជ្យក្ដី ស្ថិតក្រោមអាណាព្យាបាលក្ដី ឬគ្មានស្វ័យគ្រប់គ្រងក្ដី ឬស្ថិតក្រោមការដាក់ កម្រិតផ្សេងទៀតណាមួយ ដល់អធិបតេយ្យភាពក្ដី។ មាត្រា ៣ បុគ្គលម្នាក់ៗ មានសិទ្ធិរស់រានមានជីវិត សេរីភាព និងសន្ដិសុខផ្ទាល់ខ្លួន។ មាត្រា ៤ គ្មានជនណាម្នាក់ ត្រូវស្ថិតក្នុងទាសភាព ឬស្ថិតក្នុងភាពជាអ្នកបម្រើដាច់ថ្លៃឡើយ។ ទាសភាព និងទាសពាណិជ្ជកម្ម តាមគ្រប់ទម្រង់ទាំងអស់ ត្រូវហាមឃាត់។ មាត្រា ៥ គ្មានជនណាម្នាក់ ត្រូវទទួលទារុណកម្ម ឬការប្រព្រឹត្ដិមកលើខ្លួន ឬទណ្ឌកម្មឃោរឃៅ អមនុស្សធម៌ ឬបន្ថោកបន្ទាបបានឡើយ។ មាត្រា ៦ ជនគ្រប់រូប មានសិទ្ធិឱ្យគេទទួលស្គាល់បុគ្គលិកលក្ខណៈគតិយុត្ដរបស់ខ្លួន នៅគ្រប់ទីកន្លែង។ មាត្រា ៧ ជនគ្រប់រូប មានសិទ្ធិស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ និងមានសិទ្ធិទទួលការការពារពីច្បាប់ស្មើៗគ្នា ដោយគ្មានការរើសអើង។ មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិទទួលការការពារស្មើៗគ្នា ប្រឆាំងនឹងការរើសអើងណា ដែលរំលោភលើសេចក្ដីប្រកាសនេះ ព្រមទាំងប្រឆាំងនឹងការញុះញង់ ឱ្យមានការរើសអើង។ មាត្រា ៨ មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិរកដំណោះស្រាយស័ក្ដិសិទ្ធិមួយនៅចំពោះមុខសាលាជំរះក្ដីជាតិ ដែលមានសមត្ថកិច្ចចំពោះអំពើទាំងឡាយណាដែលរំលោភសិទ្ធិមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន ដែលត្រូវបានទទួលស្គាល់ ដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឬដោយច្បាប់។ មាត្រា ៩ គ្មានជនណាម្នាក់ ត្រូវបានចាប់ខ្លួន ឃុំខ្លួន ឬនិរទេសខ្លួន តាមអំពើចិត្ដឡើយ។ មាត្រា ១០ មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិស្មើគ្នាពេញលេញ សុំឱ្យតុលាការឯករាជ្យនិងមិនលំអៀង ពិនិត្យរឿងក្ដីរបស់ខ្លួនជាសាធារណៈ និងដោយសមធម៌ ដើម្បីសម្រេចលើសិទ្ធិនិងកាតព្វកិច្ច និងលើភាពសមហេតុផលនៃការចោទប្រកាន់ទាំងឡាយខាងបទព្រហ្មទណ្ឌមកលើខ្លួន។ មាត្រា ១១ ១. ជនណាដែលជាប់ចោទពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ ត្រូវសន្មតជាជនគ្មានទោស រហូតដល់ពិរុទ្ធភាព ត្រូវបានរកឃើញ នៅក្នុងសវនាការជាសាធារណៈ ដែលមានការធានាចាំបាច់ ដើម្បីឱ្យជននោះការពារខ្លួន។ ២. គ្មានជនណាម្នាក់ ត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ ដោយអំពើ ឬការខកខានមិនបានធ្វើ បើអំពើ ឬការខកខាននេះ មិនបានចែងក្នុងច្បាប់ជាតិ ឬអន្ដរជាតិ ថាជាបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌនៅពេលធ្វើអំពើ ឬមានការខកខាននេះ។ ដូចគ្នានេះដែរ មិនត្រូវមានការផ្ដន្ទាទោសឱ្យធ្ងន់ជាងទោសដែលបានកំណត់ឱ្យអនុវត្ដក្នុងអំឡុងពេលដែលបទល្មើសបានកើតឡើងឡើយ។ មាត្រា ១២ គ្មានមនុស្សណាម្នាក់ ត្រូវរងការរំលោភជ្រៀតជ្រែកតាមអំពើចិត្ដក្នុងជីវិតឯកជន គ្រួសារ ទីលំនៅ ឬការឆ្លើយឆ្លង ឬការធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់កិត្ដិយស និងកេរ្ដិ៍ឈ្មោះរបស់ខ្លួនបានឡើយ។ ជនគ្រប់រូប មានសិទ្ធិទទួលការការពារពីច្បាប់ប្រឆាំងនឹងការជ្រៀតជ្រែក ឬការប៉ះពាល់បែបនេះ។ មាត្រា ១៣ ១. មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិធ្វើដំណើរដោយសេរី និងមានសិទ្ធិជ្រើសរើសនិវេសនដ្ឋានក្នុងរដ្ឋមួយ។ ២. មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិចាកចេញពីប្រទេសណាមួយ រួមទាំងប្រទេសរបស់ខ្លួនផង និងមានសិទ្ធិវិលត្រឡប់មកប្រទេសរបស់ខ្លួនវិញ។ មាត្រា ១៤ ១. មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិស្វែងរក និងទទួលកន្លែងជ្រកកោន ក្នុងប្រទេសដទៃទៀត ក្នុងករណីមានការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញមកលើខ្លួន។ ២. សិទ្ធិសុំជ្រកកោននេះ មិនអាចលើកមកសំអាងបានទេ ក្នុងករណីមានការចោទប្រកាន់ ដែលពិតជាកើតឡើងពីបទល្មើសមិនមែននយោបាយ ឬពីការប្រព្រឹត្ដណា ដែលផ្ទុយពីគោលបំណង និង គោលការណ៍ទាំងឡាយរបស់សហប្រជាជាតិ។ មាត្រា ១៥ ១. មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិទទួលបានសញ្ជាតិមួយ។ ២. គ្មានជនណាម្នាក់ អាចត្រូវដកហូតសញ្ជាតិ ឬរារាំងសិទ្ធិប្ដូរសញ្ជាតិរបស់ខ្លួន តាមអំពើចិត្ដបានឡើយ។ មាត្រា ១៦ ១. មនុស្សប្រុសស្រីដល់អាយុគ្រប់ការ មានសិទ្ធិរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ និងកសាងគ្រួសារ ដោយមិនប្រកាន់ពូជសាសន៍ សញ្ជាតិ ឬសាសនាឡើយ។ មនុស្សប្រុសស្រី មានសិទ្ធិស្មើគ្នាក្នុងការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ ក្នុងចំណងអាពាហ៍ពិពាហ៍ និងក្នុងពេលរំលាយចំណងអាពាហ៍ពិពាហ៍។ ២. អាពាហ៍ពិពាហ៍នឹងអាចប្រព្រឹត្ដទៅបាន លុះត្រាតែមានការព្រមព្រៀងដោយសេរី និងពេញលេញពីអនាគតប្ដីប្រពន្ធ។ ៣. គ្រួសារជាអង្គភាពធម្មជាតិនិងជាអង្គភាពមូលដ្ឋាននៃសង្គម ហើយគ្រួសារមានសិទ្ធិទទួលការការពារពីសង្គមនិងរដ្ឋ។ មាត្រា ១៧ ១. មនុស្សគ្រប់រូប ទោះតែម្នាក់ឯងក្ដី ឬដោយរួមជាមួយអ្នកដទៃក្ដី មានសិទ្ធិជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ។ ២. គ្មានជនណាម្នាក់ ត្រូវបានដកហូតកម្មសិទ្ធិ តាមអំពើចិត្ដឡើយ ។ មាត្រា ១៨ ជនគ្រប់រូប មានសិទ្ធិសេរីភាពខាងការគិត សតិសម្បជញ្ញៈ និងសាសនា។ សិទ្ធិនេះ រាប់បញ្ចូលទាំងសេរីភាពផ្លាស់ប្ដូរសាសនា ឬជំនឿ ព្រមទាំងសេរីភាពសម្ដែងសាសនា ឬជំនឿរបស់ខ្លួន តែម្នាក់ឯង ឬដោយរួមជាមួយអ្នកដទៃ ជាសាធារណៈ ឬជាឯកជន តាមការបង្ហាត់បង្រៀន ការអនុវត្ដ ការគោរព បូជា និងការប្រតិបត្ដិតាម។ មាត្រា ១៩ មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការមានមតិ និងការសម្ដែងមតិ។ សិទ្ធិនេះ រាប់បញ្ចូល ទាំងសេរីភាពក្នុងការប្រកាន់មតិ ដោយគ្មានការជ្រៀតជ្រែក និងសេរីភាពក្នុងការស្វែងរក ការទទួល និងការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មាន និងគំនិតនានាដោយគ្មានព្រំដែនទឹកដី ទោះតាមរយៈមធ្យោបាយសម្ដែង មតិណាមួយក៏ដោយ។ មាត្រា ២០ ១. មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការប្រជុំ ឬការរួមគ្នាជាសមាគម ដោយសន្ដិវិធី។ ២. គ្មានជនណាម្នាក់ ត្រូវបានបង្ខិតបង្ខំឱ្យចូលរួមក្នុងសមាគមណាមួយឡើយ។ មាត្រា ២១ ១. មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិចូលរួមក្នុងការដឹកនាំកិច្ចការសាធារណៈនៃប្រទេសរបស់ខ្លួន ដោយផ្ទាល់ ឬតាមរយៈតំណាង ដែលបានជ្រើសរើសដោយសេរី។ ២. មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិចូលបម្រើមុខងារសាធារណៈនៃប្រទេសរបស់ខ្លួន ក្នុងលក្ខខណ្ឌសមភាព។ ៣. ឆន្ទៈរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ជាមូលដ្ឋានអំណាចនៃការដឹកនាំកិច្ចការសាធារណៈ។ ឆន្ទៈនេះ ត្រូវសម្ដែងចេញតាមរយៈការបោះឆ្នោតទៀងទាត់ តាមពេលកំណត់ និងពិតប្រាកដ ដែលមានលក្ខណៈសកល ស្មើភាព និងសម្ងាត់់ ឬតាមនីតិវិធីសមមូល ដែលធានាសេរីភាពនៃការបោះឆ្នោត។ មាត្រា ២២ ក្នុងឋានៈជាសមាជិកនៃសង្គម មនុស្សគ្រប់រូបមានសិទ្ធិទទួលបានសន្ដិសុខសង្គម និងមានបុព្វសិទ្ធិសម្រេចបានសិទ្ធិខាងសេដ្ឋកិច្ច សង្គមកិច្ច និងវប្បធម៌ ដែលចាំបាច់សម្រាប់សេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ និងការរីកចំរើនដោយសេរីនៃបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់ខ្លួន តាមរយៈការខិតខំរបស់ជាតិ និងសហប្រតិបត្ដិការអន្ដរ ជាតិ និងដោយយោងទៅតាមការរៀបចំ និងធនធានរបស់ប្រទេសនីមួយៗ។ មាត្រា ២៣ ១. មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិមានការងារធ្វើ ជ្រើសរើសការងារដោយសេរី ទទួលលក្ខខណ្ឌការងារត្រឹមត្រូវ និងពេញចិត្ដ និងមានការការពារប្រឆាំងនឹងភាពអត់ការងារធ្វើ។ ២. មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិទទួលប្រាក់បៀវត្សស្មើគ្នា ចំពោះការងារដូចគ្នា ដោយគ្មានការរើសអើង។ ៣. អ្នកធ្វើការងារ មានសិទ្ធិទទួលបានលាភការដោយសមធម៌ និងពេញចិត្ដ ដើម្បីធានាអត្ថិភាព រស់នៅរបស់ខ្លួននិងគ្រួសារ ឱ្យសមស្របនឹងសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរនៃមនុស្ស និងត្រូវបានបំពេញបន្ថែមទៀត ដោយមធ្យោបាយផ្សេងៗនៃការការពារផ្នែកសង្គម ប្រសិនបើចាំបាច់។ ៤. មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិបង្កើតសហជីព និងចូលរួមក្នុងសហជីព ដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍របស់ខ្លួន។ មាត្រា ២៤ មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិឈប់សម្រាក និងលំហែកំសាន្ដ រួមបញ្ចូលទាំងកម្រិតម៉ោងការងារ សមហេតុផល និងការឈប់សម្រាក ដោយបានប្រាក់បៀវត្សតាមពេលកំណត់ទៀងទាត់។ មាត្រា ២៥ ១. មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិទទួលបានកម្រិតជីវភាពគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីធានាសុខភាព និង សុខុមាលភាពរបស់ខ្លួន និងគ្រួសារ រួមមានចំណីអាហារ សម្លៀកបំពាក់ លំនៅដ្ឋាន ការថែទាំសុខភាព និងសេវាសង្គមកិច្ចចាំបាច់ផ្សេងៗទៀត។ មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិទទួលបានការគាំពារនៅពេលគ្មាន ការងារធ្វើ មានជំងឺ ពិការ មេម៉ាយ ឬពោះម៉ាយ ចាស់ជរា ឬនៅពេលបាត់បង់មធ្យោបាយធានាជីវភាព ដែលបណ្ដាលមកពីកាលៈទេសៈផុតពីឆន្ទៈរបស់ខ្លួន។ ២. មាតុភាពនិងកុមារភាពមានសិទ្ធិទទួលជំនួយនិងការថែទាំពិសេស។ កុមារគ្រប់រូប ទោះកើតពីឪពុកម្ដាយមានខាន់ស្លា ឬឥតខាន់ស្លាក្ដី ត្រូវបានទទួលការពារខាងសង្គមកិច្ចដូចគ្នា។ មាត្រា ២៦ ១. មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិទទួលបានការអប់រំ។ ការអប់រំ ត្រូវឥតបង់ថ្លៃ យ៉ាងហោចណាស់ សម្រាប់ការអប់រំបឋមសិក្សា និងអប់រំមូលដ្ឋាន។ ការអប់រំបឋមសិក្សា គឺជាកាតព្វកិច្ច។ ការអប់រំ ខាងបច្ចេកទេស និងវិជ្ជាជីវៈ ត្រូវរៀបចំឱ្យមានជាទូទៅ។ ការអប់រំឧត្ដមសិក្សា ត្រូវបើកឱ្យចូលរៀន ស្មើភាពគ្នា ដោយឈរលើមូលដ្ឋានសមត្ថភាព។ ២. ការអប់រំ ត្រូវសំដៅទៅរកការរីកលូតលាស់ពេញលេញនៃបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់មនុស្ស និងការពង្រឹងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងសេរីភាពមូលដ្ឋាន។ ការអប់រំនេះ ត្រូវលើកកំពស់ការយល់ដឹង ការអត់ឱនអធ្យាស្រ័យគ្នា និងមិត្ដភាពរវាងប្រជាជាតិ និងក្រុមពូជសាសន៍ ឬក្រុមសាសនាទាំងអស់ ព្រមទាំងការអភិវឌ្ឍន៍សកម្មភាពរបស់សហប្រជាជាតិ ក្នុងការថែរក្សាសន្ដិភាព។ ៣. មាតាបិតា មានសិទ្ធិជាអាទិភាព ក្នុងការជ្រើសរើសប្រភេទនៃការអប់រំ សម្រាប់បុត្រធីតារបស់ខ្លួន។ មាត្រា ២៧ ១. មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិចូលរួមដោយសេរី ក្នុងជីវភាពវប្បធម៌របស់សហគមន៍ អាស្រ័យផល សិល្បៈ និងចូលរួមចំណែកក្នុងវឌ្ឍនភាពវិទ្យាសាស្ត្រ និងក្នុងផលប្រយោជន៍ដែលបានមកពីវឌ្ឍនភាពនេះ។ ២. មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិទទួលបានការការពារផលប្រយោជន៍ខាងសីលធម៌ និងសម្ភារៈ ដែលបានមកពីផលិតកម្មខាងវិទ្យាសាស្ត្រ អក្សរសាស្ត្រ ឬសិល្បៈ ដែលជាស្នាដៃរបស់ខ្លួន។ មាត្រា ២៨ មនុស្សគ្រប់រូប មានសិទ្ធិទទួលបាននូវសណ្ដាប់ធ្នាប់សង្គមនិងអន្ដរជាតិ ដែលធ្វើឱ្យសិទ្ធិ និងសេរីភាព ចែងក្នុងសេចក្ដីប្រកាសនេះ អាចសម្រេចបានដោយពេញលេញ។ មាត្រា ២៩ ១. មនុស្សគ្រប់រូប មានករណីយកិច្ចចំពោះសហគមន៍ ដែលជាកន្លែងតែមួយគត់ ដែលអាចបង្កើតបានការរីកចម្រើនដោយសេរី និងពេញបរិបូរណ៍នូវបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់ខ្លួន។ ២. ក្នុងការប្រើប្រាស់សិទ្ធិនិងសេរីភាពរបស់ខ្លួន មនុស្សគ្រប់រូប ត្រូវស្ថិតនៅត្រឹមតែកម្រិត ព្រំដែន ដែលច្បាប់បានកំណត់ សម្រាប់ធានាការទទួលស្គាល់ និងការគោរពសិទ្ធិ និងសេរីភាពរបស់អ្នកដទៃ និងបំពេញសេចក្ដីត្រូវការយ៉ាងត្រឹមត្រូវខាងសីលធម៌ សណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ និងសុខុមាលភាពទូទៅ នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យតែប៉ុណ្ណោះ។ ៣. តែយ៉ាងណាក៏ដោយ សិទ្ធិនិងសេរីភាពទាំងនេះ មិនអាចយកទៅប្រើប្រាស់ផ្ទុយនឹងគោលបំណង និងគោលការណ៍ទាំងឡាយរបស់សហប្រជាជាតិឡើយ។ មាត្រា ៣០ គ្មានបទបញ្ញត្ដិណាមួយនៃសេចក្ដីប្រកាសនេះ អាចត្រូវបានបកស្រាយ តម្រូវថា រដ្ឋណាមួយ ក្រុមណាមួយ ឬបុគ្គលណាម្នាក់ មានសិទ្ធិបែបណាមួយ ក្នុងការធ្វើសកម្មភាព ឬការប្រព្រឹត្ដអំពើអ្វីមួយ ដែលសំដៅទៅបំផ្លិចបំផ្លាញនូវសិទ្ធិ និងសេរីភាពទាំងឡាយ ដែលមានចែងនៅក្នុងសេចក្ដីប្រកាសនេះឡើយ។ ---- Khün ᨠᨲᩥᨠᩣᩅᩤ᩵ᨯ᩠ᩅ᩠ᨿᩢᨾᨶᩩᩔᨩᩣ᩠ᨲ ᨣᩴᩣᨷᩕᩣᩁ᩠ᨾᩫ ᩉᩨ᩶ᨾᩦᨠᩣ᩠ᩁᨿ᩠ᩋᨾᩁᩢ᩠ᨷᨶᩢ᩠ᨷᨳᩨᨪ᩠ᨦᩨ᩵ᨠ᩠ᨶᩢᩓᩢᨠ᩠ᨶᩢ ᩓᩢᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨹ᩠ᨿ᩵ᨦᨻ᩠ᨿᨦᨠ᩠ᨶᩢ ᨯᩰ᩠ᨿᩉᩨ᩶ᩉ᩠ᨾᩪ᩵ᨻᩦ᩵ᨶ᩠ᩋᩢᨦᨶᩱᩉᩳᩁᩮ᩠ᨶᩨᨯᩴ᩠ᨿᨠ᩠ᨶᩢ ᨸᩮ᩠ᨶᩉᩖᩢᨠᨣᩮᩢᩢᩣᩉᩮ᩠ᨦᩢᩢᩣᩉᩯ᩠ᨦ᩵ᨻ᩠ᨦᩈᩁᨽᩣ᩠ᨷ ᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨿᩩᨲᩥᨵᨾ᩠ᨾ᩼ ᩓᩢᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨠ᩠ᨯᩢᨿᩮ᩠ᨶᨡ᩠ᩋᨦᩃᩰ᩠ᨠ ᨯᩰ᩠ᨿᨷᩢᨯᩱᩢᨯᩪᨣᩯ᩠ᩅᩁᨲᩳ᩵ᨠ᩠ᨶᩢᩓᩢᨠ᩠ᨶᩢ ᩋ᩠ᨶᩢᨧᩢᩉᩮ᩠ᨯᩉᩨ᩶ᨷ᩠ᨦᩢᨠᩮ᩠ᨯᩨᨠᩣ᩠ᩁᩉᩮ᩠ᨯᩋ᩠ᨶᩢᨸ᩵ᩣᨳᩮ᩠ᨶᩨ᩵ᨲᩳ᩵ᨠ᩠ᨶᩢ ᩓᩢᩃ᩠ᩅ᩵ᨦᩃᩢᩴᩣᨾᨶᩮᩣᨵᨾ᩠ᨾ᩼ᨡ᩠ᩋᨦᨾᨶᩩᩔᨩᩣ᩠ᨲᨴᩦ᩵ᩁᩢᩣ᩠ᨿᩁᩯ᩠ᨦ ᨧ᩠ᨦᩥ᩵ᨯᩱᩢᨷᩕᨠᩣ᩠ᩈᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨲ᩠ᨦᩢᩢᨧᩱᩈᩪᨦᩈᩩᨯ ᨡ᩠ᩋᨦᨾᨶᩩᩔᨩᩣ᩠ᨲᩱᩅᩢᩅᩤ᩵ ᨲ᩠ᩋᩢᨦᨠᩣ᩠ᩁᩉᩨ᩶ᨾᨶᩩᩔ᩼ᩀᩪ᩵ᨶᩱᩃᩰ᩠ᨠ ᨯᩢ᩠ᩅ᩠ᨿᨾᩦᨻ᩠ᨦᩈᩁᨽᩣ᩠ᨷᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᩋᩪᩢ ᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨩᩮ᩠ᩋᩨ᩵ᨳᩨ ᩓᩢᩁ᩠ᩋᨯᨻ᩠ᨶᩫ᩶ᨧᩣ᩠ᨠᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨠ᩠ᩅᩫ ᩓᩢᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨷᩕᨧᩱ᩠ᨿᨻ᩠ᨶᩨ᩶ᨮᩣ᩠ᨶᩋ᩠ᨶᩢᨧᩴᩣᨸᩮ᩠ᨶᨠᩯ᩵ᨾᨶᩩᩔᨩᩣ᩠ᨲ ᨪ᩠ᨦᩨ᩵ᨸᩮ᩠ᨶᩈ᩠ᨦᩥ᩵ᨴᩦ᩵ᨣ᩠ᩅᩁᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷ ᩓᩢᨣᩩᩢᨾᨡ᩠ᩅᩣ᩠ᨦᩁ᩠ᨠᩢᩈᩣᨲᩣ᩠ᨾᨡᩳ᩶ᨠ᩠ᨭᩫᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿ ᨻᩮ᩠ᩋᩨ᩵ᨷᩢᨤᩱ᩵ᩉᩨ᩶ᨲ᩠ᨠᩫᩀᩪ᩵ᨶᩱᨲᩱᩢᨷ᩠ᨦᩢᨣᩢ᩠ᨷᨡ᩠ᩋᨦᨤ᩠ᨶᩫᩁᩢᩣ᩠ᨿᨾᩮ᩠ᨠᩨᩃᩮ᩠ᨦᩨ ᩓᩢᨠᩣ᩠ᩁᨲᩮ᩠ᨠᨲᩮ᩠ᨦᨧᩣ᩠ᨠᨡᩮᩢᩣ ᨧ᩠ᨦᩥ᩵ᨯᩱᩢᨾᩦᨤ᩠ᨶᩫᨾᩮ᩠ᨦᩨᨶᩱᩈᩉᨷᨩᩣᨩᩣ᩠ᨲ ᨯᩱᩢᨲ᩠ᨠᩫᩃ᩠ᨦᩫᩉ᩠ᨾᩢᩢᩁᨠᩯ᩠ᨶ᩵ᩅᩱᩢᨶᩱᨠ᩠ᨭᩫᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿ ᩅᩤ᩵ᨯᩢ᩠ᩅ᩠ᨿᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᩋ᩠ᨶᩢᨸᩮ᩠ᨶᩉᩮ᩠ᨦᩢᩢᩣᨣᩮᩢᩢᩣᨡ᩠ᩋᨦᨾᨶᩩᩔᨩᩣ᩠ᨲ ᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᨶᩢ᩠ᨷᨳᩨᨠ᩠ᨶᩢ ᩉ᩠ᨶᩢᨣᩤ᩵ᨡ᩠ᨶᩢᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨸᩮ᩠ᨶᨾᨶᩩᩔ᩼ᩉᩮ᩠ᨾᩨᩁᨠ᩠ᨶᩢ ᩓᩢᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨹ᩠ᨿ᩵ᨦᨻ᩠ᨿᨦᨠ᩠ᨶᩢᨴ᩠ᨦᩢᨩᩣ᩠ᨿᩓᩢᨿ᩠ᨦᩥ ᩓᩢᨿ᩠ᨦᩢᨯᩱᩢᨲ᩠ᨠᩫᨠ᩠ᨶᩢᩅᩤ᩵ ᨧᩢᨯᩱᩢᨣᩴᩣᨳᩯ᩠ᨾᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨡ᩠ᨶᩨ᩶ᩉᩱ᩠ᨿ᩵ᨴᩤ᩠ᨦᩈ᩠ᨦᩢᨣ᩠ᨾᩫ ᩓᩢᨻ᩠ᨶᩨ᩶ᨮᩣ᩠ᨶᩉᩯ᩠ᨦ᩵ᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨸᩮ᩠ᨶᩀᩪ᩵ᨴᩦ᩵ᨯᩦ ᨡ᩠ᨶᩨ᩶ᨯᩢ᩠ᩅ᩠ᨿᨾᩦᨻ᩠ᨦᩈᩁᨽᩣ᩠ᨷ ᨠ᩠ᩅᩢᩣ᩠ᨦᩋ᩠ᩋᨠᨻᩱᨿ᩠ᨦᩥ᩵ᨡ᩠ᨶᩨ᩶ ᨯᩰ᩠ᨿᨾᩦᨹᩪᩢᨡᩮᩢᩢᩣᩁ᩠ᩅ᩵ᨾᩉᩖᩣ᩠ᨿᪧᨾᩮ᩠ᨦᩨ ᨯᩱᩢᨸ᩠ᨶᩢᨣᩴᩣᩉ᩠ᨾᩢᩢᩁᨠᩯ᩠ᨶ᩵ᩅᩤ᩵ ᨧᩢᨩᩭ᩵ᨠ᩠ᨶᩢᩉᩮ᩠ᨯᩉᩨ᩶ᨳ᩠ᨦᩨᨴᩦ᩵ᨻᩳᨯᩱᩢᨣᩢᩴᩣᨳᩯ᩠ᨾᨶᩢ᩠ᨷᨳᩨᩓᩢ ᨷᨭᩥᨷ᩠ᨲᩢᨲᩳ᩵ᨾᨶᩩᩔᨩᩣ᩠ᨲᨴ᩠ᨦᩢᨾ᩠ᩅᩁᨯᩱᩢ ᨯᩰ᩠ᨿᩁ᩠ᩅ᩵ᨾᨾᩨᨠᩢ᩠ᨷᩈᩉᨷᨩᩣᨩᩣ᩠ᨲ ᨻᩮ᩠ᩋᩨ᩵ᩉᩨ᩶ᨡᩮᩢᩢᩣᨧᩱᩁ᩠ᩅ᩵ᨾᨠ᩠ᨶᩢᨶᩱᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᩓᩢᨻ᩠ᨦᩈᩁᨽᩣ᩠ᨷ ᩋ᩠ᨶᩢᨶᩦ᩶ᨸᩮ᩠ᨶᩈ᩠ᨦᩥ᩵ᩈ᩵ᩴᩣᨤᩢ᩠ᨬ ᨻᩮ᩠ᩋᩨ᩵ᨧᩢᩉᩮ᩠ᨯᩉᩨ᩶ᨠᨲᩥᨠᩣᩋ᩠ᨶᩢᨶᩦ᩶ᨸᩮ᩠ᨶᨴᩦ᩵ᨷ᩠ᩅᩫᩁᨾ᩠ᩅᩁ ᨨ᩠ᨶᩢᨶ᩠ᨶᩢᩢ ᨠᩣᩃᨷ᩠ᨯᩢᨶᩦ᩶ ᨸᩣ᩠ᨦᨻᩕ᩠ᩋᩢᨾᨠᩩᨾᨠ᩠ᨶᩢᨧ᩠ᨦᩥ᩵ᨷᩕᨠᩣ᩠ᩈᩅᩤ᩵ ᨠᨲᩥᨠᩣᩅᩤ᩵ᨯᩢ᩠ᩅ᩠ᨿᨾᨶᩩᩔᨩᩣ᩠ᨲᨶᩦ᩶ ᨸᩮ᩠ᨶᨾᩣᨲᩕᨮᩣ᩠ᨶᩉᩯ᩠ᨦ᩵ᨠᩣ᩠ᩁᩀᩪ᩵ᩁ᩠ᩅ᩵ᨾᨠ᩠ᨶᩢ ᨡ᩠ᩋᨦᨤ᩠ᨶᩫᨾᩮ᩠ᨦᩨᩓᩢᨡ᩠ᩋᨦᨤ᩠ᨶᩫᨶᩱᩃᩰ᩠ᨠ ᨻᩮ᩠ᩋᩨ᩵ᨴᩦ᩵ᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿᨸᩣ᩠ᨿᨯ᩠ᨦᩢ᩵ᨠ᩵ᩣ᩠ᩅᩓ᩠ᩅᩢ ᨷᩩᨣ᩠ᨣᩃᩥᨠᩓᩢᩉ᩠ᨾᩪ᩵ᨩᩩᨾᨴᩤ᩠ᨦᩈ᩠ᨦᩢᨣ᩠ᨾᩫᨴᩩᨠᪧᩋ᩠ᨶᩢ ᩉᩨ᩶ᨯᩱᩢᨣ᩠ᨯᩧᨳ᩠ᨦᩨᨿ᩠ᨦᩢᨡᩳ᩶ᨶᩦ᩶ᩀ᩵ᩣᩉᩨ᩶ᨡᩣ᩠ᨯ ᨧᩢᨯᩱᩢᨡ᩠ᨯᩢᨧᩱᨷ᩠ᩋᨠᩈ᩠ᩋᩁᩓᩢᩈ᩠ᨠᩧᩈᩣ ᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᨧᩢᨸ᩠ᨶᩢᩁᩯ᩠ᨦ ᨠᩣ᩠ᩁᨶᩢ᩠ᨷᨳᩨᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᩓᩢᨻ᩠ᨦᩈᩁᨽᩣ᩠ᨷᨩᩮ᩠ᩋᩨᨶᩦ᩶ ᨯᩢ᩠ᩅ᩠ᨿᨠᩣ᩠ᩁᨧᩁᩮᩨ᩠ᨬᨠᩢᩣ᩠ᩅᩉ᩠ᨶᩢᩣᨴ᩠ᨦᩢᨶᩱᨾᩮ᩠ᨦᩨᩓᩢᨶ᩠ᩋᨠᨾᩮ᩠ᨦᩨ ᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᨿ᩠ᩋᨾᩁᩢ᩠ᨷᩓᩢᨷᨭᩥᨷ᩠ᨲᩥᨲᩣ᩠ᨾ ᨯᩰ᩠ᨿᨹ᩠ᨿ᩵ᨦᨻ᩠ᨿᨦᨠ᩠ᨶᩢ ᨯᩰ᩠ᨿᩉᩨᩢᩉᩮ᩠ᨯᨴᩯᩢᪧᩅᩤ᩵ᪧ ᨴ᩠ᨦᩨᨶᩱᩈ᩠ᩅ᩵ᩁᨡ᩠ᩋᨦᨤ᩠ᨶᩫᩉ᩠ᨾᩪ᩵ᨩᩩᨾᨯᩴ᩠ᨿᨠ᩠ᨶᩢ ᩓᩢᩉ᩠ᨾᩪ᩵ᨩᩩᨾᨡ᩠ᩋᨦᨤ᩠ᨶᩫᨶᩱᨯ᩠ᨶᩥᨯᩯ᩠ᨶᩋ᩠ᨶᩢᩀᩪ᩵ᨲᩱᩢᩋᩴᩣᨶᩣ᩠ᨧᨡ᩠ᩋᨦᩁ᩠ᨮᩢᨶ᩠ᨶᩢᩢᪧ ᨡᩳ᩶ 1 ᨾᨶᩩᩔ᩼ᨴ᩠ᨦᩢᩉᩖᩣ᩠ᨿᨠᩮ᩠ᨯᩨᨾᩣᨾᩦᨻ᩠ᨦᩈᩁᩓᩢᨹ᩠ᨿ᩵ᨦᨻ᩠ᨿᨦᨠ᩠ᨶᩢ ᨶᩱᨠᩥᨲ᩠ᨲᩥᩈ᩠ᨠᩢ ᩓᩢᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥ ᨲ᩵ᩣ᩠ᨦᨣᩳ᩶ᨣᩢᨾᩦᨾᨶᩮᩣᨵᨾ᩠ᨾ᩼ᩓᩢ ᨣ᩠ᩅᩁᨷᨭᩥᨷ᩠ᨲᩢᨲᩳ᩵ᨠ᩠ᨶᩢᨯᩢ᩠ᩅ᩠ᨿᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨹ᩠ᨿ᩵ᨦᨻ᩠ᨿᨦᨠ᩠ᨶᩢ ᨡᩳ᩶ 2 ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᩓᩢᨻ᩠ᨦᩈᩁᨽᩣ᩠ᨷ ᨲᩣ᩠ᨾᨴᩦ᩵ᨯᩱᩢᨠ᩵ᩣ᩠ᩅᩅᩱᩢᨶᩱᨡᩳ᩶ᨠᨲᩥᨠᩣᩋ᩠ᨶᩢᨶᩦ᩶ ᨯᩰ᩠ᨿᨷᩢᨯᩱᩢᨲᩯ᩠ᨠᨲ᩵ᩣ᩠ᨦᨠ᩠ᨶᩢ ᨷᩢᩅᩤ᩵ᩋ᩠ᨶᩢᨯᩱ ᩉᩮ᩠ᨾᩨᩁᩅᩤ᩵ ᨩᩮ᩠ᩋᩨ᩶ᨩᩣ᩠ᨲ ᨹ᩠ᩅᩥ ᨻ᩠ᨿᨯ ᨽᩣᩈᩣ ᩈᩣᩈᨶᩣ ᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨣ᩠ᨯᩧᩉ᩠ᨶᩢᨴᩤ᩠ᨦᨠᩣ᩠ᩁᨾᩮ᩠ᨦᩨ ᩉᩕᩨᨴᩤ᩠ᨦᩋ᩠ᨶᩨ᩵ᪧ ᨩᩣ᩠ᨲᨩᩮ᩠ᩋᩨ᩶ ᩈ᩠ᨦᩢᨣ᩠ᨾᩫ ᩈᩫ᩠ᨾᨷ᩠ᨲᩢ ᨩᩣ᩠ᨲᨠᩮ᩠ᨯᩨ ᩉᩕᩨᩈᨳᩣᨶᩋ᩠ᨶᩨ᩵ᪧ ᨳᩯ᩠ᨦᩢᨷᩕᨠᩣ᩠ᩁᩉ᩠ᨶᩧ᩵ᨦ ᨷᩢᨾᩦᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨲᩯ᩠ᨠᨲ᩵ᩣ᩠ᨦᨠ᩠ᨶᩢ ᨷᩢᩅᩤ᩵ᨴᩤ᩠ᨦᨠᩣ᩠ᩁᨾᩮ᩠ᨦᩨ ᨠᩣ᩠ᩁᩈᩣ᩠ᩁᨠᩣ᩠ᩁᩃᩩᨾ ᨠᩣ᩠ᨦᨲ᩵ᩣ᩠ᨦᨷᩤ᩠ᨶᩢᨲ᩵ᩣ᩠ᨦᨾᩮ᩠ᨦᩨ ᩉᩕᩨᨠᩣ᩠ᩁᨶᩱᨯ᩠ᨶᩥᨯᩯ᩠ᨶᨴᩦ᩵ᨤ᩠ᨶᩫᩋᩣᩈᩱ᩠ᨿᩀᩪ᩵ ᨷᩢᩅᩤ᩵ᨯ᩠ᨶᩥᨯᩯ᩠ᨶᨶᩦ᩶ᨧᩢᨸᩮ᩠ᨶᩑᨠᩁᩣ᩠ᨩ ᩀᩪ᩵ᨶᩱᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨸ᩠ᨠᩫᨣᩕ᩠ᩋᨦᨡ᩠ᩋᨦᨲ᩠ᨶᩫ ᩉᩕᩨᩀᩪ᩵ᨲᩱᩢᩋᩴᩣᨶᩣ᩠ᨧᨲ᩠ᨶᩫᨯᩱᪧᨴ᩠ᨦᩢᩈᩢ᩠ᨿᨦ ᨡᩳ᩶ 3 ᨤ᩠ᨶᩫᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᨸᩮ᩠ᨶᩀᩪ᩵ᨡ᩠ᩋᨦᨩᩦᩅ᩠ᨲᩥ ᨾᩦᩈᩮᩁᩦᨽᩣ᩠ᨷ ᩓᩢᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᩉ᩠ᨾᩢᩢᩁᨠᩯ᩠ᨶ᩵ᨡ᩠ᩋᨦᨲ᩠ᨶᩫ ᨡᩳ᩶ 4 ᨤ᩠ᨶᩫᨹᩪᩢᨯᩱᪧ ᨧᩢᨳᩪᨠᩉᩮ᩠ᨯᩉᩮ᩠ᨾᩨᩁᨸᩮ᩠ᨶᨡᩢᩣ ᨡᩣ᩠ᨿᨸᩮ᩠ᨶᨯ᩠ᨦᩢ᩵ᨡᩢᩣᨩᩱᩢ ᨣᩤᩢᨡᩣ᩠ᨿᨤ᩠ᨶᩫᨸᩮ᩠ᨶᨡᩢᩣ ᩉᩢᩣ᩠ᨾᨴᩩᨠᪧᩀ᩵ᩣ᩠ᨦ ᨡᩳ᩶ 5 ᨤ᩠ᨶᩫᨯᩱᩢᨧᩢᨳᩪᨠᨡ᩠ᨶᩣ᩠ᨷᨣᩣ᩠ᨷᨣᩯ᩠ᨶᩢ ᨷᩢᨣᩢᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨠᩣ᩠ᩁᩃ᩠ᨦᩫᨴᩰ᩠ᩈ ᨹ᩠ᨯᩥᨾᨶᩩᩔᨵᨾ᩠ᨾ᩼ᨲ᩵ᩴᩣᨩᩢᩣ ᨷᩢᨯᩱᩢ ᨡᩳ᩶ 6 ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨧᩢᨯᩱᩢᨿ᩠ᩋᨾᩁᩢ᩠ᨷᩓᩢᨶᩢ᩠ᨷᨳᩨᨠ᩠ᨶᩢ ᩅᩤ᩵ᨸᩮ᩠ᨶᨤ᩠ᨶᩫᩉᩮ᩠ᨾᩨᩁᨠ᩠ᨶᩢᨲᩣ᩠ᨾᨠ᩠ᨭᩫᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿᨴᩩᨠᪧᨴᩦ᩵ ᨡᩳ᩶ 7 ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨹ᩠ᨿ᩵ᨦᨻ᩠ᨿᨦᨠ᩠ᨶᩢᨲᩣ᩠ᨾᨠ᩠ᨭᩫᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿ ᩓᩢᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨴᩦ᩵ᨧᩢᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨠᩣ᩠ᩁᨣᩩᩢᨾᨡ᩠ᩅᩣ᩠ᨦᩁ᩠ᨠᩢᩈᩣ ᨲᩣ᩠ᨾᨠ᩠ᨭᩫᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿᨯᩢ᩠ᩅ᩠ᨿᨹ᩠ᨿ᩵ᨦᨻ᩠ᨿᨦᨠ᩠ᨶᩢ ᨷᩕᩣᩈᨧᩣ᩠ᨠᩈᩮᨿ᩠ᨦᩢᨠᩣ᩠ᩁᩃᩮ᩠ᨠᩨᨷᨭᩥᨷ᩠ᨲᩥᨲᩳ᩵ ᩓᩢᨠᩣ᩠ᩁᩃ᩠ᩅ᩵ᨦᩃᩢᩴᩣᨡᩳ᩶ᨠᨲᩥᨠᩣ ᨷᩢᨣᩢᨠᩣ᩠ᩁᩈ᩠ᨶᩫᩈᩳ᩵ᩉᩨ᩶ᨠᩮ᩠ᨯᩨᨠᩣ᩠ᩁᩃᩮ᩠ᨠᩨᨷᨭᩥᨷ᩠ᨲᩢ ᨡᩳ᩶ 8 ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨴᩦ᩵ᨧᩢᨯᩱᩢᨠᩣ᩠ᩁᩁ᩠ᨠᩢᨧᩣ᩠ᨠᩈᩣ᩠ᩁᨡ᩠ᩋᨦᩁ᩠ᨮᩢ ᨧᩣ᩠ᨠᨠᩣ᩠ᩁᩋ᩠ᨶᩢᨯᩱᩢᨳᩪᨠᩃ᩠ᩅ᩵ᨦᩃᩢᩴᩣ ᨲᩣ᩠ᨾᨴᩦ᩵ᨲ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᨴ᩠ᨵᩥᨲᩣ᩠ᨾᨠ᩠ᨭᩫᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿᨸᩮ᩠ᨦᩨᨾᩮ᩠ᨦᩨ ᨡᩳ᩶ 9 ᨤ᩠ᨶᩫᨹᩪᩢᨯᩱᩢᨧᩢᨳᩪᨠᨿᩢ᩠ᨷ ᨡ᩠ᨦᩢᨤ᩠ᩋᨠ ᩉᩕᩨᩃᩨ᩠ᨷᩉ᩠ᨶᩦᩈᩮ ᨯᩰ᩠ᨿᨷᩢᨾᩦᩉᩮ᩠ᨲᩩᨧᩴᩣᨸᩮ᩠ᨶᨷᩢᨯᩱᩢ ᨡᩳ᩶ 10 ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᨴ᩠ᨵᩥᨹ᩠ᨿ᩵ᨦᨻ᩠ᨿᨦᨠ᩠ᨶᩢᨲᩮ᩠ᨾᨴᩦ᩵ ᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᨴᩦ᩵ᨧᩢᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨠᩣ᩠ᩁᨻᩥᨧᩣᩁᨱᩣᨴᩦ᩵ᨸᩮ᩠ᨶᨵᨾ᩠ᨾ᩼ ᩓᩢᨸ᩠ᨯᩨᨹᩮᩨ᩠ᨿᨧᩣ᩠ᨠᩈᩣ᩠ᩃᩋ᩠ᨶᩢᨾᩦᨻ᩠ᨦᩈᩁᩓᩢᨴ᩠ᨿ᩵ᨦᨵᨾ᩠ᨾ᩼ ᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᨠ᩵ᩴᩣᩉ᩠ᨶᩫᨯᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᩓᩢᩉ᩠ᨶᩢᩣᨴᩦ᩵ᨡ᩠ᩋᨦᨲ᩠ᨶᩫ ᩓᩢᨠᩣ᩠ᩁᩉᩮ᩠ᨯᨹ᩠ᨯᩥᩁᩢᩣ᩠ᨿᩁᩯ᩠ᨦᨴᩩᨠᩋ᩠ᨶᩢ ᨴᩦ᩵ᨲ᩠ᨶᩫᨳᩪᨠᨠ᩵ᩣ᩠ᩅᩉᩣ ᨡᩳ᩶ 11 1. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨴᩦ᩵ᨳᩪᨠᨠ᩵ᩣ᩠ᩅᩉᩣᩅᩤ᩵ ᩉᩮ᩠ᨯᨹ᩠ᨯᩥᨠ᩠ᨭᩫᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿᩁᩢᩣ᩠ᨿᩁᩯ᩠ᨦ ᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨴᩦ᩵ᨧᩢᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨠᩣ᩠ᩁᩈᨶ᩠ᨶᩥᨮᩣ᩠ᨶᩅᩱᩢᨠ᩠ᩋ᩵ᩁᩅᩤ᩵ ᨸᩮ᩠ᨶᨹᩪᩢᨷᩢᨯᩱᩢᩉᩮ᩠ᨯᨯ᩠ᨦᩢ᩵ᨶ᩠ᨶᩢᩢ ᨲᩕᩣ᩠ᨷᨲᩳ᩵ᨴᩮᩢᩢᩣᨳ᩠ᨦᩨᨻᩳᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨠᩣ᩠ᩁᨠ᩠ᩅᨯᩈ᩠ᩋᨷᨲᩣ᩠ᨾᨠ᩠ᨭᩫᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿ ᩓᩢᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨠᩣ᩠ᩁᨸ᩠ᨯᩨᨹᩮᩨ᩠ᨿ ᩓᩢᨲ᩠ᨶᩫᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨡ᩵ᩣ᩠ᨾᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᨲᩳ᩵ᩈᩪᩢᨠᩢ᩠ᨷᨣᨯᩦ 2. ᨧᩢᨳᩨᨤ᩠ᨶᩫᨯᩱᩅᩤ᩵ ᨾᩦᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨹ᩠ᨯᩥᩁᩢᩣ᩠ᨿᩁᩯ᩠ᨦ ᩋ᩠ᨶᩢᨠᩮ᩠ᨯᩨᨧᩣ᩠ᨠᨠᩣ᩠ᩁᩉᩮ᩠ᨯ ᨠᩣ᩠ᩁᩃᩅᩮ᩠ᨶᩢᨯᩱᪧ ᩋ᩠ᨶᩢᨷᩢᨯᩱᩢᨧ᩠ᨯᩢᨸᩮ᩠ᨶᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨹ᩠ᨯᩥᩁᩢᩣ᩠ᨿᩁᩯ᩠ᨦ ᨲᩣ᩠ᨾᨠ᩠ᨭᩫᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿᩉᩯ᩠ᨦ᩵ᨩᩣ᩠ᨲ ᨷᩢᨣᩢᨠ᩠ᨭᩫᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿᩁᩉ᩠ᩅ᩵ᩣ᩠ᨦᨷᩕᨴᩮ᩠ᩈ ᨶᩱᨠᩣᩃᨾᩮ᩠ᩋᩨ᩵ᩉᩮ᩠ᨯᨶ᩠ᨶᩢᩢᨷᩢᨯᩱᩢ ᩓᩢᨧᩢᩃ᩠ᨦᩫᨴᩰ᩠ᩈᩋ᩠ᨶᩢᩉ᩠ᨶᩢᨠ ᩉᩮᩖᩨᩋᨴᩦ᩵ᨩᩱᩢᩀᩪ᩵ᨾᩮ᩠ᩋᩨ᩵ᩉᩮ᩠ᨯᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨹ᩠ᨯᩥᨶ᩠ᨶᩢᩢ ᨷᩢᨯᩱᩢ ᨡᩳ᩶ 12 ᨹᩪᩢᩱᨯᨧᩢᩃ᩠ᩅ᩵ᨦᩃᩢᩴᩣᨡᩮᩢᩢᩣᨻᩱᨯᩰ᩠ᨿᨷᩢᨾᩦᩉᩮ᩠ᨲᩩᨷᩢᨯᩱᩢ ᨴ᩠ᨦᩨᨶᩱᩉᩳᩁᩮ᩠ᨶᩨ ᩈᨳᩣ᩠ᨶᨴᩦ᩵ᩀᩪ᩵ ᩉᩕᩨᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᩈᩨ᩵ᩈᩣ᩠ᩁ ᨷᩢᨣᩢᨧᩢᨳᩪᨠᨯᩪᨣᩯ᩠ᩅᩁᨶᩱᨶᩣᨾᨩᩨ᩵ᩈ᩠ᨿᨦ ᨿᩫ᩠ᩈᩈ᩠ᨠᩢᨷᩢᨯᩱᩢ ᨴᩩᨠᨹᩪᩢᨾᩦᨴ᩠ᨵᩥ ᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨠᩣ᩠ᩁᨣᩩᩢᨾᨡ᩠ᩅᩣ᩠ᨦᨧᩣ᩠ᨠᨠ᩠ᨭᩫᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿᩃ᩠ᩅ᩵ᨦᩃᩢᩴᩣ ᨯᩪᩯᨣ᩠ᩅᩁ ᨯ᩠ᨦᩢ᩵ᨠ᩵ᩣ᩠ᩅᩅᩱᩢᨶ᩠ᨶᩢᩢ ᨡᩳ᩶ 13 1. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᩈᩮᩁᩦ ᩉᩯ᩠ᨦ᩵ᨠᩣ᩠ᩁᨴ᩠ᩅᩢᨦᩉ᩠ᨶᩧᨦᨶᩱᨳᩈᩣ᩠ᨶᨴᩦ᩵ᩀᩪ᩵ ᨻᩣ᩠ᨿᨶᩱᨡᩮ᩠ᨲᨡ᩠ᩋᨦᨾᩮ᩠ᨦᩨᨶ᩠ᨶᩢᩢᪧ 2. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨴᩦ᩵ᨧᩢᩋ᩠ᩋᨠᨶ᩠ᩋᨠᨷᩕᨴᩮ᩠ᩈᩱᨯᩢ ᩁ᩠ᩅᨾᨻᩱᨳ᩠ᨦᩨᨷᩕᨴᩮ᩠ᩈᨡ᩠ᩋᨦᨲ᩠ᩅᩫᨠᩮᩢ᩵ᩣ ᩓᩢᨠᩣ᩠ᩁᨻ᩠ᩋᨠᨤ᩠ᨶᩨᨾᩣᨿ᩠ᨦᩢᨷᩕᨴᩮ᩠ᩈᨡ᩠ᩋᨦᨲ᩠ᨶᩫ ᨡᩳ᩶ 14 1. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨴᩦ᩵ᨧᩢᩈᩯ᩠ᩅᨦᩉᩣ ᩓᩢᨿ᩠ᨦᩢᩢᩋᩣᩈᩱ᩠ᨿᨶᩱᨷᩕᨴᩮ᩠ᩈᩋ᩠ᨶᩨ᩵ ᨻᩮ᩠ᩋᩨ᩵ᩉ᩠ᨶᩦᨽᩱ᩠ᨿᨧᩣ᩠ᨠᨠᩣ᩠ᩁᨲᩮ᩠ᨠᨲᩮ᩠ᨦ ᨠᩣ᩠ᩁᨥᩢᩣ ᨠᩣ᩠ᩁᩉᩯ᩠ᨾ 2. ᨧᩢᩋᩢᩣ᩠ᨦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨷᩢᨯᩱᩢ ᨶᩱᩁᩮ᩠ᨦᩨ᩵ᨴᩦ᩵ᨠᩮ᩠ᨯᩨᨸᩮ᩠ᨶᩋᨾᩩ ᩋ᩠ᨶᩢᨷᩢᨣ᩠ᩋᩢᨦᨠ᩵ᩣ᩠ᨿᨠᩢ᩠ᨷᨯᩢ᩠ᩅ᩠ᨿᨠᩣ᩠ᩁᨾᩮ᩠ᨦᩨ ᨷᩢᨣᩢ ᩋ᩠ᨶᩢᨡ᩠ᨯᩢᨠᩢ᩠ᨷᨡᩳ᩶ᩋᩢᩣ᩠ᨦᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿ ᩓᩢ ᩉᩖᩢᨠᨠᩣ᩠ᩁᨡ᩠ᩋᨦᩈᩉᨷᨩᩣᨩᩣ᩠ᨲ ᨡᩳ᩶ 15 1. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᨳᩨᨠᩣ᩠ᩁᩁ᩠ᩅ᩵ᨾᨩᩣ᩠ᨲ 2. ᨤ᩠ᨶᩫᨯᩱᨧᩢᨳᩪᨠᨲ᩠ᨯᩢᩈᩮᨧᩣ᩠ᨠᨠᩣ᩠ᩁᩁ᩠ᩅ᩵ᨾᨩᩣ᩠ᨲ ᨯᩰ᩠ᨿᨷᩢᨾᩦᩉᩮ᩠ᨲᩩᨷᩢᨯᩱᩢ ᨷᩢᨣᩢᨳᩪᨠᨡ᩠ᨯᩢᩉᩢᩣ᩠ᨾᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥ ᨧᩣ᩠ᨠᨠᩣ᩠ᩁᨸ᩠᩵ᨿᩁᨠᩣ᩠ᩁᩁ᩠ᩅ᩵ᨾᨩᩣ᩠ᨲᨷᩢᨯᩱᩢ ᨡᩳ᩶ 16 1. ᨩᩣ᩠ᨿᩓᩢᨿ᩠ᨦᩥ ᨴᩦ᩵ᨾᩦᩋᩣᨿᩩᨲᩮ᩠ᨾᨳ᩠ᩅᩢᩁᨷᩁᩥᨷᩩᨱ᩠ᨱᩣᩓ᩠ᩅᩢ ᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨴᩦ᩵ᨧᩢᩅᩥᩅᩤᩉᨠ᩠ᨶᩥᨡᩯ᩠ᨠ ᩓᩢᨲᩯ᩵ᨲ᩠ᨦᩢᩢᩉ᩠ᨶᩢᩣᩁᩮ᩠ᨶᩨ ᨯᩰ᩠ᨿᨷᩕᩣᩈᨧᩣ᩠ᨠᩈᩮᨿ᩠ᨦᩢᨡᩳ᩶ᩉᩢᩣ᩠ᨾᨯᩱᪧ ᩋ᩠ᨶᩢᨣ᩠ᩋᩢᨦᨠ᩵ᩣ᩠ᨿᨠᩢ᩠ᨷᨯᩢ᩠ᩅ᩠ᨿ ᨩᩮ᩠ᩋᩨ᩶ᨩᩣ᩠ᨲ ᩁ᩠ᩅ᩵ᨾᨩᩣ᩠ᨲ ᩈᩣᩈᨶᩣ ᨲ᩵ᩣ᩠ᨦᨣᩢᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨹ᩠ᨿ᩵ᨦᨻ᩠ᨿᨦᨠ᩠ᨶᩢᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᩅᩥᩅᩤᩉ ᩁᩉ᩠ᩅ᩵ᩣ᩠ᨦᨠᩣ᩠ᩁᩅᩥᩅᩤᩉ ᩓᩢᨠᩣ᩠ᩁᨡᩣ᩠ᨯᨧᩣ᩠ᨠᨠᩣ᩠ᩁᩅᩥᩅᩤᩉ 2. ᨠᩣ᩠ᩁᩅᩥᩅᩤᩉ ᨧᩢᩉᩮ᩠ᨯᨯᩱᩢᨣᩢᨾᩮ᩠ᩋᩨ᩵ᨾᩦᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨻᩕ᩠ᩋᩢᨾᨿ᩠ᩋᨾ ᨯᩰ᩠ᨿᨻ᩠ᨦᩈᩁᨲᩮ᩠ᨾᨴᩦ᩵ ᨡ᩠ᩋᨦᨹᩪᩢᨴᩦ᩵ᨾᩦᨧᩮᨲᨶᩣᨤᩱ᩵ᩅᩥᩅᩤᩉ 3. ᨠᩣ᩠ᩁᩁᩮ᩠ᨶᩨᨸᩮ᩠ᨶᩉᩖᩢᨠᨵᨾ᩠ᨾᨩᩣ᩠ᨲ ᩓᩢᩉᩖᩢᨠᨣᩮᩢᩢᩣᨡ᩠ᩋᨦᨡ᩠ᩋᨦᩈ᩠ᨦᩫᨣ᩠ᨾᩫ ᩓᩢᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨴᩦ᩵ᨧᩢᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷ ᨠᩣ᩠ᩁᨣᩩᩢᨾᨡ᩠ᩅᩣ᩠ᨦᨧᩣ᩠ᨠᩈ᩠ᨦᩢᨣ᩠ᨾᩫᩓᩢᨷᩤ᩠ᨶᩢᨾᩮ᩠ᨦᩨ ᨡᩳ᩶ 17 1. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨸᩮ᩠ᨶᨧᩮᩢᩢᩣᨡ᩠ᩋᨦᩈ᩠ᨾᩫᨷ᩠ᨲᩢ ᨯᩢ᩠ᩅ᩠ᨿᨲ᩠ᨶᩫᨣᩭᨯᩴ᩠ᨿ ᩓᩢᩀ᩵ᩣ᩠ᨦᨯᩴ᩠ᨿᨠ᩠ᨶᩢᨠᩢ᩠ᨷᨯᩢ᩠ᩅ᩠ᨿᨹᩪᩢᩋ᩠ᨶᩨ᩵ 2. ᨹᩪᩢᨧᩢᨳᩪᨠᨴ᩠ᨿᨦᩈ᩠ᨾᩫᨷ᩠ᨲᩢᨯᩰ᩠ᨿᨷᩢᨾᩦᩉᩮ᩠ᨲᩩᨧᩴᩣᨸᩮ᩠ᨶᨷᩢᨯᩱᩢ ᨡᩳ᩶ 18 ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥ ᨶᩱᨻ᩠ᨦᩈᩁᨡ᩠ᩋᨦᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨤ᩠ᨯᩥᨲᩣ᩠ᨾᨾᨶᩮᩣᩉ᩠ᩅᩫᨧᩱ ᩓᩢ ᩈᩣᩈᨶᩣ ᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨶᩦ᩶ᩁ᩠ᩅᨾᨻᩱᨳ᩠ᨦᩨ ᨠᩣ᩠ᩁᨸ᩠᩵ᨿᩁᩈᩣᩈᨶᩣ ᨷᩢᨣᩢᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨩᩮ᩠ᩋᩨ᩵ᨳᩨᨡ᩠ᩋᨦᨲ᩠ᨶᩫ ᨯᩰ᩠ᨿᨠᩣ᩠ᩁᩈ᩠ᩋᩁ ᨠᩣ᩠ᩁᨷᨭᩥᨷ᩠ᨲᩢ ᩈᨠ᩠ᨠᩁᨷᩪᨩᩣ ᩓᩢᨠᩣ᩠ᩁᩉᩮ᩠ᨯᨻᩥᨵᩦᨠᨾ᩠ᨾ᩼ ᨷᩢᩅᩤ᩵ᨣᩭᨯᩴ᩠ᨿᩉᩕᩨᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᩉᩮ᩠ᨯᩁ᩠ᩅ᩵ᨾᨠᩢ᩠ᨷᨹᩪᩢᩋ᩠ᨶᩨ᩵ ᩈᩣᨵᩤᩁᨱᨴ᩠ᩅᩫ᩵ᨻᩱ ᨷᩢᨣᩢᩈ᩠ᩅ᩵ᩁᨲ᩠ᩅᩫᨣᩭᨯᩴ᩠ᨿ ᨡᩳ᩶ 19 ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨶᩱᨻ᩠ᨦᩈᩁ ᩉᩯ᩠ᨦ᩵ᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨣ᩠ᨯᩧᩉ᩠ᨶᩢᩓᩢᨠᩣ᩠ᩁᩈ᩵ᩴᩣᨯᩯ᩠ᨦᩋ᩠ᩋᨠ ᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨶᩦ᩶ᩁ᩠ᩅᨾᨻᩱᨳ᩠ᨦᩨ ᨠᩣ᩠ᩁᨴᩦ᩵ᨧᩢᨿ᩠ᩋᨾᩁᩢ᩠ᨷᨳᩨᩐᩢᩣᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᩉ᩠ᨶᩢ ᨯᩰ᩠ᨿᨷᩕᩣᩈᨧᩣ᩠ᨠᩈᩮᨿ᩠ᨦᩢ ᨠᩣ᩠ᩁᨠᩯ᩠ᨯᨠ᩠ᨦᩢᩢᨴᩦ᩵ᨧᩢᩈᩯ᩠ᩅᨦᩉᩣ ᩓᩢᩁᩢ᩠ᨷᨡ᩵ᩣ᩠ᩅᩈᩣ᩠ᩁᩓᩢᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨣ᩠ᨯᩧᩉ᩠ᨶᩢ ᨯᩰ᩠ᨿᩅᩥᨵᩦᨯᩱᪧ ᨯᩰ᩠ᨿᨷᩢᩅᩮ᩠ᨶᩈᩮᨿ᩠ᨦᩢᨡᩮ᩠ᨲᨯᩯ᩠ᨶ ᨡᩳ᩶ 20 1. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨶᩱᨻ᩠ᨦᩈᩁ ᩉᩯ᩠ᨦ᩵ᨠᩣ᩠ᩁᨻᩕ᩠ᩋᩢᨾᨷᩕᨪᩩᨾᩓᩢᨲ᩠ᨦᩢᩢᨾᩩᨠᨩᩩᨾᨯᩰ᩠ᨿᩈᨶ᩠ᨲᩥ 2. ᨹᩪᩢᨯᩱᨧᩢᨳᩪᨠᨷ᩠ᨦᩢᨣᩢ᩠ᨷᩉᩨ᩶ᨡᩮᩢᩢᩣᨾᩩᨠᨩᩩᨾᨯᩱᨾᩩᨠᨩᩩᨾᩉ᩠ᨶᩧ᩵ᨦᨷᩢᨯᩱᩢ ᨡᩳ᩶ 21 1. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨴᩦ᩵ᨧᩢᨯᩱᩢᨾᩦᩈ᩠ᩅ᩵ᩁᨯᩱᩢᩈ᩠ᩅ᩵ᩁᨸᩮ᩠ᨶ ᨶᩱᩁᨭᩛᨷᩣ᩠ᩃᨡ᩠ᩋᨦᨲ᩠ᨶᩫ ᨧᩢᨸᩮ᩠ᨶᨯᩰ᩠ᨿᨪᩨ᩵ ᨷᩢᨣᩢᨯᩰ᩠ᨿᨹ᩵ᩣ᩠ᨶᨠᩣ᩠ᩁᩃᩮ᩠ᨠᩨᨴᩯ᩠ᨶᨯᩱᩢ ᨯᩰ᩠ᨿᨻ᩠ᨦᩈᩁ 2. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨴᩦ᩵ᨧᩢᨡᩮᩢᩢᩣᨳ᩠ᨦᩨ ᨠᩣ᩠ᩁᨩ᩵ᩭᨳᩯ᩠ᨾᨴ᩠ᩅᩫ᩵ᨻᩱ ᨶᩱᨷᩤ᩠ᨶᩢᨾᩮ᩠ᨦᩨᨡ᩠ᩋᨦᨲ᩠ᨶᩫᨯᩱᩢ ᨯᩰ᩠ᨿᨹ᩠ᨿ᩵ᨦᨻ᩠ᨿᨦᨠ᩠ᨶᩢ 3. ᨡᩳ᩶ᨻᩕ᩠ᩋᩢᨾᨧᩱᨡ᩠ᩋᨦᨤ᩠ᨶᩫᨾᩮ᩠ᨦᩨ ᨲ᩠ᩋᩢᨦᩉᩨ᩶ᨸᩮ᩠ᨶᩁᩣ᩠ᨠᩉᩮ᩠ᨦᩢᩢᩣᨡ᩠ᩋᨦᨷᩤ᩠ᨶᩢᨾᩮ᩠ᨦᩨ ᨡᩳ᩶ᨻᩕ᩠ᩋᩢᨾᨧᩱᨠ᩠ᨶᩢᨶᩦ᩶ ᨧᩢᨯᩱᩢᩈ᩵ᩴᩣᨯᩯ᩠ᨦᩋ᩠ᩋᨠ ᨹ᩵ᩣ᩠ᨶᨠᩣ᩠ᩁᩃᩮ᩠ᨠᩨᨲ᩠ᨦᩢᩢᨲᩣ᩠ᨾᨴᩦ᩵ᨠ᩵ᩴᩣᩉ᩠ᨶᩫᨯᩅᩮᩃᩣᩅᩱᩢ ᨯᩰ᩠ᨿᨠᩣ᩠ᩁᩋᩣᩈᩱ᩠ᨿᨠᩣ᩠ᩁᩋ᩠ᩋᨠᩈ᩠ᨿᨦ ᨠᩣ᩠ᩁᩃ᩠ᨦᩫᨤᨶᩯ᩠ᨶ ᨯᩰ᩠ᨿᨹ᩠ᨿ᩵ᨦᨻ᩠ᨿᨦᨠ᩠ᨶᩢ ᨡᩳ᩶ 22 ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫ ᨶᩱᨮᩣᨶᨴᩦ᩵ᨸᩮ᩠ᨶᩈ᩠ᩅ᩵ᩁᩉ᩠ᨶᩧ᩵ᨦᨡ᩠ᩋᨦᩈ᩠ᨦᩢᨣ᩠ᨾᩫ ᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᩉ᩠ᨾᩢᩢᩁᨠᩯ᩠ᨶ᩵ᨴᩤ᩠ᨦᩈ᩠ᨦᩫᨣ᩠ᨾᩫ ᩓᩢᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᨡᩮᩢᩢᩣᨳ᩠ᨦᩨᨮᩣᨶᨴᩤ᩠ᨦᨠᩣ᩠ᩁᨣᩤᩢᨡᩣ᩠ᨿ ᩓᩢᨴᩤ᩠ᨦᩅᨯ᩠ᨰᨶᨵᨾ᩠ᨾ᩼ ᩋ᩠ᨶᩢᨧᩴᩣᨸᩮ᩠ᨶᩈ᩵ᩴᩣᩁᩢ᩠ᨷᨶᩣᨾᨩᩨ᩵ᩈ᩠ᨿᨦᨡ᩠ᩋᨦᨲ᩠ᨶᩫ ᩓᩢᨠᩣ᩠ᩁᨷᩩᨣ᩠ᨣᩃᩥᨠᨽᩣᩅᨡ᩠ᩋᨦᨲ᩠ᨶᩫ ᨯᩱᩢᨯᩰ᩠ᨿᨻ᩠ᨦᩈᩁ ᨻᩕ᩠ᩋᩢᨾᨠ᩠ᨶᩢᨶᩦ᩶ ᨯᩰ᩠ᨿᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨡ᩠ᨯᩢᨧᩱᨡ᩠ᩋᨦᨩᩣ᩠ᨲ ᩓᩢ ᨠᩣ᩠ᩁᩁ᩠ᩅ᩵ᨾᨾᩨᨠ᩠ᨶᩢᩁᩉ᩠ᩅ᩵ᩣ᩠ᨦᨷᩕᨴᩮ᩠ᩈ ᩓᩢᨲᩣ᩠ᨾᨮᩣᨶᨡ᩠ᩋᨦᨤ᩠ᩅᩫᨡ᩠ᩋᨦᨶᩱᨲᩯ᩵ᩃᩡᨾᩮ᩠ᨦᩨ ᨡᩳ᩶ 23 1. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨶᩱᩅ᩠ᨿᨠᨠᩣ᩠ᩁ ᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᩃᩮ᩠ᨠᩨᩉᩮ᩠ᨯᨠᩣ᩠ᩁᨯᩱᩢᨯᩰ᩠ᨿᨻ᩠ᨦᩈᩁ ᨲᩣ᩠ᨾᨡᩳ᩶ᨠᨲᩥᨠᩣᩋ᩠ᨶᩢᨿᩩᨲᩥᨵᨾ᩠ᨾ᩼ ᩋ᩠ᨶᩢᨸᩮ᩠ᨶᨷᩕᨿᩰᨩ᩠ᨶ᩼ᨲᩳ᩵ᩅ᩠ᨿᨠᨠᩣ᩠ᩁ ᩓᩢᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᨣᩩᩢᨾᨡ᩠ᩅᩣ᩠ᨦᨲᩳ᩵ᨠᩣ᩠ᩁᨴᩦ᩵ᨷᩢᨾᩦᩅ᩠ᨿᨠᨠᩣ᩠ᩁ 2. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨣᩤ᩵ᨧᩢᩣ᩠ᨦᨹ᩠ᨿ᩵ᨦᨻ᩠ᨿᨦᨠ᩠ᨶᩢ ᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᩋ᩠ᨶᩢᩉᩮ᩠ᨾᩨᩨᩁᨠ᩠ᨶᩢ ᨯᩰ᩠ᨿᨷᩢᨾᩦᨠᩣ᩠ᩁᩃᩮ᩠ᨠᩨᨷᨭᩥᨷ᩠ᨲᩢᨲᩯ᩵ᨷᩕᨠᩣ᩠ᩁᨯᩱ 3. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨴᩦ᩵ᩉᩮ᩠ᨯᨠᩣ᩠ᩁ ᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨴᩦ᩵ᨧᩢᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨣᩤ᩵ᨧᩢᩣ᩠ᨦᨯᩢ᩠ᩅ᩠ᨿᨿᩩᨲᩥᨵᨾ᩠ᨾ᩼ᩓᩢᨸᩮ᩠ᨶᨷᩕᨿᩰᨩ᩠ᨶ᩼ ᨴᩦ᩵ᨧᩢᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨡ᩵ᩣ᩠ᨾᨠᩯ᩵ᨲ᩠ᨶᩫᨲ᩠ᩅᩫᩓᩢᩉ᩠ᨶᩢᩣᩁᩮ᩠ᨶᩨ ᩋ᩠ᨶᩢᨸᩮ᩠ᨶᩈ᩠ᨦᩥ᩵ᨠ᩠ᨦᩨ᩵ᨣ᩠ᩅᩁᨠᩯ᩵ᨩᩨ᩵ᩈ᩠ᨿᨦᨡ᩠ᩋᨦᨾᨶᩩᩔ᩼ ᩓᩢᨣ᩠ᨶᩢᩉᩣ᩠ᨠᨧᩴᩣᨸᩮ᩠ᨶ ᨣᩢᨧᩢᨲ᩠ᩋᩢᨦᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨠᩣ᩠ᩁᨣᩩᩢᨾᨡ᩠ᩅᩣ᩠ᨦᩋ᩠ᨶᩨ᩵ᪧᨴᩤ᩠ᨦᩈ᩠ᨦᩫᨣ᩠ᨾᩫ ᨲᩮ᩠ᨾᩨ᩵ᨳᩯ᩠ᨾᨳᩯ᩠ᨦᩢ 4. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨴᩦ᩵ᨧᩢᨠᩳ᩵ᨲ᩠ᨦᩢᩢᩓᩢᨡᩮᩢᩢᩣᩁ᩠ᩅ᩵ᨾ ᨾᩩᨠᨩᩩᨾᨤ᩠ᨶᩫᩉᩮ᩠ᨯᨠᩣ᩠ᩁ ᨻᩮ᩠ᩋᩨ᩵ᨧᩢᨯᩱᩢᨣᩩᩢᨾᨡ᩠ᩅᩣ᩠ᨦᩈ᩠ᩅ᩵ᩁᨯᩱᩢᩈ᩠ᩅ᩵ᩁᨸᩮ᩠ᨶᨡ᩠ᩋᨦᨲ᩠ᨶᩫ ᨡᩳ᩶ 24 ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᨿ᩠ᨦᩢᩢᨪᩮᩢᩣ ᩅᩮᩃᩣᨸᩮᩢ᩵ᩣᨠᩣ᩠ᩁ ᩁ᩠ᩅᨾᨴ᩠ᨦᩨᨠᩣ᩠ᩁᨧ᩵ᩴᩣᨠ᩠ᨯᩢᩅᩮᩃᩣᨠᩣ᩠ᩁ ᨲᩣ᩠ᨾᩈ᩠ᨾᩫᨣ᩠ᩅᩁ ᩓᩢᩅ᩠ᨶᩢᩉ᩠ᨿᩩᨯᨠᩣ᩠ᩁᨸᩮ᩠ᨶᩅ᩠ᩅ᩵ᨦᨸᩮ᩠ᨶᨣᩕᩣ᩠ᩅ ᨯᩰ᩠ᨿᨿ᩠ᨦᩢᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨣᩤ᩵ᨧᩢᩣ᩠ᨦ ᨡᩳ᩶ 25 1. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨶᩱᨾᩣᨲᩕᨮᩣ᩠ᨶᨠᩣ᩠ᩁᨸᩮ᩠ᨶᩀᩪ᩵ ᩋ᩠ᨶᩢᨠ᩠ᨦᩨ᩵ᨣ᩠ᩅᩁ ᩈ᩵ᩴᩣᩁᩢ᩠ᨷᨻᩣ᩠ᨿᩀᩪ᩵ᨯᩦ ᩓᩢ ᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨸᩮ᩠ᨶᩀᩪ᩵ᨡ᩠ᩋᨦᨲ᩠ᨶᩫᩓᩢᩉ᩠ᨶᩢᩣᩁᩮ᩠ᨶᩨ ᩁ᩠ᩅᨾᨳ᩠ᨦᩨᩋᩣᩉᩣ᩠ᩁ ᨣᩕᩮ᩠ᨦᩨ᩵ᨶᩩ᩵ᨦᩉ᩠ᨿᩢ᩠ᩋᨦ ᨴᩦ᩵ᩀᩪ᩵ᩋᩣᩈᩱ᩠ᨿ ᩓᩢᨠᩣ᩠ᩁᩁ᩠ᨠᩢᩈᩣᨻᩣ᩠ᨿᩉ᩠ᨾᩳᨿᩣ ᩓᩢᨠᩣ᩠ᩁᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨣᩢᩴᩣᨳᩯ᩠ᨾᨴᩤ᩠ᨦᩈ᩠ᨦᩢᨣ᩠ᨾᩫᨴᩦ᩵ᨧᩴᩣᨸᩮ᩠ᨶ ᩓᩢᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᩉ᩠ᨾᩢᩢᩁᨠᩯ᩵ ᨿᩣ᩠ᨾᨸᩮᩢ᩵ᩣᨠᩣ᩠ᩁ ᨧᩮ᩠ᨷᨡᩱᩢ ᨸᩮ᩠ᨶᩉ᩠ᨾᩢᩣ᩠ᨿ ᨳᩮᩢᩢᩣᨠᩯ᩵ ᨷᩢᨾᩦᩉ᩠ᨶᩢᩣᨠᩣ᩠ᩁᩋ᩠ᨶᩨ᩵ ᩋ᩠ᨶᩢᩉᩮ᩠ᨶᩨᩋᩈᩮᩋᩴᩣᨶᩣ᩠ᨧᨡ᩠ᩋᨦᨲ᩠ᨶᩫ 2. ᨾᩯ᩵ᩓᩢᩃᩪᨠ ᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨴᩦ᩵ᨧᩢᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨠᩣ᩠ᩁᨯᩪᩃᩯᩁ᩠ᨠᩢᩈᩣ ᩓᩢᨠᩣ᩠ᩁᨩ᩵ᩭᩉᩮᩖᩨᩋᨸᩮ᩠ᨶᨻᩥᩈᩮ᩠ᩈ ᩃᩪᨠᨴ᩠ᨦᩢᩉᩖᩣ᩠ᨿ ᨷᩢᩅᩤ᩵ᨧᩢᨠᩮ᩠ᨯᩨᩉᩱ᩠ᨾ᩵ ᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᨲᩯ᩠ᨦ᩵ᨦᩣ᩠ᨶᩉᩕᩨᨷᩢᨣᩢᨲᩣ᩠ᨾ ᨧᩢᨲ᩠ᩋᩢᨦᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨠᩣ᩠ᩁᨣᩩᩢᨾᨡ᩠ᩅᩣ᩠ᨦ ᨧᩣ᩠ᨠᩈ᩠ᨦᩢᨣ᩠ᨾᩫᩉᩮ᩠ᨾᩨᩁᨠ᩠ᨶᩢ ᨡᩳ᩶ 26 1. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᩈ᩠ᨠᩧᩈᩣ ᨠᩣ᩠ᩁᩈ᩠ᨠᩧᩈᩣᨧᩢᨯᩱᩢᩉᩨ᩶ᨼᩁᩦ ᨴᩦ᩵ᨠᩮ᩵ᨣᩢᨶᩱᨩ᩠ᨶᩢᩢᩉᩮ᩠ᨦᩢᩢᩣ ᩓᩢᨠᩣ᩠ᩁᩈ᩠ᨠᩧᩈᩣᨩ᩠ᨶᩢᩢᨾᩪᩃ ᨠᩣ᩠ᩁᩈ᩠ᨠᩧᩈᩣᨩ᩠ᨶᩢᩢᨾᩪᩃ ᨧᩢᨯᩱᩢᨸᩮ᩠ᨶᨠᩣ᩠ᩁᨷ᩠ᨦᩢᨣᩢ᩠ᨷ ᨠᩣ᩠ᩁᩈ᩠ᨠᩧᩈᩣᩅᩥᨩᩣᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᩁᩪᩢᩓᩢᩅᩥᨩᩣᩃᩢ᩠ᨿᨦᨲ᩠ᩅᩫ ᨧᩢᨯᩱᩢᨸ᩠ᨯᩨᨠ᩠ᩅᩢᩣ᩠ᨦᨯᩰ᩠ᨿᨴ᩠ᩅᩫ᩵ᨻᩱ ᩓᩢᨠᩣ᩠ᩁᩈ᩠ᨠᩧᩈᩣᨩ᩠ᨶᩢᩢᩈᩪᨦᨡ᩠ᨶᩨ᩶ᨻᩱ ᨧᩢᨯᩱᩢᨸ᩠ᨯᩨᩈ᩵ᩴᩣᩁᩢ᩠ᨷᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨡᩮᩢᩢᩣᩈ᩠ᨠᩧᩈᩣᨯᩱᩢ ᨹ᩠ᨿ᩵ᨦᨻ᩠ᨿᨦᨠ᩠ᨶᩢ ᨲᩣ᩠ᨾᨮᩣᨶᩉᩯ᩵ᨩ᩠ᨶᩢᩢᨠᩣ᩠ᩁᩈ᩠ᨠᩧᩈᩣ 2. ᨠᩣ᩠ᩁᩈ᩠ᨠᩧᩈᩣᨧᩢᨯᩱᩢᩉᩨ᩶ᨸᩮ᩠ᨶᨻᩱᨴᩤ᩠ᨦ ᩅᨯ᩠ᨰᨶᩣᨠᩣ᩠ᩁᨸᩮ᩠ᨶᩀᩪ᩵ᨡ᩠ᩋᨦᨾᨶᩩᩔ᩼ᩀ᩵ᩣ᩠ᨦᨲᩮ᩠ᨾᨴᩦ᩵ ᩓᩢᨿ᩠ᨦᩢᨤᩮᩢᩣᩁᩫ᩠ᨷᨲᩳ᩵ᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨾᨶᩩᩔᨩᩣ᩠ᨲ ᩓᩢᨻ᩠ᨦᩈᩁᨽᩣ᩠ᨷ ᩉᩖᩢᨠᨠᩣ᩠ᩁᩉᩨ᩶ᩉ᩠ᨾᩢᩢᩁᨠᩯ᩠ᨶ᩵ᩉᩯ᩠ᨶᩢᩁᨡᩯ᩠ᨦ ᨧᩢᨯᩱᩢᨸ᩠ᨶᩢᩁᩯ᩠ᨦ ᩉᩨ᩶ᨾᩦᨡᨶ᩠ᨲᩥᨵᨾ᩠ᨾ᩼ ᨷᩢᨣᩢᩈᩣᩈᨶᩣ ᩓᩢᨸᩮ᩠ᨶᨾ᩠ᨲᩥᨾᩱᨲᩕᩦᨲᩳ᩵ ᨾᨶᩩᩔᨩᩣ᩠ᨲ ᨩᩮ᩠ᩋᩨ᩶ᨩᩣ᩠ᨲ ᩈᩣᩈᨶᩣ ᩓᩢᨧᩢᨯᩱᩢᨸ᩠ᨶᩢᩁᩯ᩠ᨦᩉ᩠ᨶᩢᩣᨠᩣ᩠ᩁᨡ᩠ᩋᨦᩈᩉᨷᨩᩣᨩᩣ᩠ᨲ ᨻᩮ᩠ᩋᩨ᩵ᩁ᩠ᨠᩢᩈᩣᩅᩱᩢᨪ᩠ᨦᩨ᩵ᩈᨶ᩠ᨲᩥᩈᩩᨡ 3. ᨷᩥᨲᩣᨾᩣᨯᩣ ᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᨧ᩠ᨯᩢᩃᩮ᩠ᨠᩨᨠᩣ᩠ᩁᩈ᩠ᨠᩧᩈᩣᨷᩮ᩠ᨦᩨ᩶ᨲ᩠ᨶᩫᩢ ᩉᩨᩢᨠᩯ᩵ᩃᩪᨠᨡ᩠ᩋᨦᨲ᩠ᨶᩫ ᨡᩳ᩶ 27 1. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨴᩦ᩵ᨧᩢᨡᩮᩢᩢᩣᩁ᩠ᩅ᩵ᨾ ᨶᩱᨴᩤ᩠ᨦᩅᨯ᩠ᨰᨶᨵᨾ᩠ᨾ᩼ᨡ᩠ᩋᨦᨷᨩᩣᨣ᩠ᨾᩫᨯᩰ᩠ᨿᨻ᩠ᨦᩈᩁ ᩋ᩠ᨶᩢᨧᩢᨾ᩠ᩅ᩵ᩁᨿᩮ᩠ᨾᩨᨧᩱ ᨶᩱᨴᩤ᩠ᨦᩈᩥᩃᨷᩓᩢ ᨴᩦ᩵ᨧᩢᨾᩦᩈ᩠ᩅ᩵ᩁᨶᩱᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨧᩁᩮᩨ᩠ᨬ ᩓᩢᨣᩩᨱᨷᩕᨿᩰᨩ᩠ᨶ᩼ᨴᩤ᩠ᨦ ᩅᩥᨴ᩠ᨿᩣᩈᩣ᩠ᩈᨲᩕ᩼ 2. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨴᩦ᩵ᨧᩢᨯᩱᩢᩁᩢ᩠ᨷᨠᩣ᩠ᩁᨣᩩᩢᨾᨡ᩠ᩅᩣ᩠ᨦ ᩈ᩠ᩅ᩵ᩁᨯᩱᩢᩈ᩠ᩅ᩵ᩁᨸᩮ᩠ᨶᨴᩤ᩠ᨦᩈᩦᩃᨵᨾ᩠ᨾ᩼ ᩓᩢᨴᩤ᩠ᨦᩅᨲ᩠ᨳᩩ ᩋ᩠ᨶᩢᨸᩮ᩠ᨶᨸᩮ᩠ᨶᨹᩫ᩠ᩃᨾᩣᨧᩣ᩠ᨠ ᨠᩣ᩠ᩁᨲᩯ᩠ᨦ᩵ᩈᩢᩣ᩠ᨦᨯᩱ ᨴᩤ᩠ᨦᩅᩥᨴ᩠ᨿᩣᩈᩣ᩠ᩈᨲᩕ᩼ ᨠᩣ᩠ᩁᨲᩯ᩠ᨦ᩵ᨲᩯ᩠ᨾᩢ ᩓᩢᨴᩤ᩠ᨦᩈᩥᩃᨷ ᩋ᩠ᨶᩢᨲ᩠ᨶᩫᨸᩮ᩠ᨶᨹᩪᩢᨸ᩠ᩋᨦᩋ᩠ᩋᨠ ᨡᩳ᩶ 28 ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨶᩱᩁᨷ᩠ᨿᨷᨴᩤ᩠ᨦᩈ᩠ᨦᩢᨣ᩠ᨾᩫ ᩓᩢᩁᩉ᩠ᩅ᩵ᩣ᩠ᨦᨷᩕᨴᩮ᩠ᩈ ᩋ᩠ᨶᩢᨧᩢᨸᩮ᩠ᨶᨴᩤ᩠ᨦᩉᩨ᩶ᩈ᩵ᩴᩣᩁᩮ᩠ᨧᨹᩫ᩠ᩃᨲᩮ᩠ᨾᨴᩦ᩵ ᨲᩣ᩠ᨾᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᩓᩢᨻ᩠ᨦᩈᩁ ᨯ᩠ᨦᩢ᩵ᨴᩦ᩵ᨠ᩵ᩴᩣᩉ᩠ᨶᩫᨯᩅᩱᩢᨶᩱᨠᨲᩥᨠᩣᩋ᩠ᨶᩢᨶᩦ᩶ ᨡᩳ᩶ 29 1. ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨾᩦᩉ᩠ᨶᩢᩣᨴᩦ᩵ᨲᩳ᩵ᨷᨩᩣᨣ᩠ᨾᩫ ᨯᩢ᩠ᩅ᩠ᨿᨠᩣ᩠ᩁᩅᨯ᩠ᨰᨶᩣᨷᩩᨣ᩠ᨣᩃᩥᨠᨽᩣ᩠ᨷᨡ᩠ᩋᨦᨲ᩠ᨶᩫ ᨯᩰ᩠ᨿᨻ᩠ᨦᩈᩁᨲᩮ᩠ᨾᨴᩦ᩵ ᨧᩢᩉᩮ᩠ᨯᨯᩱᩢᨣᩢᨲᩯ᩵ᨶᩱᨷᨩᩣᨣ᩠ᨾᩫᨴᩮᩢ᩵ᩣᨶ᩠ᨶᩢᩢ 2. ᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᨩᩱᩢᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᩓᩢᨻ᩠ᨦᩈᩁᨽᩣ᩠ᨷᨡ᩠ᩋᨦᨲ᩠ᨶᩫ ᨴᩩᨠᨤ᩠ᨶᩫᨲ᩠ᩋᩢᨦᩀᩪ᩵ᨶᩱᨡᩳ᩶ᩁᨷ᩠ᨿᨷ ᨲᩣ᩠ᨾᨴᩦ᩵ᨯᩱᩢᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿᩅᩱᩢᨶᩱᨠ᩠ᨭᩫᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿᨴᩮᩢ᩵ᩣᨶ᩠ᨶᩢᩢ ᨻᩮ᩠ᩋᩨ᩵ᨷᩕᨿᩰᨩ᩠ᨶ᩼ ᩓᩢᨧᩢᨯᩱᩢᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨶᩢ᩠ᨷᨳᩨ ᩓᩢᨤᩮᩢᩣᩁᩫ᩠ᨷᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᩈᩮᩁᩦᨽᩣ᩠ᨷᨡ᩠ᩋᨦᨹᩪᩢᩋ᩠ᨶᩨ᩵ᨲᩣ᩠ᨾᩈ᩠ᨾᩫᨣ᩠ᩅᩁ ᩓᩢᨴᩦ᩵ᨧᩢᨯᩱᩢᨳᩫ᩠ᨷᨠᩢ᩠ᨷᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᨲ᩠ᩋᩢᨦᨠᩣ᩠ᩁᩋ᩠ᨶᩢᨹ᩠ᨿ᩵ᨦᨻ᩠ᨿᨦᨠ᩠ᨶᩢᩉᩯ᩠ᨦ᩵ᩈᩦᩃᨵᨾ᩠ᨾ᩼ ᨣ᩠ᩅᩣ᩠ᨾᩈ᩠ᨦᩫᨷᩁ᩠ᨿᨷᩁᩢᩭ ᨡ᩠ᩋᨦᨤ᩠ᨶᩫᨾᩮ᩠ᨦᩨ ᩓᩢᨠᩣ᩠ᩁᨩ᩵ᩭᨳᩯ᩠ᨾᨶᩱᩈ᩠ᨦᩢᨣ᩠ᨾᩫᨷᨩᩣᨵᩥᨷᨲᩱ᩠ᨿ 3. ᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᩓᩢᨻ᩠ᨦᩈᩁᨽᩣ᩠ᨷᨩᩮ᩠ᩋᩨᨶᩦ᩶ ᨧᩢᨩᩱᩢᨡ᩠ᨯᩢᨲᩳ᩵ᨡᩳ᩶ᩋᩢᩣ᩠ᨦᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿ ᩓᩢᩉᩖᩢᨠᨠᨠᩣ᩠ᩁ ᨡ᩠ᩋᨦᩈᩉᨷᨩᩣᨩᩣ᩠ᨲᨷᩢᨯᩱᩢ ᨷᩢᩅᩤ᩵ᩁᩮ᩠ᨦᩨ᩵ᨯᩱᪧᨣᩢᨲᩣ᩠ᨾ ᨡᩳ᩶ 30 ᨷᩢᨾᩦᨷ᩠ᨴᩫᨯᩱᨶᩱᨷᨭᩥᨬ᩠ᨬᩣᨶᩦ᩶ ᩋ᩠ᨶᩢᩉᩨ᩶ᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᨯᩱᪧ ᨠᩯ᩵ᨷᩤ᩠ᨶᩢᨾᩮ᩠ᨦᩨ ᩉ᩠ᨾᩪ᩵ᨤ᩠ᨶᩫ ᩉᩕᩨ ᩈ᩠ᩅ᩵ᩁᨲ᩠ᩅᩫ ᨶᩱᨠᩣ᩠ᩁᨴᩦ᩵ᨧᩢᩉᩮ᩠ᨯᨠᩣ᩠ᩁᨯᩱᪧ ᨷᩢᨣᩢᨸ᩠ᩋᨦᨠᩣ᩠ᩁᨯᩱᪧ ᩋ᩠ᨶᩢᨸᩮ᩠ᨶᨠᩣ᩠ᩁᨾᩢᩣ᩠ᨦᩈᩮᨿ᩠ᨦᩢᩈᩥᨴ᩠ᨵᩥᩓᩢᩈᩮᩁᩦᨽᩣ᩠ᨷ ᨲᩣ᩠ᨾᨯ᩠ᨦᩢ᩵ᨴᩦ᩵ᩉ᩠ᨾᩣ᩠ᨿᩅᩱᩢᨶᩦ᩶ ---- Korean 세 계 인 권 선 언 전 문 모든 인류 구성원의 천부의 존엄성과 동등하고 양도할 수 없는 권리를 인정하는 것이 세계의 자유, 정의 및 평화의 기초이며, 인권에 대한 무시와 경멸이 인류의 양심을 격분시키는 만행을 초래하였으며, 인간이 언론과 신앙의 자유, 그리고 공포와 결핍으로부터의 자유를 누릴 수 있는 세계의 도래가 모든 사람들의 지고한 열망으로서 천명되어 왔으며, 인간이 폭정과 억압에 대항하는 마지막 수단으로서 반란을 일으키도록 강요받지 않으려면, 법에 의한 통치에 의하여 인권이 보호되어야 하는 것이 필수적이며, 국가간에 우호관계의 발전을 증진하는 것이 필수적이며, 국제연합의 모든 사람들은 그 헌장에서 기본적 인권, 인간의 존엄과 가치, 그리고 남녀의 동등한 권리에 대한 신념을 재확인하였으며, 보다 폭넓은 자유속에서 사회적 진보와 보다 나은 생활수준을 증진하기로 다짐하였고, 회원국들은 국제연합과 협력하여 인권과 기본적 자유의 보편적 존중과 준수를 증진할 것을 스스로 서약하였으며, 이러한 권리와 자유에 대한 공통의 이해가 이 서약의 완전한 이행을 위하여 가장 중요하므로, 이에, 국제연합총회는, 모든 개인과 사회 각 기관이 이 선언을 항상 유념하면서 학습 및 교육을 통하여 이러한 권리와 자유에 대한 존중을 증진하기 위하여 노력하며, 국내적 그리고 국제적인 점진적 조치를 통하여 회원국 국민들 자신과 그 관할 영토의 국민들 사이에서 이러한 권리와 자유가 보편적이고 효과적으로 인식되고 준수되도록 노력하도록 하기 위하여, 모든 사람과 국가가 성취하여야 할 공통의 기준으로서 이 세계인권선언을 선포한다. 제 1 조 모든 인간은 태어날 때부터 자유로우며 그 존엄과 권리에 있어 동등하다. 인간은 천부적으로 이성과 양심을 부여받았으며 서로 형제애의 정신으로 행동하여야 한다. 제 2 조 모든 사람은 인종, 피부색, 성, 언어, 종교, 정치적 또는 기타의 견해, 민족적 또는 사회적 출신, 재산, 출생 또는 기타의 신분과 같은 어떠한 종류의 차별이 없이, 이 선언에 규정된 모든 권리와 자유를 향유할 자격이 있다. 더 나아가 개인이 속한 국가 또는 영토가 독립국, 신탁통치지역, 비자치지역이거나 또는 주권에 대한 여타의 제약을 받느냐에 관계없이, 그 국가 또는 영토의 정치적, 법적 또는 국제적 지위에 근거하여 차별이 있어서는 아니된다. 제 3 조 모든 사람은 생명과 신체의 자유와 안전에 대한 권리를 가진다. 제 4 조 어느 누구도 노예상태 또는 예속상태에 놓여지지 아니한다. 모든 형태의 노예제도와 노예매매는 금지된다. 제 5 조 어느 누구도 고문, 또는 잔혹하거나 비인도적이거나 굴욕적인 처우 또는 형벌을 받지 아니한다. 제 6 조 모든 사람은 어디에서나 법 앞에 인간으로서 인정받을 권리를 가진다. 제 7 조 모든 사람은 법 앞에 평등하며 어떠한 차별도 없이 법의 동등한 보호를 받을 권리를 가진다. 모든 사람은 이 선언에 위반되는 어떠한 차별과 그러한 차별의 선동으로부터 동등한 보호를 받을 권리를 가진다. 제 8 조 모든 사람은 헌법 또는 법률이 부여한 기본적 권리를 침해하는 행위에 대하여 권한있는 국내법정에서 실효성 있는 구제를 받을 권리를 가진다. 제 9 조 어느 누구도 자의적으로 체포, 구금 또는 추방되지 아니한다. 제 10 조 모든 사람은 자신의 권리, 의무 그리고 자신에 대한 형사상 혐의에 대한 결정에 있어 독립적이며 공평한 법정에서 완전히 평등하게 공정하고 공개된 재판을 받을 권리를 가진다. 제 11 조 1. 모든 형사피의자는 자신의 변호에 필요한 모든 것이 보장된 공개 재판에서 법률에 따라 유죄로 입증될 때까지 무죄로 추정받을 권리를 가진다. 2. 어느 누구도 행위시에 국내법 또는 국제법에 의하여 범죄를 구성하지 아니하는 작위 또는 부작위를 이유로 유죄로 되지 아니한다. 또한 범죄 행위시에 적용될 수 있었던 형벌보다 무거운 형벌이 부과되지 아니한다. 제 12 조 어느 누구도 그의 사생활, 가정, 주거 또는 통신에 대하여 자의적인 간섭을 받거나 또는 그의 명예와 명성에 대한 비난을 받지 아니한다. 모든 사람은 이러한 간섭이나 비난에 대하여 법의 보호를 받을 권리를 가진다. 제 13 조 1. 모든 사람은 자국내에서 이동 및 거주의 자유에 대한 권리를 가진다. 2. 모든 사람은 자국을 포함하여 어떠한 나라를 떠날 권리와 또한 자국으로 돌아올 권리를 가진다. 제 14 조 1. 모든 사람은 박해를 피하여 다른 나라에서 비호를 구하거나 비호를 받을 권리를 가진다. 2. 이러한 권리는 진실로 비정치적 범죄 또는 국제연합의 목적과 원칙에 위배되는 행위로 인하여 기소된 경우에는 주장될 수 없다. 제 15 조 1. 모든 사람은 국적을 가질 권리를 가진다. 2. 어느 누구도 자의적으로 자신의 국적을 박탈당하지 아니하며 자신의 국적을 변경할 권리가 부인되지 아니한다. 제 16 조 1. 성인 남녀는 인종, 국적 또는 종교에 따른 어떠한 제한도 없이 혼인하고 가정을 이룰 권리를 가진다. 그들은 혼인에 대하여, 혼인기간중 그리고 혼인해소시에 동등한 권리를 향유할 자격이 있다. 2. 혼인은 장래 배우자들의 자유롭고 완전한 동의하에서만 성립된다. 3. 가정은 사회의 자연적이고 기초적인 단위이며, 사회와 국가의 보호를 받을 권리가 있다. 제 17 조 1. 모든 사람은 단독으로 뿐만 아니라 다른 사람과 공동으로 재산을 소유할 권리를 가진다. 2. 어느 누구도 자의적으로 자신의 재산을 박탈당하지 아니한다. 제 18 조 모든 사람은 사상, 양심 및 종교의 자유에 대한 권리를 가진다. 이러한 권리는 종교 또는 신념을 변경할 자유와, 단독으로 또는 다른 사람과 공동으로 그리고 공적으로 또는 사적으로 선교, 행사, 예배 및 의식에 의하여 자신의 종교나 신념을 표명하는 자유를 포함한다. 제 19 조 모든 사람은 의견의 자유와 표현의 자유에 대한 권리를 가진다. 이러한 권리는 간섭없이 의견을 가질 자유와 국경에 관계없이 어떠한 매체를 통해서도 정보와 사상을 추구하고, 얻으며, 전달하는 자유를 포함한다. 제 20 조 1. 모든 사람은 평화적인 집회 및 결사의 자유에 대한 권리를 가진다. 2. 어느 누구도 어떤 결사에 참여하도록 강요받지 아니한다. 제 21 조 1. 모든 사람은 직접 또는 자유로이 선출된 대표를 통하여 자국의 정부에 참여할 권리를 가진다. 2. 모든 사람은 자국에서 동등한 공무담임권을 가진다. 3. 국민의 의사가 정부 권능의 기반이다. 이러한 의사는 보통·평등 선거권에 따라 비밀 또는 그에 상당한 자유 투표절차에 의한 정기적이고 진정한 선거에 의하여 표현된다. 제 22 조 모든 사람은 사회의 일원으로서 사회보장을 받을 권리를 가지며, 국가적 노력과 국제적 협력을 통하여, 그리고 각 국가의 조직과 자원에 따라서 자신의 존엄과 인격의 자유로운 발전에 불가결한 경제적, 사회적 및 문화적 권리들을 실현할 권리를 가진다. 제 23 조 1. 모든 사람은 일, 직업의 자유로운 선택, 정당하고 유리한 노동 조건, 그리고 실업에 대한 보호의 권리를 가진다. 2. 모든 사람은 아무런 차별없이 동일한 노동에 대하여 동등한 보수를 받을 권리를 가진다. 3. 노동을 하는 모든 사람은 자신과 가족에게 인간의 존엄에 부합하는 생존을 보장하며, 필요한 경우에 다른 사회보장방법으로 보충되는 정당하고 유리한 보수에 대한 권리를 가진다. 4. 모든 사람은 자신의 이익을 보호하기 위하여 노동조합을 결성하고, 가입할 권리를 가진다. 제 24 조 모든 사람은 노동시간의 합리적 제한과 정기적인 유급휴가를 포함하여 휴식과 여가의 권리를 가진다. 제 25 조 1. 모든 사람은 의식주, 의료 및 필요한 사회복지를 포함하여 자신과 가족의 건강과 안녕에 적합한 생활수준을 누릴 권리와, 실업, 질병, 장애, 배우자 사망, 노령 또는 기타 불가항력의 상황으로 인한 생계 결핍의 경우에 보장을 받을 권리를 가진다. 2. 어머니와 아동은 특별한 보호와 지원을 받을 권리를 가진다. 모든 아동은 적서에 관계없이 동일한 사회적 보호를 누린다. 제 26 조 1. 모든 사람은 교육을 받을 권리를 가진다. 교육은 최소한 초등 및 기초단계에서는 무상이어야 한다. 초등교육은 의무적이어야 한다. 기술 및 직업교육은 일반적으로 접근이 가능하여야 하며, 고등교육은 모든 사람에게 실력에 근거하여 동등하게 접근 가능하여야 한다. 2. 교육은 인격의 완전한 발전과 인권과 기본적 자유에 대한 존중의 강화를 목표로 한다. 교육은 모든 국가, 인종 또는 종교 집단간에 이해, 관용 및 우의를 증진하며, 평화의 유지를 위한 국제연합의 활동을 촉진하여야 한다. 3. 부모는 자녀에게 제공되는 교육의 종류를 선택할 우선권을 가진다. 제 27 조 1. 모든 사람은 공동체의 문화생활에 자유롭게 참여하며 예술을 향유하고 과학의 발전과 그 혜택을 공유할 권리를 가진다. 2. 모든 사람은 자신이 창작한 과학적, 문학적 또는 예술적 산물로부터 발생하는 정신적, 물질적 이익을 보호받을 권리를 가진다. 제 28 조 모든 사람은 이 선언에 규정된 권리와 자유가 완전히 실현될 수 있도록 사회적, 국제적 질서에 대한 권리를 가진다. 제 29 조 1. 모든 사람은 그 안에서만 자신의 인격이 자유롭고 완전하게 발전할 수 있는 공동체에 대하여 의무를 가진다. 2. 모든 사람은 자신의 권리와 자유를 행사함에 있어, 다른 사람의 권리와 자유를 당연히 인정하고 존중하도록 하기 위한 목적과, 민주사회의 도덕, 공공질서 및 일반적 복리에 대한 정당한 필요에 부응하기 위한 목적을 위해서만 법에 따라 정하여진 제한을 받는다. 3. 이러한 권리와 자유는 어떠한 경우에도 국제연합의 목적과 원칙에 위배되어 행사되어서는 아니된다. 제 30 조 이 선언의 어떠한 규정도 어떤 국가, 집단 또는 개인에게 이 선언에 규정된 어떠한 권리와 자유를 파괴하기 위한 활동에 가담하거나 또는 행위를 할 수 있는 권리가 있는 것으로 해석되어서는 아니된다. ---- Lao ປະກາດສາກົນ ກ່ຽວກັບສິດຂອງມະນຸດ ວັນທີ 20 ທັນວາ ຄ.ສ 1958 ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ສະຫະປະຊາຊາດໄດ້ຮັບຮອງ ແລະ ປະກາດສິດຂອງມວນມະນຸດຊື່ງພວກເຮົາໄດ້ຈັດພິມຂື້ນຕະຫຼອດບົດຫຼັງການປະກາດອັນເປັນປະຫວັດການນີ້ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ໄດ້ຊີ້ແຈງກັບສະມາຊິກທຸກໆທ່ານຂໍຈົ່ງຢ່າໄດ້ປະລະເລີຍໂອກາດ ແລະ ວິທີທາງອັນໃດຊື່ງສາມາດຈະໄດ້ຮັບໃນອານາຄົດ, ເພື່ອເຜີຍແຜ່ໃຫ້ປະຊາຊົນໄດ້ຮັບແຈກຈ່າຍອ່ານ ແລະ ວິຈານສີ່ງສຳຄັນໃນໂຮງຮຽນ ແລະ ສະຖານສຶກສາໃດໆໂດຍບໍ່ຄຳນືງເຖິງລັດທິ, ການເມືອງຂອງເຮົາ ຫຼື ປະເທດໃດເລີຍ. ສຳນັກງານຖະແຫຼງຂ່າວຂອງອົງການສະຫະປະຊາຊາດ ຄ.ສ 1958. ບົດນຳ ດ້ວຍເຫດວ່າ: ການຮັບຮູ້ກຽດຕິສັກອັນມີປະຈຳຢູ່ຕົວບຸກຄົນໃນວົງສະກຸນຂອງມະນຸດທຸກໆຄົນ ແລະ ການຮັບຮູ້ສິດສະເໝີພາບ ແລະ ສະເຖຍລະພາບຂອງບຸກຄົນເຫຼົ່ານັ້ນ ປະກອບເປັນຮາກຖານຂອງສິດເສລີພາບ ຍຸດຕິທຳ ແລະ ສັນຕິພາບຂອງໂລກ. ດ້ວຍເຫດວ່າ: ການບໍ່ຮັບຮູ້ ແລະ ໜີ່ນປະໝາດຕໍ່ສິດຂອງມະນຸດນັ້ນໄດ້ເປັນຕົ້ນເຫດໃຫ້ເກີດການກະທຳຢ່າງປ່າເຖື່ອນຊື່ງຈະເຮັດໃຫ້ແຄ້ນໃຈຕໍ່ມະໂນທຳຂອງມະນຸດ ແລະ ເຫັນວ່າການນຳຊື່ງໂລກມະນຸດທີ່ຈະມີອິດສະຫຼະໃນການສະແດງຄວາມເວົ້າ ແລະ ຄວາມເຊື່ອຖືຊື່ງຈະພົ້ນຈາກຄວາມຫວາດຫວັ່ນ ຢ້ານກົວ ແລະ ຍາກຈົນຂົ້ນແຄ້ນນັ້ນໄດ້ຖືກປະກາດວ່າ: ເປັນຄວາມປາຖະໜາອັນຍອດຍີ່ງຂອງມະນຸດ. ດ້ວຍເຫດວ່າ: ມີຄວາມສຳຄັນທີ່ຕ້ອງລະບຽບສິດປ້ອງກັນສິດທັງຫຼາຍຂອງມະນຸດເພື່ອບໍ່ໃຫ້ບຸກຄົນຖືກບັງຄັບໃຈໃຫ້ຕໍ່ສູ້ຄວາມບຽດບຽນຂ້ຽວແຂ້ນແລະຄວາມກົດຂີ່ຂົ່ມເຫງຈົນເຫຼືອວິໃສ. ດ້ວຍເຫດວ່າ: ເປັນຂໍ້ສຳຄັນທີ່ຕ້ອງເຊີດຊູສຳພັນທະໄມຕີລະຫວ່າງປະເທດຊາດໃຫ້ດີຍີ່ງຂື້ນ; ດ້ວຍເຫດວ່າ: ໃນກົດໝາຍໂລກນັ້ນປະຊາຊົນແຫ່ງສະຫະປະຊາຊາດໄດ້ປະກາດຢືນຢັນຄວາມເຊື່ອຖືຂອງຕົນອີກໃນສິດສຳຄັນຂອງມະນຸດ ໃນກຽດຕິສັກ ແລະ ຄຸນຄ່າຂອງບຸກຄົນໃນຄວາມສະເໝີພາບຂອງສິດສ່ວນບຸກຄົນຜູ້ຊາຍ ຫຼື ຜູ້ຍິງ ແລະ ເຫັນວ່າ:ປະຊາຊົນເຫຼົ່ານັ້ນໄດ້ປະກາດຕົນເປັນຜູ້ຈະເລີນພໍແລ້ວທີ່ຈະຊ່ວຍສະໜັບສະໜູນຄວາມກ້າວໜ້າທາງດ້ານສັງຄົມປະລະຈະຈັດຕັ້ງມາດຕະຖານການຄອງຊີບໃຫ້ດີຍີ່ງຂື້ນໂດຍເສລີພາບອັນກວ້າງຂວາງ: ດ້ວຍເຫດວ່າ: ລັດສະມາຊິກຕ່າງໆໄດ້ໃຫ້ຄວາມໝັ້ນສັນຍາວ່າຈະຮ່ວມມືກັບອົງການສະຫະປະຊາຊາດເພື່ອຈັດດຳເນີນການໃຫ້ການນັບຖືສິດທັງຫຼາຍຂອງມະນຸດ ແລະ ສິດເສລີພາບອັນສຳຄັນທັງມວນໄດ້ເປັນໄປທົ່ວໂລກຢ່າງປະຈັກ. ດ້ວຍເຫດວ່າ: ຄວາມເຂົ້າໃຈໃນສິດເສລີພາບເຫຼົ່ານີ້ໂດຍທົ່ວກັນເປັນຂໍ້ສຳຄັນຍີ່ງເພື່ອປະຕິບັດຕາມສັນຍານີ້ຢ່າງສົມບູນ. ກອງປະຊຸມໃຫຍ່ຈື່ງປະກາດວ່າ: ປະກາດສາກົນກ່ຽວກັບສິດຂອງມະນຸດສະບັບນີ້ເປັນອຸດົມຂະຕິຮ່ວມກັນທີ່ຈະໃຫ້ຊົນຊາດ ແລະ ປະເທດຊາດທຸກໆຊາດບັນລຸເຖິງ ເພື່ອຈະໃຫ້ບຸກຄົນທຸກຄົນ ແລະ ອົງການສັງຄົມທຸກອົງການ ຊື່ງຖືເອົາປະກາດນີ້ເປັນນິໃສປະຈຳໃຈສະເໝີນັ້ນພະຍາຍາມຈັດການໃຫ້ມີຜູ້ນັບຖືສິດ ແລະ ເສລີພາບເຫຼົ່ານີ້ໃຫ້ກວ້າງຂວາງອອກໄປໂດຍການສຶກສາ ແລະ ການອົບຮົມ ແລະ ຈັດການໃຫ້ມີຜູ້ຮັບຮູ້ ແລະ ປະຕິບັດສິດ ແລະ ເສລີພາບນີ້ທົ່ວໄປຢ່າງປະຈັກໂດຍໃຊ້ລະບຽບຕາມຂັ້ນຂອງຊາດໃຫ້ໄດ້ຜົນເປັນລຳດັບຂື້ນໄປ; ການນັບຖືສິດ ແລະ ເສລີພາບນີ້ໃຫ້ດຳເນີນໄປໃນທ່າມກາງຊາວຊົນພົນລະເມືອງຂອງບັນດາລັດສະມາຊິກນັ້ນເອງພ້ອມກັບທັງຊາວຊົນພົນລະເມືອງຂອງບັນດາດິນແດນທີ່ຢູ່ໃນອຳນາດແຫ່ງກົດໝາຍຂອງລັດເຫຼົ່ານັ້ນດ້ວຍ. ມາດຕາ 1: ມະນຸດເກີດມາມີສິດເສລີພາບ ແລະ ສະເໝີໜ້າກັນໃນທາງກຽດຕິສັກ ແລະ ທາງສິດດ້ວຍມະນຸດມີສະຕິສຳປັດຊັນຍະ(ຮູ້ດີຮູ້ຊົ່ວ)ແລະມີມະໂນທຳຈື່ງຕ້ອງປະພຶດຕົນຕໍ່ກັນໃນທາງພີ່ນ້ອງ. ມາດຕາ 2: ຂໍ້ 1.ຄົນຜູ້ໃດກໍ່ອ້າງຕົນໄດ້ວ່າ:ມີສິດ ແລະ ເສລີພາບທຸກຢ່າງທີ່ໄດ້ປ່າວຮ້ອງຢູ່ໃນປະກາດສະບັບນີ້ໂດຍບໍ່ເລືອກໜ້າ ບໍ່ຈຳກັດເຊື້ອຊາດ,ຜິວເນື້ອ,ເພດ,ສາສະໜາ ຄວາມຄິດເຫັນໃນດ້ານການເມືອງ ຫຼື ອື່ນໆ ກຳເນີດແຫ່ງຊາດຫຼື ສັງຄົມຖານະການມີຊັບສົມບັດມາກ ຫຼື ນ້ອຍ,ມີຕະກຸນ ຫຼື ຖານະອື່ນໆ. ຂໍ້ 2.ອີກປະການໜື່ງ ຈະບໍ່ຈຳກັດຢ່າງໃດໃນການແຕກຕ່າງກັນອັນເນື່ອງມາຈາກລະບຽບການເມືອງການປົກຄອງ ຫຼື ລະຫວ່າງຊາດຂອງປະເທດ ຫຼື ດິນແດນ ຊື່ງບຸກຄົນຜູ້ໃດຜູ້ໜື່ງສັງກັດຢູ່;ດິນແດນນັ້ນຈຳເປັນເອກະລາດຢູ່ໃນຄວາມອາລັກຂາຂອງມະຫາອຳນາດ ຫຼື ບໍ່ມີອິດສະຫຼະ ຫຼື ຖືກລົດອະທິປະໄຕລົງໂດຍຈຳກັດກໍ່ຕາມ. ມາດຕາ 3. ບຸກຄົນທຸກຄົນມີສິດດຳລົງຊີວິດ ມີສິດເສລີພາບ ແລະ ຄວາມປອດໄພໃນຕົວ. ມາດຕາ 4. ບໍ່ມີຜູ້ໃດເລີຍທີ່ຈະຕ້ອງຖືວ່າ:ມີອາການເປັນທາດ ແລະ ເປັນຂ້ອຍເປັນຂ້າການເປັນທາດ ແລະ ຂ້າທາດນັ້ນ ເປັນສີ່ງທີ່ຕ້ອງຫ້າມທຸກປະການ. ມາດຕາ 5. ບໍ່ມີຜູ້ໃດເລີຍທີ່ຈະຕ້ອງຖືກທໍລະມານຕົວ ຖືກໂທດ ຫຼື ຂະນາບຢ່າງມາລຸນໂຫດຮ້າຍຢ່າງຂາດມະນຸດສະທຳ ຫຼື ເຊື່ອມເສຍກຽດຕິຍົດ. ມາດຕາ 6. ບຸກຄົນຜູ້ໃດກໍລະນີມີສິດທີ່ຈະຮັບຮູ້ນິໃສປະຈຳບຸກຄົນທີ່ປະຕິບັດກັນໃນທາງກົດໝາຍນະສະຖານທີ່ທຸກແຫ່ງ. ມາດຕາ 7. ບຸກຄົນສະເໝີກັນຕໍ່ໜ້າກົດໝາຍ ແລະ ມີສິດທີ່ຈະໄດ້ຮັບຄວາມຄຸ້ມຄອງຂອງກົດໝາຍເທົ່າທຽມກັນໂດຍບໍ່ມີການແຕກຕ່າງທຸກຄົນມີສິດທີ່ຈະໄດ້ຮັບຄວາມຄຸ້ມຄອງເທົ່າທຽມກັນຕໍ່ການກະທຳໃດໆທີ່ຖືກບຸກຄົນແຕກຕ່າງກັນອັນອາດເປັນການລະເມີດໃບປະກາດສະບັບນີ້ ແລະ ຕໍ່ການທ້າທາຍໃດໆທີ່ຈະຖືໃຫ້ແຕກຕ່າງກັນດັ່ງນີ້: ມາດຕາ 8. ທຸກຄົນມີສິດທີ່ຈະເພີ່ງສານປະຈຳຊາດທີ່ມິອຳນາດເພື່ອຕໍ່ວ່າການກະທຳອັນເປັນການລະເມີດສິດສຳຄັນລັດຖະທຳມະນູນ ຫຼືກົດໝາຍໄດ້ຮັບຮູ້ແລ້ວນັ້ນ. ມາດຕາ 9. ບຸກຄົນໃດບໍ່ອາດຖືກຈັບກຸມຄຸມຂັງ ແລະ ເນລະເທດໂດຍລຳພັງໃຈເລີຍ. ມາດຕາ 10. ບຸກຄົນແຕ່ລະຄົນມີສິດເສລີພາບຢ່າງເຕັມທີ່ ທີ່ຈະໄຫ້ສານອິດສະຫຼະ ແລະ ທ່ຽງທຳຟັງຄວາມກ່າວຫາຂອງຕົນຢ່າງຍຸດຕິທຳ ແລະ ເປີດເຜີຍສານນັ້ນຈະພິຈາລະນາຕົກລົງຕາມສິດ ແລະ ໜ້າທີ່ຂອງບຸກຄົນ ຫຼື ຕາມຄຳກ່າວຫາໃສ່ບຸກຄົນຜູ້ນັ້ນຢ່າງມີເຫດຜົນພຽງພໍຢູ້ໃນພະແນກອາຍາ. ມາດຕາ 11. ຂໍ້ 1. ບຸກຄົນຜູ້ໃດທີ່ຖືກກ່າວຫາກະທຳຜິດກົດໝາຍນັ້ນຕ້ອງໃຫ້ຖືວ່າບໍ່ມີຄວາມຜິດຈົນກວ່າຄວາມຜິດຂອງຜູ້ນັ້ນຈະປະກົດຂື້ນຕາມກົດໝາຍໃນລະຫວ່າງການດຳເນີນຄະດີຊ້ອງໜ້າປະຊາຊົນ ໃນລະຫວ່າງນັ້ນຕ້ອງໃຫ້ບຸກຄົນຜູ້ກ່ຽວຂ້ອງໄດ້ມີປະກັນອັນຄວນໃນການຕໍ່ສູ້ຄະດີຂອງຕົນ. ຂໍ້ 2. ຜູ້ໃດຜູ້ໜື່ງຈະບໍ່ຖືກໂທດເລີຍໃນການກະທຳ ຫຼື ການຫຼົງລືມຖ້າຫາກວ່າໃນຄະນະທີ່ທຳນັ້ນເຫັນວ່າບໍ່ຜິດຕໍ່ກົດໝາຍຂອງຊາດ ຫຼື ລະຫວ່າງຊາດໃນທຳນອງດຽວກັນ ບໍ່ຄວນຈະປັບໃໝໃສ່ໂທດບຸກຄົນຜູ້ນັ້ນໃຫ້ໜັກກວ່າໂທດທີ່ໃຊ້ປະຕິບັດໃນຄະນະທີ່ກະທຳຄວາມຜິດນັ້ນ. ມາດຕາ 12. ບຸກຄົນຜູ້ໃດຈະຖືກຜູ້ອື່ນແຊກແຊງກ່ຽວຂ້ອງໂດຍລຳພັງໃຈໃນການດຳເນີນຊີວິດຂອງຕົນເອງຄອບຄົວຂອງຕົນກ່ຽວຂ້ອງນຳທີ່ພັກອາໃສຂອງຕົນ ຫຼື ນຳຈົດໝາຍທີ່ຂຽນໄປມາຫາກັນ ຫຼື ຈະຖືກບຽດບຽນກຽດຕິຍົດ ແລະ ຊື່ສຽງຂອງຕົນນັ້ນບໍ່ໄດ້ເລີຍບຸກຄົນທຸກຄົນມີສິດທີ່ຈະຢູ່ໃນຄວາມ ຄຸ້ມຄອງຂອງກົດໝາຍເພື່ອຕໍ່ວ່າການແຊກແຊງ ຫຼື ການບຽດບຽນເຊັ່ນນັ້ນ. ມາດຕາ 13. ຂໍ້ 1. ບຸກຄົນທຸກຄົນມີສິດທີ່ຈະທ່ອງທ່ຽວໄປມາໂດຍເສລີ ແລະ ເລືອກທີ່ຕັ້ງພູມລຳເນົາຢູ່ພາຍໃນລັດ ຫຼື ລັດໜື່ງ. ຂໍ້ 2. ບຸກຄົນແຕ່ລະຄົນມີສິດທີ່ຈະຈາກປະເທດໃດປະເທດໜື່ງໄປ ນັບທັງປະເທດຂອງຕົນດ້ວຍ ແລະ ກັບຄືນມາໃນປະເທດຂອງຕົນໄດ້. ມາດຕາ 14. ຂໍ້ 1. ບຸກຄົນທຸກຄົນເມື່ອຖືກບຽດບຽນຂ້ຽວເຂັນນັ້ນສິດທີ່ຈະຫາທີ່ອາໄສ ແລະ ຮັບເອົາທີ່ອາໄສໃນປະເທດອື່ນກໍ່ໄດ້. ຂໍ້ 2. ສິດສ່ວນນີ້ບໍ່ໃຫ້ອ້າງອອກໃດ້ໃນກໍລະນີທີ່ຄຳຮ້ອງຟ້ອງກ່າວຫາຫາກມີເຫດຜົນຕາມຄວາມຈິງອັນກ່ຽວແກ່ໂທດທາງກົດໝາຍລະຫວ່າງຊາດ ຫຼື ກ່ຽວເຖິງການກະທຳທີ່ຂັດຕໍ່ຫຼັກການ ແລະ ຄວາມມຸ້ງໝາຍຂອງສະຫະປະຊາຊາດ. ມາດຕາ 15. ຂໍ້ 1. ບຸກຄົນຜູ້ໃດກໍ່ຈະມີສິດມີສັນຊາດ. ຂໍ້ 2. ບໍ່ມີຜູ້ໃດເລີຍທີ່ຈະຖືກຖອນສັນຊາດຂອງຕົນໂດບລຳພັງໃຈ ຫຼື ຖືກຖອນສິດໃນການປ່ຽນສັນຊາດ. ມາດຕາ 16. ຂໍ້ 1. ຕັ້ງແຕ່ມີອາຍຸລຸ້ນບ່າວສາວຂື້ນໄປຜູ້ຊາຍ ແລະ ຜູ້ຍິງໂດຍບໍ່ຈຳກັດສັນຊາດ ເຊື້ອຊາດ ຫຼື ສາສະໜາ ມີສິດທີ່ຈະສົມລົດ(ແຕ່ງດອງເອົາກັນເປັນຜົວເມຍ) ແລະ ສ້າງຄອບຄົວຄູ່ສົມລົດມີສິດສະເໝີກັນໃນເມື່ອວິວາຫະມົງຄົນ ໃນລະຫວ່າງຢູ່ກິນດ້ວຍກັນຖານຜົວເມຍ ແລະ ໃນຂະນະທີ່ມີການເລີກວິວາຫະມົງຄົນ. ຂໍ້2. ການສົມລົດຈະຕົກລົງກັນໄດ້ກໍ່ແຕ່ເມື່ອຄູ່ສົມລົດໄດ້ໃຫ້ຄວາມສົມຍອມ ຢ່າງເຕັມໃຈ ແລະ ເດັດຂາດ. ຂໍ້3. ຄອບຄົວເປັນວັດຖຸທຳມະຊາດ ແລະ ຫຼັກສຳຄັນຂອງສັງຄົມ ແລະ ມີສິດທີ່ຈະໄດ້ຮັບຄວາມຄຸ້ມຄອງຈາດສັງຄົມ ແລະ ຈາກລັດ. ມາດຕາ 17. ຂໍ້ 1. ບຸກຄົນທຸກຄົນໂດຍລຳພັງ ຫຼື ໃນໝູ່ຄະນະກໍ່ຄືມີສິດທີ່ຈະເປັນເຈັ້າຂອງໂດຍກຳມະສິດ. ຂໍ້ 2. ຜູ້ໃດຈະຖອນກຳມະສິດຂອງບຸກຄົນນັ້ນໂດຍລຳພັງໃຈບໍ່ໄດ້ເລີຍ. ມາດຕາ 18. ບຸກຄົນທຸກຄົນມີສິດເສລີພາບໃນຄວາມຄິດໃນຄວາມເຊື່ອຖື ແລະ ການຖືສາສະໜາ ສິດສ່ວນນີ້ກ່ຽວຂ້ອງດ້ວຍສິດເສລີພາບໃນການປ່ຽນສາສະໜາໃໝ່ ຫຼື ຄວາມເຊື່ອຖືຢ່າງຈິງໃຈ ແລະ ເສລີພາບໃນການສະແດງໃຫ້ເຫັນສາສະໜາຂອງຕົນ ຫຼື ຄວາມເຊື່ອຖືຢ່າງຈິງໃຈຂອງຕົນໃນການສອນໂດຍການກະທຳພິທີນະມັດສະການ ແລະ ປະຕິບັດຕາມຈາຮີດປະເພນີການສະແດງນັ້ນກະທຳໂດຍລຳພັງ ຫຼື ຮ່ວມໝູ່ຄະນະກໍ່ຕາມ. ມາດຕາ 19. ບຸກຄົນທຸກຄົນມີສິດເສລີພາບໃນການອອກ ແລະ ສະແດງຄວາມຄິດຄວາມເຫັນ ດັ່ງນັ້ນຈື່ງເປັນອັນວ່າ: ກ່ຽວແກ່ສິດທີ່ບໍ່ຕ້ອງວິຕົກໃນຄວາມຄິດຄວາມເຫັນຂອງຕົນ ແລະ ສິດທີ່ຈະສືບຫາຮັບແຜ່ພາບຂ່າວ ແລະ ຄວາມຄິດໂດຍວິທີໃດກໍ່ຕາມ ແລະ ໂດຍບໍ່ຈຳກັດເຂດແດນຂອງປະເທດ. ມາດຕາ 20. ຂໍ້ 1. ບຸກຄົນທຸກຄົນມີສິດເສລີພາບໃນການປະຊຸມ ແລະ ສະມາຄົມໃນທາງສັນຕິສຸກ. ຂໍ້ 2. ບໍ່ມີຜູ້ໃດເລີຍທີ່ຈະຕ້ອງຖືກບັງຄັບໃກ້ເຂົ້າເປັນສະມາຊິກໃນສະມາຄົມໃດສະມາຄົມໜື່ງ. ມາດຕາ 21. ຂໍ້ 1. ບຸກຄົນທຸກຄົນມີສິດທີ່ຈະຮ່ວມໃນການບໍລິຫານກິຈະການແຜ່ນດິນໃນປະເທດຂອງຕົນໂດຍຕົງກໍ່ດີໂດຍຜູ້ຕາງໜ້າທີ່ໄດ້ເລືອກຕາມອຳເພີໃຈແລ້ວກໍ່ດີ. ຂໍ້ 2. ບຸກຄົນທຸກຄົນມີສິດທີ່ຈະຮັບຕຳແໜ່ງລາດສະການແຫ່ງປະເທດຂອງຕົນຕາມກໍລະນີສະເໝີພາກ. ຂໍ້ 3. ຄວາມເຈດຕະນາຂອງຊົນຊາດແມ່ນຫຼັກສຳຄັນຂອງອຳນາດສາທາລະນະ, ຄວາມເຈດຕະນານີ້ຕ້ອງໃຫ້ສະແດງອອກມາຕາມພິທີຄັດເລືອກຢ່າງສຸດຈະຫຼິດຊື່ງຈະຕ້ອງກະທຳກັນຕາມກຳນົດເວລາໂດຍມີການລົງຄະແນນສຽງສະເໝີກັນທົ່ວໄປ ແລະ ດ້ວຍພິທີລັບ ຫຼື ຕາມພິທີດຽວກັນທີ່ໄຫ້ເສລີພາບໃນການລົງຄະແນນສຽງ. ມາດຕາ 22. ຂໍ້ 1. ບຸກຄົນທຸກຄົນໃນຖານະທີ່ເປັນສະມາຊິກຂອງສັງຄົມມີສິດທີ່ຈະໄດ້ຮັບຄວາມປອດໄພດ້ານສັງຄົມ;ບຸກຄົນທຸກຄົນມີສິດທີ່ຈະໄດ້ຮັບຄວາມພໍໃຈໃນສິດທີ່ກ່ຽວຂ້ອງແກ່ເສດຖະກິດ ສັງຄົມ ແລະ ວັດທະນາທຳຊື່ງຈຳເປັນແກ່ກຽດຕິສັກຂອງຕົນໂດຍເສລີທັງນີ້ຍ້ອນຄວາມພະຍາຍາມຂອງຊາດ ແລະ ຄວາມຮ່ວມມືລະຫວ່າງຊາດໂດຍຄຳນືງເຖິງການວາງລະບຽບ ແລະ ຊັບສົມບັດຂອງແຕ່ລະປະເທດ. ມາດຕາ 23. ຂໍ້ 1. ບຸກຄົນທຸກຄົນມີສິດທີ່ຈະເຮັດວຽກເຮັດການເລືອກການງານຂອງຕົນຕາມລຳເພີງໃຈຕາມກໍລະນີທີ່ເປັນທຳ ແລະ ພໍໃຈ ແລະ ມີສິດທີ່ຈະໄດ້ຮັບຄວາມຄຸ້ມຄອງຕໍ່ການຂາດງານທຳ. ຂໍ້ 2. ທຸກຄົນມີສິດທີ່ຈະໄດ້ຮັບຄ່າຈ້າງສົມກັບງານທີ່ທຳນັ້ນໂດຍບໍ່ມີການແຕກຕ່າງກັນ. ຂໍ້ 3. ບຸກຄົນຜູ້ໃດທຳການງານມີສິດທີ່ຈະຮັບລາງວັນຕາມຄວາມຍຸດຕິທຳ ແລະ ພໍໃຈເພື່ອລ້ຽງຊີບຂອງຕົນ ແລະ ຄອບຄົວໂດຍສົມກຽດ ແລະ ຖ້າເປັນການສົມຄວນກໍ່ຈະໄດ້ຮັບຄວາມຄຸ້ມຄອງຈາກສັງຄົມໂດຍວິທີອື່ນໆອີກດ້ວຍ. ຂໍ້4. ບຸກຄົນທຸກຄົນມີສິດທີ່ຈະຕັ້ງສະມາຄົມຂື້ນກັບພັກພວກອື່ນໆ ແລະ ເຂົາເປັນສະມາຊິກເພື່ອປ້ອງກັນຜົນປະໂຫບດຂອງຕົນ. ມາດຕາ 24. ບຸກຄົນທຸກຄົນມີສິດທີ່ຈະພັກຜ່ອນຢ່ອນໃຈ (ມີເວລາຫວ່າງ) ແລະ ເປັນຕົ້ນວ່າໄລຍະເວລາທຳນັ້ນຈະໄດ້ຖືກກະໃຫ້ມີກຳນົດໄວ້ຕາມສົມຄວນສ່ວນຄ່າຈ້າງລາຍວັນນັ້ນກໍ່ຈະໄດ້ຄິດໃຫ້ລຳສັບເວລາພັກຜ່ອນຕາມກຳນົດດ້ວຍ. ມາດຕາ 25. ຂໍ້ 1. ບຸກຄົນທຸກຄົນທີ່ຈະມີມາດຕະຖານການຄອງຊີບພຽງພໍເພື່ອສຸຂະພາບ ແລະ ຄວາມສະບາຍຂອງຕົນ ແລະ ຄອບຄົວຂອງຕົນເປັນຕົ້ນວ່າສຳລັບອາຫານການກິນເຄື່ອງນຸ່ງຮົ່ມທີ່ພັກອາໃສ ການຮັກສາຕົວຈາກແພດພ້ອມທັງການກ່ຽວແກ່ສັງຄົມທີ່ຈຳເປັນນັ້ນດ້ວຍ;ບຸກຄົນທຸກຄົນມີສິດທີ່ຈະຮັບການປອດໄພໃນເມື່ອຂາດທຳງານໃນເມື່ອມີຄວາມເຈັບເປັນຖືກພິການ ເປັນໝ້າຍເຖົ້າແກ່ສະລາ ຫຼື ຢູ່ໃນສະຖານອື່ນໆເຊັ່ນ:ຂາດພິທີຫາລ້ຽງຊີບອັນເນື່ອງມາຈາກເຫດການທີ່ເກີດຂື້ນຢ່າງບໍ່ເຈດຕະນານັ້ນ. ຂໍ້ 2. ມາດາຜູ້ຄອດບຸດ ແລະ ເດັກທີ່ເກີດໃໝ່ມີສິດທີ່ຈະໄດ້ຮັບການຊົດຊ່ອຍ ແລະ ຄວາມຊ່ວຍເຫຼືອໂດຍສະເພາະເດັກນ້ອຍທຸກຄົນທີ່ເກີດມາກາງວິວາຫະມົງຄົນ ຫຼື ນອກວິວາຫະມົງຄົນມີສິດທີ່ຈະໄດ້ຮັບຄວາມຄຸ້ມຄອງຈາກສັງຄົມເຊັ່ນດຽວກັນ. ມາດຕາ 26. ຂໍ້ 1. ບຸກຄົນທຸກຄົນມີສິດທີ່ຈະໄດ້ຮັບການອົບຮົມສຶກສາ, ການອົບຮົມສຶກສານັ້ນຕ້ອງດຳເນີນໂດຍບໍ່ໃຫ້ມີການເສຍຄ່າ, ຢ່າງໜ້ອຍຕ້ອງແມ່ນການສືກສາຊັ້ນມູນ ແລະ ທີເປັນເຄົ້າສຳລັບມູນສືກສາ ດຳເນີນໂດຍບໍ່ມີການເສຍຄ່າການສຶກສາວິຊາສະເພາະ ແລະ ອະຊິວະສືກສາຕ້ອງໃຫ້ດຳເນີນທົ່ວໄປ, ສ່ວນອຸດົມສືກສານັ້ນຕ້ອງເປີດໃຫ້ແກ່ບຸກຄົນທຸກຄົນໂດຍສະເໝີພາບເຕັມທີ່ ແລະ ຕາມຄຸນນະວຸດທິຂອງບຸກຄົນ. ຂໍ້ 2. ການອົບຮົມສຶກສານັ້ນຕ້ອງໄດ້ມຸ້ງໄປຫາຄວາມເບີກບານອັນເຕັມທີ່ຂອງບຸກຄະລິກແຫ່ງມະນຸດ ແລະ ມຸ້ງເຖິງຄວາມນັບຖືສິດຂອງມະນຸດ. 'ແລະ ເສລີພາບສ່ວນສຳຄັນນັ້ນໃຫ້ມາກຍີ່ງຂື້ນການອົບຮົມສຶກສາຕ້ອງສະໜັບສະໜູນຄວາມເຂົ້າໃຈຄວາມຜ່ອນຜັນ ແລະ ມິດຕະພາບລະຫວ່າງປະເທດຊາດທຸກປະເທດ ແລະ ໝູ່ກຸ່ມເຊື້ອຊາດ ຫຼື ສາສະໜາທຸກເຫຼົ່າພ້ອມດ້ວຍຂະຫຍາຍການດຳເນີນຂອງສະຫະປາຊາຊາດເພື່ອຮັກສາໄວ້ຊື່ສັນຕິພາບ.' ຂໍ້ 3. ພໍ່ແມ່ມີສິດກ່ອນເພີ່ນທີ່ຈະເລືອກເອົາຊະນິດການອົບຮົມສຶກສາທີ່ຈະໄຫ້ລູກຂອງຕົນໄດ້ຮັບນັ້ນ. ມາດຕາ 27. ຂໍ້ 1. ບຸກຄົນທຸກຄົນທີ່ສິດທີ່ຈະເຂົ້າຮ່ວມດຳເນີນການສຶກສາໃນໝູ່ຄະນະໂດຍເສລີຮັບຄວາມເພີດເພີນຈາກສິນລະປະ ແລະ ຮ່ວມມືຈັດການກ້າວໜ້າໃນດ້ານວິທະຍາສາດ ແລະ ຜົນປະໂຫຍດທີ່ຈະໄດ້ມານັ້ນດ້ວຍ. ຂໍ້ 2. ຜູ້ໃດກໍ່ມີສິດທີ່ຈະໄດ້ຮັບຄວາມຄຸ້ມຄອງຈາກຜົນປະໂຫຍດທາງກາຍ ແລະ ໃຈອັນເກີດມາຈາກການດຳເນີນທຸກຢ່າງໃນດ້ານວິທະຍາສາດວັນນະຄະດີ ຫຼື ສິນລະປະຊື່ງຕົນເປັນເຈົ້າຂອງນັ້ນ. ມາດຕາ 28. ບຸກຄົນທຸກຄົນມີສິດທີ່ຈະມີການສະຫງົບເກີດຂື້ນໃນດ້ານສັງຄົມ ແລະ ໃນດ້ານຕ່າງປະເທດເພື່ອຈະໃຫ້ມີສິດ ແລະ ເສລີພາບທັງມວນທີ່ໄດ້ກ່າວໃນໃບປະກາດສະບັບນີ້ດຳເນີນໄປຢ່າງສັກສິດສົມບູນ. ມາດຕາ 29. ຂໍ້ 1. ບຸກຄົນໃດກໍ່ມີໜ້າທີ່ຊື່ງຕ້ອງປະຕິບັດຕໍ່ໝູ່ຄະນະໃນສັງຄົມ; ຄວາມຈະເລີນແຫ່ງບຸກຄະລິກຂອງຕົນຈະດຳເນີນໄປໄດ້ຢ່າງເສລີ ແລະ ສົມບູນກໍ່ແຕ່ໃນວົງໝູ່ຄະນະເທົ່ານັ້ນ. ຂໍ້ 2. ໃນການປະຕິບັດສິດ ແລະ ເສລີພາບຂອງຕົນນັ້ນທຸກຄົນໃດຕ້ອງດຳເນີນຢູ່ໃນຂອບເຂດແຫ່ງກົດໝາຍທີ່ຕັ້ງໄວ້ນັ້ນທັງສີ້ນຢ່າງເໝາະສົມແກ່ຄວາມຕ້ອງການຂອງທຳມະຈະລິຍາຄວາມສະຫງົບຂອງສາທາລະນະຊົນ ແລະ ສັນຕິສຸກຮ່ວມກັນໃນສັງຄົມປະຊາທິປະໄຕ. ຂໍ້ 3. ໃນສະຖານໃດກໍ່ດີສິດ ແລະ ເສລີພາບເຫຼົ່ານີ້ບໍ່ຄວນໃຫ້ປະຕິບັດໄປໃນທາງຂັດຂວາງຕໍ່ຈຸດໝາຍ ແລະ ຫຼັກການຂອງສະຫະປະຊາຊາດ. ມາດຕາ 30. ຂໍ້ໃດຂໍ້ໜື່ງໃນປະກາດສະບັບນີ້ບໍ່ໃຫ້ເອົາຕິດຄວາມເຂົ້າໄປໃນທາງອັນກ່ຽວແກ່ສິດໃດສິດໜື່ງສະລັບລັດໃດລັດໜື່ງ ໝູ່ຄະນະໃດຄະນະໜື່ງ ຫຼື ບຸກຄົນໃດບຸກຄົນໜື່ງທີ່ຈະດຳເນີນຫຼື ປະຕິບັດການອັນມຸ້ງທຳລາຍສິດ ແລະ ເສລີພາບທັງມວນຢູ່ໃນປະກາດສະບັບນີ້. ---- Malayalam മനുഷ്യാവകാശങ്ങളെക്കുറിക്കുന്ന പൊതുപ്രഖ്യാപനം പീഠിക മനുഷ്യ സമുദായത്തിന്റെ ജന്മസിദ്ധമായ അന്തസ്സും സമാവകാശവും ലോകത്തില്‍ സ്വാതന്ത്ര്യം, നീതി, സമാധാനം എന്നിവയുടെ സ്ഥാപനത്തിന്നു അടിസ്ഥാനമായിരിക്കുന്നതിനാലും മനുഷ്യാവകാശങ്ങളെ വകവെക്കാത്തതുകൊണ്ടു മനം മടുപ്പിക്കുന്ന ക്രൂര സംഭവങ്ങളുണ്ടാകുന്നതിനാലും സര്‍വ്വതോന്മുഖമായ സ്വാതന്ത്ര്യവും സമൃദ്ധിയും മനുഷ്യനു അനുഭവിക്കാവുന്ന ഒരു പുതു ലോകത്തിന്റെ സ്ഥാപനമാണ്‌ പൊതുജനങ്ങളുടെ ആഗ്രഹം എന്ന് പ്രഖ്യാപിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നതിനാലും ഹിംസാമാര്‍ഗ്ഗം സ്വീകരിക്കാതിരിക്കണമെങ്കില്‍ മനുഷ്യാവകാശങ്ങളെ നിയമാനുസൃതമായി വകവെച്ചു കൊടുക്കേണ്ടതാണെന്നുള്ളതിനാലും രാഷ്ട്രങ്ങള്‍ തമ്മില്‍ സൌഹൃദം പുലര്‍ത്തേണ്ടതാണെന്നുള്ളതിനാലും ഐക്യരാഷ്ട്ര ജനത അവരുടെ കരാറില്‍ സ്ത്രീപുരുഷ സമത്വത്തെക്കുറിച്ചും മനുഷ്യരുടെ മൌലികാവകാശത്തെക്കുറിച്ചും ജീവിതരീതി നന്നാക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ചും ഒന്നുകൂടി ഊന്നിപ്പറഞ്ഞിരിക്കുന്നതിനാലും മനുഷ്യാവകാശങ്ങളേയും മൌലിക സ്വാതന്ത്ര്യത്തേയും അന്യോന്യം ബഹുമാനിച്ചുകൊള്ളാമെന്ന് ഐക്യരാഷ്ട്ര സമിതിയിലെ അംഗങ്ങള്‍ വാഗ്ദാനം ചെയ്തിരിക്കുന്നതിനാലും ഈ അവകാശങ്ങളേയും സ്വാതന്ത്ര്യബോധത്തേയും കുറിച്ചു പൊതുവായി അന്യോന്യം മനസ്സിലാക്കുന്നത്‌ മേല്‍പ്പറഞ്ഞ വാഗ്ദാനത്തെ സഫലമാക്കുന്നതിന്നു അതിപ്രധാനമാണെന്നിരിക്കുന്നതിനാലും ഇപ്പോള്‍ ജനറല്‍ അസംബ്ലി (General Assembly) ഇപ്രകാരം പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു. മനുഷ്യാവകാശങ്ങളെ കുറിക്കുന്ന ഈ പൊതുപ്രഖ്യാപനത്തെ ഒരു പ്രമാണമായി കരുതി ഏതൊരു വ്യക്തിക്കും സംഘടനക്കും അവരുടെ പ്രയത്നംകൊണ്ടു മനുഷ്യാവകാശങ്ങളെ ബഹുമാനിച്ചു വകവെച്ചു കൊടുക്കാന്‍ യത്നിക്കേണ്ടതാണ്‌. ക്രമേണ രാഷ്ട്രീയവും അന്തര്‍രാഷ്ട്രീയവുമായ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെക്കൊണ്ടു ഈ പ്രഖ്യാപനത്തിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അവകാശങ്ങളെ ഐക്യരാഷ്ട്ര സംഘടനയിലെ അംഗങ്ങളെക്കൊണ്ടും അവരുടെ അധികാരത്തിലിരിക്കുന്ന ജനങ്ങളെക്കൊണ്ടും ഫലപ്രദമാകത്തക്ക രീതിയില്‍ അംഗീകരിപ്പിക്കുവാന്‍ ശ്രമിക്കേണ്ടതുമാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 1. മനുഷ്യരെല്ലാവരും തുല്യാവകാശങ്ങളോടും അന്തസ്സോടും സ്വാതന്ത്ര്യത്തോടുംകൂടി ജനിച്ചിട്ടുള്ളവരാണ്‌. അന്യോന്യം ഭ്രാതൃഭാവത്തോടെ പെരുമാറുവാനാണ്‌ മനുഷ്യന്നു വിവേകബുദ്ധിയും മനസ്സാക്ഷിയും സിദ്ധമായിരിക്കുന്നത്‌. വകുപ്പ്‌ 2. ജാതി, മതം, നിറം, ഭാഷ, സ്ത്രീപുരുഷഭേദം, രാഷ്ട്രീയാഭിപ്രായം സ്വത്ത്‌, കുലം എന്നിവയെ കണക്കാക്കാതെ ഈ പ്രഖ്യാപനത്തില്‍ പറയുന്ന അവകാശങ്ങള്‍ക്കും സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനും സര്‍വ്വജനങ്ങളും അര്‍ഹരാണ്‌. രാഷ്ട്രീയ സ്ഥിതിയെ അടിസ്ഥാനമാക്കി (സ്വതന്ത്രമോ, പരിമിത ഭരണാധികാരത്തോടു കൂടിയതോ ഏതായാലും വേണ്ടതില്ല) ഈ പ്രഖ്യാപനത്തിലെ അവകാശങ്ങളെ സംബന്ധിച്ചേടത്തോളം യാതൊരു വ്യത്യാസവും യാതൊരാളോടും കാണിക്കാന്‍ പാടുള്ളതല്ല. വകുപ്പ്‌ 3. സ്വയരക്ഷാബോധത്തോടും സ്വാതന്ത്ര്യത്തോടും കൂടി ജീവിക്കുവാന്‍ ഏതൊരാള്‍ക്കും അധികാരമുണ്ട്‌. വകുപ്പ്‌ 4. യാതൊരാളേയും അടിമയാക്കി വെക്കാന്‍ പാടുള്ളതല്ല. ഏതൊരു വിധത്തിലുള്ള അടിമത്വത്തേയും അടിമവ്യാപാരത്തേയും തടയേണ്ടതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 5. പൈശാചികവും ക്രൂരവും അവമാനകരവുമായ രീതിയില്‍ ആരോടും പെരുമാറരുത്‌. ആര്‍ക്കും അത്തരത്തിലുള്ള ശിക്ഷകള്‍ നല്‍കുകയുമരുത്‌. വകുപ്പ്‌ 6. നിയമദൃഷ്ട്യാ ഏതൊരാള്‍ക്കും ഏതൊരു സ്ഥലത്തും അംഗീകരണത്തിനു അവകാശമുണ്ട്‌. വകുപ്പ്‌ 7. നിയമത്തിനു മുന്‍പില്‍ എല്ലാവരും തുല്യരാണ്‌. യാതൊരു ഭേദവും കൂടാതെ നിയമാനുസൃതമായ രക്ഷക്ക്‌ എല്ലാവര്‍ക്കും അര്‍ഹതയുള്ളതുമാണ്‌. ഈ പ്രഖ്യാപനത്തെ ആരെങ്കിലും ലംഘിക്കുകയാണെങ്കില്‍ അത്തരം പ്രവൃത്തികളില്‍ നിന്നും രക്ഷതേടുവാനുള്ള അധികാരം എല്ലാവര്‍ക്കും ഉള്ളതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 8. വ്യവസ്ഥാപിതമായ ഭരണത്താലും നിയമത്താലും സമ്മതിക്കപ്പെട്ട അവകാശങ്ങളെ ലംഘിച്ചു ആരെങ്കിലും പ്രവര്‍ത്തിക്കുകയാണെങ്കില്‍ നിയമാനുസൃതമായ പ്രതിവിധി തേടുന്നതിനുള്ള അധികാരം എല്ലാവര്‍ക്കും ഉണ്ടായിരിക്കുന്നതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 9. കാരണം കൂടാതെ യാതൊരാളേയും അറസ്റ്റ്‌ ചെയ്യാനും, തടവില്‍ വെക്കുവാനും, നാടുകടത്താനും പാടുള്ളതല്ല. വകുപ്പ്‌ 10. സ്വതന്ത്രവും പക്ഷപാതമില്ലാത്തതുമായ കോടതി മുമ്പാകെ തന്റെ അവകാശങ്ങളേയും അധികാരങ്ങളേയുംകുറിച്ചു തുറന്നുപറയുന്നതിന്നും തന്നില്‍ ആരോപിക്കുന്ന കുറ്റത്തെക്കുറിച്ചു വാദിക്കുന്നതിന്നും ഏതൊരാള്‍ക്കും അധികാരമുള്ളതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 11. 1. കുറ്റവാളിയ്ക്കു വാദിക്കുന്നതിന്നു സകല സന്ദര്‍ഭങ്ങളും നല്‍കി നിയമാനുസൃതമായി പരസ്യമായ ഒരു വിചാരണക്കു ശേഷം കുറ്റം തെളിയുന്നതുവരെ ഏതൊരു കുറ്റവാളിയേയും നിരപരാധിയെന്നു കരുതേണ്ടതാണ്‌. 2. നിലവിലിരിക്കുന്ന നിയമങ്ങള്‍ക്കനുസരിച്ച ശിക്ഷകള്‍ മാത്രമേ ഏതൊരാള്‍ക്കും നല്‍കുവാന്‍ പാടുള്ളൂ. വകുപ്പ്‌ 12. കാരണം കൂടാതെ യാതൊരാളുടെ സ്വകാര്യജീവിതത്തിലും കുടുംബജീവിതത്തിലും എഴുത്തുകുത്തുകളിലും കൈ കടത്തുവാന്‍ പാടുള്ളതല്ല എന്നുതന്നെയല്ല, യാതൊരാളുടെ സ്വഭാവത്തേയും അന്തസ്സിനേയും കാരണം കൂടാതെ ആക്ഷേപിക്കുവാനും പാടുള്ളതല്ല. ആരെങ്കിലും ഇതിന്നെതിരായി പ്രവൃത്തിക്കുകയാണെങ്കില്‍ നിയമാനുസൃതമായ രക്ഷനേടുവാന്‍ ഏതൊരാള്‍ക്കും അധികാരമുള്ളതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 13. 1. അതാത്‌ രാജ്യാതിര്‍ത്തിയ്ക്കുള്ളില്‍ സ്വതന്ത്രമായി താമസിക്കുന്നതിന്നും സഞ്ചരിക്കുന്നതിന്നും ഏതൊരാള്‍ക്കും അവകാശമുള്ളതാണ്‌. 2. തന്റെ സ്വന്തം രാജ്യവും മറ്റേതൊരു രാജ്യവും വിടുന്നതിന്നും തന്റെ രാജ്യത്തേയ്ക്കു മടങ്ങിവരുന്നതിനുമുള്ള അധികാരം ഏതൊരാള്‍ക്കുമുള്ളതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 14. 1. ഉപദ്രവങ്ങളില്‍ നിന്ന് രക്ഷതേടി അന്യരാജ്യങ്ങളില്‍ ജീവിക്കുവാനുള്ള അധികാരം എല്ലാവര്‍ക്കും ഉള്ളതാണ്‌. 2. രാഷ്ട്രീയങ്ങളല്ലാത്ത കുറ്റങ്ങള്‍ക്കും ഐക്യരാഷ്ട്ര സംഘടനാതത്വങ്ങള്‍ക്കും എതിരായ കൃത്യങ്ങള്‍ക്കും മേല്‍പ്പറഞ്ഞ നിയമം ബാധകമല്ല. വകുപ്പ്‌ 15. 1. പൌരത്വത്തിന്‌ എല്ലാവര്‍ക്കും അവകാശമുണ്ട്‌ 2. അകാരണമായി യാതൊരാളില്‍നിന്നും പൌരത്വം എടുത്തുകളയാന്‍ പാടില്ല. അതുപോലെ തന്നെ പൌരത്വം മാറ്റുവാനുള്ള അവകാശത്തെ തടയുവാനും പാടില്ല. വകുപ്പ്‌ 16. 1. ജാതിമതദേശഭേദമെന്യേ പ്രായപൂര്‍ത്തി വന്ന ഏതൊരാള്‍ക്കും വിവാഹം ചെയ്തു കുടുംബസ്ഥനാകാനുള്ള അവകാശമുണ്ട്‌. വിവാഹിതരാകുവാനും വൈവാഹികജീവിതം നയിക്കുവാനും വിവാഹമോചനത്തിന്നും അവര്‍ക്കു തുല്യാവകാശങ്ങളുണ്ട്‌. 2. വധൂവരന്മാരുടെ പൂര്‍ണ്ണസമ്മതത്തോടുകൂടി മാത്രമേ വിവാഹബന്ധത്തിലേര്‍പ്പെടാന്‍ പാടുള്ളൂ. 3. കുടുംബം സമുദായത്തിന്റെ സ്വാഭാവികവും അടിസ്ഥാനപരവുമായ ഘടകമായതിനാല്‍ അതു സമുദായത്തില്‍ നിന്നും രാജ്യത്തില്‍ നിന്നും രക്ഷയെ അര്‍ഹിക്കുന്നു. വകുപ്പ്‌ 17. 1. സ്വന്തമായും കൂട്ടുകൂടിയും വസ്തുവഹകളുടെ ഉടമസ്ഥനാകുവാന്‍ ഏതൊരാള്‍ക്കും അവകാശമുണ്ട്‌. 2. കാരണംകൂടാതെ ആരുടെ മുതലും പിടിച്ചെടുക്കുവാന്‍ പാടുള്ളതല്ല. വകുപ്പ്‌ 18. സ്വതന്ത്രചിന്തക്കും സ്വതന്ത്ര മതവിശ്വാസത്തിനും എല്ലാവര്‍ക്കും അധികാരമുണ്ട്‌. ഒറ്റക്കായോ കൂട്ടമായിത്തന്നേയോ മതം മാറുവാനും പരസ്യമായോ രഹസ്യമായോ തന്റെ മതവിശ്വാസങ്ങളെ പ്രകടിപ്പിക്കുവാനും ആചരിക്കുവാനും ആരാധിക്കാനുമുള്ള അധികാരവും ഇതില്‍തന്നെ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. വകുപ്പ്‌ 19. സ്വതന്ത്രമായ അഭിപ്രായപ്രകടനത്തിന്നു എല്ലാവര്‍ക്കും അധികാരമുണ്ട്‌. അതായത്‌ യാതൊരു തടസ്സവുംകൂടാതെ അഭിപ്രായങ്ങളെ ആരായുവാനും മറ്റുള്ളവര്‍ക്ക്‌ ഏതൊരുപാധിയില്‍ കൂടിയും യാതൊരതിര്‍ത്തികളെയും കണക്കാക്കാതെ എല്ലായിടത്തുമെത്തിക്കുവാനുള്ള അധികാരവുമുണ്ടെന്നു താല്‍പ്പര്യം. വകുപ്പ്‌ 20. 1. സമാധാനപരമായി യോഗം ചേരുന്നതിന്ന് എല്ലാവര്‍ക്കും അധികാരമുണ്ട്‌. 2. ഒരു പ്രത്യേക സംഘത്തില്‍ ചേരുവാന്‍ ആരെയും നിര്‍ബന്ധിക്കുവാന്‍ പാടുള്ളതല്ല. വകുപ്പ്‌ 21. 1. നേരിട്ടോ സ്വതന്ത്രമായി തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട പ്രതിനിധികള്‍ വഴിക്കോ അവരവരുടെ രാജ്യത്തിലെ ഭരണത്തില്‍ പങ്കെടുക്കുവാന്‍ എല്ലാവര്‍ക്കും അധികാരമുണ്ട്‌. 2. അവരവരുടെ രാജ്യത്തെ പൊതുകാര്യങ്ങളില്‍ പ്രവേശിക്കാന്‍ എല്ലാവര്‍ക്കും തുല്യമായ അവകാശമുണ്ട്‌. 3. ജനഹിതമായിരിക്കണം ഭരണാധികാരത്തിന്റെ അടിസ്ഥാനം. ജനങ്ങളുടെ ഹിതം ഇടക്കിടക്കുണ്ടാവുന്ന സ്വതന്ത്രമായ പൊതുതിരഞ്ഞെടുപ്പുകള്‍കൊണ്ട്‌ രേഖപ്പെടുത്തുന്നതാണ്‌. തിരഞ്ഞെടുപ്പു സ്വകാര്യ വോട്ടു സമ്പ്രദായത്തിലോ തത്തുല്യമായതും സ്വതന്ത്രവുമായ മറ്റേതെങ്കിലും വിധത്തിലോ ആയിരിക്കണം വകുപ്പ്‌ 22. സമുദായത്തിലെ ഒരംഗമായതുകൊണ്ടു സമുദായത്തില്‍നിന്നുമുള്ള രക്ഷക്ക്‌ ഏതൊരാള്‍ക്കും അര്‍ഹതയുണ്ട്‌. അതാതു രാജ്യത്തിന്റെ കഴിവുകള്‍ക്കനുസരിച്ചും ദേശീയ സംരംഭങ്ങളെക്കൊണ്ടും അന്തര്‍ദേശീയ സഹകരണം കൊണ്ടും അവരവരുടെ അന്തസ്സിന്നു അപരിത്യാജ്യമായ സാമുദായികവും സാംസ്കാരികവും സാമ്പത്തികവുമായ അവകാശങ്ങളെ നേടുന്നതിന്നും തന്റെ സ്വതന്ത്രമായ വ്യക്തിത്വത്തെ പരിപോഷിപ്പിക്കുന്നതിന്നും ഏതൊരാള്‍ക്കും അധികാരമുള്ളതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 23. 1. പ്രവൃത്തിയെടുക്കുവാനും, സ്വതന്ത്രമായി പ്രവൃത്തിയെ തിരഞ്ഞെടുക്കുവാനുമുള്ള അധികാരം എല്ലാവര്‍ക്കുമുണ്ട്‌. ഗുണകരവും നീതിപരവുമായ പ്രവൃത്തി നിബന്ധനകള്‍ക്കും പ്രവൃത്തിയില്ലായ്മയില്‍നിന്നു രക്ഷനേടുന്നതിന്നും എല്ലാവരും അര്‍ഹരാണ്‌. 2. തുല്യമായ പ്രവൃത്തിയെടുത്താല്‍ തുല്യമായ ശമ്പളത്തിന്ന് (യാതൊരു തരത്തിലുള്ള വ്യത്യാസവും കൂടാതെ) എല്ലാവരും അര്‍ഹരാണ്‌. 3. പ്രവൃത്തിയെടുക്കുന്ന ഏതൊരാള്‍ക്കും കുടുംബസമേതം മനുഷ്യര്‍ക്ക്‌ യോജിച്ച ജീവിതം നയിക്കത്തക്കതായ ശമ്പളത്തിന്നു അര്‍ഹതയുണ്ട്‌. ആവശ്യമെങ്കില്‍ സാമുദായികമായ മറ്റു രക്ഷകള്‍ക്കും അവന്‍ അര്‍ഹനാണ്‌. 4. അവരവരുടെ താല്‍പ്പര്യങ്ങളുടെ രക്ഷക്കു വേണ്ടി ഏതൊരാള്‍ക്കും പ്രവൃത്തിസംഘടനകള്‍ രൂപീകരിക്കാനും അത്തരം സംഘടനകളില്‍ ചേരുവാനും അധികാരമുള്ളതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 24. ന്യായമായ പ്രവൃത്തിസമയം ഇടക്കിടക്കു ശമ്പളത്തോടുകൂടിയ ഒഴിവുദിവസങ്ങള്‍, ഒഴിവുസമയം, വിശ്രമം ഇതുകള്‍ക്ക്‌ ഏതൊരാള്‍ക്കും അവകാശമുള്ളതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 25. 1. ഭക്ഷണം, വസ്ത്രം, വൈദ്യസഹായം മുതലായവയെ സംബന്ധിച്ചു തനിക്കും തന്റെ കുടുംബത്തിന്നും മതിയായ ഒരു ജീവിതരീതിക്ക്‌ ഏതൊരാള്‍ക്കും അധികാരമുള്ളതാണ്‌. പ്രവൃത്തിയില്ലായ്മ, സുഖക്കേട്‌, അനാരോഗ്യം, വൈധവ്യം, പ്രായാധിക്യം എന്നുവേണ്ട അപരിഹാര്യമായ മറ്റേതെങ്കിലുമൊരവസ്ഥയിലും ഏതൊരാള്‍ക്കും സമുദായത്തില്‍നിന്നു രക്ഷ ചോദിക്കുവാനുള്ള അര്‍ഹതയുണ്ട്‌. 2. ശിശുക്കളും പ്രസവിച്ചു കിടക്കുന്ന സ്ത്രീകളും പ്രത്യേകപരിചരണങ്ങള്‍ക്കും അര്‍ഹരാണ്‌. ന്യായമായ വിവാഹ ബന്ധത്തില്‍നിന്നു ജനിച്ചതായാലും അല്ലെങ്കിലും വേണ്ടതില്ല, സമുദായത്തില്‍ നിന്നു തുല്യമായ രക്ഷക്ക്‌ എല്ലാ ശിശുക്കളും അര്‍ഹരാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 26. 1. വിദ്യാഭാസത്തിന്ന് എല്ലാവര്‍ക്കും അവകാശമുണ്ട്‌. എലിമെണ്ടറി വിദ്യാഭ്യാസമെങ്കിലും സൌജന്യമായിരിക്കേണ്ടതാണ്‌. എലിമെണ്ടറി വിദ്യാഭ്യാസം നിര്‍ബന്ധമായിരിക്കേണ്ടതുമാണ്‌. സാങ്കേതിക വിദ്യാഭ്യാസം പൊതുവായി സിദ്ധിക്കത്തക്ക നിലക്കും ഉപരിവിദ്യാഭ്യാസം യോഗ്യതക്കനുസരിച്ചു എല്ലാവര്‍ക്കും തുല്യമായി പ്രവേശനമുള്ള നിലക്കുമായിരിക്കേണ്ടതാണ്‌. 2. വ്യക്തിത്വത്തിന്റെ പരിപൂര്‍ണ്ണവളര്‍ച്ചക്കും മൌഷ്യാവകാശങ്ങളേയും സ്വാതന്ത്ര്യത്തേയും സ്വാതന്ത്ര്യത്തേയും ബഹുമാനിക്കുന്നതിന്നുമായിരിക്കണം വിദ്യാഭ്യാസം ചെയ്യിക്കുന്നത്‌. ജനങ്ങള്‍ക്കിടയില്‍ സൌഹാര്‍ദ്ദവും സഹിഷ്ണുതയും പുലര്‍ത്തുക ലോകസമാധാനത്തിന്നായി പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന ഐക്യരാഷ്ട്രസമിതിയുടെ പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളെ പുരോഗമിപ്പിക്കുക എന്നിവയെല്ലാം വിദ്യാഭ്യാസം കൊണ്ട്‌ സാധിക്കേണ്ടതാണ്‌. 3. ഏതു തരത്തിലുള്ള വിദ്യാഭ്യാസമാണ്‌ തങ്ങളുടെ കുട്ടിക്ക്‌ നല്‍കേണ്ടതെന്ന് മുന്‍കൂട്ടി തീര്‍ച്ചയാക്കുവാനുള്ള അധികാരം രക്ഷിതാക്കന്മാര്‍ക്കുണ്ടായിരിക്കുന്നതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 27. 1. സമുദായത്തിലെ സാംസ്കാരിക സംരംഭങ്ങളില്‍ പങ്കെടുക്കുന്നതിന്നും, കലകളെ ആസ്വദിക്കുന്നതിന്നും, ശാസ്ത്രീയ പുരോഗതിയിലും തന്മൂലമുണ്ടാകുന്ന ഗുണങ്ങളിലും ഭാഗഭാക്കാവുന്നതിന്നും എല്ലാവര്‍ക്കും അവകാശമുള്ളതാണ്‌. 2. കലാകാരനും ഗ്രന്ഥകാരനും ശാസ്ത്രീയമായ കണ്ടുപിടുത്തങ്ങള്‍ നടത്തുന്നവനു അവരവരുടെ പ്രയത്നഫലങ്ങളില്‍ നിന്നുണ്ടാവുന്ന ധാര്‍മ്മികവും ഭൌതികവുമായ ആദായങ്ങളെ സുരക്ഷിതങ്ങളാക്കുവാനുള്ള അവകാശങ്ങള്‍ ഉണ്ട്‌. വകുപ്പ്‌ 28. ഈ പ്രഖ്യാപനത്തില്‍ പ്രതിപാദിച്ചിട്ടുള്ള അധികാരസ്വാതന്ത്ര്യങ്ങളെ കൈവരുത്തക്ക രീതിയിലുള്ള സാമുദായികവും അന്തര്‍രാഷ്ട്രീയവുമായ ഒരു ജീവിതത്തോതിന്ന് എല്ലാവരും അര്‍ഹരാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 29. 1. വ്യക്തിത്വത്തിന്റെ സ്വതന്ത്രവും പൂര്‍ണ്ണവുമായ വളര്‍ച്ചയെ സുസാധ്യമാക്കുന്ന സമുദായത്തിന്നുവേണ്ടി പ്രവര്‍ത്തിക്കയെന്നുള്ളത്‌ ഏതൊരാളുടേയും കടമയാണ്‌. 2. നിയമാനുസൃതമായി അന്യരുടെ അവകാശങ്ങളേയും സ്വാതന്ത്ര്യത്തേയും വകവെച്ചു കൊടുക്കുക, സദാചാര പാരമ്പര്യത്തെ പുലര്‍ത്തുക, പൊതുജനക്ഷേമത്തെ നിലനിര്‍ത്തുക എന്നീ തത്വങ്ങളെ മാനദണ്ഡമായെടുത്തിട്ടായിരിക്കണം ഏതൊരാളും അവരുടെ അവകാശത്തേയും സ്വാതന്ത്ര്യത്തേയും പ്രവൃത്തിയില്‍ കൊണ്ടുവരേണ്ടത്‌. 3. ഐക്യരാഷ്ട്രസമിതിയുടെ തത്വങ്ങള്‍ക്കും ആവശ്യങ്ങള്‍ക്കും എതിരായി ഒരിക്കലും ഈ അവകാശങ്ങളെ ഉപയോഗിക്കുവാന്‍ പാടുള്ളതല്ല. വകുപ്പ്‌ 30. ഒരു രാജ്യത്തിന്നോ, വകുപ്പിന്നോ, വ്യക്തിക്കോ ഇഷ്ടമുള്ള പ്രവൃത്തികളിലെല്ലാമേര്‍പ്പെടാമെന്നോ, ഇതിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന തത്വങ്ങള്‍ക്കെതിരായിത്തന്നെ എന്തെങ്കിലും പ്രവര്‍ത്തിക്കാമെന്നോ ഉള്ള രീതിയില്‍ ഈ പ്രഖ്യാപനത്തെ വ്യാഖ്യാനിക്കാന്‍ പാടുള്ളതല്ല. ---- Malayalam മനുഷ്യാവകാശങ്ങളെക്കുറിക്കുന്ന പൊതുപ്രഖ്യാപനം പീഠിക മനുഷ്യ സമുദായത്തിൻ്റെ ജന്മസിദ്ധമായ അന്തസ്സും സമാവകാശവും ലോകത്തിൽ സ്വാതന്ത്ര്യം, നീതി, സമാധാനം എന്നിവയുടെ സ്ഥാപനത്തിന്നു അടിസ്ഥാനമായിരിക്കുന്നതിനാലും മനുഷ്യാവകാശങ്ങളെ വകവെക്കാത്തതുകൊണ്ടു മനം മടുപ്പിക്കുന്ന ക്രൂര സംഭവങ്ങളുണ്ടാകുന്നതിനാലും സർവ്വതോന്മുഖമായ സ്വാതന്ത്ര്യവും സമൃദ്ധിയും മനുഷ്യനു അനുഭവിക്കാവുന്ന ഒരു പുതു ലോകത്തിൻ്റെ സ്ഥാപനമാണ്‌ പൊതുജനങ്ങളുടെ ആഗ്രഹം എന്ന് പ്രഖ്യാപിക്കപ്പെട്ടിരിക്കുന്നതിനാലും ഹിംസാമാർഗ്ഗം സ്വീകരിക്കാതിരിക്കണമെങ്കിൽ മനുഷ്യാവകാശങ്ങളെ നിയമാനുസൃതമായി വകവെച്ചു കൊടുക്കേണ്ടതാണെന്നുള്ളതിനാലും രാഷ്ട്രങ്ങൾ തമ്മിൽ സൌഹൃദം പുലർത്തേണ്ടതാണെന്നുള്ളതിനാലും ഐക്യരാഷ്ട്ര ജനത അവരുടെ കരാറിൽ സ്ത്രീപുരുഷ സമത്വത്തെക്കുറിച്ചും മനുഷ്യരുടെ മൌലികാവകാശത്തെക്കുറിച്ചും ജീവിതരീതി നന്നാക്കുന്നതിനെക്കുറിച്ചും ഒന്നുകൂടി ഊന്നിപ്പറഞ്ഞിരിക്കുന്നതിനാലും മനുഷ്യാവകാശങ്ങളേയും മൌലിക സ്വാതന്ത്ര്യത്തേയും അന്യോന്യം ബഹുമാനിച്ചുകൊള്ളാമെന്ന് ഐക്യരാഷ്ട്ര സമിതിയിലെ അംഗങ്ങൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്തിരിക്കുന്നതിനാലും ഈ അവകാശങ്ങളേയും സ്വാതന്ത്ര്യബോധത്തേയും കുറിച്ചു പൊതുവായി അന്യോന്യം മനസ്സിലാക്കുന്നത്‌ മേൽപ്പറഞ്ഞ വാഗ്ദാനത്തെ സഫലമാക്കുന്നതിന്നു അതിപ്രധാനമാണെന്നിരിക്കുന്നതിനാലും ഇപ്പോൾ ജനറൽ അസംബ്ലി (General Assembly) ഇപ്രകാരം പ്രഖ്യാപിക്കുന്നു. മനുഷ്യാവകാശങ്ങളെ കുറിക്കുന്ന ഈ പൊതുപ്രഖ്യാപനത്തെ ഒരു പ്രമാണമായി കരുതി ഏതൊരു വ്യക്തിക്കും സംഘടനക്കും അവരുടെ പ്രയത്നംകൊണ്ടു മനുഷ്യാവകാശങ്ങളെ ബഹുമാനിച്ചു വകവെച്ചു കൊടുക്കാൻ യത്നിക്കേണ്ടതാണ്‌. ക്രമേണ രാഷ്ട്രീയവും അന്തർരാഷ്ട്രീയവുമായ പ്രവർത്തനങ്ങളെക്കൊണ്ടു ഈ പ്രഖ്യാപനത്തിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന അവകാശങ്ങളെ ഐക്യരാഷ്ട്ര സംഘടനയിലെ അംഗങ്ങളെക്കൊണ്ടും അവരുടെ അധികാരത്തിലിരിക്കുന്ന ജനങ്ങളെക്കൊണ്ടും ഫലപ്രദമാകത്തക്ക രീതിയിൽ അംഗീകരിപ്പിക്കുവാൻ ശ്രമിക്കേണ്ടതുമാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 1. മനുഷ്യരെല്ലാവരും തുല്യാവകാശങ്ങളോടും അന്തസ്സോടും സ്വാതന്ത്ര്യത്തോടുംകൂടി ജനിച്ചിട്ടുള്ളവരാണ്‌. അന്യോന്യം ഭ്രാതൃഭാവത്തോടെ പെരുമാറുവാനാണ്‌ മനുഷ്യന്നു വിവേകബുദ്ധിയും മനസ്സാക്ഷിയും സിദ്ധമായിരിക്കുന്നത്‌. വകുപ്പ്‌ 2. ജാതി, മതം, നിറം, ഭാഷ, സ്ത്രീപുരുഷഭേദം, രാഷ്ട്രീയാഭിപ്രായം സ്വത്ത്‌, കുലം എന്നിവയെ കണക്കാക്കാതെ ഈ പ്രഖ്യാപനത്തിൽ പറയുന്ന അവകാശങ്ങൾക്കും സ്വാതന്ത്ര്യത്തിനും സർവ്വജനങ്ങളും അർഹരാണ്‌. രാഷ്ട്രീയ സ്ഥിതിയെ അടിസ്ഥാനമാക്കി (സ്വതന്ത്രമോ, പരിമിത ഭരണാധികാരത്തോടു കൂടിയതോ ഏതായാലും വേണ്ടതില്ല) ഈ പ്രഖ്യാപനത്തിലെ അവകാശങ്ങളെ സംബന്ധിച്ചേടത്തോളം യാതൊരു വ്യത്യാസവും യാതൊരാളോടും കാണിക്കാൻ പാടുള്ളതല്ല. വകുപ്പ്‌ 3. സ്വയരക്ഷാബോധത്തോടും സ്വാതന്ത്ര്യത്തോടും കൂടി ജീവിക്കുവാൻ ഏതൊരാൾക്കും അധികാരമുണ്ട്‌. വകുപ്പ്‌ 4. യാതൊരാളേയും അടിമയാക്കി വെക്കാൻ പാടുള്ളതല്ല. ഏതൊരു വിധത്തിലുള്ള അടിമത്വത്തേയും അടിമവ്യാപാരത്തേയും തടയേണ്ടതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 5. പൈശാചികവും ക്രൂരവും അവമാനകരവുമായ രീതിയിൽ ആരോടും പെരുമാറരുത്‌. ആർക്കും അത്തരത്തിലുള്ള ശിക്ഷകൾ നൽകുകയുമരുത്‌. വകുപ്പ്‌ 6. നിയമദൃഷ്ട്യാ ഏതൊരാൾക്കും ഏതൊരു സ്ഥലത്തും അംഗീകരണത്തിനു അവകാശമുണ്ട്‌. വകുപ്പ്‌ 7. നിയമത്തിനു മുൻപിൽ എല്ലാവരും തുല്യരാണ്‌. യാതൊരു ഭേദവും കൂടാതെ നിയമാനുസൃതമായ രക്ഷക്ക്‌ എല്ലാവർക്കും അർഹതയുള്ളതുമാണ്‌. ഈ പ്രഖ്യാപനത്തെ ആരെങ്കിലും ലംഘിക്കുകയാണെങ്കിൽ അത്തരം പ്രവൃത്തികളിൽ നിന്നും രക്ഷതേടുവാനുള്ള അധികാരം എല്ലാവർക്കും ഉള്ളതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 8. വ്യവസ്ഥാപിതമായ ഭരണത്താലും നിയമത്താലും സമ്മതിക്കപ്പെട്ട അവകാശങ്ങളെ ലംഘിച്ചു ആരെങ്കിലും പ്രവർത്തിക്കുകയാണെങ്കിൽ നിയമാനുസൃതമായ പ്രതിവിധി തേടുന്നതിനുള്ള അധികാരം എല്ലാവർക്കും ഉണ്ടായിരിക്കുന്നതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 9. കാരണം കൂടാതെ യാതൊരാളേയും അറസ്റ്റ്‌ ചെയ്യാനും, തടവിൽ വെക്കുവാനും, നാടുകടത്താനും പാടുള്ളതല്ല. വകുപ്പ്‌ 10. സ്വതന്ത്രവും പക്ഷപാതമില്ലാത്തതുമായ കോടതി മുമ്പാകെ തൻ്റെ അവകാശങ്ങളേയും അധികാരങ്ങളേയുംകുറിച്ചു തുറന്നുപറയുന്നതിന്നും തന്നിൽ ആരോപിക്കുന്ന കുറ്റത്തെക്കുറിച്ചു വാദിക്കുന്നതിന്നും ഏതൊരാൾക്കും അധികാരമുള്ളതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 11. 1. കുറ്റവാളിയ്ക്കു വാദിക്കുന്നതിന്നു സകല സന്ദർഭങ്ങളും നൽകി നിയമാനുസൃതമായി പരസ്യമായ ഒരു വിചാരണക്കു ശേഷം കുറ്റം തെളിയുന്നതുവരെ ഏതൊരു കുറ്റവാളിയേയും നിരപരാധിയെന്നു കരുതേണ്ടതാണ്‌. 2. നിലവിലിരിക്കുന്ന നിയമങ്ങൾക്കനുസരിച്ച ശിക്ഷകൾ മാത്രമേ ഏതൊരാൾക്കും നൽകുവാൻ പാടുള്ളൂ. വകുപ്പ്‌ 12. കാരണം കൂടാതെ യാതൊരാളുടെ സ്വകാര്യജീവിതത്തിലും കുടുംബജീവിതത്തിലും എഴുത്തുകുത്തുകളിലും കൈ കടത്തുവാൻ പാടുള്ളതല്ല എന്നുതന്നെയല്ല, യാതൊരാളുടെ സ്വഭാവത്തേയും അന്തസ്സിനേയും കാരണം കൂടാതെ ആക്ഷേപിക്കുവാനും പാടുള്ളതല്ല. ആരെങ്കിലും ഇതിന്നെതിരായി പ്രവൃത്തിക്കുകയാണെങ്കിൽ നിയമാനുസൃതമായ രക്ഷനേടുവാൻ ഏതൊരാൾക്കും അധികാരമുള്ളതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 13. 1. അതാത്‌ രാജ്യാതിർത്തിയ്ക്കുള്ളിൽ സ്വതന്ത്രമായി താമസിക്കുന്നതിന്നും സഞ്ചരിക്കുന്നതിന്നും ഏതൊരാൾക്കും അവകാശമുള്ളതാണ്‌. 2. തൻ്റെ സ്വന്തം രാജ്യവും മറ്റേതൊരു രാജ്യവും വിടുന്നതിന്നും തൻ്റെ രാജ്യത്തേയ്ക്കു മടങ്ങിവരുന്നതിനുമുള്ള അധികാരം ഏതൊരാൾക്കുമുള്ളതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 14. 1. ഉപദ്രവങ്ങളിൽ നിന്ന് രക്ഷതേടി അന്യരാജ്യങ്ങളിൽ ജീവിക്കുവാനുള്ള അധികാരം എല്ലാവർക്കും ഉള്ളതാണ്‌. 2. രാഷ്ട്രീയങ്ങളല്ലാത്ത കുറ്റങ്ങൾക്കും ഐക്യരാഷ്ട്ര സംഘടനാതത്വങ്ങൾക്കും എതിരായ കൃത്യങ്ങൾക്കും മേൽപ്പറഞ്ഞ നിയമം ബാധകമല്ല. വകുപ്പ്‌ 15. 1. പൌരത്വത്തിന്‌ എല്ലാവർക്കും അവകാശമുണ്ട്‌ 2. അകാരണമായി യാതൊരാളിൽനിന്നും പൌരത്വം എടുത്തുകളയാൻ പാടില്ല. അതുപോലെ തന്നെ പൌരത്വം മാറ്റുവാനുള്ള അവകാശത്തെ തടയുവാനും പാടില്ല. വകുപ്പ്‌ 16. 1. ജാതിമതദേശഭേദമെന്യേ പ്രായപൂർത്തി വന്ന ഏതൊരാൾക്കും വിവാഹം ചെയ്തു കുടുംബസ്ഥനാകാനുള്ള അവകാശമുണ്ട്‌. വിവാഹിതരാകുവാനും വൈവാഹികജീവിതം നയിക്കുവാനും വിവാഹമോചനത്തിന്നും അവർക്കു തുല്യാവകാശങ്ങളുണ്ട്‌. 2. വധൂവരന്മാരുടെ പൂർണ്ണസമ്മതത്തോടുകൂടി മാത്രമേ വിവാഹബന്ധത്തിലേർപ്പെടാൻ പാടുള്ളൂ. 3. കുടുംബം സമുദായത്തിൻ്റെ സ്വാഭാവികവും അടിസ്ഥാനപരവുമായ ഘടകമായതിനാൽ അതു സമുദായത്തിൽ നിന്നും രാജ്യത്തിൽ നിന്നും രക്ഷയെ അർഹിക്കുന്നു. വകുപ്പ്‌ 17. 1. സ്വന്തമായും കൂട്ടുകൂടിയും വസ്തുവഹകളുടെ ഉടമസ്ഥനാകുവാൻ ഏതൊരാൾക്കും അവകാശമുണ്ട്‌. 2. കാരണംകൂടാതെ ആരുടെ മുതലും പിടിച്ചെടുക്കുവാൻ പാടുള്ളതല്ല. വകുപ്പ്‌ 18. സ്വതന്ത്രചിന്തക്കും സ്വതന്ത്ര മതവിശ്വാസത്തിനും എല്ലാവർക്കും അധികാരമുണ്ട്‌. ഒറ്റക്കായോ കൂട്ടമായിത്തന്നേയോ മതം മാറുവാനും പരസ്യമായോ രഹസ്യമായോ തൻ്റെ മതവിശ്വാസങ്ങളെ പ്രകടിപ്പിക്കുവാനും ആചരിക്കുവാനും ആരാധിക്കാനുമുള്ള അധികാരവും ഇതിൽതന്നെ അടങ്ങിയിരിക്കുന്നു. വകുപ്പ്‌ 19. സ്വതന്ത്രമായ അഭിപ്രായപ്രകടനത്തിന്നു എല്ലാവർക്കും അധികാരമുണ്ട്‌. അതായത്‌ യാതൊരു തടസ്സവുംകൂടാതെ അഭിപ്രായങ്ങളെ ആരായുവാനും മറ്റുള്ളവർക്ക്‌ ഏതൊരുപാധിയിൽ കൂടിയും യാതൊരതിർത്തികളെയും കണക്കാക്കാതെ എല്ലായിടത്തുമെത്തിക്കുവാനുള്ള അധികാരവുമുണ്ടെന്നു താൽപ്പര്യം. വകുപ്പ്‌ 20. 1. സമാധാനപരമായി യോഗം ചേരുന്നതിന്ന് എല്ലാവർക്കും അധികാരമുണ്ട്‌. 2. ഒരു പ്രത്യേക സംഘത്തിൽ ചേരുവാൻ ആരെയും നിർബന്ധിക്കുവാൻ പാടുള്ളതല്ല. വകുപ്പ്‌ 21. 1. നേരിട്ടോ സ്വതന്ത്രമായി തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെട്ട പ്രതിനിധികൾ വഴിക്കോ അവരവരുടെ രാജ്യത്തിലെ ഭരണത്തിൽ പങ്കെടുക്കുവാൻ എല്ലാവർക്കും അധികാരമുണ്ട്‌. 2. അവരവരുടെ രാജ്യത്തെ പൊതുകാര്യങ്ങളിൽ പ്രവേശിക്കാൻ എല്ലാവർക്കും തുല്യമായ അവകാശമുണ്ട്‌. 3. ജനഹിതമായിരിക്കണം ഭരണാധികാരത്തിൻ്റെ അടിസ്ഥാനം. ജനങ്ങളുടെ ഹിതം ഇടക്കിടക്കുണ്ടാവുന്ന സ്വതന്ത്രമായ പൊതുതിരഞ്ഞെടുപ്പുകൾകൊണ്ട്‌ രേഖപ്പെടുത്തുന്നതാണ്‌. തിരഞ്ഞെടുപ്പു സ്വകാര്യ വോട്ടു സമ്പ്രദായത്തിലോ തത്തുല്യമായതും സ്വതന്ത്രവുമായ മറ്റേതെങ്കിലും വിധത്തിലോ ആയിരിക്കണം വകുപ്പ്‌ 22. സമുദായത്തിലെ ഒരംഗമായതുകൊണ്ടു സമുദായത്തിൽനിന്നുമുള്ള രക്ഷക്ക്‌ ഏതൊരാൾക്കും അർഹതയുണ്ട്‌. അതാതു രാജ്യത്തിൻ്റെ കഴിവുകൾക്കനുസരിച്ചും ദേശീയ സംരംഭങ്ങളെക്കൊണ്ടും അന്തർദേശീയ സഹകരണം കൊണ്ടും അവരവരുടെ അന്തസ്സിന്നു അപരിത്യാജ്യമായ സാമുദായികവും സാംസ്കാരികവും സാമ്പത്തികവുമായ അവകാശങ്ങളെ നേടുന്നതിന്നും തൻ്റെ സ്വതന്ത്രമായ വ്യക്തിത്വത്തെ പരിപോഷിപ്പിക്കുന്നതിന്നും ഏതൊരാൾക്കും അധികാരമുള്ളതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 23. 1. പ്രവൃത്തിയെടുക്കുവാനും, സ്വതന്ത്രമായി പ്രവൃത്തിയെ തിരഞ്ഞെടുക്കുവാനുമുള്ള അധികാരം എല്ലാവർക്കുമുണ്ട്‌. ഗുണകരവും നീതിപരവുമായ പ്രവൃത്തി നിബന്ധനകൾക്കും പ്രവൃത്തിയില്ലായ്മയിൽനിന്നു രക്ഷനേടുന്നതിന്നും എല്ലാവരും അർഹരാണ്‌. 2. തുല്യമായ പ്രവൃത്തിയെടുത്താൽ തുല്യമായ ശമ്പളത്തിന്ന് (യാതൊരു തരത്തിലുള്ള വ്യത്യാസവും കൂടാതെ) എല്ലാവരും അർഹരാണ്‌. 3. പ്രവൃത്തിയെടുക്കുന്ന ഏതൊരാൾക്കും കുടുംബസമേതം മനുഷ്യർക്ക്‌ യോജിച്ച ജീവിതം നയിക്കത്തക്കതായ ശമ്പളത്തിന്നു അർഹതയുണ്ട്‌. ആവശ്യമെങ്കിൽ സാമുദായികമായ മറ്റു രക്ഷകൾക്കും അവൻ അർഹനാണ്‌. 4. അവരവരുടെ താൽപ്പര്യങ്ങളുടെ രക്ഷക്കു വേണ്ടി ഏതൊരാൾക്കും പ്രവൃത്തിസംഘടനകൾ രൂപീകരിക്കാനും അത്തരം സംഘടനകളിൽ ചേരുവാനും അധികാരമുള്ളതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 24. ന്യായമായ പ്രവൃത്തിസമയം ഇടക്കിടക്കു ശമ്പളത്തോടുകൂടിയ ഒഴിവുദിവസങ്ങൾ, ഒഴിവുസമയം, വിശ്രമം ഇതുകൾക്ക്‌ ഏതൊരാൾക്കും അവകാശമുള്ളതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 25. 1. ഭക്ഷണം, വസ്ത്രം, വൈദ്യസഹായം മുതലായവയെ സംബന്ധിച്ചു തനിക്കും തൻ്റെ കുടുംബത്തിന്നും മതിയായ ഒരു ജീവിതരീതിക്ക്‌ ഏതൊരാൾക്കും അധികാരമുള്ളതാണ്‌. പ്രവൃത്തിയില്ലായ്മ, സുഖക്കേട്‌, അനാരോഗ്യം, വൈധവ്യം, പ്രായാധിക്യം എന്നുവേണ്ട അപരിഹാര്യമായ മറ്റേതെങ്കിലുമൊരവസ്ഥയിലും ഏതൊരാൾക്കും സമുദായത്തിൽനിന്നു രക്ഷ ചോദിക്കുവാനുള്ള അർഹതയുണ്ട്‌. 2. ശിശുക്കളും പ്രസവിച്ചു കിടക്കുന്ന സ്ത്രീകളും പ്രത്യേകപരിചരണങ്ങൾക്കും അർഹരാണ്‌. ന്യായമായ വിവാഹ ബന്ധത്തിൽനിന്നു ജനിച്ചതായാലും അല്ലെങ്കിലും വേണ്ടതില്ല, സമുദായത്തിൽ നിന്നു തുല്യമായ രക്ഷക്ക്‌ എല്ലാ ശിശുക്കളും അർഹരാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 26. 1. വിദ്യാഭാസത്തിന്ന് എല്ലാവർക്കും അവകാശമുണ്ട്‌. എലിമെണ്ടറി വിദ്യാഭ്യാസമെങ്കിലും സൌജന്യമായിരിക്കേണ്ടതാണ്‌. എലിമെണ്ടറി വിദ്യാഭ്യാസം നിർബന്ധമായിരിക്കേണ്ടതുമാണ്‌. സാങ്കേതിക വിദ്യാഭ്യാസം പൊതുവായി സിദ്ധിക്കത്തക്ക നിലക്കും ഉപരിവിദ്യാഭ്യാസം യോഗ്യതക്കനുസരിച്ചു എല്ലാവർക്കും തുല്യമായി പ്രവേശനമുള്ള നിലക്കുമായിരിക്കേണ്ടതാണ്‌. 2. വ്യക്തിത്വത്തിൻ്റെ പരിപൂർണ്ണവളർച്ചക്കും മൌഷ്യാവകാശങ്ങളേയും സ്വാതന്ത്ര്യത്തേയും സ്വാതന്ത്ര്യത്തേയും ബഹുമാനിക്കുന്നതിന്നുമായിരിക്കണം വിദ്യാഭ്യാസം ചെയ്യിക്കുന്നത്‌. ജനങ്ങൾക്കിടയിൽ സൌഹാർദ്ദവും സഹിഷ്ണുതയും പുലർത്തുക ലോകസമാധാനത്തിന്നായി പ്രവർത്തിക്കുന്ന ഐക്യരാഷ്ട്രസമിതിയുടെ പ്രവർത്തനങ്ങളെ പുരോഗമിപ്പിക്കുക എന്നിവയെല്ലാം വിദ്യാഭ്യാസം കൊണ്ട്‌ സാധിക്കേണ്ടതാണ്‌. 3. ഏതു തരത്തിലുള്ള വിദ്യാഭ്യാസമാണ്‌ തങ്ങളുടെ കുട്ടിക്ക്‌ നൽകേണ്ടതെന്ന് മുൻകൂട്ടി തീർച്ചയാക്കുവാനുള്ള അധികാരം രക്ഷിതാക്കന്മാർക്കുണ്ടായിരിക്കുന്നതാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 27. 1. സമുദായത്തിലെ സാംസ്കാരിക സംരംഭങ്ങളിൽ പങ്കെടുക്കുന്നതിന്നും, കലകളെ ആസ്വദിക്കുന്നതിന്നും, ശാസ്ത്രീയ പുരോഗതിയിലും തന്മൂലമുണ്ടാകുന്ന ഗുണങ്ങളിലും ഭാഗഭാക്കാവുന്നതിന്നും എല്ലാവർക്കും അവകാശമുള്ളതാണ്‌. 2. കലാകാരനും ഗ്രന്ഥകാരനും ശാസ്ത്രീയമായ കണ്ടുപിടുത്തങ്ങൾ നടത്തുന്നവനു അവരവരുടെ പ്രയത്നഫലങ്ങളിൽ നിന്നുണ്ടാവുന്ന ധാർമ്മികവും ഭൌതികവുമായ ആദായങ്ങളെ സുരക്ഷിതങ്ങളാക്കുവാനുള്ള അവകാശങ്ങൾ ഉണ്ട്‌. വകുപ്പ്‌ 28. ഈ പ്രഖ്യാപനത്തിൽ പ്രതിപാദിച്ചിട്ടുള്ള അധികാരസ്വാതന്ത്ര്യങ്ങളെ കൈവരുത്തക്ക രീതിയിലുള്ള സാമുദായികവും അന്തർരാഷ്ട്രീയവുമായ ഒരു ജീവിതത്തോതിന്ന് എല്ലാവരും അർഹരാണ്‌. വകുപ്പ്‌ 29. 1. വ്യക്തിത്വത്തിൻ്റെ സ്വതന്ത്രവും പൂർണ്ണവുമായ വളർച്ചയെ സുസാധ്യമാക്കുന്ന സമുദായത്തിന്നുവേണ്ടി പ്രവർത്തിക്കയെന്നുള്ളത്‌ ഏതൊരാളുടേയും കടമയാണ്‌. 2. നിയമാനുസൃതമായി അന്യരുടെ അവകാശങ്ങളേയും സ്വാതന്ത്ര്യത്തേയും വകവെച്ചു കൊടുക്കുക, സദാചാര പാരമ്പര്യത്തെ പുലർത്തുക, പൊതുജനക്ഷേമത്തെ നിലനിർത്തുക എന്നീ തത്വങ്ങളെ മാനദണ്ഡമായെടുത്തിട്ടായിരിക്കണം ഏതൊരാളും അവരുടെ അവകാശത്തേയും സ്വാതന്ത്ര്യത്തേയും പ്രവൃത്തിയിൽ കൊണ്ടുവരേണ്ടത്‌. 3. ഐക്യരാഷ്ട്രസമിതിയുടെ തത്വങ്ങൾക്കും ആവശ്യങ്ങൾക്കും എതിരായി ഒരിക്കലും ഈ അവകാശങ്ങളെ ഉപയോഗിക്കുവാൻ പാടുള്ളതല്ല. വകുപ്പ്‌ 30. ഒരു രാജ്യത്തിന്നോ, വകുപ്പിന്നോ, വ്യക്തിക്കോ ഇഷ്ടമുള്ള പ്രവൃത്തികളിലെല്ലാമേർപ്പെടാമെന്നോ, ഇതിലടങ്ങിയിരിക്കുന്ന തത്വങ്ങൾക്കെതിരായിത്തന്നെ എന്തെങ്കിലും പ്രവർത്തിക്കാമെന്നോ ഉള്ള രീതിയിൽ ഈ പ്രഖ്യാപനത്തെ വ്യാഖ്യാനിക്കാൻ പാടുള്ളതല്ല. ---- Maldivian 10 ޑިސެމްބަރ 1948 ގައި، އދ. މަޖިލީހުގެ ޢާންމު ޖަލްސާއިން ފާސްކޮށް އިޢުލާނުކޮށްފައިވާ އިންސާނީ ޙައްޤުތަކުގެ ޢާންމު ޤަރާރު ފެށުން އިންސާނީ ޙައްޤުތަކުގެ ޢާއްމު ޤަރާރަކީ 10 ޑިސެމްބަރ 1948 ގައި އދ. މަޖިލީހުގެ ޢާއްމު ޖަލްސާއިން ފާސްކޮށް އިޢުލާނު ކޮށްފައިވާ ޤަރާރެކެވެ. މިޤަރާރާމެދު ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުކުރުމަށް މެމްބަރު ޤަޢުމުތަކަށް އދ. އިން ވަނީ ގޮވާލައިފައެވެ. މި ޤަރާރު އދ. މަޖިލީހުގެ ރަސްމީ 6 ބަހުން ލިބެން ހުރެއެވެ. އަދި މެމްބަރު ޤަޢުމުތަކުގައި އެ ބައެއްގެ ބަހަށް ތަރުޖަމާކޮށް ޢާންމުކުރުމެވެ. ދިވެހިރާއްޖެ ވެސް ވަނީ 21 ސެޕްޓެމްބަރ 1965 އިން ފެށިގެން އދ. ގެ މެމްބަރު ޤައުމަކަށް ވެފައެވެ. އިންސާނީ ޙައްޤުތަކާ ބެހޭ ގޮތުން ރައްޔިތުން ހޭލުންތެރިކުރުމަކީ، މިކޮމިޝަނުގެ މަސްއޫލިއްޔަތުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭކަމަކަށް ވާތީ، މިޤަރާރު ދިވެހި ބަހަށް ތަރުޖަމާކޮށް 2004 ވަނަ އަހަރުގެ އޭޕްރިލް މަހުން ފެށިގެން ޢާއްމުމިކުރެވެނީ މިގޮތުން ކުރެވޭ މަސައްކަތްތަކުގެ ތެރެއިންނެވެ. އަދި މިޤަރާރު ދިވެހި ބަހަށް ތަރުޖަމާކުރެވިފައި މިވަނީ އެއްވެސް އުނި އިތުރު ކުރުމަކާނުލައި އޭގެ އަޞްލާ އެއްގޮތަކަށެވެ. ނަމަވެސް މިޤަރާރުގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ ޙައްޤުތަކުގެ ތެރެއިން ދިވެހިރާއްޖޭގައި ޢަމަލުކުރަންޖެހޭނީ އިސްލާމްދީނުގެ އަސްލަކާ ޚިލާފުނުވާ ޙައްޤުތަކަށެވެ. ދީބާޖާ ދެންފަހެ، މިނިވަންކަމާއި، ޢަދުލުވެރިކަމާއި، ޞުލްޙަވެރިކަން ދުނިޔޭގައި ޤާއިމުވެ އޮތުމުގެ އަސާސަކީ، ކަމޭހިތެވިގެންވާ ދަރަޖައަކާއި، ހަމަހަމަ އަދި ނިގުޅައިނުގަނެވޭނެ ޙައްޤުތަކެއް، އި ންސާނީ ދަރިފަސްކޮޅުގެ އެންމެހައި ފަރުދުންނަށް ލިބިގެންވާކަން ދެނެގަނެ ޤަބޫލުކުރުން ކަމުގައިވީ ހިނދު؛ ދެންފަހެ، އިންސާނީ ޙައްޤުތަކަށް އެއްވެސް ސަމާލުކަމެއް ދިނުމެއް ނެތި، އިންސާނީ ޙައްޤުތަކުގެ ޙުރުމަތް ކެނޑުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮ ތުން، އިންސާނީ ދަރިފަސްކޮޅުގެ ހެޔޮބުއްދިއަށް ޤަބޫލުކުރެވެންވެސް ނެތްފަދަ ޢަމަލުތަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިފައިވާކަމާއި، އަދި ޢާންމު ފަރުދުންގެ އެންމެ އިސް އުންމީދު ކަމުގައި ހާމަވެ ފާޅުވެގެންދަނީ ޚިޔާލުފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަމާއި، އަސާސީ ބޭނުންތަކުންނާއި ބިރުވެރިކަމުން މިންޖުވެގެންވާ ބަޔަކު ދިރިއުޅޭ ދުނިޔެއެއްގެ އުފެދުން ކަމުގައިވީހިނދު؛ ދެންފަހެ، އަނިޔާވެރިކަމާއި ފިއްތުންތެރިކަމާ ދެކޮޅަށް މަސައްކަތް ކުރުމުގައި، އެހެންގޮތެއް ނެތިގެން ބަޣާވާތަށް ހުރަހެޅުމަށް، އިންސާނާއަށް މަޖުބޫރު ކުރުވަން ބޭނުން ނުވާނަމަ، އިންސާނީ ޙައްޤުތަކަކީ ޤާނޫނުގެ ޒަރީޢާއިން ރައްކާތެރި ކުރެވިގެންވާ ޙައްޤުތަކަކަށް ހެދުމަކީ، ނުހަނު ބޭނުން ތެރި ކަމަކަށްވީހިނދު؛ ދެންފަހެ، ދޭދޭ ޤައުމުތަކުގެ މެދުގައި އުފެދިފައިވާ އެކުވެރިކަމުގެ ގުޅުންތައް އާލާ ކުރުމަށް މަސައްކަތް ކުރުމަކީ، ނުހަނު ބޭނުންތެރި ކަމަކަށްވީހިނދު؛ އިންސާނުންގެ އަސާސީ ޙައްޤުތަކާއި، އިންސާނީ ފަރުދުންގެ ދަރަޖައާއި އަގުހުރި މަޤާމާއި ފިރިހެނުންނާއި އަންހެނުންގެ ހަމަ ހަމަ ޙައްޤުތައް ޤަބޫލުކުރާ ޤަބޫލުކުރުން، އެކުވެރި ދައުލަތްތަކަށް ނިސްބަތްވާ ޤައުމުތަކުގެ ރައްޔިތުން އ.ދ.ގެ އަސާސީ ޤަރާރުގައި އިތުރު ބާރުލައި ފާޅުކޮށް، އަދި އިތުރު މިނިވަންކަން ލިބި ގެންވާ މާޙައުލެއްގައި ދިރިއުޅުމުގެ ފެންވަރު މަތިކުރުމަށާއި، އިޖްތިމާޢީ ތަރައްޤީ ކުރިއެރުވުމަށް ޢަޒުމް ކަނޑައެޅިހިނދު؛ ދެންފަހެ، އިންސާނީ ޙައްޤުތަކާއި އަސާސީ މިނިވަން ކަމުގެ މިންގަނޑުތަކަސް ޢާންމުކޮށް އިޙްތިރާމް ކުރުމާއި، އެޙައްޤުތަކަށް ތަބާވުމުގެ ޠަބީޢަތް، އެކުވެރި ދައުލަތްތަކާ ގުޅިގެން އާލާކުރުމަށް، މެންބަރު ޤައުމުތަކުން އިޤްރާރުވެ ޢަޒުމް ކަނޑައެޅިހިނދު؛ ދެންފަހެ، އެޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމުގެ މިންގަނޑުތައް، ޢާންމުކޮށް އެނގި ދަސްވެފައި އޮތުމަކީ، އެވީ އިޤްރާރާއި އެކަނޑައެޅި ޢަޒުމްގެ ނަތީޖާ ފުރިހަމައަށް ޙާޞިލުކުރުމަށްޓަކައި ވަރަށްވެސް ބޮޑު އަހަންމިއްޔަތެއް ދެވިގެންވާ ކަމަކަށް ވީހިނދު؛ އިންސާނީ ޙައްޤުތަކުގެ ޢާންމު ޤަރާރަކީ ހުރިހާ ޤައުމުތަކެއްގެ ހުރިހާ މީހުންނަށް ޙާޞިލުކޮސްދޭންވީ ޢާންމު މިންގަނޑެއް ކަމުގައި ކަނޑައަޅައި، މުޖުތަމަޢުގެ ކޮންމެ ފަރުދަކުވެސް އަދި މުޖުތަމަޢުގެ ކޮންމެ ބާރަކުންވެސް، މިޢާންމު ޤަރާރު ވިސްނުމުގައި އަބަދުމެ ބާއްވައިގެން، އަންގައިދީގެންނާއި އުނގަންނައިދީގެން، މިޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމުގެ މިންގަނޑުތަކަށް ހުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތުން ކުރިއެރުވުމަށާއި،ޤައުމުތަކުގެ ފެންވަރުގަޔާއި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ފެންވަރުގައި، ހަރުދަނާ އަދި ކުރިއެރުން ލިބެނިވި ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅައިގެން، އެޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމުގެ މިންގަނޑުތައް ޢާންމުކޮށް މެންބަރު ޤައުމުގެ ރައްޔިތުންގެ މެދުގަޔާއި، އަދި އެމީހުންގެ ބާރުގެ ދަށުގައިވާ ތަންތަނުގެ ރައްޔިތުންގެ މެދުގައިވެސް ކުރިއެރުވުމަށްޓަކައި، އެބަލައިގަނެ ޤަބޫލުކޮށް، އެއަށް ޢަމަލުކުރާނެގޮތް ހެދުމުގެ ނިޔަތުގައި، ޢާންމު މަޖިލީހުން މި، އިންސާނީ ޙައްޤުތަކުގެ ޢާންމު ޤަރާރު އެކަށައަޅައި، އިޢްލާނު ކުރެއެވެ. 1 ވަނަ މާއްދާ ހުރިހާ އިންސާނުންވެސް ދުނިޔެއަށް އުފަންވަނީ، މިނިވަންކަމުގައި، ހަމަހަމަ ޙައްޤުތަކަކާއެކު، ހަމަހަމަ ދަރަޖައެއްގައި ކަމޭހިތެވިގެންވާ ބައެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ހެޔޮ ވިސްނުމާއި، ހެޔޮބުއްދީގެ ބާރު އެމީހުންނަށް ލިބިގެންވެއެވެ. އަދި އެކަކު އަނެކަކާމެދު އެމީހުން މުޢާމަލާތް ކުރަންވާނީ، އުޚުއްވަތްތެރިކަމުގެ ރޫޙެއްގައެވެ. 2 ވަނަ މާއްދާ ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، މިޤަރާރުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ހުރިހާ ޙައްޤުތަކަކާއި މިނިވަންކަމުގެ މިންގަނޑުތަކެއް ހޯދުމާއި، ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. އެޙައްޤުތަކާއި އެމިންގަނޑުތައް ލިބިދެނީ، ނަސްލާއި، ކުލައާއި، ޖިންސާއި، ބަހާއި، ދީނާއި، ސިޔާސީގޮތުން ނުވަތަ އެހެންވެސް ކަމަކާ ގުޅޭގޮތުން ވިސްނުން ގެންގުޅޭ ގޮތާއި، ވަކި ޤައުމަކަށް ނުވަތަ މުޖުތަމަޢަކަށް ނިސްބަތްވުމާއި، މުދާ ލިބިހުރުމާއި، އުފަންވީ ޢާއިލާއެއްގެ ސަބަބުން ޤަދަރުވެރިވުމާއި، އެހެންވެސް ސަބަބަކާ ހުރެ ޤަދަރުވެރިވުންފަދަ، އެއްވެސް ބާވަތެއްގެ މިންގަނޑަކުން ތަފާތު ކުރުމެއް ނެތިއެވެ. އަދި މީހަކު ނިސްބަތްވާ ޤައުމަކީ، ނުވަތަ ސަރަޙައްދަކީ ސިޔާސީ ގޮތުން، ނުވަތަ އެޤައުމުގެ ބާރު ހިނގާ ސަރަޙައްދުގެ މިންވަރުގެ ގޮތުން، ނުވަތަ އެޤައުމުގެ ބައިނަލްއަޤްވާމީ ހައިސިއްޔަތުގެ ގޮތުން ނަމަވެސް، އެއްވެސް ތަފާތުކުރުމެއް ގެންގުޅެގެން ނުވާނޭ ގޮތުންނެވެ. އެޤައުމަކީ، ނުވަތަ މީހަކު ނިސްބަތްވާ އެސަރަޙައްދަކީ، މިނިވަން ޤައުމަކަށް ވިޔަސް، ނުވަތަ އެކުވެރި ދައުލަތްތަކުގެ ބެލުމުގެ ދަށުން އެހެން ޤައުމަކުންބަލަހައްޓަމުންދާ ޤައުމެއް ކަމުގައިވިޔަސް، ނުވަތަ އަމިއްލަ ވެރިކަމެއް ނެތް ޤައުމެއް ކަމުގައި ވިޔަސް، ނުވަތަ އެހެންވެސް ގޮތަކުން ސިޔާދަތީ ބާރު މަޙްދޫދު ކުރެވިގެންވާ ޤައުމަކަށް ވީނަމަވެހެވެ. 3 ވަނަ މައްދާ ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ދިރިހުރުމުގެ ޙައްޤާއި، މިނިވަންކަމުގެ ޙައްޤާއި، ތިމާގެހަށިގަނޑާއި ނަފްސުގެ ރައްކާތެރިކަމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. 4 ވަނަ މާއްދާ އެއްވެސް މީހަކު، އަޅުވެތިކަމުގައި، ނުވަތަ މަޖުބޫރުން ޚިދުމަތް ކުރުވުމުގައި، ގެންގުޅެވިގެން ނުވާނެއެވެ. އަޅުވެތިކަމާއި، އަޅުންގެ ވިޔަފާރިއަކީ، އޭގެ ހުރިހާ ބާވަތެއްވެސް ހިމެނޭގޮތުން، މަނާކުރެވިގެންވާ ކަންކަމެވެ. 5 ވަނަ މާއްދާ އެއްވެސް މީހަކު، އަނިޔާވެރިކަމަށާއި، އަނިޔާވެރި، ނުވަތަ ލާއިންސާނީ، ނުވަތަ އިންސާނީ ޤަދަރަށް ކުޑައިމީސްކަން ލިބެނިވި ގޮތްގޮތަށް ކުރެވޭ މުޢާމަލާތްތަކަށާއި އަދަބުތަކަށް ހުރަހެޅިގެން ނުވާނެއެވެ. 6 ވަނަ މާއްދާ ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، ޤާނޫނުގެ ކުރިމަތީގައި، އެއީ ފަރުދެއް ކަމުގައި ބަލައިގަނެ ޤަބޫލުކުރުމުގެ ޙައްޤު، ކޮންމެ ތަނެއްގައި އޭނާ ހުރި ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް، ލިބިގެންވެއެވެ. 7 ވަނަ މާއްދާ ހުރިހާ އެންމެންނަކީވެސް ޤާނޫނުގެ ކުރިމަތީގައި ހަމަހަމަވެގެންވާ ބައެކެވެ. އެއްވެސް ތަފާތު ކުރުމެއްނެތި، ޤާނޫނުގެ ހަމަހަމަ ރައްކާތެރިކަން ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު، އެމީހުންނަށް ލިބިގެންވެއެވެ. މިޤަރާރާ ޚިލާފަށް އެއްވެސް ތަފާތެއް ކުރެވޭނަމަ، ނުވަތަ އެފަދަ ތަފާތެއް ކުރުމަށް ހިތްވަރު ދޭނަމަ، އެކަމަކުން ރައްކަތެރިކަން ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު އެންމެނަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ. 8 ވަނަ މާއްދާ ޤާނޫނު އަސާސީން ނުވަތަ ޤާނޫނުން މީހަކަށް ލިބިދީފައިވާ އިންސާނީ ޙައްޤުތަކާ ޚިލާފަށް ކުރެވޭ ކަންކަމަށް، ޤައުމުގެ ކަމާގުޅޭ ބާރު ލިބިގެންވާ ޝަރުޢީ މަޖިލިސްތައް މެދުވެރިކޮށް އެކަންކަމަށް އެދެވޭ ފަރުވާ ހޯދުމުގެ ޙައްޤު، ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ. 9 ވަނަ މާއްދާ އެއްވެސް މީހަކު، ކަނޑައެޅި ބަޔާންވެގެންވާ ޤާނޫނީ ހަމަތަކެއްގެމަތިން މެނުވީ، ހައްޔަރުކޮށްފައި، ނުވަތަ ބަންދުކޮށްފައި ބަހައްޓައިގެން ނުވާނެއެވެ. އަދި އެމީހާގެ ދިރިއުޅުން ހަމަޖެހިފައިވާ ފަސްގަނޑުން ބޭރުކޮށްގެންވެސް ނުވާނެއެވެ. 01 ވަނަ މާއްދާ މީހެއްގެ ޙައްޤުތަކާއި އިލްތިޒާމުތައް ކަނޑައެޅި ބަޔާންވެގެންވާ ޤާނޫނީ ހަމަތަކެއްގެ މަތިން މެނުވީ، ޖިނާއީ ކުށެއްގެ ދަޢުވާ ބެލެވޭ ހިނދުގައި، މިނިވަން އަދި ވަކިފަރާތަކަށް ނުޖެހޭ ޝަރީޢަތުގެ މަޖިލީހެއްގައި، ޢާންމުންނަށް ހުޅުވާލެވިފައިވާ އިންޞާފުވެރި މާޙައުލެއްގައި، ފުރިހަމަ ހަމަހަމަކަން ލިބިދޭ ގޮތުގައި، އެކަމެއް ކަނޑައެޅިގެން ދިޔުމުގެ ނުވަތަ ބެލެވިގެން ދިޔުމުގެ ޙައްޤު ހަމަކޮންމެ މީހަކަށް ލިބިގެންވެއެވެ. 11 ވަނަ މާއްދާ 1. ޖިނާއީ ކުށެއްގެ ދަޢުވާ މީހެއްގެ މައްޗަށް ކުރެވޭ ހިނދުގައި، އޭނާގެ ދިފާޢުގައި ވާހަކަ ދެއްކުމުގެ ހުރިހާ މިނިވަންކަމެއް އޭނާއަށް ލިބިދީފައިވާ، އަދި ޢާންމުންނަށް ހުޅުވާލެވިފައިވާ މާޙައުލެއްގައި ހިނގާ ޝަރީޢަތެއްގައި، ޤާނޫނުގައިވާ ގޮތުގެ މަތިން ކުށްވެރިވެއްޖެ ކަމަށް ކަނޑަނާޅާހާހިނދަކު، އޭނާއަކީ ކުށެއްނެތް މީހަކު ކަމުގައި މީހުން ޤަބޫލުކުރުމުގެ ޙައްޤު، އެފަދަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ. 2. މީހަކު ވަކި ޢަމަލެއް ކުރިއިރު ނުވަތަ ވަކި ޢަމަލެއް ނުކޮށް ދޫކޮށްލިއިރު، އެޤައުމުގެ ޤާނޫނުގެ ދަށުން ނުވަތަ ބައިނަލްއަޤްވާމީ ޤާނޫނުގެ ދަށުން، އެކަމަކީ ޖިނާއީ ކުށެއް ކަމަށް ކަނޑައަޅާފައި ނުވާ ކަމެއް، އެއީ ޖިނާއީ ކުށެއް ކަމުގައި ބަލައި، އެކުށުން އޭނާ ކުށްވެރި ކުރެވިގެން ނުވާނެއެވެ. އަދި ޖިނާއީ ކުށެއް މީހަކު ކުރިއިރު އެކުށަކަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ އަދަބަށްވުރެ ބޮޑު އަދަބެއް، އޭނާގެ މައްޗަށް ކަނޑައެޅިގެން ނުވާނެއެވެ. 12 ވަނަ މާއްދާ މީހެއްގެ އަމިއްލަ މިނިވަން ކަމާއި، އޭނާގެ ޢާއިލާއާއި، އޭނާގެ ގެދޮރާއި، އޭނާ ލިޔާ ނުވަތަ އޭނާއަށް ލިބޭ ސިޓީގެ ޙުރުމަތަށް އުނިކަން ލިބޭފަދަ ޢަމަލެއް، ނުވަތަ އޭނާގެ ޤަދަރަށް ނުވަތަ އަބުރަށް އުނިކަމެއް ފޯރާ ޒާތުގެ ކަމެއް، ކަނޑައެޅި ބަޔާންވެގެންވާ ޤާނޫނީ ހަމަތަކެއްގެ މަތިން މެނުވީ، އެއްވެސް މީހަކާމެދު ކުރެވިގެން ނުވާނެއެވެ. އެފަދަ ކަންކަމުން ޤާނޫނުގެ ރައްކާތެރިކަން ހޯދުމުގެ ޙައްޤު ހަމަކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެން ވެއެވެ. 13 ވަނަ މާއްދާ 1. ހަމަކޮންމެ މީހަކަށްމެ، އެމީހެއްގެ ޤައުމުގެ އިމުގެ ތެރޭގައި، ބޭނުންތަނަކަށް ދަތުރު ފަތުރު ކުރުމުގެ ޙައްޤާއި، ބޭނުން ތަނެއްގައި ދިރިއުޅުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. 2. ހަމަކޮންމެ މީހަކަށްމެ، އޭނާގެ އަމިއްލަ ޤައުމު ނުވަތަ އެހެން ޤައުމެއް ދޫކޮށް ދިއުމުގެ ޙައްޤާއި، އޭނާގެ އަމިއްލަ ޤައުމަށް އެނބުރި އައުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. 14 ވަނަ މާއްދާ 1. ތިމާގެ ވިސްނުން ގެންގުޅޭ ގޮތުން، ތިމާގެ ޤައުމުގެ ސަރުކާރުން ތިމާއާމެދު އިންސާފުވެރިނޫން ގޮތަކަށް ޢަމަލެއް ކޮށްފާނެ ކަމަށް ވިސްނައި، އެކަމުން ސަލާމަތް ވުމަށް، އެހެން ޤައުމަކުން ރައްކާތެރިކަން ހޯދައި، އެގޮތުން ލިބޭ ރައްކާތެރި ކަމުގައި ހުރުމުގެ ޙައްޤު، ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ. 2. އެކުވެރި ދައުލަތްތަކުގެ މަޤްޞަދުތަކާއި އުޞޫލުތަކާ ޚިލާފު ޢަމަލުތައް ކޮށްގެން، ނުވަތަ ސިޔާސީ ކުށް ނޫން އެހެން ކުށްކުށުގައި ދަޢުވާ އުފުލޭ ޙާލަތްތަކުގައި، މިޙައްޤުގެ ބޭނުން ހިފެވިގެން ނުވާނެއެވެ. 15 ވަނަ މާއްދާ 1. ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، ޤައުމަކަށް ނިސްބަތް ވުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. 2. އެއްވެސް މީހެއްގެ ޤައުމީ ނިސްބަތެއް، ކަނޑައެޅި ބަޔާންވެގެންވާ ޤާނޫނީ ހަމަތަކެއްގެ މަތިން މެނުވީ، ނިގުޅައިގަނެވިގެން ނުވާނެއެވެ. އަދި މީހެއްގެ ޤައުމީ ނިސްބަތް ބަދަލުކުރުމުގެ ޙައްޤުވެސް، އެފަދަ ހަމަތަކެއްގެ މަތިން މެނުވީ ނުދީ، ހިފެހެއްޓިގެން ނުވާނެއެވެ. 16 ވަނަ މާއްދާ 1. ކައިވެނި ކުރުމުގެ ޢުމުރަށް އަޅާފައިވާ ކޮންމެ ފިރިހެނަކަށާއި އަންހެނަކަށް، ނަސްލަށް ނުވަތަ ޤައުމަށް ނުވަތަ ދީނަށް ބިނާކޮށް އެއްވެސް ހުރަހެއް ކުރިމަތިވުމެއް ނެތި، ކައިވެނި ކުރުމާއި، ޢާއިލާއެއް ބިނާކުރުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. ކައިވެނި ކުރުމުގަޔާއި، ކައިވެނީގައި ދެމިތިބުމުގަޔާއި، އެކައިވެނި ރޫޅާލުމުގައި، އެމީހުންނަށް ހަމަހަމަ ޙައްޤުތަކެއް ލިބިގެން ވެއެވެ. 2. ކައިވެންޏެއް ކުރެވޭނީ، ކައިވެނި ކުރުމަށް އެދޭ މީހުންގެ، މިނިވަން އަދި ފުރިހަމަ ރުހުން، އެކައިވެންޏަށް ލިބުމުން އެކަންޏެވެ. 3. ޢާއިލާއަކީ މުޖުތަމަޢު އެމައްޗަށް ބިނާވެގެންވާ ތަފާތު ޖަމާޢަތްތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ތަބަޢީ އަދި އެންމެ އަސާސީ ޖަމާޢަތެވެ. އެހެންކަމުން މުޖުތަމަޢާއި ދައުލަތުގެ ފަރާތުން، ރައްކާތެރިކަން ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު ޢާއިލާއަށް ލިބިގެން ވެއެވެ. 17 ވަނަ މާއްދާ 1. ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، ތިމާއެކަނި، ނުވަތަ އެހެން ބަޔަކާ ގުޅިގެން ނަމަވެސް، މުދާ ހޯދައި، މިލްކު ކުރުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. 2. އެއްވެސް މީހެއްގެ ކިބައިން، ކަނޑައެޅި ބަޔާންވެގެންވާ ޤާނޫނީ ހަމަތަކެއްގެ މަތިން މެނުވީ، އެމީހެއްގެ މުދަލެއް ނިގުޅައި ގަނެވިން ނުވާނެއެވެ. 18 ވަނަ މާއްދާ ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، އެމީހަކު ގަބޫލު ކުރަންބޭނުންވާ ގޮތަކަށް ކަންކަން ޤަބޫލު ކުރުމާއި، އެމީހެއްގެ ހެޔޮވިސްނުމަށް ފެންނަ ގޮތަކަށް ކަންކަން ވިސްނުމާއި، އެމީހަކު ތަބާވާން ބޭނުންވި ދީނަކަށް ތަބާވުމުގެ މިނިވަންކަމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. މިޙައްޤުގެ މާނައިގައި، މީހަކަށް އެމީހެއްގެ ދީން ބަދަލުކުރުމުގެ ޙައްޤާއި، ސިއްރުން ނުވަތަ ފާޅުގައި، ތިމާ އެކަނި ނުވަތަ ބަޔަކާއި އެކުގައި، އެހެން މީހުންނަށް އެދީން އަންގައިދިގެން ނުވަތަ ދީނުގައިވާ ގޮތަށް އުޅެގެން، ނުވަތަ އަޅުކަން ކޮށްގެން، ނުވަތަ ދީނުގައިވަ ހަމަތަކަށް ތަބާވެގެން، އޭނާގެ ދީން ހާމަކުރުމުގެ ޙައްޤު ހިމެނެއެވެ. 19 ވަނަ މާއްދާ ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، އެމީހަކު ދެކެން ބޭނުންވާ ގޮތަކަށް ދުށުމާއި، އެމީހަކު ހާމަކުރަންބޭނުންވާ ކަމެއް ހާމަކުރުމުގެ މިނިވަންކަން ލިބިގެން ވެއެވެ. މިޙައްޤުގެ މާނައިގައި، އެއްވެސް ފަރާތެއްގެ ނުފޫޒެއްނެތި، ވަކި ގޮތަކަށް ވިސްނުން ގެންގުޅުމާއި، އެއްވެސް ކަހަލަ އިމެއް ހުރަހެއް ނެތި، އަދި ކޮންމެ ފަދަ ވަސީލަތެއް ބޭނުންކޮށް ގެން ނަމަވެސް، އެކިއެކި މަޢުލޫމާތާއި އެކިއެކި ޚިޔާލު ހޯދުމާއި، ލިބިގަތުމާއި، އެކަންކަން ފާޅުކޮށް އަންގައިދިނުމުގެ މިނިވަންކަން ހިމެނެއެވެ. 20 ވަނަ މާއްދާ 1. ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، ޞުލްޙަވެރިކަމާއެކު އެއްވެ އުޅުމާއި، ޖަމާޢަތްތައް ހެދުމުގެ މިނިވަންކަން ލިބިގެންވެއެވެ. 2. ވަކި ޖަމާޢަތަކަށް ނިސްބަތް ވުމަކަށް، މީހަކަށް މަޖްބޫރު ކުރެވިގެން ނުވާނެއެވެ. 21 ވަނަ މާއްދާ 1. ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، އެމީހެއްގެ ޤައުމުގެ ވެރިކަން ހިންގުމުގައި، އަމިއްލަ ހައިސިއްޔަތުން، ނުވަތަ މިނިވަންކަމާއެކު ހޮވޭ މަންދޫބުން މެދުވެރިކޮށް، ބައިވެރިވުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. 2. ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، އެޤައުމެއްގެ ސަރުކާރުންދޭ ޚިދުމަތަށް އެދެވޭނެ މަގު، ފަހިވެފައި އޮތުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. 3. ސަރުކާރުގެ ބާރު ބިނާވެފައި އޮތް އަސާސަކަށް ވާންވާނީ ރައްޔިތުން އިޙްތިޔާރު ކޮށް، އެދޭ ގޮތެވެ. ރައްޔިތުން އިޚްތިޔާރު ކޮށް، އެދޭ ގޮތް ދައްކައިދެނީ، ވަކި މުއްދަތު ތަކަކުން ބޭއްވޭ، ތެދުވެރި އިންތިޚާބުތަކެއްގެ ޒަރީޢާއިންނެވެ. މިފަދަ އިންތިޚާބު ތަކަކީ، ޢާއްމުކޮށް އެންމެންނަށް، އެއްގޮތެއްގެ މަތިން ހިނގާ އުޞޫލުތަކެއްގެ މަތިން، ހަމަހަމަ ގޮތެއްގައި، ވޯޓު ލުމުގެ ޙައްޤު ލިބިދިނުމާއެކު، މިނިވަންކަމާއެކު ސިއްރު ވޮޓު ލުމުގެ ފުރުސަތު އޮތް، ނުވަތަ މިނިވަންކަމާއެކު ވޯޓު ލުމުގެ އެފަދަ އެހެން އުސޫލުތައް ޤާއިމު ކުރެވިފައިވާ، އިންތިޚާބު ތަކަކަށް ވާންވާނެއެވެ. 22 ވަނަ މާއްދާ ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، މުޖްތަމަޢުގެ ފަރުދުންގެ ހައިސިއްޔަތުން، އިޖްތިމާޢީ ރައްކާތެރިކަން ލިބިގަތުމުގެ ހައްޤު ލިބިގެން ވެއެވެ. އަދި ޤައުމީ ފެންވަރުގައި ކުރެވޭ މަސައްކަތުންނާއި، ބައިނަލްއަޤްވާމީ އެއްބާރުލުން ހޯދައިގެން ކުރެވޭ ކަންކަމުން، އަދި ދައުލަތުގެ ވަސީލަތްތައް އެފަދައިން އިންތިޒާމް ކޮށް ތަރުތީބުކޮށްގެން، އެވަސީލަތްތައް ނިޔާ ކުރާ ގޮތެއްގެ މަތިން، މީހާގެ ޝަޚްސް މިނިވަންކަމާއެކު ޤާއިމްކޮށް ބިނާކުރުމަށާއި، އޭނާގެ ޤަދަރު ހިފެހެއްޓުމާ ގުޅިލާމެހިފައިވާ، އިޤްތިޞާދީ، އިޖްތިމާޢީ އަދި ޘަޤާފީ ޙައްޤުތައް، ހޯދައި ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު، ލިބިގެންވެއެވެ. 23 ވަނަ މާއްދާ 1. ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، މަސައްކަތް ކުރުމުގެ ޙައްޤާއި، އޭނާ ބޭނުން ވަޒީފާއެއް އިޚްތިޔާރުކުރުމުގެ މިނިވަންކަމާއި، މަސައްކަތް ކުރުމުގައި ޢަދުލްވެރި، އަދި އެކަށޭނަ ޝަރުތުތަކެއްގެ މަތިން މަސައްކަތް ކުރުމުގެ ޙައްޤާއި، ވަޒިފާ ނުލިބުމުން ރައްކާތެރި ވުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. 2. ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، ހަމަހަމަ މަސައްކަތަށް، ހަމަހަމަ އުޖޫރަ، އެއްވެސް ތަފާތު ކުރުމެއްނެތި، ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެން ވެއެވެ. 3. މަސައްކަތް ކުރާ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، އިންސާނާގެ ކަމޭހިތެވިގެންވާ ދަރަޖައާ އެއްފަދަ ދިރިއުޅުމެއް، އޭނާއަށާއި އޭނާގެ ޢާއިލާއަށް ހޯދައިދިނުމަށް ބޭނުންވާނެ މިންވަރަށް، ޢަދުލްވެރި އަދި އެކަށޭނަ، އުޖޫރައެއް ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެން ވެއެވެ. އަދި، އެމިންވަރުގެ ދިރިއުޅުމަކަށް ވާސިލުވެވޭނީ އިޖްތިމާޢީ ރައްކާތެރިކަމުގެ އެހެން ވަސީލަތްތަކެއް ލިބިގެން ކަމަށް ވާނަމަ، އެފަދަ ވަސީލަތްތައް ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤުވެސް އޭނާއަށް ލިބިގެންވެއެވެ. 4. ހަމަ ކޮންމެ މިހަކަށްމެ، އޭނާގެ މަސްލަޙަތު ޙިމާޔަތް ކުރުމުގެ ގޮތުން، މަސައްކަތްތެރިންގެ ޖަމާޢަތްތައް ހެދުމާއި، އެފަދަ ޖަމާޢަތްތަކުގައި ބައިވެރިވުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. 24 ވަނަ މާއްދާ ހަމަކޮންމެ މީހަކަށްމެ، ހުސްވަގުތާއި އަރާމު ހޮދުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެން ވެއެވެ. މަސައްކަތް ކުރަންޖެހޭ ވަގުތު ވަކި މިންވަރަކަށް ކަނޑައެޅިފައި އޮތުމާއި، ވަކިމުއްދަތެއް ވަންދެން މަސައްކަތް ކުރުމުން، މުސާރައާއެކު ޗުއްޓީ ލިބުން ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ. 25 ވަނަ މާއްދާ 1. ތިމާގެ އަމިއްލަ ނަފްސަށާއި، ތިމާގެ ޢާއިލާގެ މެންބަރުންނަށް، އެކަށޭނަ ޞިއްޙަތެއްގައި، ދުޅަހެޔޮކަންމަތީ އުޅެވޭނެ ފެންވަރެއްގެ ދިރިއުޅުމެއް، ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ. ކާނާއާއި، އަންނައުނާއި، ގެދޮރާއި، ޞިއްޙީ ފަރުވާއާއި، އަދި ބޭނުންތެރި އިޖްތިމާޢީ ޚިދުމަތްތައް ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ. އަދި ވަޒީފާއެއް ނެތުމުން، ނުވަތަ ބަލިވުމުން، ނުވަތަ ނުކުޅެދުމުން، ނުވަތަ އަނބި ނުވަތަ ފިރި މަރުވުމުން، ނުވަތަ މުސްކުޅިވެ ދުވަސް ވުމުން، ނުވަތަ އޭނާގެ ބާރުން ބޭރު ސަބަބު ތަކަކަށްޓަކައި ދިރިއުޅެވޭނެ ގޮތެއް ނެތުމުން، ރައްކާތެރިކަން ލިބިގަތުމުިގެ ޙައްޤު ހިމެނޭ ގޮތުންނެވެ. 2. ބަލިވެ އިންނަ ދުވަސްވަރާއި، ކުދިންގެ ޅައުމުރުގެ ދުވަސްވަރަކީ، ޚާއްޞަ އެހީތެރިކަމާއި އޯގާތެރިކަން ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު އޮތް ދުވަސްވަރެކެވެ. ހުރިހާ ކުދީންނަކީވެސް އެއްމިންވަރެއްގެ އިޖްތިމާޢީ ރައްކާތެރިކަން ލިބުން ޙައްޤު ކުދީންނެވެ. ކައިވެނީގެ ގުޅުމެއްގެ ތެރެއިން ލިބޭ ކުދިންނަށް ނުވަތަ އެފަދަ ގުޅުމެއްގެ ބޭރުން ލިބޭ ކުދިންނަށްވީނަމަ ވެހެވެ. 26 ވަނަ މާއްދާ 1. ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، ތަޢުލީމު އުނގެނުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. އެންމެ އަސާސީ އަދި އެންމެ އިބްތިދާއީ ފެންވަރުގައި އެކަނި ނަމަވެސް، އެއްވެސް އަގެއް ނެގުމަކާނުލައި، ތަޢުލީމު އުނގެނުމުގެ ފުރުޞަތު ލިބިދޭން ވާނެއެވެ. އިބްތިދާއީ ތަޢުލީމަކީ، ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ އުނގެނުން މަޖުބޫރު ތަޢުލީމެކެވެ. ވަކި ފަންނު ތަކެއްގެ ތަޢުލީމާއި ވަކި ހުނަރުތަކުގެ ތަޢުލީމަކީ، ބޭނުން ބަޔަކަށް ހޯދޭނެ ގޮތުގެ މަތިން ޢާންމުކޮށް ލިބެންވާނެ ތަޢުލީމެވެ. އަދި މަތީ ތަޢުލީމު ލިބިގަތުމުގެ ފުރުޞަތަކީ، ނަތީޖާއަށް ބިނާކޮށް، ހަމަހަމަކަންމަތީ ހޯދިދާނެ އެއްޗަކަށް ވާން ވާނެއެވެ. 2. ތަޢުލީމު ދިނުން އަމާޒު ކުރަންވާނީ އިންސާނީ ޝަޚްޞު ފުރިހަމައަށް ބިނާކުރުމަށާއި، އިންސާނީ ޙައްޤުތަކާއި އަސާސީ މިނިވަންކަމުގެ މިންގަނޑުތަކަށް ޙުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތުން، ހަރުދަނާ ކުރުމަށެވެ. ހުރިހާ ޤައުމުތަކެއްގެ މެދުގަޔާއި، ނަސްލީ ޖަމާޢަތްތަކުގެ މެދުގައާއި، ދީނީ ޖަމާޢަތްތަކުގެ މެދުގައި، އޮންނަންޖެހޭ ދެކެފަރިތަ ކަމާއި، ތަފާތު ޚިޔާލުތައް ތަޙައްމަލު ކުރުމުގެ މިޒާޖާއި، ރަޙްމަތްތެރިކަން، ތަޢުލީމުގެ ޛަރީޢާއިން އާލާކުރަން ވާނެއެވެ. އަދި ޞުލްހަ ޤާއިމުކޮށް ދެމެހެއްޓުމަށްޓަކައި، އެކުވެރި ދައުލަތްތަކުން ހިންގާ ޙަރަކާތްތައް، ތަޢުލީމުގެ ޛަރީޢާއިން ކުރިއަރުވަން ވާނެއެވެ. 3. ކުދިންނަށް ދޭނެ ތަޢުލީމެއްގެ ބާވަތް އިޚްތިޔާރު ކުރުމުގެ އިސް ޙައްޤެއް، ކުދިންގެ މައިންބަފައިންނަށް ލިބިގެންވެއެވެ. 27 ވަނަ މާއްދާ 1. ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، މުޖުތަމަޢުގެ ޘަޤާފީ ޙަޔާތުގައި، މިނިވަންކަމާއެކު ބައިވެރިވުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. އަދި ޢާންމު މަޢުލޫމާތާއި ފިކްރީ ހުނަރުތައް ޝައުޤުވެރިކަމާއެކު ބަލައިގަތުމާއި، ސައިންސްގެ ރޮނގުން ހޯދާ ކުރިއެރުންތަކާއި އެފަދަ ކުރިއެރުންތަކުން ލިބިދޭ މަންފާ، ޙިއްޞާ ކުރުމުގެ ޙައްޤުވެސް ލިބިގެންވެއެވެ. 2. ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، ސައިންސްގެ ރޮނގުން، ނުވަތަ އަދަބީ ރޮނގުން ނުވަތަ ފަންނުވެރި ކަމުގެ ރޮނގުން މީހަކު އުފައްދާ އެއްޗެއްގެ މާއްދީ އަދި މަނާޤިބީ މަޞްލަޙަތުގެ ޙިމާޔަތް، ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. 28 ވަނަ މާއްދާ ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، މިޤަރާރުން އެކަށައަޅާފައި މިވާ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމުގެ މިންގަނޑުތައް ޢަމަލީގޮތުން ޙާޞިލުކޮށްދޭ، އިޖްތިމާޢީ އަދި ބައިނަލްއަޤްވާމީ ނިޒާމެއް، ލިބިގަތުމުގެ ޙައްޤު ލިބިގެންވެއެވެ. 29 ވަނަ މާއްދާ 1. ހަމަ ކޮންމެ މީހަކަށްމެ، އެމީހެއްގެ މުޖުތަމަޢާ ގުޅިގެން އަދާކުރަންޖެހޭ އިލްތިޒާމުތަކެއް ވެއެވެ. އެމީހެއްގެ ޝަޚްޞު މިނިވަންކަމާއެކު ފުރިހަމައަށް ތަރައްޤީ ކުރެވޭނެ ހަމައެކަނި ގޮތަކީ އެއިލްތިޒާމުތައް އުފުލުމެވެ. 2. ހަމަ ކޮންމެ މީހަކުމެ، އެމީހެއްގެ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމުގެ މިންގަނޑުތަކަށް ޢަމަލު ކުރުމުގައި، އެޙައްޤުތަކަށް ނުވަތަ އެމިންގަނޑުތަކަށް، ޤާނޫނުގައި ކަނޑައެޅިފައިވާ އިންތަކަށް ތަބާވާންވާނެއެވެ. ޤާނޫނުގައި އެފަދަ އިންތަކެއް ކަނޑައެޅޭނީ، އެހެން މީހުންގެ އެފަދަ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމުގެ މިންގަނޑުތަކަށް ޙުރުމަތްތެރިކޮށް ހިތައި، އެޙައްޤުތަކަށް ދޭންވާ ސަމާލުކަން ދިނުމުގެ ގޮތުންނާއި، ދީމުޤްރާޠީ މުޖުތަމަޢެއްގައި، އިންސާފުގެ ނަޒަރުން ބަލާއިރު ޢަމަލު ކުރެވެންވާނެ މަނާޤިބީ ހަމަތަކަށާއި، ޢާންމު ރައްކާތެރިކަމަށާއި، ޢާންމު މަޞްލަޙަތަށް ތަބާވުމުގެ ގޮތުންނެވެ. 3. އެކުވެރި ދައުލަތްތަކުގެ މަޤްޞަދުތަކާއި އުޞޫލުތަކާ ތަޢާރުޟުވާ ގޮތަކަށް، މިޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމުގެ މިންގަނޑުތަކުގެ ބޭނުން، އެއްވެސް ޙާލެއްގައި ކުރެވިގެން ނުވާނެއެވެ. 30 ވަނަ މާއްދާ މިޤަރާރުގައި އެކަށައަޅާފައިވާ ޙައްޤުތަކާއި މިނިވަންކަމުގެ މިންގަނޑުތައް ނެތިކޮށްލުމަށް އަމާޒުކޮށްގެން، އެއްވެސް ޙަރަކާތެއް ހިންގުމަށް ނުވަތަ ޢަމަލެއް ކުރުމަށް، އެއްވެސް ދައުލަތަކަށް، ނުވަތަ ޖަމާޢަތަކަށް، ނުވަތަ މީހަކަށް އެއްވެސް ޙައްޤެއް މިޤަރާރުން ލިބިދޭ ކަމަކަށް، މިޤަރާރުގައި ހިމެނި އެއްވެސް މާއްދާއެއް ތަރުޖަމާގެންވާ ކުރެވިގެން ނުވާނެއެވެ. ---- Mongolian, Halh (Mongolian) ᠬᠦᠮᠦᠨ ᠪᠦᠷ ᠲᠥᠷᠥᠵᠦ ᠮᠡᠨᠳᠡᠯᠡᠬᠦ ᠡᠷᠬᠡ ᠴᠢᠯᠥᠭᠡ ᠲᠡᠢ᠂ ᠠᠳᠠᠯᠢᠬᠠᠨ ᠨᠡᠷ᠎ᠡ ᠲᠥᠷᠥ ᠲᠡᠢ᠂ ᠢᠵᠢᠯ ᠡᠷᠬᠡ ᠲᠡᠢ ᠪᠠᠢᠠᠭ᠃ ᠣᠶᠤᠨ ᠤᠬᠠᠭᠠᠨ᠂ ᠨᠠᠨᠳᠢᠨ ᠴᠢᠨᠠᠷ ᠵᠠᠶᠠᠭᠠᠰᠠᠨ ᠬᠦᠮᠦᠨ ᠬᠡᠭᠴᠢ ᠥᠭᠡᠷ᠎ᠡ ᠬᠣᠭᠣᠷᠣᠨᠳᠣ᠎ᠨ ᠠᠬᠠᠨ ᠳᠡᠭᠦᠦ ᠢᠨ ᠦᠵᠢᠯ ᠰᠠᠨᠠᠭᠠ ᠥᠠᠷ ᠬᠠᠷᠢᠴᠠᠬᠥ ᠤᠴᠢᠷ ᠲᠠᠢ᠃ ---- Nuosu 《ꋧꃅꊽꌅꅍꄜꋊꄯꒉ》 ꌐꁌꅇ ꃰꊿꑱꈐꊿꂷꃅꐥꋭꐯꒈꃅꐥꌠꌋꆀꌅꅍꏚꍆꌠꆹ，ꋧꃅꄿꐨ，ꑗꉬꌋꆀꄮꐽꃅꐥꌠꅉꃀꉬ。 ꊽꋩꅍꏭꉜꀋꒉꌠꌋꆀꉜꄸꑠꆹꅢꎆꌊꆀꍀꆿꃅꇏꅊꀐ，ꃅꇏꋋꈨꆹꃰꊿꂄꉌꇬꍍꄀꌠꉬ，ꊿꂷꈀꐥꃅꐥꋭꅇꉉꈋꍣꌋꆀꑇꌠꄿꐨꐥ，ꄷꀋꁨꐬꀋꆠꃅꐥꌠꌋꆀꇮꃪꃅꑟꇁꌠꋧꃅꂶꌠꆹ，ꈍꄮꅉꆐꉹꁌꏓꂱꀊꂤꉌꉪꅉꉬꄷꄜꇬꄀꄉꀐ。 ꃰꊿꇬꐥꀋꄐꄉꊾꍅꊿꅷꌠꐤꁏꑠꆹ，ꏦꃤꇬꄉꀧꋭꌠꌅꅍꉬ。 ꇩꏤꈀꐥꌠꇢꊭꇬꐮꄮꃅꐥꃆꂮꀻꎆꌠꊥꎆꄻꅐ。 ꉻꏑꇩꏤꏓꂱꐥꇯꌠꏦꃤꁢꊧꇬꊿꊇꌅꅍꊿꑌꇐꁌꐨꌋꆀꅪꃰꐥꒈꃅꐥꌠꌅꅍꑠꉈꑴꌌꉉꄜꋊ，ꄷꀋꁨꀋꎪꃅꄿꐨꊼꇅꀉꒉꃅꐥꌠꐧꋦꀒꁨꆹꌠꌋꆀꐥꐨꄺꅐꌠꀻꎆꆹꎻ。 ꄚꐊꌠꇩꏤꆹꀋꎪꃅꉻꏑꇩꏤꌋꆀꐯꇯꊽꌅꅍꌋꅿꄿꐨꇬꁌꒉꄷꀋꁨꇫꍬꌬꇫꊥꎆꏤꄉꀐ。 ꌅꅍꌋꆀꄿꐨꋋꈨꊿꃅꇫꅉꐚꌠꆹ，ꃅꐮꏤꒃꋋꏢꇬꃅꇬꑟꌠꆹꀋꉬꀋꉆꌠꉬ，ꑠꅹꃆꃀꀉꒉꋋꂷ，ꋧꃅꊽꌅꅍꋋꏢꌌꄜꋊ，ꉹꁌꏓꂱꈀꐥꌠꌋꆀꇩꏤꈀꐥꃅꊋꇤꄉꃅꇫꑟꂿꄷꌠꇬꎕꏦꏢꉬ，ꊾꂷꇫꐥꌠꌋꆀꐧꋦꏲꉻꈀꐥꌠꃅꅉꅉꃅꇬꎺꄉꌶ，ꊋꇤꃅꉙꂘꌠꇬꈴꄉꌅꅍꌋꆀꄿꐨꁌꒉꌠꊥꎆ，ꉈꑴꇩꏤꌋꆀꇩꏤꇢꊭꇬꈴꏁꁈꄉ，ꌅꅍꌋꆀꋋꈨꁳꉻꏑꇩꏤꈧ ꌠꉹꁌꏓꂱꊨꏦꏲꄸ，ꊿꃅꇬꏚꍆꇬꈴꄉꃅꏢꅊꎻ。 ꋍꏢꏡꌠ ꊿꂷꃅꄿꐨꐥ，ꌅꅍꀂꏽꐯꒈꃅꐥꌐ。ꊿꊇꉪꍆꌋꆀꁨꉌꑌꐥ，ꄷꀋꁨꂛꊨꅫꃀꃅꐥꄡꑟ。 ꑍꏢꏡꌠ ꊾꂷꈀꐥꌠꃅꄜꋊꄯꒉꇬꅑꌠꌅꅍꌋꆀꄿꐨꆹ，ꊿꋅ、ꊾꐎꊾꆈ、ꌋꅪꌺꃰ、ꅇꂷ、ꑞꑇꌠ、ꍔꍞꌋꆀꀉꁁꑞꉜꐨ、ꑞꇩꏤ、ꐧꋦꊾꏥ、ꁨꇐ、ꒆꊿꀋꉬꀐꇬꀉꁁꊿꑞꉬꅉꂿꇬꐥꋭꌠꉬ。 ꄷꀋꁨꊿꂷꀉꆍꋩꈌꌺꌠꇩꏤꏲꄸꍔꍞ，ꏱꏦꀋꉬꀐꇬꇩꏤꇢꊭꐥꐯꀋꒉꒉꄸ，ꏲꄸꋋꈚꆹꊨꏦꏲꄸ，ꀊꉬꀐꇬꄻꌠꁳꏲꄸ，ꊨꏦꀋꏲꌠꏲꄸꌋꆀꀉꁁꈍꃅꏲꄸꉬꂿꐯꀋꌠꀋꉆꌠꉬ。 ꌔꏢꏡꌠ ꊿꂷꈀꐥꌠꀑꇬ，ꄿꐨꌋꆀꇭꀧꇖꌋꋬꂻꌠꌅꅍꐥ。 ꇖꏢꏡꌠ ꊿꑞꂷꉬꂿꐚꁨꀋꉆ，ꀋꉬꀐꇬꌌꐚꃅꑘꁨꎻꀋꉆ，ꐚꁦꄹ ꏦꌋꆀꐚꌌꃷꃼꌠꑠꆹ，ꉬꇮꃅꏢꇈꄉꄡꑟ。 ꉬꏢꏡꌠ ꊿꑞꂷꉬꂿꁴꍂꅿꀋꉬꀐꇬꀋꁨꃴꆉꑠꑠꃅꀋꉆ，ꊿꇕꀋꊒꀋꉬꀐꇬꍍꋉꌋꆀꑽꃤꅓꀋꉆ。 ꃘꏢꏡꌠ ꊿꂿꈀꐥꌠꑞꈚꉬꂿꏦꃤꂴꆽꆹꐥꐯꒈꌠꉬ。 ꏃꏢꏡꌠ ꏦꃤꂴꆽꐯꒈꃅꐥ，ꄷꀋꁨꐯꒈꃅꐥꌠꏦꃤꇬꀧꌋꃅꌠꋩꅍꐥ，ꊿꃅꇫꉜꄸꀊꉆ，ꄜꋊꄯꒉꇬꀋꊒꌠꌋꆀꇬꉚꄸꌠꃅꇏꋋꈨꇬꊢꐳꑠꅠꇧꎭ。 ꉆꏢꏡꌠ ꊿꑞꂷꉬꂿꏦꃀꌋꆀꏦꃤꇬꋌꐥꋭꌠꌅꅍꇬꉮꄮꇬ，ꇩꏦꇎꏦꑟꇴꅇꎹꌤꀞꈉꅉꁳꃅꇏꉮꐪꑠꏭꅇꎹꄉꊌꊒꎻꌠꌅꅍꐥ。 ꈬꏢꏡꌠ ꊿꑞꂷꉬꄿꂿꀙꀋꐥꃅꒃꇬꈢꀋꉆ，ꈹꃅꋯꑌꎭꀋꉆ。 ꊰꏢꏡꌠ ꊿꂷꈀꐥꌠꐯꒈꃅꐥ，ꄂꃅꉆꅇꎹꌤꀞꈉꁳꊒꆽꃅꌋꆀꄇꄜꋊꃅꌌꇔꅲ，ꌠꋋꏯꅇꎹꌠꑽꃤꐥꅀꀋꐥꌠꍞꇽꌠꆹꋍꌅꅍꌋꆀꋭꌠꌅꐨꐥꌠꉬ。 ꊯꊪꏡꌠ （ꋍ） ꊿꌌꅇ ꎹꌠꑞꂷꉬꅉꂿ，ꅔꀥꌠꌋꆀꄉꀧꈀꄻꅐ，ꄇꄜꋊꃅꌌꏦꃤꈴꄉꑿꀋꐥꀐꄷꍞꇽꂲꆽ，ꌌꑽꃤꀋꐥꃅꉜꌠꌅꐨꐥ。 （ꑍ） ꊿꑞꂿꉬꄿꂿꋍꃅꐪꑽꑌꈂꃅꃅꇬꅜꄉꂿ，ꇩꏤꃤꀋꉬꀐꇬꋧꃅꏦꃤꇬꉜꇬꑽꃤꀋꉬꆏ，ꌌꑽꀋꐥꃅꍞꇽꀋꉆ。ꍞꇽꄮꑌꏦꃤꑞꏢꇬꈾꋭꆏꑞꏢꇬꈴꄉꍞꇽ。 ꊰꑋꏡꌠ ꊿꑞꂷꉬꅉꂿ，ꋍꐥꐨ、ꑱꈐ、ꀀꅉꌋꆀꅇꈴꋍꑠꈀꏾꃅꇬꏢꇋꀋꉆ，ꋍꂒꅉꌋꆀꂒꉻꑠꏯꑌꁒꐀꀋꉆ，ꊿꂷꇬꐥꆏꏦꃤꇬꀧꌋꃅꌠꌅꐨꐥ，ꇬꏢꇋꇬꁒꐀꀋꉆ。 ꊯꌕꏢꌠ （ꋍ） ꊿꂷꈀꐥꌠꑞꇩꏤꉬꅉꂿꋌꇬꀀꌠꄿꐨꐥ。 （ꑍ） ꊿꂷꈀꐥꌠꋌꄓꀉꁁꇩꏤꀀꁧ，ꄷꀋꁨꀱꉈꑴꋍꇩꏤꇬꀀꇁꌠꄿꐨꑌꐥ。 ꊯꇖꏢꌠ （ꋍ） ꊿꂷꈀꐥꌠꌠꋍꏯꉻꏂꇁꌠꅐꇁꂯꄉꀉꁁꇩꏤꎹꂽꄉꇇꀤꌠꄿꐨꐥ。 （ꑍ） ꋋꆹꃹꐚꃅꍔꍞꃆꂱꑽꃤꀋꉬꀐꇬꉻꏑꇩꏤꏤꄉꌠꏥꏦꑠꒉꄷꀋꉬꃅꌌꅇꎹ，ꋌꀋꉬꆏꄿꐨꑠꄻꇬꁳꀋꉆ。 ꊯꉬꏢꌠ （ꋍ） ꊿꂷꈀꐥꌠꇩꏤꊿꐛꌠꄿꐨꐥ。 （ꑍ） ꊿꑞꂷꉬꅉꂿꋌꇩꏤꊿꀋꉬꄷꇑꑣꀋꉆ，ꉈꑴꋌꀉꁁꇩꏤꊿꐛꉆꌠꄿꐨ ꑌꇑꑣꀋꉆ。 ꊰꃘꏢꌠ （ꋍ） ꊰꉆꈓꊂ，ꑞꊿꋅ、ꇩꏤꀋꉬꀐꇬꊿꑞꑇꌠꉬꂿ，ꌟꅍꐛꌠꌋꆀꑮꒃꑱꋦꌠꌅꐨꐤ。ꊿꊇꃝꐨꃆꂱꀂꏽꇬꌋꆀꃝꇽꄮꇬꌅꐨꆹꐯꌟꃅꐥꄡꑟ。 （ꑍ） ꌺꃰꌋꅪꑍꂷꐯꇯꇬꉌꃹꈴꑲꆀꑮꉆ。 （ꌕ） ꑱꈓꆹꐧꋦꅉꃀꉬꑵ，ꑠꅹꐧꋦꌋꆀꇩꏤꇬꀧꌋꃅꄡꑟ。 ꊰꏁꏢꌠ （ꋍ） ꊿꂷꈀꐥꌠꋍꋧꁧꃅꁨꇐꐥꄷꀋꁨꀉꁁꊿꌋꆀꐯꇯꁨꇐꑌꐥꉆꌠꋩꐨꐥ。 （ꑍ） ꊿꑞꂷꉬꅉꂿꋍꁨꇐꈀꏾꃅꇑꑣꀋꉆ。 ꊰꉆꏢꌠ ꊿꂷꈀꐥꃅꉪꇐ，ꂄꉈꑌꌋꆀꑞꑇꃅꄿꐨꌅꅍꐥ：ꌅꅍꋋꏢꆹꑇꌠꃆꂱꄺꀱꉈꌠꄿꐨꑌꄚꐊ，ꉈꑴꊨꏦꀋꉭꀐꇬꋍꉻꄇꄜꋊꀋꉬꀐꇬ，ꂁꄉꑇꌠꌋꆀꌦꌋꂘꃅꍬꏦꇬꈴꄉꑇꌠꄿꐨꑠꑌꐥ。 ꊯꈬꏢꌠ ꊿꂷꈀꐥꌠꃅꋍꉜꐨꐥꌠꌋꆀꉜꐨꉉꉆꄿꐨꌅꅍꐥ，ꋌꉜꐨꈍꃅꐙ ꌠꇬꏢꇋꀋꉆꌠꄿꐨꌅꅍꑌꄚꐊ，ꉈꑴꋌꑞꈚꈴꄉꑞꇩꏤꉬꂿ，ꈨꅍꂿꅍꌋꅿꉪꇐꑠꊪꅲꄿꐨ ꌅꅍꐥ。 ꑍꊏꏢꌠ （ꋍ） ꊿꂷꈀꐥꌠꄮꐽꃅꉻꏑꌠꌋꆀꋍꉻꃅꌠꄿꐨꌅꅍꐥ。 （ꑍ） ꊿꑞꂷꉬꅉꂿꊋꏗꇱꄉꌟꋍꉻꋋꈨꌌꀉꁁꋍꈚꇱꄷꑠꃅꀋꉆ。 ꑍꊏꋋꏢꌠ （ꋍ） ꊿꂷꈀꐥꌠꋍꊨꏦꀋꉬꀐꇬꁧꇊꌋꄉꊨꏦꇩꏤꄹꂡꌠꄿꐨꌅꅍꐥ。 （ꑍ） ꊿꂷꈀꐥꌠꊨꏦꇩꏤꋍꏅꌤꆿꃅꈽꐊꉆꌠꄿꐨꌅꅍꐥ。 （ꌕ） ꉹꁌꋍꏅꌠꉪꅉꍔꃛꌅꈌꅉꃀꉬ，ꉪꅉꋋꏢꆹꃅꑍꏤꄉꇯꍝꃅꌌꌋꌠꇬꄉꉜꅐꇁꉆꄡꑟ，ꄚꌋꌠꆹꁊꈴꃅꐯꌟꃅꌋꄡꑟ，ꄷꀋꁨꌋꄯꒉꇬꂓꇬꄀꄉꄿꐨꐥꃅꌋꌠꇬꈴꄉꌋꌶ。 ꑍꊏꑋꏢꌠ ꊿꂷꈀꐥꌠꋌꐧꋦꇬꊿꂷꉬꆏ，ꐧꋦꀧꏢꃅꐥꋭꌠꌅꅍꐥ，ꄷꀋꁨꋌꋍꊨꏦꐥꐨꐤꏦꌋꆀꋍꄿꐨ ꅢꎆꌠꇬꀋꈁꀋꉆꌠꎆꏣ，ꐧꋦꌋꆀꌧꇐꃆꂮꋍꑠꋍꑵꇬꋯꐨꑠꃅꇬꅜꌠꌅꅍꐥ，ꋌꆹꇩꏤꊋꇤꌠꌋꆀꇩꏤꏓꐯꇯꄉꇩꏤꋋꈨꎀꍹꌋꆀꅐꇐꃆꂮꇬꈴꄉꃅꇬꅜꌠ。 ꑍꊎꌕꏢꌠ （ꋍ） ꊿꂷꈀꐥꌠꌤꃅ，ꄿꐨ ꃅꌤꃅꅉꌋ，ꀋꉬꀋꉈꐥꌠꌋꆀꄉꄐꌤꃅꇎꏦꄷꀋꁨꌤꃅꅍꀋꐥꇁꂯꄉꀧꌠꌅꅍꐥ。 （ꑍ） ꊿꂷꈀꐥꌠꃅꌠꐯꌟꃄ ꎆꐯꑋꃅꊌꌠꌅꅍꐥ，ꀉꒉꆧꊭꃅꉜꀋꉆ。 （ꌕ） ꂿꌤꃅꌠꑞꂷꉬꅉꂿ，ꀋꈐꀋꉈꃅꐥꌠꌋꆀꃄ ꎆꄉꄐꃅꊌꌠꌅꅍꐥ，ꄉꀧꄉꋍꊨꏦꌋꆀꋍꀁꇬꊿꁳꐥꐨꇎꏦꐛꃅꐥꎻ，ꀋꉬꀋꉆꄮꆏꉈꑴꐧꋦꄉꀧꀉꁁꑵꃅꇬꈴꄉꇬꇇꀤꉆ。 （ꇖ） ꊿꂷꈀꐥꌠꋍꊨꏦꈲꐪꌋꃅꂿꄷꇪꉼꏓꈹꌋꆀꇪꉼꇬꐊꉆꌠꌅꅍꐥ。 ꑍꊎꇖꏢꌠ ꊿꂷꈀꐥꌠꑬꆏꌋꆀꆷꃹꌠꌅꅍꐥ，ꌤꃅꄮꈉꄉꄐꃅꏢꄉꌠꌋꆀꏤꄉꃄꎆꁵꑬꆏꎻꌠꌅꅍꑌꄚꐊ。 ꑍꊎꉬꏢꌠ （ꋍ） ꊿꂷꈀꐥꌠꋍꊨꏦꌋꆀꋍꀁꇬꊿꇭꀧꌋꆀꈲꏣꈁꇖꋭꐥꐨꌋꃅꌠꌅꅍꐥ，ꄚꈐꏭꆏꋠꅍꅝꒉ、ꃢꇓꃢꈜ、ꀀꅉꑋꅉ、ꆅꉚꆄꄻꌠꌋꆀꐧꋦꃤꃅꄻꅐꌠꄚꐊ，ꃅꅍꀋꐥ、ꆅ、ꇭꀧꆐꅑ、ꃆꍸꃀꐛ、ꀉꃀꀋꉬꀐꇬꌤꃅꀋꄐꄮꆏ，ꄉꀧꊌꉆꌠꌅꅍꐥ。 （ꑍ） ꀉꂿꌋꆀꀉꑳꈜꈜꇈꇬꇇꀤꇇꄻꌠꌅꅍꐥ。ꀉꑳꂷꈀꐥꌠꀉꄉꀉꂿꐥꅀꀋꐥ，ꉬꇮꐯꌟꃅꐧꋦꇬꀧꌋꃅꌅꅍꐥꄡꑟ。 ꑍꊎꃘꏢꌠ （ꋍ） ꊿꂷꈀꐥꌠꊌꉙꂘꌠꌅꅍꐥ，ꉙꂘꁌꆹꇖꄡꀋꑟ，ꈍꃅꑌꉙꂘꀁꂥꊐꌠꆹꑠꃅꄡꑟ。ꉙꂘꀁꂥꊐꌠꆹꋭꑘꃅꉜꄡꑟ。ꇮꆹꌋꆀꃅꅍꉙꂘꑠꆹꄻꄉꌶ。ꉙꂘꀉꂥꊐꌠꆹꊿꂷꈀꐥꌠꐯꌟꃅꉜꄉꌷꐨ ꎕꏦꇬꈴꌋꌊꉙꂘ。 （ꑍ） ꉙꂘꌠꆹꊿꃅꇏꂶꄟꁳꋒꃅꀻꎆꆹꎻ，ꄷꀋꁨꊿꌅꅍꐥꌋꆀꅉꀨꄿꐨꁌꒉꌠꊋꀥꇱ。ꉙꂘꌠꆹꇩꏤꌋꆀꊿꋅꈀꐥꌠꀋꉬꀐꇬꌦꑇꌊꑇꏓꉺꇢꊭꐮꅉꐚ，ꋰꋭꌠꌋꆀꐮꉂꐮꅉꌠꇬꄹꇔꄡꑟ。ꉈꑴꇬꏑꇩꏤꐯꇯꄉꄮꐽꃅꐥꌠꋍꑠꋍꑵꇬꑌꄹꆷꄡꑟ。 （ꌕ） ꀉꄉꀉꂿꊨꏦꌳꃈꅮꂴꑞꑵꉙꂘꌋꌠꌅꅍꐥ。 ꑍꊎꏁꏢꌠ （ꋍ） ꊿꂷꈀꐥꌠꐧꋦꇬꌧꇐꐥꐨ，ꋭꇐꑠꇬꐊꉆꌠꄿꐨ ꌅꅍꐥ，ꄷꀋꁨ ꈆꑪꋌꎆꒉꄸꄉꈲꏣꅐꇁꑠꇬꊌꐨꌅꅍꐥ。 （ꑍ） ꊿꂷꈀꐥꌠꋍꊨꏦꁧꀿꅐꇁꌠꈆꑪꑞꑵꉬꂿ，ꁱꑴꅐꇁꌠꌧꇐꁱꁱꌋꆀꋽꇐꁱꁱꑞꑵꉬꂿ，ꋋꈨꇬꈲꏣꆹꄉꀧꊌꋭꌠꌅꅍꐥ。 ꑍꊎꉆꏢꌠ ꊿꂷꈀꐥꌠꐧꋦꇬꌋꆀꋧꃅꇩꏤꇬꐥꀹꋍꑵꇖꂠꌠꌅꅍꐥ，ꐥꀹꑞꑵꇬꄜꋊꄯꒉꇬꄜꌠꌅꅍꌋꆀꄿꐨꑌꋒꃅꃅꇬꑟꄎꌠꄚꄉꉜꅐꇁꀐ。 ꑍꊎꈬꏢꌠ （ꋍ） ꊿꂷꈀꐥꌠꐧꋦꏭꃅꋭꐥ，ꑟꆹꐧꋦꇬꑲꆀꋍꊨꏦꄐꅍꌋꆀꄿꐨ ꋒꃅꀻꎆꇓꄎ。 （ꑍ） ꊿꂷꈀꐥꋍꊨꏦꌅꅍꌋꆀꄿꐨ ꌬꄮꇬ，ꏦꃤꇬꉉꄉꈧꌠꀉꄂꇬꏢꇈꉆ，ꏢꇈꋋꏢꆹꏢꁮꇬꊿꌅꅍꌋꆀꄿꐨꅠꃅꇬꏚꍆꌋꆀꇬꁌꒉꄉꀧꌠꄜ。ꉈꑴꋯꁦꐥꌠꐧꋦꇬꄉꄐꃅꌠꃅꇏꂶꄟ，ꋍꏅꐥꀹꌋꆀꁊꈴꃅꐥꌠꈲꏣꌋꆀꐥꋭꌠꈉꐨꐛꎻ。 （ꌕ） ꌅꅍꌋꆀꄿꐨꋋꈨꌬꇬ，ꃆꂱꈍꃅꐙ ꄮꇬꑌꉻꏑꇩꏤꉪꃆꁢꊧꌋꆀꏥꏦꇬꆼꄙꀋꉆ。 ꌕꊰꏡꌠ ꄜꋊꄯꒉꇬꑞꏢꉬꂿ，ꇩꏤ，ꉻꏑ ꀋꉬꀐꇬꊿꑞꂷꉬꂿ，ꄚꈐꏭꌅꅍ ꌋꆀꄿꐨ ꇬꀜꐆꃅꈧꑠꉌꃹꉗꃅꈌꁧꇬꁳꀋꉆꌠꉬ。（ꃅꆜꌭꉐꁏꌠ） ---- Panjabi, Eastern ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਐਲਾਨਨਾਮਾ (10 ਦਸੰਬਰ 1948 ਦੇ ਆਮ ਇਜਲਾਸ ਦੇ ਮਤਾ ਨੰ: 217-ਏ(3) ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਵਾਣ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਐਲਾਨਿਆ ਗਿਆ) 10 ਦਸੰਬਰ 1948 ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਆਮ ਇਜਲਾਸ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਐਲਾਨਿਆ, ਜਿਸ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਤਰਜ਼ਮਾ ਹੇਠਲੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ । ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਦਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਜਲਾਸ ਨੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਰਾਜਸੀ ਜਾਂ ਖੇਤਰੀ ਭੇਦਭਾਵ ਦੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵੰਡਣ, ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ, ਪੜ੍ਹੇ ਜਾਣ ਅਤੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸਕੂਲਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਵਿਦਿਅਕ ਅਦਾਰਿਆ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ । ਮੁੱਖ ਬੰਦ : ਜਦ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਧੁਰ ਅੰਦਰਲੀ ਅੰਤਰੀਵ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰੀ ਤੇ ਨਾ ਟਾਲੇ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲੇ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਇਨਸਾਫ ਅਤੇ ਅਮਨ ਦੀ ਨੀਂਹ ਹਨ । ਜਦ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਨਿਰਾਦਰ ਅਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਉਜੱਡ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨਿਕਲਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਾਨਵਤਾ ਦੀ ਜ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਸਦਮਾ ਪੁਜਾ ਹੈ । ਅਤੇ ਇਹ ਅਜਿਹੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਆਗਮਨ ਦੀ ਤਾਂਘ ਤੇ ਰੀਝ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਾਰਾ ਇਨਸਾਨੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਬੋਲਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਡਰ ਤੇ ਗਰੀਬੀ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਾਣ ਸਕੇ । ਜਦਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਬੇਬਸ ਹੋ ਕੇ ਆਖਰੀ ਚਾਰੇ ਵਜੋਂ ਜ਼ੁਲਮ ਤੇ ਦਮਨ ਦੇ ਵਿਰੁਧ ਬਗਾਵਤ ਕਰਨ ਉਤੇ ਉੱਤਰ ਆਏ, ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਾਨੂੰਨ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਏ । ਜਦਕਿ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਮੁਲਕਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹ ਮਿਲੇ । ਜਦ ਕਿ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਰਟਰ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ, ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸ਼ਾਨੋਸ਼ੌਕਤ ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਬਰਾਬਰੀ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਪੁਨਰਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਾਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਚੰਗੇਰੀ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ ਜਾਏਗਾ । ਜਦ ਕਿ ਮੈਂਬਰ ਮੁਲਕਾਂ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਇਹ ਪ੍ਰਣ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਖਲੋਣ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਿਆਪੀ ਸਤਿਕਾਰ ਰਖਦਿਆਂ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ ਜਾਏਗਾ, ਜਦ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੱਕਾਂ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਸਮਝ ਉਕਤ ਪ੍ਰਣ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨਾ ਇਕ ਅਤੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਗੱਲ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਹੁਣ ਯੂ.ਐਨ.ਓ ਦੀ ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਐਲਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਸਭਨਾ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਸਭਨਾ ਮੁਲਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਾ ਇਕ ਮਾਪ ਦੰਡ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਤੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਹਰੇਕ ਅੰਗ ਇਸ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰਖਦਿਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸਤਿਕਾਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਿਅਤ ਕਰੇਗਾ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਉਤੇ ਉਸਾਰੂ ਕਦਮ ਚੁਕੇਗਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਦੀ ਸੰਸਾਰ ਪੱਧਰੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਮਾਨਤਾ ਤੇ ਪਾਲਣਾ ਕਰਵਾਏਗਾ ਅਤੇ ਇਹ ਕੰਮ ਮੈਂਬਰ ਮੁਲਕ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕਾਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹੇਠ ਆਉਂਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਕਰਨਗੇ । ਆਰਟੀਕਲ: 1 ਸਾਰਾ ਮਨੁੱਖੀ ਪਰਿਵਾਰ ਆਪਣੀ ਮਹਿਮਾ, ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਹੱਕਾਂ ਦੇ ਪੱਖੋਂ ਜਨਮ ਤੋਂ ਹੀ ਆਜ਼ਾਦ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁਤੇ ਸਿੱਧ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਬਰਾਬਰ ਹਨ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਭਨਾ ਨੂੰ ਤਰਕ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਰ ਦੀ ਸੌਗਾਤ ਮਿਲੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਰਾਤਰੀਭਾਵ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਰਖਦਿਆਂ ਆਪਸ ਵਿਚ ਵਿਚਰਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਆਰਟੀਕਲ: 2 ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਦੀ ਕੋਈ ਨਸਲ, ਰੰਗ, ਲਿੰਗ, ਭਾਸ਼ਾ, ਧਰਮ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੋਏ, ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਜਾਇਦਾਦ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਦਾ ਕਿਤੇ ਵੀ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਰੁਤਬਾ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਵਿਚ ਮਿਲੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਰਖਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਅੱਗੇ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਕੋਈ ਭੇਦ ਭਾਵ ਨਹੀਂ ਰਖਿਆ ਜਾਏਗਾ ਕਿ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਹੜੇ ਮੁਲਕ ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਮੁਲਕ ਦਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰੁਤਬਾ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਹੈ । ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੀ ਖਿਆਲ ਨਹੀਂ ਰਖਿਆ ਜਾਏਗਾ ਕਿ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਆਜ਼ਾਦ ਮੁਲਕ ਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਉਹ ਮੁਲਕ ਕਿਸੇ ਟਰੱਸਟ ਅਧੀਨ ਹੈ ਜਾਂ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸਵੈਸ਼ਾਸਨ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਜਾਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਅਜਿਹੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਸੀਮਤ ਹੈ । ਆਰਟੀਕਲ: 3 ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਜੀਊਣ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ । ਆਰਟੀਕਲ: 4 ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਜਾਂ ਦਾਸ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾਏਗਾ ਅਤੇ ਗੁਲਾਮਾਂ ਦਾ ਵਪਾਰ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿਚ ਹੋਵੇ, ਕਰਨ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ । ਆਰਟੀਕਲ: 5 ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਤਸੀਹੇ ਨਹੀਂ ਦਿਤੇ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਵਰਤਾਓ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਏਗਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਸਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਏਗੀ ਜਿਸ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਉਸ ਨੂੰ ਨੀਵਾਂ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ । ਆਰਟੀਕਲ: 6 ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨ ਸਾਹਮਣੇ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਵਜੋਂ ਮਿਲਣ ਦਾ ਹੱਕ ਮਿਲੇਗਾ । ਆਰਟੀਕਲ: 7 ਸਭਨਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨ ਸਾਹਮਣੇ ਬਰਾਬਰ ਸਮਝਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਭੇਦ ਭਾਵ ਤੋਂ ਕਾਨੂੰਨ ਮੁਤਾਬਿਕ ਬਰਾਬਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਿਲੇਗੀ । ਸਭਨਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭੇਦ ਭਾਵ ਦੇ ਖਿ਼ਲਾਫ ਬਰਾਬਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਿਲੇਗੀ ਅਤੇ ਭੇਦ ਭਾਵ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਉਕਸਾਹਟ ਵਿਰੁਧ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਿਲੇਗੀ । ਆਰਟੀਕਲ: 8 ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਵਿਧਾਨ ਜਾਂ ਕਾਨੂੰਨ ਤਹਿਤ ਮਿਲੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਹੋਈ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਯੋਗ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟਿ੍ਰਬਿਊਨਲਾਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਹਾਸਲ ਹੈ । ਆਰਟੀਕਲ: 9 ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਐਵੇਂ ਆਪਹੁਦਰੇ ਢੰਗ ਜਾਂ ਮਨਮਰਜੀ ਨਾਲ ਗਿ੍ਰਫਤਾਰ, ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਏਗਾ ਜਾ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ । ਆਰਟੀਕਲ: 10 ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਫੌਜਦਾਰੀ ਦੋਸ਼ ਲਗਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾਂ ਤੇ ਜਿ਼ੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਇਕ ਸੁਤੰਤਰ ਤੇ ਨਿਰਪੱਖ ਟਿ੍ਰਬਿਊਨਲ ਅੱਗੇ ਨਿਆਂ ਪੂਰਵਕ ਤੇ ਜਨਤਕ ਸੁਣਵਾਈ ਦਾ ਹੱਕ ਹਾਸਲ ਹੈ । ਆਰਟੀਕਲ: 11 1. ਹਰ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਜਿਸ ਉਤੇ ਸਜ਼ਾ-ਯਾਫ਼ਤਾ ਜੁਰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਹੈ, ਉਹ ਉਦੋਂ ਤਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਮੰਨਣ ਦਾ ਹੱਕ ਰਖਦਾ ਹੈ ਜਦ ਤਕ ਕਾਨੂੰਨ ਮੁਤਾਬਿਕ ਖੁਲ੍ਹੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਤਾਂ ਹੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇਗਾ ਜੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁਕੱਦਮੇ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਸਫ਼ਾਈ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਤਮਾਮ ਸਹੂਲਤਾਂ ਤੇ ਸਾਧਨ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਾਏ ਗਏ ਹੋਣਗੇ । 2. ਕਿਸੇੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਗਲਤੀ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਦੰਡ-ਯੋਗ ਜੁਰਮ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਏਗਾ ਜੋ ਕਿਸੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਾਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਨੂੰਨ ਅਧੀਨ ਜੁਰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਜੁਰਮ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿਚ ਨਾ ਆਉਂਦਾ ਹੋਏ । ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਉਸ ਤੋਂ ਵਧ ਸਜ਼ਾ ਦਿਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜੋ ਜੁਰਮ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਉਸ ਜੁਰਮ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ । ਆਰਟੀਕਲ: 12 ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਨਿਜੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ, ਘਰ, ਪਰਿਵਾਰ ਜਾਂ ਉਸ ਦੇ ਚਿੱਠੀ ਪੱਤਰ ਵਿਚ ਆਪਹੁਦਰੀ ਦਜ਼ਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਏਗੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਮਾਣ ਸਨਮਾਨ ਤੇ ਸ਼ੋਹਰਤ ਨੂੰ ਧੱਕਾ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾਏਗਾ । ਹਰੇਕ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਦਜ਼ਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਵਿਰੁਧ ਕਾਨੂੰਨ ਹੇਠ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਿਲੇਗੀ । ਆਰਟੀਕਲ: 13 1. ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਘੁੰਮਣ ਫਿਰਣ ਤੇ ਘਰ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹੈ । 2. ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਛਡ ਕੇ ਜਾਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹਾਸਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਮੁਲਕ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕ ਪਰਤਣ ਦਾ ਹੱਕ ਵੀ ਹਾਸਲ ਹੈ । ਆਰਟੀਕਲ: 14 1. ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਤਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਸ਼ਰਨ ਲੈਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹਾਸਲ ਹੈ । 2. ਉਕਤ ਅਧਿਕਾਰ ਉਸ ਸੂਰਤ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਜਦੋਂ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਉਤੇ ਗੈਰਰਾਜਸੀ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਯੂ.ਐਨ.ਓ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਜਾਂਦੇ ਹੋਣ । ਆਰਟੀਕਲ: 15 1. ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕੌਮੀਅਤ ਦਾ ਹੱਕ ਹਾਸਲ ਹੈ । 2. ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਹੁਦਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਕੌਮੀਅਤ ਤੋਂ ਵੰਚਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਕੌਮੀਅਤ ਬਦਲਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਖੋਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਆਰਟੀਕਲ: 16 1. ਸਭ ਬਾਲਗ ਮਰਦਾਂ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਸਲ, ਕੌਮੀਅਤ ਜਾਂ ਧਰਮ ਆਦਿ ਦੇ ਬੰਧਨਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਦਾ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸਿਰਜਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹਾਸਲ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਿਥੋਂ ਤਕ ਵਿਆਹਾਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ, ਬਰਾਬਰ ਹੱਕ ਹਾਸਲ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਤਲਾਕ ਆਦਿ ਦੇ ਸਮੇਂ ਜੋ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਵੀ ਉਹ ਬਕਾਇਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ । 2. ਵਿਆਹ ਤਾਂ ਹੀ ਹੋ ਸਕੇਗਾ ਜੇਕਰ ਜੋੜੇ ਵਿਚੋਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਸਹਿਮਤੀ ਹੋਏਗੀ । 3. ਪਰਿਵਾਰ ਸਮਾਜ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਇਕਾਈ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸਟੇਟ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗੀ । ਆਰਟੀਕਲ: 17 1. [missing] 2. ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਇਕੱਲੇ ਜਾਂ ਮਿਲਕੇ ਜਾਇਦਾਦ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ । ਆਰਟੀਕਲ: 18 1. ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਹੁਦਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਤੋਂ ਵੰਚਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ । 2. ਹਰ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹੈ, ਜ਼ਮੀਰ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਅਧਿਕਾਰ ਵਿਚ ਆਪਣਾ ਧਰਮ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਬਦਲਣ ਦਾ ਹੱਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਉਸਨੂੰ ਇਕੱਲੇ ਜਾਂ ਭਾਈਚਾਰਕ ਰੂਪ ਵਿਚ, ਗੁਪਤ ਜਾਂ ਪ੍ਰਗਟ ਰੂਪ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਸਿਖਿਆਵਾਂ ਦੇਣ ਦਾ, ਰਵਾਇਤਾਂ ਕਾਇਮ ਰਖਣ ਦਾ, ਪਾਠ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਦਾ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਗੈਰਾ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਹੱਕ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ । ਆਰਟੀਕਲ: 19 ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਾਏ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਹਾਸਲ ਹੈ । ਇਸ ਹੱਕ ਵਿਚ ਬਗੈਰ ਕਿਸੇ ਦਜ਼ਲ ਅੰਦਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਰਾਏ ਰੱਖਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਕਾਲ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਮੰਗਣ, ਲੈਣ ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਦਾ ਹੱਕ ਇਸ ਅਧਿਕਾਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ । ਆਰਟੀਕਲ: 20 1. ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਪੁਰਅਮਨ ਇਕੱਠ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਭਾਵਾਂ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹਾਸਲ ਹੈ । 2. ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਜਬਰਨ ਕਿਸੇ ਸਭਾ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ । ਆਰਟੀਕਲ: 21 1. ਹਰ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਸਿਧੇ ਜਾਂ ਸੁਤੰਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚੁਣੇ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਰਾਹੀਂ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦਾ ਹੱਕ ਹਾਸਲ ਹੈ । 2. ਹਰੇਕ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਹਾਸਲ ਹੈ । 3. ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸੱਤਾ ਤੇ ਉਸਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਉਤੇ ਆਧਾਰਤ ਹੋਏਗੀ । ਇਸ ਮਰਜ਼ੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗੁਪਤ ਚੋਣ ਪਰਚੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਨਿਰਪੱਖ ਚੋਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀਆਂ ਹੋਰ ਸੁੰਤਤਰ ਵਿਧੀਆਂ ਰਾਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਏਗਾ । ਆਰਟੀਕਲ: 22 ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੋਣ ਤੇ ਨਾਤੇ ਸਮਾਜਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਯਤਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਾਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਹਿਯੋਗ ਰਾਹੀਂ ਅਤੇ ਸਬੰਧਿਤ ਮੁਲਕ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਆਪਣੇ ਆਰਥਕ, ਸਮਾਜਕ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰ ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਉਸਦੇ ਮਾਣ ਤਾਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਆਰਟੀਕਲ: 23 1. ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਮੁਤਾਬਿਕ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ, ਨੌਕਰੀ ਦੀਆਂ ਸੁਖਾਵੀਆਂ ਤੇ ਨਿਆਂਪੂਰਨ ਹਾਲਤਾਂ ਮਾਨਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਵਿਰੁੱਧ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ । 2. ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਭੇਦ ਭਾਵ ਤੋਂ ਬਰਾਬਰ ਕੰਮ ਲਈ ਬਰਾਬਰ ਤਨਜ਼ਾਹ ਲੈਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ । 3. ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਨਿਆਂਪੂਰਨ ਅਤੇ ਮੁਨਾਸਿਬ ਮੇਹਨਤਾਨਾ ਹਾਸਲ ਕਰਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ । ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਇਸ ਹੱਦ ਤਕ ਆਪਣੀ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਉਦਰ ਪੂਰਤੀ ਕਰ ਸਕੇ ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ਾਨ ਦਾ ਝੰਡਾ ਬੁਲੰਦ ਰਹੇ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਪਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਾਜਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਹੋਰ ਸਾਧਨਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਮੰਜਿ਼ਲ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਹੋਏਗਾ । 4. ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਪਾਰਕ ਸੰਗਠਨ ਬਣਾਉਣ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ । ਆਰਟੀਕਲ: 24 ਹਰ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਰਾਮ ਤੇ ਵਿਹਲ ਮਾਨਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਕੰਮ ਦੇ ਮੁਨਾਸਿਬ ਘੰਟਿਆਂ ਦੀ ਹੱਦ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤਨਖਾਹ ਸਮੇਤ ਛੁਟੀਆਂ ਲੈਣ ਦਾ ਹੱਕ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ । ਆਰਟੀਕਲ: 25 1. ਹਰ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਸਿਹਤ ਤੇ ਭਲਾਈ ਲਈ ਇਕ ਚੰਗੇਰੇ ਜੀਵਨ ਮਿਆਰ ਮਾਨਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ । ਇਸ ਵਿਚ ਜ਼ੁਰਾਕ, ਕਪੜਾ, ਰਿਹਾਇਸ਼ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰੀ ਸਹੂਲਤ ਅਤੇ ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਸਮਾਜਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਵਿਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ, ਬੀਮਾਰੀ, ਅਪੰਗਤਾ, ਵਿਧਵਾਪਨ, ਬੁਢੇਪਾ ਜਾਂ ਬੇਵੱਸ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਰੋਜ਼ੀ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਤੋਂ ਸਮਾਜਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ । 2. ਬੱਚੇ ਦੇ ਜੰਮਣ ਮੌਕੇ ਮਾਤਾ ਅਤੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਿਆਨ ਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਹਾਸਲ ਹੈ । ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਕਤ ਸਮਾਜਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਾਨਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ । ਆਰਟੀਕਲ: 26 1. ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਵਿਦਿਆ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ । ਵਿਦਿਆ ਮੁਫ਼ਤ ਹੋਏਗੀ । ਘਟ ਤੋਂ ਘਟ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਵਿਦਿਆ ਮੁਫ਼ਤ ਹੋਏਗੀ । ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਵਿਦਿਆ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੋਏਗੀ । ਤਕਨੀਕੀ ਤੇ ਕਿੱਤਾ ਸਿਖਿਆ ਤਕ ਹਰ ਇਕ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਹੋਏਗੀ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਚੇਰੀ ਵਿਦਿਆ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉਤੇ ਹਰ ਇਕ ਨੂੰ ਮਿਲ ਸਕੇਗੀ । 2. ਮਨੁੱਖੀ ਸਖਸ਼ੀਅਤ ਦੀ ਮੁਕੰਮਲ ਪ੍ਰਫ਼ੁਲਤਾ ਵਿਦਿਆ ਦਾ ਉਦੇਸ ਹੋਏਗਾ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਮੁਲਕਾਂ, ਨਸਲੀ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਗਠਨਾ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਦੋਸਤੀ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ, ਵਿਦਿਆ ਦੀ ਮੰਜਿ਼ਲ ਹੋਏਗਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਕਾਇਮ ਰਖਣ ਲਈ ਸੰਪੂਰਣ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਏਗੀ । 3. ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣੀ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗੀ । ਆਰਟੀਕਲ: 27 1. ਹਰ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਜਿ਼ੰਦਗੀ ਵਿਚ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਭਾਗ ਲੈਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹੋਏਗਾ । ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਮਲ ਕਲਾਵਾਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਨਣ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਉੱਨਤੀ ਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਮਿਲੇ ਫ਼ਾਇਦਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ । 2. ਹਰ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵਿਗਿਆਨਕ, ਸਾਹਿਤਕ ਜਾਂ ਕਲਾਤਮਕ ਕਿ੍ਰਤ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਇਜ਼ਲਾਕੀ ਤੇ ਮਾਇਕ ਪੱਖੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲੈਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹਾਸਲ ਹੈ । ਆਰਟੀਕਲ: 28 ਹਰ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਮਾਜਕ ਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨਿਜ਼ਾਮ ਵਿਚ ਵਿਚਰਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ ਜਿਥੇ ਇਸ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਹੱਕ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ । ਆਰਟੀਕਲ: 29 1. ਹਰ ਇਕ ਬੰਦੇ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਪ੍ਰਤੀ ਕਰਤੱਵ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿਚ ਵਿਚਰ ਕੇ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਸੁਤੰਤਰ ਤੇ ਮੁਕੰਮਲ ਵਿਕਾਸ ਸੰਭਵ ਹੈ । 2. ਉਕਤ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦਿਆਂ ਹਰੇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਉਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਕਾਨੂੰਨ ਮੁਤਾਬਿਕ ਬੰਦਸ਼ਾਂ ਲਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਕੇਵਲ ਏਨਾ ਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਹੋਰਨਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਵਾਈ ਜਾ ਸਕੇ । 3. ਉਕਤ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਤੇ ਸਿਧਾਤਾਂ ਲਈ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਏਗਾ ਜੋ ਯੂ.ਐਨ.ਓ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਿਧਾਤਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋਣ । ਆਰਟੀਕਲ: 30 ਇਸ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਵਿਚ ਦਿਤੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੱਲ ਜਾਂ ਨੁਕਤੇ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਸਟੇਟ, ਗਰੁੱਪ ਜਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇਹ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਕਿ ਉਹ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਸਰਗਰਮੀ ਕਰੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਕੰਮ ਕਰੇ ਜਿਸ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਵਿਚ ਦਿਤੇ ਹੱਕਾਂ ਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਨਾ ਹੋਏ । ---- Pular (Adlam) 𞤇𞤀𞤐𞤘𞤋𞤐𞤀𞤐𞤁𞤉 𞤖𞤋𞤂𞥆𞤀𞤒𞤀𞤐𞤑𞤌𞥅𞤈𞤉 𞤔𞤌𞤔𞥆𞤀𞤐𞤍𞤉 𞤐𞤉𞤍𞥆𞤀𞤐𞤑𞤉 𞤍𞤉𞤐 𞤐𞤀𞥄𞤚𞤋𞤈𞤑𞤀 𞤚𞤵𞥅𞤺𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤱𞤮𞤲𞤣𞤫 𞤸𞤫𞤬𞤼𞤭𞤲𞤺𞤮𞤤 𞤸𞤮𞤪𞤥𞤢 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞤪 𞤩𞤫𞤧𞤲𞤺𞤮 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤢𞤲𞤳𞤫 𞤫 𞤶𞤮𞤶𞥆𞤢𞤲𞤯𞤫 𞤬𞤮𞤼𞤵𞤯𞤫 𞤱𞤮𞤲𞤭 𞤲’𞤣𞤢𞤯𞥆𞤵𞤣𞤭 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵 𞤫 𞤨𞤮𞤼𞤢𞤤 𞤫 𞤶𞤢𞤥𞤵 𞤫 𞤲’𞤣𞤫𞤪 𞤢𞤣𞤵𞤲𞤢𞥄𞤪𞤵 𞤲’𞤣𞤵𞤲⹁ 𞤚𞤵𞥅𞤺𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤱𞤮𞤲𞤣𞤫 𞤱𞤢𞥄𞤧𞤵𞤺𞤮𞤤 𞤸𞤫𞤬𞤼𞤭𞤲𞤣𞤫 𞤳𞤢𞤻𞤵𞤲 𞤫 𞤧𞤢𞤤𞤢𞤺𞤮𞤤 𞤼𞤮𞤼𞥆𞤵𞤣𞤫 𞤯𞤫𞤲 𞤶𞤮𞤶𞥆𞤢𞤲𞤯𞤫 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤲𞤮 𞤢𞤣𞥆𞤭 𞤥𞤢𞤧𞤭𞥅𞤦𞤮𞥅𞤶𞤭 𞤫 𞤧𞤢𞤤𞤢𞥄𞤪𞤫 𞤧𞤢𞤲𞤣𞤮𞤤𞤭𞤲𞤣𞤫 𞤫 𞤲’𞤣𞤫𞤪 𞤢𞤣𞤵𞤲𞤢 𞤳𞤢𞤻𞤵𞤲 𞤫 𞤸𞤵𞤷𞥆𞤢𞤲𞤣𞤫 𞤢𞤣𞤵𞤲𞤢𞥄𞤪𞤵 𞤲’𞤣𞤵 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤳𞤫𞤩𞤭 𞤴𞤢𞤥𞤭𞤪𞤮𞥅𞤪𞤫 𞤸𞤢𞥄𞤤𞤵𞤣𞤫 𞤫 𞤥𞤭𞥅𞤶𞤢𞥄𞤣𞤫𞤲𞤮 𞤸𞤫𞤲𞤢𞤲𞤮𞤪𞤭𞥅 𞤯𞤵𞤥 𞤴𞤮𞤲𞤼𞤭𞥅 𞤫𞤼𞤫 𞤳𞤢𞤣𞤭 𞤴𞤭𞤥𞤩𞤫 𞤨𞤮𞤼𞤭⹁ 𞤶𞤫𞤴𞤣𞤫 𞤳𞤮𞤴𞤫 𞤥𞤵𞤥𞤫𞤲 𞤷𞤫𞥅𞤪𞤼𞤢 𞤫 𞤳𞤵𞤤𞤮𞤤 𞤫 𞤦𞤢𞥄𞤧𞤢𞤤 𞤧𞤢𞤦𞤵 𞤢𞥄𞤣𞤫𞥅 𞤴𞤭𞤯𞤣𞤫 𞤯𞤵𞤲 𞤉 𞤼𞤵𞥅𞤺𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤱𞤮𞤲𞤣𞤫 𞤭𞤲𞤢 𞤼𞤫𞤲𞤼𞤭 𞤴𞤮 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤢𞥄𞤣𞤫𞥅 𞤲'𞤣𞤫𞥅𞤲𞤭𞤪𞤫 𞤴𞤢𞤥𞤭𞤪𞤮𞥅𞤪𞤫 𞤤𞤢𞥄𞤱𞤯𞤭𞤲𞤢𞥄𞤲𞤣𞤫 𞤲'𞤦𞤫𞤤𞤫 𞤢𞥄𞤣𞤫𞥅 𞤱𞤢𞥄𞤧𞤢𞥄 𞤼𞤮𞤲𞥆𞤺𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤫 𞤺𞤵𞤤𞥆𞤭𞤼𞤢𞥄𞤺𞤮𞤤 𞤣𞤮𞤱𞤪𞤮𞤱𞤮𞤤 𞤧𞤮 𞤼𞤢𞤱𞤭𞥅 𞤬𞤢𞤱𞤢𞥄𞤥𞤢 𞤳𞤢𞤤𞤬𞤢𞥄𞤲𞤣𞤭 𞤳𞤭𞥅𞤧𞤲𞤣𞤭 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤱𞤢𞥄𞤱𞤲𞤫𞤪𞤫 𞤩 𞤵𞤪𞤼𞤵𞤲𞤣𞤫، 𞤉 𞤼𞤵𞥅𞤺𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤭𞤲𞤢 𞤼𞤫𞤲𞤼𞤭 𞤲'𞤣𞤫 𞤩𞤢𞤥𞤼𞤢𞤼𞤮𞥅 𞤩𞤭𞤴𞤲𞤺𞤵 𞤴𞤵𞤥𞥆𞤢𞥄𞤺𞤵 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤵𞤲𞤣𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤯𞤫𞥅𞤤𞤫 𞤣𞤭𞤥𞤯 𞤵𞤯𞤫، 𞤉 𞤼𞤵𞥅𞤺𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤫 𞤲𞤢𞤲𞤮𞤲𞤣𞤭𞤪𞤢𞤤 𞤤𞤫𞤴𞤯𞤫𞥅𞤤𞤫 𞤷𞤢𞥄𞤳𞤼𞤢𞤲𞤺𞤢𞤤 𞤱𞤮𞥅𞤲𞤣𞤮𞥅𞤪𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤯𞤫𞥅𞤤𞤫 𞤶𞤮𞤱𞤭𞤼𞤭𞥅𞤯𞤫 𞤫 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤺𞤢𞤣𞤢𞤲𞤭 𞤢𞥄𞤣𞤫𞥅 𞤦𞤢𞤴𞤯𞤭 𞤲𞤮 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵، 𞤼𞤫𞤣𞥆𞤵𞤲𞤺𞤢𞤤 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞤪 𞤨𞤮𞤼𞤢𞤤 𞤪𞤫𞤱𞤩𞤫 𞤫 𞤱𞤮𞤪𞤩𞤫. 𞤂𞤫𞤴𞤯𞤫𞥅𞤤𞤫 𞤯𞤫𞥅 𞤳𞤮𞤣𞥆𞤭𞤪𞤭𞥅 𞤫 𞤣𞤢𞤪𞤢𞤲𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤩𞤢𞤥𞤼𞤢𞥄𞤪𞤫 𞤪𞤫𞤲𞥆𞤣𞤮 𞤫 𞤻𞤭𞤩𞤺𞤮𞤤 𞤬𞤢𞤲𞥆𞤵𞤶𞤭 𞤲'𞤺𞤵𞥅𞤪𞤲𞤣𞤢𞤥 𞤥𞤮𞤰𞥆𞤢𞤥، 𞤉 𞤼𞤵𞥅𞤺𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤫 𞤱𞤮𞤲𞤣𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤯𞤫𞥅𞤤𞤫 𞤣𞤫𞤲𞤼𞤵𞤯𞤫 𞤶𞤫𞤴𞤼𞤭𞥅𞤯𞤫 𞤯𞤫𞥅، 𞤫 𞤦𞤢𞤤𞥆𞤮𞤲𞤣𞤭𞤪𞤢𞤤 𞤫 𞤬𞤫𞤣𞥆𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤯𞤫𞥅𞤤𞤫 𞤣𞤫𞤲𞤼𞤵𞤯𞤫 𞤶𞤫𞤴𞤯𞤫 𞤳𞤮𞤴𞤫 𞤥𞤵𞤥𞤫𞤲 𞤨𞤫𞤤𞥆𞤭𞤼𞤭𞥅 𞤻𞤭𞥅𞤩𞤲𞤵𞤣𞤫 𞤸𞤮𞤪𞤥𞤢 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤳𞤢𞤥 𞤫 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵، 𞤉 𞤼𞤵𞥅𞤺𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤫 𞤩𞤵𞤤𞤲𞤺𞤮 𞤪𞤫𞤲𞥆𞤣𞤢𞥄𞤲𞤣𞤫 𞤲'𞤺𞤢𞤥 𞤼𞤢𞤬𞤣𞤫 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤢𞥄𞤣𞤫𞥅 𞤳𞤢𞤥 𞤫 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵، 𞤤𞤫𞤴𞤯𞤫𞥅𞤤𞤫 𞤯𞤫𞥅 𞤼𞤫𞤲𞤼𞤭𞤲𞤭𞥅 𞤲𞤢𞤬𞤮𞥅𞤪𞤫 𞤩𞤵𞤪𞤼𞤵𞤲𞤣𞤫 𞤱𞤮𞤲𞤣𞤫 𞤫 𞤨𞤫𞤤𞥆𞤭𞤼𞤺𞤮𞤤، 𞤳𞤮 𞤲'𞤣𞤫𞥅𞤲 𞤦𞤢𞤼𞤵 𞤲'𞤺𞤵𞥅 𞤲𞤢𞤲𞤮𞤲𞤣𞤭𞤪𞤭، 𞤸𞤮𞤤𞥆𞤭𞤼𞤭: 𞤐'𞤺𞤢𞤤-𞤯𞤮𞥅 𞤲𞤢𞤲𞤮𞤲𞤣𞤭𞤪𞤢𞤤 𞤱𞤭𞤲𞥆𞤣𞤫𞤪𞤫 𞤴𞤢𞤲 𞤳𞤫𞥅𞤱𞤢𞤤 𞤶𞤮𞤱𞤭𞤼𞤭𞥅𞤲𞤺𞤢𞤤 𞤫 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤢𞥄𞤣𞤫𞥅 𞤱𞤢𞤴𞤭 𞤳𞤮 𞤲𞤮 𞤤𞤢𞥄𞤱𞤮𞤤 𞤺𞤮𞥅𞤼𞤮𞤤 𞤻𞤭𞥅 𞤲'𞤺𞤢𞤥 𞤴𞤫𞤼𞥆𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤯𞤫𞥅𞤼𞤫𞤐'𞤦𞤫𞤤𞤫 𞤴𞤭𞤥𞤩𞤫 𞤩𞤫𞥅 𞤫 𞤪𞤫𞤲𞥆𞤣𞤮𞥅𞤶𞤭 𞤯𞤭𞥅𞤐'𞤦𞤢𞤯𞤢 𞤯𞤵𞤥 𞤫 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤭𞤤𞥆𞤢𞥄𞤶𞤭 𞤥𞤵𞤥 𞤫 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤧𞤢𞤸𞤢𞥄 𞤳𞤢𞤣𞤭 𞤫𞤼 𞤫 𞤶𞤢𞤲𞥆𞤺𞤭𞤲𞤣𞤫 𞤫 𞤲𞤫𞤸𞤣𞤫𞤐'𞤦𞤫𞤤𞤫 𞤩𞤢𞤥𞤼𞤮𞥅 𞤸𞤮𞤪𞤥𞤢 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤤𞥆𞤫𞤶𞤭 𞤢𞥄𞤣𞤫𞥅 𞤫 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵𞤳𞤵𞥅𞤤𞤫 𞤰𞤫𞤼𞥆𞤢𞥄𞤥𞤢𞤐'𞤦𞤫𞤤𞤫 𞤧𞤢𞤪𞤫𞥅 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞤪 𞤤𞤫𞤴𞤯𞤫𞥅𞤤𞤫، 𞤷𞤭𞤴𞤲𞤵𞤺𞤮𞤤 𞤲'𞤺𞤮𞤤 𞤭𞤲𞤢 𞤬𞤮𞤼𞤭 𞤬𞤫𞥅𞤻𞤣𞤫، 𞤼𞤫𞤧𞤳𞤫𞥅 𞤫 𞤴𞤭𞤥𞤩 𞤫 𞤬𞤮𞤬. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞤺𞤢𞤣𞤢𞤲𞤢𞤤 𞤋𞤲𞥆𞤢𞤥𞤢 𞤢𞥄𞤣𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤬𞤮𞤬 𞤨𞤮𞤼𞤭، 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤯𞤭𞤣𞤭 𞤫 𞤶𞤭𞤦𞤭𞤲𞤢𞤲𞥆𞤣𞤫 𞤼𞤮 𞤦𞤢𞤲𞥆𞤺𞤫 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭. 𞤉𞤩𞤫 𞤲'𞤺𞤮𞥅𞤣𞤭 𞤥𞤭𞥅𞤶𞤮 𞤫 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤭𞤤𞤢𞤲𞤼𞤢𞥄𞤺𞤢𞤤 𞤫𞤼𞤫 𞤫𞤩𞤫 𞤨𞤮𞤼𞤭 𞤸𞤵𞥅𞤬𞤮 𞤲'𞤣𞤭𞤪𞤣𞤫 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞤪 𞤩 𞤭𞤴𞤲𞤺𞤵𞤴𞤵𞤥𞥆𞤢𞥄𞤺𞤵. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥒 𞤘𞤮𞥅𞤼𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤢 𞤱𞤢𞥄𞤱𞤭 𞤸𞤮𞤳𞥆𞤵𞤲𞤣𞤫 𞤸𞤮𞥅𞤪𞤫 𞤥𞤵𞤥 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤫 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢 𞤺𞤵𞥅𞤶𞤭 𞤳𞤢𞥄𞤤𞤢𞥄𞤯𞤭 𞤫 𞤲𞤢𞤲𞤮𞤲𞤣𞤭𞤪𞤢𞤤𞤲𞤺𞤢𞤤 𞤼𞤢𞤱𞤢 𞤢𞤤𞤢𞥄 𞤨𞤢𞤤𞤼𞤢𞤺𞤮𞤤 𞤲'𞤺𞤵𞤪𞤵،𞤐'𞤦𞤢𞤴𞤣𞤭، 𞤤𞤫𞤻𞤮𞤤، 𞤯𞤫𞤥𞤲𞤺𞤢𞤤، 𞤣𞤭𞥅𞤲𞤫، 𞤭𞤱𞤣𞤭 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤪𞤫𞤲𞥆𞤣𞤮، 𞤣𞤢𞤻𞤢𞤤، 𞤶𞤭𞤦𞤭𞤲𞤢𞤲𞤣𞤫 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤲'𞤺𞤮𞤲𞤳𞤢. 𞤉 𞤳𞤮 𞤬𞤢𞤱𞤼𞤭𞥅 𞤸𞤫𞥅𞤲 𞤸𞤢𞤴 𞤨𞤢𞤤𞤼𞤮𞥅𞤪 𞤺𞤮𞥅𞤼𞤮 𞤱𞤮𞥅𞤣𞤢𞤼𞤢𞥄 𞤫 𞤣𞤮𞤱 𞤴𞤮𞤱𞤭𞤼𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤫 𞤣𞤢𞤱𞤪𞤵𞤺𞤮𞤤، 𞤻𞤢𞥄𞤱𞤮𞥅𞤪𞤫 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤵𞤲𞤣𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤯𞤫𞥅𞤤𞤫 𞤬𞤢𞤱𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤫 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤵𞤥𞥆𞤭𞥅𞤯𞤮 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤥𞤮 𞤴𞤮𞤱𞤭𞤼𞤢𞥄𞤳𞤭 𞤥𞤢𞥄 𞤱𞤮𞤲𞤭 𞤨𞤢𞤱𞤭𞤯𞤮 𞤴𞤢𞤥𞤭𞤪𞤮𞥅𞤪𞤫 𞤤𞤢𞥄𞤱𞤯𞤭𞤲𞤢𞥄𞤲𞤣𞤫 𞤱𞤢𞥄𞤱𞤲𞤣𞤫 𞤱𞤮𞤲𞤣𞤫 𞤬𞤮𞤬. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥓 𞤋𞤲𞥆𞤢𞤥𞤢 𞤢𞥄𞤣𞤫𞥅 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤱𞤵𞥅𞤪𞤣𞤫، 𞤫 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞥆𞤢𞤺𞤵 𞤳𞤢𞤥 𞤫 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞥅𞤲𞤳𞤢 𞤫 𞤳𞤭𞤧𞤢𞤤 𞤸𞤮𞥅𞤪𞤫 𞤥𞤵𞤥. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥔 𞤖𞤢𞤴 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤺𞤮𞥅𞤼𞤮 𞤬𞤮𞤼𞤢𞥄𞤲𞤭 𞤼𞤮𞤲𞥆𞤺𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤫 𞤥𞤢𞤷𞥆𞤵𞤲𞤺𞤢𞥄 𞤺𞤵 𞤥𞤢𞤷𞥆𞤵𞤲𞤺𞤢𞥄𞤺𞤵 𞤫 𞤲'𞤶𞤫𞥅𞤴𞤺𞤵 𞤢𞥄𞤣𞤫𞥅 𞤳𞤮 𞤳𞤮 𞤸𞤢𞤪𞤥𞤭𞤲𞤢𞥄 𞤫 𞤲𞤮 𞤱𞤢𞥄𞤱𞤭 𞤧𞤭 𞤬𞤮𞤪𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤬𞤮𞤬. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥕 𞤖𞤢𞤴 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤺𞤮𞥅𞤼𞤮 𞤬𞤮𞤼𞤢𞥄𞤲𞤭 𞤤𞤫𞥅𞤨𞤼𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤬𞤭𞤴𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤨𞤭𞤴𞤤𞤫 𞤶𞤢𞤤𞤼𞤵𞤯𞤫 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤢𞥄𞤺𞤵 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤳𞤮𞤴𞤲𞤮𞥅𞤶𞤫. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥖 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤢𞤲𞥆𞤣𞤭𞤼𞤭𞤪𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤢𞥄𞤺𞤵 𞤥𞤵𞤥 𞤫 𞤳𞤢𞥄𞤴𞤭𞤼𞤢𞥄𞤶𞤭 𞤻𞤢𞥄𞤱𞤢𞥄𞤯𞤭. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥗 𞤒𞤭𞤥𞤩𞤫 𞤬𞤮𞤬 𞤨𞤮𞤼𞤭 𞤫 𞤤𞤢𞥄𞤥𞤵 𞤫𞤼𞤫 𞤨𞤮𞤼𞤭 𞤬𞤮𞤼𞤣𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞥅𞤲𞤣𞤳𞤢 𞤫 𞤴𞤫𞥅𞤧𞤮 𞤤𞤢𞥄𞤥𞤵. 𞤒𞤭𞤥𞤩𞤫 𞤬𞤮𞤬 𞤭𞤲𞤢 𞤨𞤮𞤼𞤭 𞤬𞤮𞤼𞤲𞤣𞤫𞥅𞤲𞤣𞤫 𞤫 𞤪𞤫𞥅𞤲𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤫 𞤸𞤫𞥅𞤣𞤭 𞤸𞤫𞥅𞤣𞤭 𞤦𞤢𞥄𞤱𞤯𞤮 𞤴𞤢𞤩𞥆𞤵𞤣𞤫 𞤳𞤵𞤤𞤫 𞤲'𞤺𞤢𞤤 𞤲𞤢𞤲𞤮𞤲𞤣𞤭𞤪𞤢𞤤 𞤴𞤭𞤥𞤩𞤫 𞤬𞤮𞤬𞤭𞤲𞤢 𞤨𞤮𞤼𞤭 𞤪𞤫𞥅𞤲𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤫 𞤼𞤮𞥅𞤻𞤢𞤲𞥆𞤺𞤫 𞤼𞤢𞤱𞤢 𞤢𞤤𞤢𞥄 𞤨𞤢𞤤𞤼𞤮𞥅𞤪. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥘 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤱𞤵𞤤𞥆𞤭𞤼𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤻𞤢𞥄𞤱𞤮𞥅𞤪𞤫 𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤥𞤵𞤥 𞤧𞤮 𞤼𞤢𞤱𞤭𞥅 𞤮 𞤺𞤢𞤻𞤢𞥄𞤥𞤢، 𞤮 𞤼𞤮𞥅𞤻𞤢𞥄𞤥𞤢 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤧𞤮 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤥𞤢𞤳𞥆𞤮 𞤲'𞤶𞤮𞥅𞤤𞤢𞥄𞤥𞤢. 𞤯𞤭𞥅𞤲 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤭𞤲𞤢 𞤲'𞤺𞤢𞤲𞥆𞤣𞤫 𞤫 𞤤𞤢𞥄𞤥𞤵 𞤫 𞤻𞤢𞥄𞤱𞤮𞥅𞤶𞤫. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥙 𞤖𞤢𞤴 𞤺𞤮𞥅𞤼𞤮 𞤬𞤮𞤼𞤢𞥄𞤲𞤭 𞤲𞤢𞤲𞥆𞤺𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤧𞤮𞤳𞤫𞥅 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤴𞤢𞤤𞤼𞤭𞤲𞤫𞥅 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤼𞤢𞤱𞤢 𞤳𞤮 𞤫 𞤣𞤮𞤱𞤐'𞤦𞤢𞥄𞤱𞤳𞤢 𞤫 𞤦𞤫𞤤𞤢𞥄𞤯𞤫. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥑𞥐 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤫 𞤸𞤫𞤯𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞤪 𞤨𞤮𞤼𞤢𞤤 𞤫 𞤧𞤢𞤸𞤢𞥄 𞤻𞤢𞥄𞤱𞤮𞥅𞤪𞤫 𞤲'𞤣𞤫 𞤴𞤮𞤱𞤭𞤼𞤢𞥄𞤳𞤭، 𞤲'𞤣𞤫 𞤱𞤢𞤯𞤢𞤼𞤢𞥄 𞤸𞤫𞥅𞤣𞤭-𞤸𞤫𞥅𞤣𞤢 (𞤶𞤭𞤲𞥆𞤺𞤢𞤼𞤢𞥄). 𞤻𞤢𞥄𞤱𞤮𞥅𞤩𞤫 𞤩𞤫𞤲𞤺𞤵𞥅𞤪𞤮𞤼𞤢𞥄𞤳𞤮 𞤨𞤮𞤼𞤭 𞤻𞤢𞥄𞤱𞤣𞤫 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞤶𞤭 𞤬𞤮𞤼𞤣𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤬𞤮𞤬 𞤳𞤮 𞤼𞤢𞤳𞥆𞤢𞥄 𞤸𞤢𞥄 𞤸𞤫𞤩 𞤲𞤭 𞤯𞤵𞤥 𞤻𞤢𞥄𞤱𞤮𞤪𞤫. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥑𞥑 𞥑. 𞤑𞤢𞤤𞤢 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤼𞤵𞥅𞤥𞤢𞥄𞤯𞤮 𞤦𞤮𞤲𞤢𞤲𞥆𞤣𞤫 𞤭𞤲𞤢 𞤬𞤮𞤼𞤭 𞤪𞤫𞤱𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤸𞤢𞥄 𞤳𞤮 𞤬𞤢𞤱𞤢𞥄 𞤫 𞤥𞤵𞤥 𞤳𞤮 𞤢𞤲𞥆𞤣𞤫 𞤭𞤲𞤢 𞤱𞤮𞥅𞤣𞤭 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤢𞤤𞤢𞥄 𞤼𞤢𞤱𞤢 𞤳𞤮 𞤻𞤢𞥄𞤱𞤮𞥅𞤪𞤫 𞤤𞤢𞥄𞤯𞤭𞤲𞥆𞤢𞥄𞤲𞤣𞤫 𞤲'𞤣𞤫 𞤧𞤵𞥅𞤯𞤢𞥄𞤳𞤢 𞤻𞤢𞥄𞤱𞤭 𞤫 𞤼𞤢𞤱𞤼𞤭𞤲𞤺𞤮𞤤 𞤻𞤢𞥄𞤱𞤮𞤩𞤫 𞤤𞤵𞥅𞤲𞤣𞤭𞥅𞤩𞤫 𞤸𞤫𞥅𞤣𞤩𞤫 𞤦𞤢𞤲𞥆𞤺𞤫 𞤻𞤢𞥄𞤱𞤫𞤼𞤫𞥅𞤯𞤮 𞤮𞥅. 𞥒. 𞤖𞤢𞤴 𞤺𞤮𞥅𞤼𞤮 𞤬𞤢𞤱𞤫𞤼𞤢𞥄𞤳𞤫 𞤦𞤮𞤲𞥆𞤢𞤲𞥆𞤣𞤫 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤱𞤢𞤪 𞤲'𞤺𞤮 𞤼𞤢𞤱𞤢 𞤲'𞤣𞤫 𞤱𞤢𞤯𞤢𞤼𞤫𞥅 𞤲'𞤣𞤫𞥅 𞤱𞤢𞥄𞤱𞤢 𞤱𞤮𞤲𞤣𞤫 𞤳𞤮 𞤼𞤫𞥅ŋ𞤼𞤭 𞤫 𞤥𞤵𞤥 𞤫 𞤴𞤮𞤱𞤭𞤼𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤫 𞤤𞤢𞥄𞤱𞤮𞤤 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤤𞤢𞥄𞤱𞤮𞤤 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤵𞤲𞤣𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤯𞤫𞥅𞤤𞤫. 𞤑𞤮 𞤲𞤮𞥅𞤲 𞤲𞤫 𞤸𞤢𞤴 𞤺𞤮𞥅𞤼𞤮 𞤬𞤢𞤱𞤫𞤼𞤢𞥄𞤳𞤫 𞤧𞤢𞤪𞤭𞤴𞤢 𞤦𞤢𞤯𞥆𞤮 𞤸𞤵𞥅𞤲𞤣𞤫 𞤼𞤢𞤱𞤢 𞤲'𞤣𞤫 𞤱𞤢𞤯𞤫𞤼𞤫𞥅 𞤲'𞤣𞤫𞥅 𞤮 𞤶𞤮𞤼𞤮𞤲𞤣𞤭𞤪𞤢𞥄𞤲𞤭 𞤸𞤫𞥅𞤲. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥑𞥒 𞤖𞤢𞤴 𞤺𞤮𞥅𞤼𞤮 𞤴𞤢𞤩𞥆𞤫𞤼𞤢𞥄𞤳𞤫، 𞤼𞤮𞥅𞤻𞤫𞥅 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞤪 𞤲'𞤺𞤵𞥅𞤪𞤲𞤣𞤢𞤥 𞤥𞤵𞤥، 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞤪 𞤩𞤫𞤧𞤲𞤺𞤵 𞤥𞤵𞤥 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞤪 𞤶𞤮𞤼𞤮𞤲𞤣𞤭𞤪𞤢𞤤 𞤥𞤵𞤥 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤢𞥄𞤺𞤵 𞤥𞤵𞤥 𞤤𞤫𞤧𞤯𞤭𞤲𞤫𞥅، 𞤲𞤢𞥄𞤲𞤺𞤫 𞤸𞤢𞤴 𞤺𞤮𞥅𞤼𞤮 𞤫 𞤣𞤮𞤱𞤤𞤵𞤺𞤮𞤤 𞤥𞤵𞤥 𞤨𞤮𞤼𞤢𞥄𞤲𞤭 𞤻𞤭𞤬𞤫𞥅𞤣𞤫. 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤪𞤫𞥅𞤲𞤢𞤲𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤯𞤫𞥅 𞤺𞤫𞤯𞤫 𞤼𞤫𞥅ŋ𞤼𞤭𞤲𞤮𞥅𞤶𞤭 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵𞤥𞤵𞤥. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥑𞥓 𞥑. 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤴𞤢𞤸𞤣𞤫 𞤯𞤮 𞤱𞤫𞤤𞤢𞥄 𞤬𞤮𞤬 𞤫 𞤲𞤮 𞤱𞤫𞤤𞤭𞤪𞤢𞥄 𞤬𞤮𞤬 𞤳𞤢𞤥 𞤧𞤵𞤩𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤸𞤮𞤯𞤢𞤲𞥆𞤣𞤫 𞤥𞤵𞤥 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞤪 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭. 𞥒. 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤴𞤢𞤤𞤼𞤵𞤣𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤸𞤢𞤴 𞤧𞤮 𞤼𞤢𞤱𞤭𞥅 𞤳𞤮 𞤲'𞤣𞤭 𞤥𞤢𞤳𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤥 𞤫 𞤢𞤪𞤼𞤵𞤣𞤫 𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤥𞤵𞤥. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥑𞥔 𞥑. 𞤉 𞤧𞤢𞤸𞤢𞥄 𞤳𞤵𞤤𞤮𞤤، 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤰𞤫𞥅𞤱𞤣𞤫 𞤥𞤮𞥅𞤤𞤢𞥄𞤪𞤫 𞤫 𞤣𞤢𞤻𞤣𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤥𞤮𞥅𞤤𞤲𞤣𞤭 𞤯𞤵𞤥 𞤫 𞤺𞤮𞤯𞥆𞤫 𞤯𞤫𞥅. 𞥒. 𞤌𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤲𞤮𞥅𞤲 𞤱𞤢𞥄𞤱𞤢𞥄 𞤬𞤢𞤱𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤫 𞤱𞤢𞤪𞤣𞤫 𞤸𞤮𞥅𞤪𞤫 𞤣𞤮𞤺𞤢 𞤰𞤫𞥅𞤱𞤢 𞤥𞤮𞥅𞤤𞤯𞤮 𞤯𞤵𞤥، 𞤮 𞤱𞤢𞥄𞤱𞤭 𞤬𞤢𞤱𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤼𞤢𞤲 𞤳𞤮 𞤫 𞤶𞤢𞤥𞤭𞤪𞤮𞥅𞤶𞤫 𞤬𞤫𞤣𞥆𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤯𞤫𞥅𞤤𞤫 𞤣𞤫𞤲𞤼𞤵𞤯𞤫. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥑𞥕 𞥑. 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤶𞤫𞤴𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭، 𞤱𞤮𞤲𞤭 𞤶𞤮𞤺𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤲'𞤺𞤫𞤲𞥆𞤣𞤭. 𞥒. 𞤖𞤢𞤴 𞤺𞤮𞥅𞤼𞤮 𞤱𞤢𞥄𞤱𞤢𞥄 𞤫 𞤣𞤮𞤱 𞤦𞤫𞤤𞤢𞥄𞤯𞤫 𞤸𞤢𞤯𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤶𞤮𞤺𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤲'𞤺𞤫𞤲𞥆𞤣𞤭 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤱𞤢𞤴𞤤𞤵𞤣𞤫 𞤲'𞤺𞤫𞤲𞥆 𞤣𞤭. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥑𞥖 𞥑. 𞤕𞤢𞤺𞥆𞤢𞤤 𞤲'𞤣𞤫 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤣𞤢𞤻𞤭𞥅 𞤣𞤵𞥅𞤩𞤭 𞤳𞤫𞤤𞥆𞤭ƭ𞤵𞤴𞤢 𞤧𞤮 𞤳𞤮 𞤮 𞤣𞤫𞤦𞥆𞤮، 𞤧𞤮 𞤳𞤮 𞤮 𞤺𞤮𞤪𞤳𞤮 𞤬𞤢𞤤𞤼𞤢𞥄 𞤳𞤭 𞤤𞤫𞤻𞤮𞤤، 𞤲'𞤺𞤵𞤪𞤵، 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤮𞤲𞤮 𞤶𞤮𞤺𞤭 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤪𞤫𞤧𞤣𞤫 𞤥𞤢𞥄 𞤪𞤫𞤧𞤫𞥅𞤣𞤫، 𞤮 𞤣𞤢𞤪𞤲𞤢 𞤬𞤮𞥅𞤴𞤪𞤫. 𞤑𞤮 𞤳𞤢𞤥𞤩𞤫 𞤨𞤮𞤼𞤭 𞤸𞤫𞥅𞤲 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤶𞤮𞤱𞤭𞤼𞤭𞥅𞤯𞤭 𞤫 𞤣𞤫𞤱𞤺𞤢𞤤 𞤧𞤮 𞤭𞤲𞤢 𞤸𞤵𞤥𞤫𞥅 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤧𞤮 𞤭𞤲𞤢 𞤭𞤼𞥆𞤫𞥅 (𞤺𞤮𞥅𞤪𞤳𞤮 𞤫 𞤣𞤫𞤱𞤦𞤮). 𞥒. 𞤁𞤫𞤱𞤺𞤢𞤤 𞤬𞤢𞤱𞤭𞥅 𞤳𞤮 𞤫 𞤴𞤭𞤯𞤣𞤫 𞤪𞤫𞤧𞤮𞤲𞤣𞤭𞤪𞤫𞥅𞤩𞤮 𞤯𞤭𞤯𞤮 𞤩𞤫𞥅 𞤱𞤮𞤲𞤢𞥄 𞤭𞤲𞤢 𞤬𞤢𞤱𞤫𞥅 𞤫 𞤱𞤢𞥄𞤱𞤲𞤫𞤪𞤫. 𞥓. 𞤩𞤫𞤧𞤲𞤺𞤮 𞤳𞤮 𞤳𞤢𞤥 𞤱𞤮𞤲𞤭 𞤼𞤫𞤪𞤺𞤢𞤤 𞤺𞤢𞤣𞤢𞤲𞤢𞤤 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞤪 𞤪𞤫𞤲𞤣𞤮 𞤩𞤫𞤧𞤲𞤺𞤵 𞤭𞤲𞤢𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞥅𞤲𞤳𞤢 𞤭𞤥𞥆𞤮𞤪𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤫 𞤪𞤫𞤲𞥆𞤣𞤮 𞤳𞤢𞤥 𞤫 𞤤𞤢𞥄𞤥𞤵 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤲'𞤣𞤭𞥅. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥑𞥗 𞥑. 𞤑𞤢𞤤𞤢 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤣𞤫𞤲𞤼𞤢𞤤 𞤴𞤭𞤥𞤩 𞤫 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤫 𞤶𞤫𞤴𞤢𞤤 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭. 𞥒. 𞤖𞤢𞤴 𞤺𞤮𞥅𞤼𞤮 𞤬𞤮𞤼𞤢𞥄𞤲𞤭 𞤫 𞤢𞤥𞤣𞤵 𞤫 𞤱𞤢𞥄𞤱𞤣𞤫 𞤸𞤢𞤯𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤶𞤫𞤴𞤭 𞤥𞤵𞤥. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥑𞥘 𞤑𞤢𞤤𞤢 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵 𞤥𞤭𞥅𞤶𞤮، 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤭𞤤𞤢𞤲𞤼𞤢𞥄𞤺𞤢𞤤 𞤳𞤢𞤥 𞤫 𞤣𞤭𞥅𞤲𞤫. 𞤌𞥅𞤲 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤭𞤲𞤢 𞤪𞤮𞥅𞤲𞤣𞤭𞥅 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵 𞤱𞤢𞤴𞤤𞤵𞤣𞤫 𞤣𞤭𞥅𞤲𞤫 𞤳𞤢𞤥 𞤫 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵 𞤼𞤢𞤦𞤭𞤼𞤭𞤲𞤣𞤫 𞤣𞤭𞥅𞤲𞤫 𞤥𞤵𞤥 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤴𞤭 𞤴𞤢𞤲𞥆𞤣𞤫 𞤥𞤵𞤥 𞤳𞤢𞤻𞤵𞤥 𞤺𞤮𞥅𞤼𞤮 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤫 𞤱𞤮𞤲𞤣𞤵𞤣𞤫 𞤫 𞤱𞤮𞤯𞤩𞤫. 𞤐'𞤺𞤢𞥄𞤤 𞤼𞤢𞤦𞤭𞤼𞤭𞤲𞤢𞤤 𞤣𞤭𞥅𞤲𞤫 𞤲𞤮𞥅𞤲 𞤭𞤲𞤢 𞤲𞤮𞤲𞤢 𞤳𞤮 𞤯𞤵𞥅𞤯𞤭𞥅 𞤫 𞤳𞤮 𞤬𞤫𞥅𞤻𞤭 𞤬𞤮𞤬 𞤼𞤢𞤱𞤢 𞤳𞤮 𞤪𞤫𞤱𞤲𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤫 𞤣𞤮𞤱 𞤶𞤢𞤲𞤣𞤫⹁ 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤣𞤫𞤱𞤢𞤤 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤶𞤢𞤥𞤭𞤪𞤮𞥅𞤶𞤫 𞤣𞤭𞥅𞤲𞤢 𞤳𞤢𞤲. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥑𞥙 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤫 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵 𞤶𞤮𞤺𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤥𞤭𞥅𞤶𞤮 𞤫 𞤧𞤢𞥄𞤳𞤼𞤵𞤣𞤫 𞤥𞤭𞥅𞤶𞤮 𞤥𞤵𞤥 𞤯𞤵𞤥 𞤬𞤭𞤪𞤼𞤭 𞤳𞤮 𞤶𞤮𞥅𞤥 𞤥𞤵𞤥 𞤬𞤮𞤼𞤢𞥄𞤥𞤭 𞤸𞤵𞤤𞤣𞤫 𞤬𞤫𞥅𞤻𞤲𞤭𞤲𞤣𞤫 𞤥𞤭𞥅𞤶𞤮 𞤥𞤵𞤥 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤱𞤭𞤯𞤼𞤵𞤣𞤫، 𞤸𞤫𞤩𞤣𞤫 𞤳𞤢𞤥 𞤫 𞤧𞤢𞤪𞤣𞤫 𞤥𞤭𞥅𞤶𞤮𞥅𞤶𞤭 𞤫 𞤳𞤢𞤦𞤢𞤾𞤵𞥅𞤶𞤭 𞤼𞤢𞤱𞤢 𞤱𞤮𞤰𞤢𞥄𞤳𞤭 𞤳𞤫𞥅𞤪𞤭 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤵𞤲𞤣𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤯𞤫𞥅𞤤𞤫 𞤫 𞤲𞤮 𞤧𞤢𞤪𞤣𞤢𞥄 𞤬𞤮𞤬. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥒𞥐 𞥑. 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤫 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵 𞤱𞤢𞤯𞤣𞤫 𞤦𞤢𞤼𞤵 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤬𞤫𞤣𞥆𞤫 𞤲'𞤣𞤫 𞤱𞤮𞤲𞤢𞥄 𞤬𞤭𞤼𞤭𞤲𞤢. 𞥒. 𞤖𞤢𞤴 𞤺𞤮𞥅𞤼𞤮 𞤬𞤮𞤼𞤢𞥄𞤲𞤭 𞤱𞤢𞥄𞤱𞤲𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤶𞤫𞤴𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤫 𞤬𞤫𞤣𞥆𞤫 𞤢𞤤𞤢𞤴 𞤧𞤢𞤺𞤮. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥒𞥑 𞥑. 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤫 𞤶𞤫𞤴𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤫 𞤼𞤫𞤪𞤯𞤫 𞤺𞤢𞤪𞤣𞤭𞥅𞤯𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤥𞤵𞤥. 𞤚𞤢𞤱𞤢 𞤳𞤮 𞤳𞤢𞤻𞤵𞤥 𞤫 𞤸𞤮𞥅𞤪𞤫 𞤥𞤵𞤥 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤼𞤢𞤱𞤢 𞤳𞤮 𞤱𞤢𞥄𞤦𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤫 𞤩𞤫 𞤴𞤭𞤥𞤩𞤫 𞤫 𞤷𞤵𞤩𞤭𞥅 𞤭𞤲𞤢 𞤲'𞤶𞤮𞥅𞤯 𞤢𞤻𞤭𞥅 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤧𞤢𞤦𞤵 𞤶𞤮𞤻𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤺𞤫𞤯𞤫 𞤥𞤵𞤥. 𞥒. 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤢𞤪𞤣𞤭𞤲𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤶𞤮𞤻𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤺𞤫𞤯𞤫/𞤺𞤮𞤤𞥆𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤫 𞤣𞤮𞤱 𞤨𞤮𞤼𞤢𞤤. 𞥓. 𞤃𞤵𞥅𞤴𞤢𞥄𞤲𞤣𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤲'𞤣𞤭𞥅 𞤳𞤮 𞤻𞤭𞤩𞤺𞤮𞤤 𞤳𞤢𞤤𞤬𞤢𞥄𞤲𞤣𞤭 𞤤𞤢𞥄𞤥𞤵𞥅𞤶𞤭 𞤯𞤭𞥅. 𞤐'𞤣𞤭𞥅𞤲 𞤳𞤢𞤤𞤬𞤢𞥄𞤲𞤣𞤭 𞤻𞤭𞤩𞤮𞤪𞤼𞤮𞥅 𞤼𞤢𞤲 𞤧𞤮𞤧𞤣𞤫 𞤱𞤮𞥅𞤼𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤷𞤵𞤩𞤮𞥅 𞤧𞤵𞤩𞤲𞤺𞤮 𞤤𞤢𞥄𞤩𞤲𞤺𞤮 𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤳𞤢𞤤𞤢، 𞤼𞤢𞤱𞤢 𞤷𞤵𞤩𞤮𞤼𞤮𞥅 𞤯𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤢 𞤼𞤮𞤼𞥆𞤫𞥅 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵 𞤥𞤵𞤥 𞤼𞤭𞤥𞥆𞤵𞤲𞤺𞤵. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥒𞥒 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞤪 𞤪𞤫𞤲𞥆𞤣𞤮 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞥅𞤲 𞤳𞤢 𞤪𞤫𞤲𞥆𞤣𞤮𞤴𞤢𞤲𞤳𞤫𞥅𞤱𞤮. 𞤯𞤵𞤥𞤳𞤮 𞤱𞤫𞤤𞤼𞤢𞥄𞤪𞤫 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤬𞤢𞤺𞥆𞤵𞤣𞤵𞤴𞤢𞤲𞤳𞤮𞤶 𞤫 𞤪𞤫𞤲𞥆𞤣𞤮𞤴𞤢𞤲 𞤸𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤫 𞤨𞤭𞤲𞤢 𞤴𞤢𞤲𞤳𞤮𞥅𞤶𞤭 𞤳𞤢𞤼𞤮𞤶𞤭𞤲𞤢𞥄 𞤯𞤭 𞤫 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵 𞤫 𞤩𞤢𞤥𞤼𞤢𞥄𞤪𞤫 𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤫 𞤣𞤮𞤱 𞤼𞤵𞥅𞤺𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤫 𞤲'𞤺𞤮𞤲𞤳𞤢 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤬𞤮𞤬. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥒𞥓 𞥑. 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤤𞤭𞤺𞥆𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤫 𞤣𞤮𞤱 𞤨𞤮𞤼𞤢𞤤 𞤸𞤵𞤶𞥆𞤭𞤢𞥄𞤶𞤭 𞤤𞤭𞤺𞥆𞤫𞥅𞤴 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞥅𞤲𞤳𞤢 𞤦𞤢𞥄𞤧𞤺𞤮𞤤 𞤺𞤮𞤤𞥆𞤢𞥄𞤣𞤫. 𞥒. 𞤒𞤭𞤥𞤩𞤫 𞤬𞤮𞤬 𞤨𞤮𞤼𞤭 𞤬𞤮𞤼𞤣𞤫 𞤲'𞤶𞤮𞤩𞤣𞤭 𞤧𞤮 𞤼𞤢𞤱𞤭𞥅 𞤩𞤫 𞤨𞤮𞤼𞤭𞥅 𞤤𞤭𞤺𞥆𞤫𞥅𞤴. 𞥓. 𞤑𞤢𞤤𞤢 𞤤𞤭𞤺𞥆𞤭𞤯𞤮 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤲'𞤶𞤮𞤩 𞤣𞤭 𞤬𞤮𞤼𞤲𞤣𞤭 𞤸𞤫𞥅𞤲، 𞤲'𞤶𞤮𞤲𞤣𞤭𞤐'𞤦𞤢𞥄𞤱𞤲𞤣𞤭 𞤶𞤮𞤺𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤥𞤮 𞤳𞤢𞤲𞤳𞤮 𞤫 𞤩𞤫𞤧𞤲𞤺𞤵 𞤥𞤢𞤳𞥆𞤮𞤐'𞤦𞤫𞤤𞤫 𞤲'𞤶𞤮𞤺𞤮𞥅 𞤲'𞤺𞤮𞤲𞤳𞤢 𞤥𞤮𞤰𞥆𞤢 𞤼𞤫𞤣𞥆𞤵𞤳𞤢. 𞤐'𞤶𞤮𞤩𞤣𞤭 𞤭𞤲𞤢 𞤸𞤢𞥄𞤲𞤭 𞤼𞤭𞤥𞥆𞤭𞤲𞤭𞤪𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤷𞤢𞤼𞤭𞥅𞤯𞤫 𞤪𞤫𞤲𞥆𞤣𞤮𞤴𞤢𞤲𞤳𞤮𞥅𞤶𞤫. 𞥔. 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤤𞤭𞤺𞥆𞤮𞤼𞤮𞥅𞤯𞤮 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤤𞤢𞥄𞤱𞤮𞤤 𞤼𞤢𞤬𞤣𞤫 𞤬𞤫𞤣𞥆𞤫 𞤱𞤵𞤤𞥆𞤭𞤼𞤢𞥄𞤪𞤫 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞤶𞤭 𞤤𞤭𞤺𞥆𞤫𞥅𞤴 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤴𞤢𞤲𞤼𞤮𞤲𞤣𞤭𞤪𞤣𞤫 𞤬𞤫𞤣𞥆𞤫 𞤤𞤭𞤺𞥆𞤮𞤼𞤮𞥅𞤩𞤫 𞤥𞤵𞤥 𞤫 𞤨𞤫𞤣𞤤𞤫 𞤺𞤮𞤯𞥆𞤫 𞤤𞤭𞤺𞥆𞤮𞤼𞤮𞥅𞤩𞤫 𞤧𞤮 𞤼𞤢𞤱𞤭 𞤫𞤯𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞤲𞥆𞤣𞤭 𞤲'𞤺𞤮𞤰 𞤢𞥄𞤶𞤭 𞤫 𞤢𞤲𞥆𞤭𞤴𞤢. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥒𞥔 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤫 𞤬𞤮𞥅𞤬𞤼𞤫𞤪𞤫 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤱𞤫𞤤𞤼𞤭𞤲𞤣𞤫 𞤩𞤫𞤪𞤲𞤣𞤫 𞤲𞤵𞤥 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤱𞤮𞥅𞤣𞤢 𞤯𞤮 𞤸𞤢𞥄’𞤯𞤲𞤭 𞤤𞤭𞤺𞥆𞤫𞥅𞤴 𞤥𞤵𞤥 𞤫𞤼𞤫 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤤𞤭𞤺𞥆𞤮𞤼𞤮𞥅𞤯𞤮 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤫 𞤬𞤮𞥅𞤬𞤼𞤫𞤪𞤫 𞤴𞤮𞤩 𞤫𞤼𞤫𞥅𞤲𞤣𞤫. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥒𞥕 𞥑. 𞤐𞤫𞤯𞥆 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤮 𞤬𞤮𞤼𞤭 𞤶𞤮𞤺𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤲'𞤺𞤵𞥅𞤪𞤲𞤣𞤢𞤥 𞤷𞤫𞤥𞤮𞤪𞤯𞤢𞤥 𞤸𞤢𞥄 𞤱𞤢𞥄𞤱𞤢𞥄 𞤼𞤮𞤨𞥆𞤭𞤼𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤷𞤫𞤤𞥆𞤢𞤤 𞤥𞤵𞤥، 𞤲'𞤺𞤮𞤲𞤳𞤢 𞤥𞤵𞤥 𞤫𞤳𞤢 𞤩𞤫𞤧𞤲𞤺𞤵 𞤥𞤵𞤥 𞤸𞤢𞥄 𞤼𞤫𞥅ŋ𞤼𞤭 𞤫 𞤲'𞤺𞤵𞥅𞤪𞤢، 𞤳𞤮𞤯𞤤𞤷𞤭، 𞤧𞤢𞤬𞤢𞥄𞤪𞤢 𞤫 𞤺𞤫𞤯𞤫 𞤪𞤫𞤲𞥆𞤣𞤮؛ 𞤮𞤥𞤮 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞥅𞤲𞤳𞤢 𞤧𞤮 𞤼𞤢𞤱𞤭𞥅 𞤮 𞤤𞤭𞤺𞥆𞤢𞥄𞤳𞤭، 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤮 𞤧𞤫𞤤𞥆𞤢𞥄𞤲𞤭 𞤥𞤢 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤮 𞤶𞤮𞤣𞤼𞤢𞥄 𞤣𞤫 𞤫 𞤣𞤮𞥅𞤤𞤫 𞤥𞤵𞤥، 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤳𞤫𞤧 𞤶𞤮𞥅𞤯𞤭𞥅𞤯𞤮، 𞤲𞤢𞤴𞤱𞤵𞤯𞤮 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤺𞤫𞤯𞤫 𞤦𞤢𞥄𞤧𞤮𞥅𞤶𞤫 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤭𞤼𞤣𞤫 𞤲'𞤺𞤵𞥅𞤪𞤢 𞤯𞤫 𞤨𞤢𞤱𞤢𞥄𞤳𞤭 𞤫 𞤦𞤫𞤤𞥆𞤢𞤲𞤼𞤫𞥅𞤶𞤫. 𞥒. 𞤔𞤭𞤦𞤭𞤲𞤢𞥄𞤯𞤮 𞤣𞤫𞤦𞥆𞤮 𞤫 𞤧𞤵𞤳𞤢𞥄𞤳𞤵 𞤭𞤲𞤢 𞤲'𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤦𞤢𞤤𞥆𞤢𞤤 𞤫 𞤼𞤮𞤨𞥆𞤭𞤼𞤢𞥄𞤺𞤮𞤤 𞤳𞤫𞥅𞤪𞤭𞥅𞤯𞤭. 𞤅𞤵𞤳𞤢𞥄𞤩𞤫 𞤬𞤮𞤬، 𞤱𞤮𞤲𞤭 𞤢 𞤶𞤭𞤦𞤭𞤲𞤢𞥄𞤩𞤫 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞤪 𞤣𞤫𞤱𞤺𞤢𞤤 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤷𞤢𞤺𞥆𞤢𞤤 𞤣𞤫𞤱𞤺𞤢𞤤 𞤨𞤮𞤼𞤭 𞤬𞤮𞤼𞤣𞤫 𞤼𞤮 𞤦𞤢𞤲𞥆𞤺𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞥅𞤲𞤳𞤢 𞤪𞤫𞤲𞥆𞤣𞤮𞤴𞤢𞤲𞤳𞤫𞥅𞤱𞤮. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥒𞥖 𞥑. 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤶𞤢ŋ𞤣𞤫 𞤶𞤢ŋ𞤣𞤫 𞤬𞤮𞤼𞤭 𞤱𞤮𞤲𞤣𞤫 𞤳𞤮 𞤲'𞤣𞤫 𞤢𞤤𞤢𞥄 𞤲'𞤶𞤮𞤩𞤣𞤭 𞤸𞤢𞤴 𞤧𞤭𞤲𞥆𞤢 𞤳𞤮 𞤼𞤮 𞤢𞤪𞤱𞤢𞤲𞤭𞥅𞤪𞤫 𞤫 𞤺𞤢𞤣𞤢𞤲𞤢𞤤. 𞤔𞤢ŋ𞤣𞤫 𞤧𞤵𞤳𞤢𞥄𞤩𞤫 𞤭𞤲𞤢 𞤬𞤮𞤼𞤭 𞤱𞤮𞤲𞤣𞤫 𞤢𞤤𞤢𞤴 𞤧𞤢𞤺𞤮. 𞤔𞤢ŋ𞤣𞤫 𞤳𞤢𞤪𞤢𞤤𞥆𞤢𞥄𞤺𞤢𞤤 𞤭𞤲𞤢 𞤬𞤮𞤼𞤭 𞤸𞤵𞤩𞤼𞤭𞤣𞤭𞤲’𞤣𞤫: 𞤶𞤢ŋ𞤣𞤫 𞤼𞤮𞥅𞤱𞤲𞤣𞤫 𞤭𞤲𞤢 𞤬𞤮𞤼𞤭 𞤵𞤣𞥆𞤭𞤼𞤢𞤲𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤥𞤮𞤲𞤭 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤼𞤢𞤱 𞤢𞤤𞤢𞥄 𞤸𞤫𞥅𞤣𞤭-𞤸𞤫𞥅𞤣𞤢، 𞤼𞤢𞤱𞤢 𞤳𞤮 𞤫 𞤦𞤢𞥄𞤱𞤢𞤤 𞤥𞤵𞤥. 𞥒. 𞤶𞤢𞤲𞤣𞤫 𞤬𞤮𞤼𞤭 𞤳𞤮 𞤬𞤫𞥅𞤪𞤼𞤭𞤲𞤣𞤫 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤢𞤲𞤳𞤢𞥄𞤺𞤢𞤤⹁ 𞤩𞤫𞤴𞤣𞤢 𞤼𞤫𞤣𞥆𞤭𞤲’𞤣𞤫 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤭𞤲𞥆𞤢𞤥𞤢 𞤀𞥄𞤣𞤫𞥅، 𞤸𞤫𞤩𞤣𞤫 𞤸𞤮𞥅𞤪𞤫 𞤥𞤵𞤥. 𞤋𞤲𞤢 𞤬𞤮𞤼𞤭 𞤱𞤢𞥄𞤤𞤭𞤼𞤣𞤫 𞤨𞤢𞥄𞤥𞤮𞤲𞤣𞤭𞤪𞤢𞤤⹁ 𞤥𞤵𞤻𞤵𞤲𞤣𞤭𞤪𞤢𞤤، 𞤷𞤫𞤸𞤭𞤤𞤢𞥄𞤺𞤢𞤤𞤸𞤢𞤳𞥆𞤵𞤲𞤣𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤯𞤫𞥅𞤤𞤫 𞤫 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤧𞤫𞤲𞥆𞤺𞤮𞥅𞤶𞤭 𞤤𞤫𞤰𞥆𞤭 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤣𞤭𞥅𞤲𞤫𞥅𞤶𞤭، 𞤬𞤢𞤱𞤭𞤼𞤭𞥅 𞤸𞤫𞥅𞤲 𞤩𞤢𞤥𞤼𞤢𞥄𞤪𞤫 𞤺𞤮𞤤𞥆𞤫 𞤣𞤮𞤱𞤤𞤢𞥄𞤶𞤭 𞤣𞤫𞤲𞤼𞤵𞤯𞤭 𞤲'𞤺𞤢𞤥 𞤥𞤮𞤰𞥆𞤫𞤪𞤫 𞤭𞤲𞤢 𞤣𞤵𞥅𞤥𞤮𞥅. 𞥓. 𞤔𞤭𞤦𞤭𞤲𞤢𞥄𞤩𞤫 𞤭𞤲𞤢 𞤨𞤮𞤼𞤭 𞤧𞤵𞤩𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤸𞤮𞤤 𞤬𞤢𞤲𞥆𞤵 𞤶𞤢ŋ𞤣𞤫 𞤲'𞤣𞤮𞤳𞥆𞤢𞤼𞤢 𞤧𞤵𞤳𞥆𞤢𞥄𞤩𞤫 𞤥𞤵𞤥𞤫𞤲. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥒𞥗 𞥑. 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤢 𞤱𞤢𞥄𞤱𞤭 𞤫 𞤧𞤢𞤺𞤮 𞤥𞤵𞤥 𞤶𞤫𞤴𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤫 𞤩𞤢𞤥𞤼𞤵𞤺𞤮𞤤 𞤨𞤭𞤲𞤢𞤤 𞤪𞤫𞤲𞥆𞤣𞤫 𞤥𞤵𞤥، 𞤸𞤵𞥅𞤼𞤮𞤪𞤮𞥅 𞤻𞤫𞥅𞤻𞤫 𞤫 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤭𞤼𞤣𞤫 𞤩𞤢𞤥𞤼𞤢𞥄𞤪𞤫 𞤺𞤢𞤲𞥆𞤣𞤢𞤤𞤭𞤴𞤢𞤲𞤳𞤫𞥅𞤱𞤢𞤤 𞤫 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤩𞤵𞤪𞤫 𞤶𞤢𞤤𞤼𞤮𞥅𞤶𞤫 𞤸𞤫𞥅𞤲. 𞥒. 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞥅𞤲𞤳𞤢 𞤥𞤵𞥅𞤴𞤢𞥄𞤯𞤫 𞤥𞤵𞤥 𞤼𞤮 𞤦𞤢𞤲𞥆𞤺𞤫 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤢𞤲𞤳𞤢𞥄𞤺𞤢𞤤 𞤫 𞤶𞤢𞤱𞤯𞤭 𞤼𞤵𞥅𞤺𞤭𞥅𞤯𞤫 𞤫 𞤩𞤵𞤤𞤺𞤮 𞤺𞤢𞤲𞥆𞤣𞤢𞤤، 𞤷𞤮𞤻𞤷𞤫، 𞤻𞤫𞥅𞤻𞤢𞤤 𞤯𞤫 𞤮 𞤼𞤢𞤬𞤭. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥒𞥘 𞤐𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤫𞤲𞤫 𞤬𞤮𞤼𞤭 𞤣𞤢𞤪𞤢𞤲𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤻𞤭𞤩𞤢𞤺𞤮𞤤 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤭𞤲𞥆𞤢𞤥𞤢 𞤢𞥄𞤣𞤫𞥅 𞤳𞤢𞤥 𞤫 𞤲'𞤣𞤭 𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵 𞤥𞤵𞤥 𞤼𞤮 𞤦𞤢𞤲𞥆𞤺𞤫 𞤪𞤫𞤲𞥆𞤣𞤮 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞤪 𞤱𞤭𞤲𞥆𞤣𞤫𞤪𞤫𞤐'𞤦𞤫𞤤𞤫 𞤳𞤵𞥅𞤤𞤫 𞤳𞤢𞥄𞤤𞤢𞥄𞤯𞤫 𞤫𞤲𞤣𞤫𞤪 𞤲'𞤺𞤢𞤤𞤯𞤮 𞤲𞤢𞤲𞤮𞤲𞤣𞤭𞤪𞤢𞤤 𞤲'𞤶𞤫𞤼𞥆𞤮 𞤬𞤢𞥄𞤲𞤣𞤢𞥄𞤪𞤫 𞤼𞤮𞤯𞥆𞤢𞥄𞤲𞤣𞤫 𞤲'𞤣𞤫. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥒𞥙 𞥑. 𞤋𞤲𞥆𞤢𞤥𞤢 𞤢𞥄𞤣𞤫𞥅 𞤭𞤲𞤢 𞤶𞤮𞤺𞤭𞥅 𞤸𞤵𞤶𞥆𞤢𞥄𞤶𞤭 𞤬𞤢𞤴𞤣𞤫 𞤫 𞤪𞤫𞤲𞥆𞤣𞤮 𞤲'𞤺𞤮 𞤲'𞤺𞤢𞤲𞥆𞤣𞤵𞤯𞤢𞥄𞤳𞤮 𞤩𞤢𞤥𞤼𞤢𞥄𞤪𞤫 𞤸𞤵𞥅𞤩𞤼𞤭𞤣𞤭𞤲𞤣𞤫 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤢𞤲𞤳𞤢𞥄𞤺𞤢𞤤 𞤥𞤢𞤳𞥆𞤮 𞤼𞤢𞤲 𞤱𞤢𞥄𞤱𞤭 𞤱𞤮𞥅𞤼𞤣𞤫. 𞥒. 𞤉 𞤲'𞤣𞤫𞤪 𞤳𞤵𞥅𞤼𞤮𞤪𞤮𞤺𞤮𞤤 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤥𞤢𞤳𞥆𞤮 𞤳𞤢𞤥 𞤫 𞤲𞤢𞤬𞤼𞤮𞤪𞤮𞤺𞤮𞤤 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵 𞤥𞤢𞤳𞥆𞤮، 𞤥𞤮𞤲𞤭 𞤳𞤢𞤤𞤢 𞤬𞤢𞤱𞤢𞥄 𞤫 𞤥𞤵𞤥 𞤼𞤢𞤲 𞤳𞤮 𞤯𞤮𞥅𞤬𞤼𞤮𞤺𞤮𞤤 𞤧𞤢𞤪𞤯𞤭𞤴𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤲'𞤺𞤢𞤥 𞤼𞤫𞥅ŋ𞤼𞤭𞤲’𞤣𞤫 𞤳𞤫𞤬𞤼𞤭𞤲𞤺𞤮𞤤 𞤫 𞤲𞤫𞤸𞤼𞤢𞤲𞤢𞤺𞤮𞤤 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭𞤫 𞤱𞤮𞤣𞤩𞤫 𞤲'𞤺𞤢𞤥 𞤼𞤭𞤥𞥆𞤭𞤲𞤣𞤫 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤢ŋ 𞤳𞤢𞥄𞤺𞤢𞤤𞤲𞤺𞤢𞤥 𞤺𞤫𞤯𞤫 𞤣𞤫𞤲𞥆𞤣𞤢𞥄𞤲𞤣𞤫 𞤳𞤢𞤥 𞤫 𞤲'𞤺𞤮𞤲𞤳𞤢 𞤥𞤮𞤰𞥆𞤢 𞤳𞤵𞥅𞤩𞤼𞤭𞤣𞤭𞤲𞤯𞤮 𞤲'𞤺𞤢𞤥 𞤣𞤢𞤻𞤶𞤫 𞤪𞤫𞤲𞥆𞤣𞤮 𞤨𞤮𞤼𞤢𞤤. 𞥓. 𞤍𞤭𞥅 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭 𞤫 𞤲'𞤺𞤵𞥅 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵𞤐'𞤦𞤢𞥄𞤱𞤢 𞤣𞤢𞤻𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤫 𞤣𞤮𞤱 𞤤𞤵𞥅𞤲𞤣𞤢𞥄𞤪𞤫 𞤨𞤢𞥄𞤲𞤣𞤢𞥄𞤤𞤫𞥅 𞤥𞤵𞥅𞤴𞤢𞥄𞤦𞤫 𞤣𞤮𞤱𞤤𞤢𞥄𞤶𞤭 𞤣𞤫𞤲𞤼𞤵𞤯𞤭. 𞤑𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞥓𞥐 𞤖𞤢𞤴 𞤳𞤵𞥅𞤤𞤢𞤤 𞤺𞤮𞥅𞤼𞤢𞤤 𞤺𞤵𞤥𞥆𞤭𞤲𞤺𞤢𞤤 𞤫 𞤲'𞤺𞤢𞤤 𞤯𞤮 𞤲𞤢𞤲𞤮𞤲’𞤣𞤭𞤪𞤢𞤤 𞤬𞤮𞤼𞤢𞥄𞤲𞤭 𞤶𞤢𞤺𞥆𞤭𞤪𞤫𞥅𞤣𞤫 𞤵𞤥𞥆𞤭𞥅 𞤳𞤮 𞤫 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭، 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤣𞤫𞤲𞤼𞤢𞤤 𞤳𞤫𞥅𞤪𞤭𞤲𞤺𞤢𞤤، 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤳𞤫𞥅𞤪𞤭𞥅𞤯𞤮. 𞤖𞤢𞤴 𞤲𞤫𞤯𞥆𞤮 𞤺𞤮𞥅𞤼𞤮، 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤣𞤫𞤲𞤼𞤢𞤤 𞤱𞤢𞤤𞥆𞤢 𞤤𞤫𞤴𞤣𞤭 𞤨𞤮𞤼𞤢𞥄𞤲𞤭 𞤶𞤮𞤺𞤢𞥄𞤣𞤫 𞤺𞤮𞤤𞥆𞤫 𞤼𞤢𞤱𞤢 𞤬𞤢𞥄𞤲𞤣𞤢𞥄𞤪𞤫 𞤥𞤵𞤥𞤫𞤲 𞤳𞤮 𞤬𞤭𞤪𞤼𞤵𞤣𞤫 𞤸𞤢𞤳𞥆𞤫𞥅𞤶𞤭𞤫 𞤫 𞤲'𞤣𞤭𞤥𞤢𞥄𞤺𞤵 𞤳𞤢𞤤𞤢𞥄𞤯𞤭 𞤫 𞤲'𞤣𞤫𞤪 𞤲𞤢𞤲𞤮𞤲𞤣𞤭𞤪𞤢𞤤 𞤲'𞤺𞤢𞤤. ---- Russian Всеобщая декларация прав человека Принята и провозглашена резолюцией 217 А (III) Генеральной Ассамблеи от 10 декабря 1948 года. ПРЕАМБУЛА Принимая во внимание, что признание достоинства, присущего всем членам человеческой семьи, и равных и неотъемлемых прав их является основой свободы, справедливости и всеобщего мира; и принимая во внимание, что пренебрежение и презрение к правам человека привели к варварским актам, которые возмущают совесть человечества, и что создание такого мира, в котором люди будут иметь свободу слова и убеждений и будут свободны от страха и нужды, провозглашено как высокое стремление людей; и принимая во внимание, что необходимо, чтобы права человека охранялись властью закона в целях обеспечения того, чтобы человек не был вынужден прибегать, в качестве последнего средства, к восстанию против тирании и угнетения; и принимая во внимание, что необходимо содействовать развитию дружественных отношений между народами; и принимая во внимание, что народы Объединенных Наций подтвердили в Уставе свою веру в основные права человека, в достоинство и ценность человеческой личности и в равноправие мужчин и женщин и решили содействовать социальному прогрессу и улучшению условий жизни при большей свободе; и принимая во внимание, что государства-члены обязались содействовать, в сотрудничестве с Организацией Объединенных Наций, всеобщему уважению и соблюдению прав человека и основных свобод; и принимая во внимание, что всеобщее понимание характера этих прав и свобод имеет огромное значение для полного выполнения этого обязательства, Генеральная Ассамблея, провозглашает настоящую Всеобщую декларацию прав человека в качестве задачи, к выполнению которой должны стремиться все народы и государства с тем, чтобы каждый человек и каждый орган общества, постоянно имея в виду настоящую Декларацию, стремились путем просвещения и образования содействовать уважению этих прав и свобод и обеспечению, путем национальных и международных прогрессивных мероприятий, всеобщего и эффективного признания и осуществления их как среди народов государств-членов Организации, так и среди народов территорий, находящихся под их юрисдикцией. Статья 1 Все люди рождаются свободными и равными в своем достоинстве и правах. Они наделены разумом и совестью и должны поступать в отношении друг друга в духе братства. Статья 2 Каждый человек должен обладать всеми правами и всеми свободами, провозглашенными настоящей Декларацией, без какого бы то ни было различия, как-то в отношении расы, цвета кожи, пола, языка, религии, политических или иных убеждений, национального или социального происхождения, имущественного, сословного или иного положения. Кроме того, не должно проводиться никакого различия на основе политического, правового или международного статуса страны или территории, к которой человек принадлежит, независимо от того, является ли эта территория независимой, подопечной, несамоуправляющейся или как-либо иначе ограниченной в своем суверенитете. Статья 3 Каждый человек имеет право на жизнь, на свободу и на личную неприкосновенность. Статья 4 Никто не должен содержаться в рабстве или в подневольном состоянии; рабство и работорговля запрещаются во всех их видах. Статья 5 Никто не должен подвергаться пыткам или жестоким, бесчеловечным или унижающим его достоинство обращению и наказанию. Статья 6 Каждый человек, где бы он ни находился, имеет право на признание его правосубъектности. Статья 7 Все люди равны перед законом и имеют право, без всякого различия, на равную защиту закона. Все люди имеют право на равную защиту от какой бы то ни было дискриминации, нарушающей настоящую Декларацию, и от какого бы то ни было подстрекательства к такой дискриминации. Статья 8 Каждый человек имеет право на эффективное восстановление в правах компетентными национальными судами в случаях нарушения его основных прав, предоставленных ему конституцией или законом. Статья 9 Никто не может быть подвергнут произвольному аресту, задержанию или изгнанию. Статья 10 Каждый человек, для определения его прав и обязанностей и для установления обоснованности предъявленного ему уголовного обвинения, имеет право, на основе полного равенства, на то, чтобы его дело было рассмотрено гласно и с соблюдением всех требований справедливости независимым и беспристрастным судом. Статья 11 1. Каждый человек, обвиняемый в совершении преступления, имеет право считаться невиновным до тех пор, пока его виновность не будет установлена законным порядком путем гласного судебного разбирательства, при котором ему обеспечиваются все возможности для защиты. 2. Никто не может быть осужден за преступление на основании совершения какого-либо деяния или за бездействие, которые во время их совершения не составляли преступления по национальным законам или по международному праву. Не может также налагаться наказание более тяжкое, нежели то, которое могло быть применено в то время, когда преступление было совершено. Статья 12 Никто не может подвергаться произвольному вмешательству в его личную и семейную жизнь, произвольным посягательствам на неприкосновенность его жилища, тайну его корреспонденции или на его честь и репутацию. Каждый человек имеет право на защиту закона от такого вмешательства или таких посягательств. Статья 13 1. Каждый человек имеет право свободно передвигаться и выбирать себе местожительство в пределах каждого государства. 2. Каждый человек имеет право покидать любую страну, включая свою собственную, и возвращаться в свою страну. Статья 14 1. Каждый человек имеет право искать убежища от преследования в других странах и пользоваться этим убежищем. 2. Это право не может быть использовано в случае преследования, в действительности основанного на совершении неполитического преступления, или деяния, противоречащего целям и принципам Организации Объединенных Наций. Статья 15 1. Каждый человек имеет право на гражданство. 2. Никто не может быть произвольно лишен своего гражданства или права изменить свое гражданство. Статья 16 1. Мужчины и женщины, достигшие совершеннолетия, имеют право без всяких ограничений по признаку расы, национальности или религии вступать в брак и основывать свою семью. Они пользуются одинаковыми правами в отношении вступления в брак, во время состояния в браке и во время его расторжения. 2. Брак может быть заключен только при свободном и полном согласии обеих вступающих в брак сторон. 3. Семья является естественной и основной ячейкой общества и имеет право на защиту со стороны общества и государства. Статья 17 1. Каждый человек имеет право владеть имуществом как единолично, так и совместно с другими. 2. Никто не должен быть произвольно лишен своего имущества. Статья 18 Каждый человек имеет право на свободу мысли, совести и религии; это право включает свободу менять свою религию или убеждения и свободу исповедовать свою религию или убеждения как единолично, так и сообща с другими, публичным или частным порядком в учении, богослужении и выполнении религиозных и ритуальных обрядов. Статья 19 Каждый человек имеет право на свободу убеждений и на свободное выражение их; это право включает свободу беспрепятственно придерживаться своих убеждений и свободу искать, получать и распространять информацию и идеи любыми средствами и независимо от государственных границ. Статья 20 1. Каждый человек имеет право на свободу мирных собраний и ассоциаций. 2. Никто не может быть принуждаем вступать в какую-либо ассоциацию. Статья 21 1. Каждый человек имеет право принимать участие в управлении своей страной непосредственно или через посредство свободно избранных представителей. 2. Каждый человек имеет право равного доступа к государственной службе в своей стране. 3. Воля народа должна быть основой власти правительства; эта воля должна находить себе выражение в периодических и нефальсифицированных выборах, которые должны проводиться при всеобщем и равном избирательном праве путем тайного голосования или же посредством других равнозначных форм, обеспечивающих свободу голосования. Статья 22 Каждый человек, как член общества, имеет право на социальное обеспечение и на осуществление необходимых для поддержания его достоинства и для свободного развития его личности прав в экономической, социальной и культурной областях через посредство национальных усилий и международного сотрудничества и в соответствии со структурой и ресурсами каждого государства. Статья 23 1. Каждый человек имеет право на труд, на свободный выбор работы, на справедливые и благоприятные условия труда и на защиту от безработицы. 2. Каждый человек, без какой-либо дискриминации, имеет право на равную оплату за равный труд. 3. Каждый работающий имеет право на справедливое и удовлетворительное вознаграждение, обеспечивающее достойное человека существование для него самого и его семьи, и дополняемое, при необходимости, другими средствами социального обеспечения. 4. Каждый человек имеет право создавать профессиональные союзы и входить в профессиональные союзы для защиты своих интересов. Статья 24 Каждый человек имеет право на отдых и досуг, включая право на разумное ограничение рабочего дня и на оплачиваемый периодический отпуск. Статья 25 1. Каждый человек имеет право на такой жизненный уровень, включая пищу, одежду, жилище, медицинский уход и необходимое социальное обслуживание, который необходим для поддержания здоровья и благосостояния его самого и его семьи, и право на обеспечение на случай безработицы, болезни, инвалидности, вдовства, наступления старости или иного случая утраты средств к существованию по не зависящим от него обстоятельствам. 2. Материнство и младенчество дают право на особое попечение и помощь. Все дети, родившиеся в браке или вне брака, должны пользоваться одинаковой социальной защитой. Статья 26 1. Каждый человек имеет право на образование. Образование должно быть бесплатным по меньшей мере в том, что касается начального и общего образования. Начальное образование должно быть обязательным. Техническое и профессиональное образование должно быть общедоступным, и высшее образование должно быть одинаково доступным для всех на основе способностей каждого. 2. Образование должно быть направлено к полному развитию человеческой личности и к увеличению уважения к правам человека и основным свободам. Образование должно содействовать взаимопониманию, терпимости и дружбе между всеми народами, расовыми и религиозными группами, и должно содействовать деятельности Организации Объединенных Наций по поддержанию мира. 3. Родители имеют право приоритета в выборе вида образования для своих малолетних детей. Статья 27 1. Каждый человек имеет право свободно участвовать в культурной жизни общества, наслаждаться искусством, участвовать в научном прогрессе и пользоваться его благами. 2. Каждый человек имеет право на защиту его моральных и материальных интересов, являющихся результатом научных, литературных или художественных трудов, автором которых он является. Статья 28 Каждый человек имеет право на социальный и международный порядок, при котором права и свободы, изложенные в настоящей Декларации, могут быть полностью осуществлены. Статья 29 1. Каждый человек имеет обязанности перед обществом, в котором только и возможно свободное и полное развитие его личности. 2. При осуществлении своих прав и свобод каждый человек должен подвергаться только таким ограничениям, какие установлены законом исключительно с целью обеспечения должного признания и уважения прав и свобод других и удовлетворения справедливых требований морали, общественного порядка и общего благосостояния в демократическом обществе. 3. Осуществление этих прав и свобод ни в коем случае не должно противоречить целям и принципам Организации Объединенных Наций. Статья 30 Ничто в настоящей Декларации не может быть истолковано, как предоставление какому-либо государству, группе лиц или отдельным лицам права заниматься какой-либо деятельностью или совершать действия, направленные к уничтожению прав и свобод, изложенных в настоящей Декларации. ---- Sanskrit (Grantha) 𑌮𑌾𑌨𑌵𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌜𑌾𑌗𑌤-𑌅𑌭𑌿𑌘𑍋𑌷𑌣𑌾𑌯𑌾𑌃 𑌪𑌂𑌚𑌾𑌶𑌤𑍍𑌤𑌮𑌾 𑌵𑌰𑍍𑌷𑌪𑍂𑌰𑍍𑌤𑌿𑌃। 1948-1998 𑌮𑌾𑌨𑌵𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌜𑌾𑌗𑌤-𑌅𑌭𑌿𑌘𑍋𑌷𑌣𑌾 {𑌅𑌨𑍍𑌯-𑌭𑌾𑌷𑌾-𑌰𑍂𑌪𑌾𑌨𑍍𑌤𑌰𑌾𑌣𑌿 𑌸𑌾𑌮𑌗𑍍𑌰𑍍𑌯𑌶𑍍𑌚} 𑌏𑌤𑌚𑍍𑌛𑌤𑌾𑌬𑍍𑌦𑌸𑍍𑌯 𑌅𑌷𑍍𑌟𑌚𑌤𑍍𑌵𑌾𑌰𑌿𑌂𑌶𑌤𑍍𑌤𑌮𑍇 𑌵𑌰𑍍𑌷𑍇 𑌡𑌿𑌸𑍇𑌮𑍍𑌬𑌰-𑌮𑌾𑌸𑍇 𑌅𑌭𑍍𑌯𑍁𑌪𑌗𑌤𑌃 𑌅𑌭𑌿𑌘𑍋𑌷𑌿𑌤𑌶𑍍𑌚, 𑌮𑌹𑌾𑌸𑌭𑌾𑌯𑌾𑌃 217-𑌅-{3}-𑌇𑌤𑍍𑌯𑌾𑌯𑍍𑌵𑍍𑌯𑌃 𑌪𑍍𑌰𑌸𑍍𑌤𑌾𑌵𑌃। 𑌪𑍍𑌰𑌸𑍍𑌤𑌾𑌵𑌨𑌾 𑌯𑌤𑍍𑌰 𑌜𑌗𑌤𑌿 𑌶𑌾𑌨𑍍𑌤𑌿-𑌨𑍍𑌯𑌾𑌯-𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑍍𑌯𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌆𑌧𑌾𑌰𑌃 𑌮𑌾𑌨𑌵-𑌪𑌰𑌿𑌵𑌾𑌰𑌸𑍍𑌯 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍇𑌷𑌾𑌮𑌪𑌿 𑌸𑌦𑌸𑍍𑌯𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌸𑌾𑌮𑍍𑌯𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌅𑌯𑍍𑌵𑌣𑍍𑌡𑌿𑌤𑌾𑌨𑌾𑌞𑍍𑌚 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂, 𑌪𑌾𑌰𑌮𑍍𑌪𑌰𑌿𑌕-𑌗𑍌𑌰𑌵𑌸𑍍𑌯 𑌚𑌾𑌭𑌿𑌜𑍍𑌞𑌾𑌨𑍇 𑌸𑍍𑌯𑌾𑌤𑍍,𑌯𑌤𑍍𑌰 𑌮𑌾𑌨𑌵𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌅𑌵𑌮𑌾𑌨𑍇𑌨 𑌅𑌨𑌾𑌦𑌰𑍇𑌣 𑌚 𑌕𑌾𑌰𑍍𑌯𑌾𑌣𑌿 𑌦𑍁𑌰𑍍𑌦𑌾𑌨𑍍𑌤𑌰𑍂𑌪𑍇𑌣 𑌪𑌰𑌿𑌣𑌮𑌿𑌤𑌾𑌨𑌿, 𑌯𑍈𑌃 𑌮𑌾𑌨𑌵𑍀𑌯-𑌚𑍇𑌤𑌨𑌾 𑌵𑌿𑌕𑍍𑌷𑍋𑌭𑌿𑌤𑌾, 𑌅𑌪𑌿 𑌚,𑌸𑌾𑌮𑌾𑌨𑍍𑌯-𑌜𑌨𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌉𑌚𑍍𑌚𑌤𑌮𑌾𑌕𑌾𑌂𑌕𑍍𑌷𑌾𑌃 𑌅𑌭𑌿𑌘𑍋𑌷𑌿𑌤𑌾𑌃 𑌸𑍍𑌯𑍁𑌃, 𑌏𑌵𑌂 𑌹𑌿 𑌨𑍂𑌤𑌨𑌵𑌿𑌶𑍍𑌵𑌾𑌰𑌂𑌭𑍇𑌣, 𑌮𑌾𑌨𑌵𑌾𑌃 𑌅𑌭𑌿𑌵𑍍𑌯𑌕𑍍𑌤𑍇𑌃 𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑍍𑌯𑌮𑌨𑍁𑌭𑌵𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌶𑌕𑍍𑌷𑍍𑌯𑌨𑍍𑌤𑌿, 𑌨𑌿𑌰𑍍𑌭𑌯𑌾𑌶𑍍𑌚 𑌭𑌵𑌿𑌤𑌾𑌰𑌃, 𑌯𑌤𑍍𑌰 𑌚𑍈𑌤𑌤𑍍 𑌅𑌨𑌿𑌵𑌾𑌰𑍍𑌯𑌮𑍍 𑌯𑌦𑌿 𑌶𑍋𑌷𑌣𑌾𑌤𑍍𑌯𑌾𑌚𑌾𑌰𑌾𑌨𑍍 𑌵𑌿𑌰𑍁𑌧𑍍𑌯 𑌅𑌨𑍍𑌤𑌿𑌮-𑌪𑍍𑌰𑌯𑌾𑌸𑌤𑍍𑌵𑍇𑌨 𑌮𑌨𑍁𑌷𑍍𑌯𑌃, 𑌪𑍍𑌰𑌯𑌾𑌸𑌾𑌨𑍁𑌷𑍍𑌠𑌾𑌨𑌾𑌰𑍍𑌥𑌂 𑌨𑍈𑌵 𑌵𑌿𑌵𑌶𑍀𑌕𑍍𑌰𑌿𑌯𑌤𑍇 𑌚𑍇𑌤𑍍𑌤𑌦𑌾, 𑌮𑌾𑌨𑌵𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌃 𑌵𑌿𑌧𑌿-𑌨𑌿𑌯𑌮𑍇𑌨 𑌸𑌂𑌰𑌕𑍍𑌷𑌣𑍀𑌯𑌾𑌃,𑌯𑌤𑍍𑌰 𑌚 𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑍇𑌷𑍁 𑌪𑌰𑌸𑍍𑌪𑌰𑌂 𑌸𑌯𑍍𑌵𑍍𑌯-𑌸𑌮𑍍𑌬𑌨𑍍𑌧𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌵𑌿𑌕𑌾𑌸𑌜𑌾𑌤𑌂 𑌸𑌮𑍁𑌨𑍍𑌨𑍇𑌤𑍁𑌂 𑌪𑌰𑌮𑌾𑌵𑌶𑍍𑌯𑌕𑌂 𑌸𑍍𑌯𑌾𑌤𑍍,𑌯𑌤𑍍𑌰 𑌮𑍌𑌲𑌿𑌕𑍇𑌷𑍁 𑌮𑌾𑌨𑌵𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑍇𑌷𑍁 𑌸𑌂𑌯𑍁𑌕𑍍𑌤-𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰-𑌸𑌂𑌘𑌸𑍍𑌯 𑌜𑌨𑌾𑌃 𑌘𑍋𑌷𑌣𑌾𑌪𑌤𑍍𑌰𑍇 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯𑌾𑌸𑍍𑌥𑌾𑌂 𑌦𑍃𑌢𑌼𑍀𑌕𑍃𑌤𑌵𑌨𑍍𑌤𑌃, 𑌬𑍃𑌹𑌤𑍍𑌤𑌰𑍇 𑌚 𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑍍𑌯𑍇 𑌭𑌦𑍍𑌰𑌤𑌰𑌂 𑌜𑍀𑌵𑌨𑌸𑍍𑌤𑌰𑌂 𑌸𑌾𑌮𑌾𑌜𑌿𑌕-𑌪𑍍𑌰𑌗𑌤𑌿𑌂 𑌚 𑌸𑌮𑍁𑌨𑍍𑌨𑍇𑌤𑍁𑌂 𑌨𑌿𑌰𑍍𑌣𑍀𑌤𑌮𑍍, 𑌸𑍍𑌤𑍍𑌰𑍀-𑌪𑍁𑌰𑍁𑌷𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌸𑌾𑌮𑍍𑌯𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑍇𑌷𑍁 𑌮𑌾𑌨𑌵-𑌵𑍍𑌯𑌕𑍍𑌤𑍇𑌃 𑌗𑍌𑌰𑌵𑍇 𑌮𑍂𑌲𑍍𑌯𑍇 𑌚 𑌨𑌿𑌷𑍍𑌠𑌾 𑌦𑍃𑌢𑌼𑍀𑌕𑍃𑌤𑌾,𑌯𑌤𑍍𑌰, 𑌸𑌦𑌸𑍍𑌯𑌦𑍇𑌶𑌾𑌃 𑌮𑍌𑌲𑌿𑌕-𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌞𑍍𑌯𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌮𑌾𑌨𑌵𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌞𑍍𑌚 𑌪𑌰𑌿𑌪𑌾𑌲𑌨𑌾𑌰𑍍𑌥𑌂 𑌵𑍈𑌶𑍍𑌵𑌿𑌕𑌾𑌦𑌰𑌸𑍍𑌯 𑌸𑌮𑍁𑌨𑍍𑌨𑌤𑌯𑍇 𑌚, 𑌸𑌂𑌯𑍁𑌕𑍍𑌤-𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰-𑌸𑌂𑌘𑍇𑌨 𑌸𑌂𑌭𑍂𑌯 𑌪𑍍𑌰𑌤𑌿𑌶𑍍𑌰𑍁𑌤𑌾𑌃 𑌸𑍍𑌯𑍁𑌃,𑌯𑌤𑍍𑌰 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯-𑌪𑍍𑌰𑌤𑌿𑌶𑍍𑌰𑍁𑌤𑍀𑌨𑌾𑌂 𑌪𑌰𑌿𑌪𑍂𑌰𑍍𑌣𑌤𑌾𑌯𑍈 𑌏𑌤𑍇𑌷𑌾𑌂 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌞𑍍𑌯𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌚 𑌸𑌾𑌮𑌾𑌨𑍍𑌯𑌾𑌵𑌗𑌮𑌨𑌂 𑌮𑌹𑌤𑍍𑌤𑌮𑌂 𑌮𑌹𑌤𑍍𑌤𑍍𑌵𑌾𑌧𑌾𑌯𑌿 𑌚 𑌸𑍍𑌯𑌾𑌤𑍍,𑌤𑌦𑌰𑍍𑌥𑌂 𑌸𑌾𑌮𑍍𑌪𑍍𑌰𑌤𑌮𑍍,𑌮𑌹𑌾𑌸𑌭𑌾 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍇𑌷𑌾𑌂 𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍇𑌷𑌾𑌂 𑌚 𑌜𑌨𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌕𑍃𑌤𑍇 𑌸𑌾𑌮𑌾𑌨𑍍𑌯𑍋𑌪𑌲𑌬𑍍𑌧𑌿-𑌸𑍍𑌤𑌰-𑌰𑍂𑌪𑍇𑌣 𑌮𑌾𑌨𑌵𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌏𑌨𑌾𑌂 𑌜𑌾𑌗𑌤𑌾𑌭𑌿𑌘𑍋𑌷𑌣𑌾𑌂 𑌅𑌭𑌿𑌘𑍋𑌷𑌯𑌤𑌿। 𑌸𑌮𑌾𑌜𑌸𑍍𑌯 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌅𑌂𑌗𑌮𑍍, 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌜𑌨𑌃, 𑌮𑌨𑌸𑌿 𑌸𑌤𑌤𑌂 𑌅𑌭𑌿𑌘𑍋𑌷𑌣𑌾𑌮𑍇𑌨𑌾𑌂 𑌨𑌿𑌧𑌾𑌯, 𑌏𑌤𑍇𑌷𑌾𑌂 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌞𑍍𑌯𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌚 𑌕𑍃𑌤𑍇 𑌸𑌮𑍍𑌮𑌾𑌨𑌂 𑌸𑌮𑍁𑌨𑍍𑌨𑍇𑌤𑍁𑌂 𑌶𑌿𑌕𑍍𑌷𑌾𑌧𑍍𑌯𑌾𑌪𑌨𑌾𑌰𑍍𑌥𑌂 𑌪𑍍𑌰𑌯𑌤𑌿𑌷𑍍𑌯𑌤𑍇, 𑌅𑌪𑌿 𑌚, 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯-𑌕𑍍𑌷𑍇𑌤𑍍𑌰𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌨𑍍𑌤𑌰𑍍𑌗𑌤𑌂 𑌕𑍍𑌷𑍇𑌤𑍍𑌰𑌵𑌾𑌸𑍍𑌤𑌵𑍍𑌯𑍇𑌷𑍁 𑌜𑌨𑍇𑌷𑍁 𑌸𑍍𑌵𑍇𑌷𑍁 𑌚 𑌸𑌦𑌸𑍍𑌯𑌦𑍇𑌶𑍇𑌷𑍁 𑌤𑌦𑍀𑌯𑍇𑌷𑍁 𑌜𑌨𑍇𑌷𑍁 𑌚 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯-𑌵𑍈𑌶𑍍𑌵𑌿𑌕-𑌪𑍍𑌰𑌭𑌾𑌵𑌿-𑌪𑌰𑌿𑌪𑌾𑌲𑌨𑌾𑌭𑍍𑌯𑍁𑌪𑌗𑌮𑌨𑌾𑌨𑌿 𑌸𑌂𑌰𑌕𑍍𑌷𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌆𑌨𑍍𑌤𑌾𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑌿𑌕𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑌿𑌕𑌾𑌣𑌾𑌞𑍍𑌚 𑌪𑍍𑌰𑌗𑌤𑌿𑌶𑍀𑌲𑍋𑌪𑌾𑌯𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌚 𑌮𑌾𑌧𑍍𑌯𑌮𑍇𑌨 𑌪𑍍𑌰𑌯𑌤𑌿𑌷𑍍𑌯𑌤𑍇। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 1 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍇 𑌮𑌾𑌨𑌵𑌾𑌃 𑌸𑍍𑌵𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑌾𑌃 𑌸𑌮𑍁𑌤𑍍𑌪𑌨𑍍𑌨𑌾𑌃 𑌵𑌰𑍍𑌤𑌨𑍍𑌤𑍇 𑌅𑌪𑌿 𑌚, 𑌗𑍌𑌰𑌵𑌦𑍃𑌶𑌾 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌦𑍃𑌶𑌾 𑌚 𑌸𑌮𑌾𑌨𑌾𑌃 𑌏𑌵 𑌵𑌰𑍍𑌤𑌨𑍍𑌤𑍇। 𑌏𑌤𑍇 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍇 𑌚𑍇𑌤𑌨𑌾-𑌤𑌰𑍍𑌕-𑌶𑌕𑍍𑌤𑌿𑌭𑍍𑌯𑌾𑌂 𑌸𑍁𑌸𑌮𑍍𑌪𑌨𑍍𑌨𑌾𑌃 𑌸𑌨𑍍𑌤𑌿। 𑌅𑌪𑌿 𑌚, 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍇𑌽𑌪𑌿 𑌬𑌨𑍍𑌧𑍁𑌤𑍍𑌵-𑌭𑌾𑌵𑌨𑌯𑌾 𑌪𑌰𑌸𑍍𑌪𑌰𑌂 𑌵𑍍𑌯𑌵𑌹𑌰𑌨𑍍𑌤𑍁। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 2 𑌅𑌸𑍍𑌯𑌾𑌂 𑌅𑌭𑌿𑌘𑍋𑌷𑌣𑌾𑌯𑌾𑌂 𑌨𑌿𑌰𑍍𑌦𑌿𑌷𑍍𑌟𑌾𑌃 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍇𑌽𑌪𑌿 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌃 𑌸𑌰𑍍𑌵𑌾𑌣𑍍𑌯𑌪𑌿 𑌚 𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑍍𑌯𑌾𑌣𑌿, 𑌵𑌿𑌨𑍈𑌵 𑌜𑌾𑌤𑌿-𑌵𑌰𑍍𑌣-𑌲𑌿𑌂𑌗-𑌭𑌾𑌷𑌾-𑌧𑌰𑍍𑌮-𑌰𑌾𑌜𑌨𑍀𑌤𑌿𑌕-𑌤𑌦𑌿𑌤𑌰-𑌮𑌨𑍍𑌤𑌵𑍍𑌯𑌾𑌦𑌿-𑌭𑍇𑌦𑌮𑍍, 𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑍀𑌯𑌂 𑌸𑌾𑌮𑌾𑌜𑌿𑌕𑌾𑌧𑌾𑌰𑌂 𑌸𑌮𑍍𑌪𑌜𑍍𑌜𑌨𑍍𑌮-𑌤𑌦𑌿𑌤𑌰 𑌸𑍍𑌤𑌰𑌞𑍍𑌚 𑌅𑌵𑌿𑌗𑌣𑌯𑍍𑌯, 𑌅𑌧𑌿𑌗𑌨𑍍𑌤𑍁𑌂 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍋𑌽𑌪𑌿 𑌜𑌨𑌃 𑌪𑍍𑌰𑌭𑌵𑌤𑌿। 𑌏𑌤𑌦𑌤𑌿𑌰𑌿𑌕𑍍𑌤𑌮𑍍, 𑌕𑌸𑍍𑌯𑌾𑌶𑍍𑌚𑌿𑌦𑌪𑌿 𑌪𑍍𑌰𑌭𑍁𑌸𑌤𑍍𑌤𑌾𑌯𑌾𑌃 𑌨𑌿𑌯𑌮𑌨𑌾𑌨𑍍𑌤𑌰𑍍𑌗𑌤𑌮𑍍, 𑌸𑍍𑌵𑌾𑌧𑍀𑌨𑌸𑍍𑌯 𑌆𑌤𑍍𑌮𑌪𑍍𑌰𑌶𑌾𑌸𑌨𑍇𑌤𑌰-𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑌸𑍍𑌯, 𑌨𑍍𑌯𑌾𑌸𑌿𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑌸𑍍𑌯 𑌵𑌾 𑌵𑌾𑌸𑍍𑌤𑌵𑍍𑌯𑌸𑍍𑌯 𑌪𑍍𑌰𑌦𑍇𑌶𑌸𑍍𑌯 𑌦𑍇𑌶𑌸𑍍𑌯 𑌵𑌾 𑌰𑌾𑌜𑌨𑍀𑌤𑌿𑌕-𑌸𑍀𑌮𑌾-𑌨𑌿𑌬𑌨𑍍𑌧𑌨𑌾𑌨𑍍𑌤𑌾𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑌿𑌕-𑌸𑍍𑌤𑌰𑌾𑌧𑌾𑌰𑍇𑌣 𑌨 𑌕𑍋𑌽𑌪𑌿 𑌭𑍇𑌦𑍋 𑌵𑌿𑌧𑌾𑌸𑍍𑌯𑌤𑍇। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 3 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍋𑌽𑌪𑌿 𑌜𑌨𑌃 𑌜𑍀𑌵𑌨-𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑍍𑌯-𑌸𑍁𑌰𑌕𑍍𑌷𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌂 𑌸𑌂𑌧𑌤𑍍𑌤𑍇। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 4 𑌨 𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌜𑌨𑌂 𑌦𑌾𑌸𑌤𑍍𑌵𑍇𑌨 𑌪𑌰𑌾𑌧𑍀𑌨𑌤𑍍𑌵𑍇𑌨 𑌵𑌾 𑌧𑌾𑌰𑌯𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌅𑌨𑍁𑌜𑍍𑌞𑌾𑌸𑍍𑌯𑌤𑍇। 𑌅𑌪𑌿 𑌚 𑌦𑌾𑌸𑌵𑍍𑌯𑌾𑌪𑌾𑌰𑌃 𑌪𑍂𑌰𑍍𑌣𑌰𑍂𑌪𑍇𑌣 𑌪𑍍𑌰𑌤𑌿𑌷𑌿𑌦𑍍𑌧𑌃 𑌸𑍍𑌥𑌾𑌸𑍍𑌯𑌤𑌿। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 5 𑌨 𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌜𑌨𑌂 𑌵𑌿𑌰𑍁𑌧𑍍𑌯 𑌅𑌵𑌮𑌾𑌨𑌨𑌾𑌤𑍍𑌮𑌕𑌂 𑌵𑍍𑌯𑌵𑌹𑌾𑌰𑌂 𑌦𑌣𑍍𑌡𑌂 𑌵𑌾 𑌕𑍍𑌰𑍂𑌰𑌂 𑌅𑌮𑌾𑌨𑌵𑍀𑌯𑌂 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍋𑌦𑌨𑌂 𑌵𑌾 𑌪𑍍𑌰𑌵𑌰𑍍𑌤𑌯𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌅𑌨𑍁𑌜𑍍𑌞𑌾𑌸𑍍𑌯𑌤𑍇। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 6 𑌵𑌿𑌧𑍇𑌃 𑌸𑌮𑌕𑍍𑌷𑌂 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍋𑌽𑌪𑌿 𑌜𑌨𑌃 𑌸𑌰𑍍𑌵𑌤𑍍𑌰 𑌅𑌭𑌿𑌜𑍍𑌞𑌾𑌤𑍁𑌂 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌂 𑌸𑌂𑌧𑌤𑍍𑌤𑍇। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 7 𑌵𑌿𑌧𑍇𑌃 𑌸𑌮𑌕𑍍𑌷𑌂 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍇𑌽𑌪𑌿 𑌤𑍁𑌲𑍍𑌯𑌾𑌃 𑌸𑌮𑌾𑌨𑌾𑌶𑍍𑌚 𑌵𑌰𑍍𑌤𑌨𑍍𑌤𑍇। 𑌅𑌪𑌿 𑌚 𑌵𑌿𑌨𑍈𑌵 𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌭𑍇𑌦𑌂 𑌵𑌿𑌧𑍇𑌃 𑌤𑍁𑌲𑍍𑌯𑌂 𑌸𑌂𑌰𑌕𑍍𑌷𑌣𑌮𑌵𑌾𑌪𑍍𑌤𑍁𑌂 𑌅𑌰𑍍𑌹𑌨𑍍𑌤𑌿। 𑌅𑌸𑍍𑌯𑌾𑌃 𑌅𑌭𑌿𑌘𑍋𑌷𑌣𑌾𑌯𑌾𑌃 𑌉𑌲𑍍𑌲𑌂𑌘𑌨𑍇 𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌭𑍇𑌦𑌂, 𑌏𑌤𑌾𑌦𑍃𑌗𑍍𑌭𑍇𑌦𑌂 𑌵𑌾 𑌅𑌭𑌿𑌲𑌕𑍍𑌷𑍍𑌯 𑌕𑌾𑌮𑌪𑌿 𑌚𑍇𑌷𑍍𑌟𑌾𑌂 𑌵𑌿𑌰𑍁𑌧𑍍𑌯 𑌸𑌮𑌾𑌨-𑌸𑌂𑌰𑌕𑍍𑌷𑌣𑌾𑌰𑍍𑌹𑌾𑌃 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍇𑌽𑌪𑌿 𑌵𑌰𑍍𑌤𑌨𑍍𑌤𑍇। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 8 𑌵𑌿𑌧𑌿𑌨𑌾 𑌸𑌂𑌵𑌿𑌧𑌾𑌨𑍇𑌨 𑌵𑌾 𑌪𑍍𑌰𑌦𑌤𑍍𑌤𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌮𑍌𑌲𑌿𑌕𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌮𑍁𑌲𑍍𑌲𑌂𑌘𑌨-𑌕𑌾𑌰𑍍𑌯𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌕𑍃𑌤𑍇, 𑌯𑍋𑌗𑍍𑌯𑍈𑌃 𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑍀𑌯-𑌨𑍍𑌯𑌾𑌯𑌪𑍀𑌠𑍈𑌃 𑌸𑌂𑌸𑍍𑌤𑍁𑌤𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌪𑍍𑌰𑌭𑌾𑌵𑌿𑌨𑌾𑌂 𑌸𑌮𑍁𑌪𑌾𑌯𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌪𑍍𑌰𑌯𑍋𑌗𑌾𑌰𑍍𑌹𑍋 𑌹𑌿 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍋 𑌜𑌨𑍋𑌽𑌸𑍍𑌤𑌿। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 9 𑌨 𑌕𑍋𑌽𑌪𑌿 𑌜𑌨𑌃 𑌸𑍍𑌵𑍇𑌚𑍍𑌛𑌯𑌾 𑌨𑌿𑌗𑍍𑌰𑌹𑍀𑌤𑍁𑌂, 𑌧𑌰𑍍𑌤𑍁𑌂, 𑌨𑌿𑌷𑍍𑌕𑌾𑌸𑌯𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌵𑌾 𑌅𑌨𑍁𑌜𑍍𑌞𑌾𑌸𑍍𑌯𑌤𑍇। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 10 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍋𑌽𑌪𑌿 𑌜𑌨𑌃, 𑌸𑍍𑌵𑌂 𑌵𑌿𑌰𑍁𑌧𑍍𑌯 𑌪𑍍𑌰𑌵𑌰𑍍𑌤𑍍𑌤𑌿𑌤𑌸𑍍𑌯 𑌕𑌸𑍍𑌯𑌾𑌪𑌿 𑌆𑌪𑌰𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌕𑍍𑌷𑍇𑌪𑌸𑍍𑌯, 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌦𑌾𑌯𑌿𑌤𑍍𑌵𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌚, 𑌵𑌿𑌨𑌿𑌰𑍍𑌧𑌾𑌰𑌣𑌸𑍍𑌯 𑌚 𑌕𑍃𑌤𑍇, 𑌸𑍍𑌵𑌾𑌧𑍀𑌨𑍇𑌨 𑌨𑌿𑌷𑍍𑌪𑌕𑍍𑌷𑍇𑌣 𑌚 𑌨𑍍𑌯𑌾𑌯𑌪𑍀𑌠𑍇𑌨 𑌵𑌿𑌧𑍀𑌯𑌮𑌾𑌨𑌸𑍍𑌯 𑌸𑌮𑍁𑌚𑌿𑌤𑌸𑍍𑌯 𑌸𑌾𑌰𑍍𑌵𑌜𑌨𑌿𑌕𑌸𑍍𑌯 𑌶𑍍𑌰𑌵𑌣𑌸𑍍𑌯 𑌚 𑌕𑍃𑌤𑍇 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍋𑌽𑌪𑌿 𑌜𑌨𑌃 𑌪𑍂𑌰𑍍𑌣𑌾𑌂 𑌸𑌮𑌾𑌨𑌤𑌾𑌂 𑌧𑌾𑌰𑌯𑌤𑌿। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 11 1. 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌜𑌨𑌃, 𑌵𑌿𑌧𑍇𑌰𑌨𑍁𑌸𑌾𑌰𑍇𑌣 𑌯𑌾𑌵𑌦𑌵𑌧𑌿 𑌸𑌾𑌰𑍍𑌵𑌜𑌨𑌿𑌕𑌾𑌭𑌿𑌯𑍋𑌗-𑌪𑍍𑌰𑌕𑌰𑌣𑍇 𑌪𑍍𑌰𑌮𑍁𑌯𑍍𑌵𑌾𑌪𑌰𑌾𑌧-𑌸𑌿𑌦𑍍𑌧𑌿𑌂 𑌨𑍈𑌵 𑌭𑌜𑌤𑍇, 𑌤𑌾𑌵𑌤𑍍𑌪𑌰𑍍𑌯𑌨𑍍𑌤𑌂 𑌨𑌿𑌰𑍍𑌦𑍁𑌷𑍍𑌟𑌃 𑌇𑌤𑍍𑌯𑌾𑌮𑌂𑌸𑍍𑌯𑌤𑍇। 𑌅𑌪𑌿 𑌚, 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯-𑌪𑍍𑌰𑌤𑌿𑌰𑌕𑍍𑌷𑌾𑌰𑍍𑌥𑌂 𑌤𑍇𑌨 𑌜𑌨𑍇𑌨 𑌸𑌰𑍍𑌵𑌮𑌪𑌿 𑌆𑌵𑌶𑍍𑌯𑌕-𑌪𑍍𑌰𑌤𑌿𑌭𑍂𑌤𑌿𑌜𑌾𑌤𑌂 𑌉𑌪𑌪𑌾𑌦𑌨𑍀𑌯𑌂 𑌵𑌰𑍍𑌤𑌤𑍇। 2. 𑌆𑌨𑍍𑌤𑌾𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑌿𑌕𑌸𑍍𑌯 𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑌿𑌕𑌸𑍍𑌯 𑌚 𑌵𑌿𑌧𑍇𑌰𑌨𑍍𑌤𑌰𑍍𑌗𑌤𑌮𑍍 𑌪𑍍𑌰𑌮𑍁𑌯𑍍𑌵𑌾𑌪𑌰𑌾𑌧-𑌨𑌿𑌷𑍍𑌪𑍍𑌰𑌭𑌾𑌵𑌕𑌸𑍍𑌯 𑌕𑌸𑍍𑌯𑌾𑌪𑌿 𑌕𑌾𑌰𑍍𑌯𑌸𑍍𑌯 𑌕𑌾𑌰𑌣𑌾𑌤𑍍 𑌨 𑌕𑍋𑌽𑌪𑌿 𑌪𑍍𑌰𑌮𑍁𑌯𑍍𑌵𑌾𑌪𑌰𑌾𑌧𑌾𑌰𑍍𑌥𑌂 𑌅𑌪𑌰𑌾𑌧𑍀𑌤𑌿 𑌗𑌣𑌯𑌿𑌷𑍍𑌯𑌤𑍇। 𑌨 𑌵𑌾, 𑌪𑍍𑌰𑌮𑍁𑌯𑍍𑌵𑌾𑌪𑌰𑌾𑌧-𑌕𑌾𑌲𑍇 𑌪𑍍𑌰𑌵𑌰𑍍𑌤𑌨𑍀𑌯-𑌦𑌣𑍍𑌡-𑌦𑌾𑌨𑌾𑌤𑍍 𑌨𑌾𑌧𑌿𑌕𑌤𑌰𑍋 𑌦𑌣𑍍𑌡𑌃 𑌕𑌸𑍍𑌮𑌿𑌂𑌶𑍍𑌚𑌿𑌦𑌪𑌿 𑌪𑍍𑌰𑌵𑌰𑍍𑌤𑌨𑍀𑌯𑍋 𑌭𑌵𑌿𑌤𑌾। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 12 𑌦𑍍𑌵𑌾𑌦𑌶𑍋𑌽𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃𑌨 𑌕𑌸𑍍𑌯𑌾𑌪𑌿 𑌵𑍍𑌯𑌕𑍍𑌤𑌿𑌗𑌤𑍇 𑌪𑌾𑌰𑌿𑌵𑌾𑌰𑌿𑌕𑍇 𑌚 𑌜𑍀𑌵𑌨𑍇, 𑌗𑍃𑌹𑍇, 𑌪𑌤𑍍𑌰𑌵𑍍𑌯𑌵𑌹𑌾𑌰𑍇 𑌚 𑌸𑍍𑌵𑍇𑌚𑍍𑌛𑌯𑌾 𑌹𑌸𑍍𑌤𑌕𑍍𑌷𑍇𑌪𑍋𑌽𑌨𑍁𑌜𑍍𑌞𑌾𑌸𑍍𑌯𑌤𑍇, 𑌨 𑌵𑌾 𑌕𑌸𑍍𑌯𑌾𑌪𑌿 𑌯𑍍𑌵𑍍𑌯𑌾𑌤𑌿𑌂 𑌸𑌮𑍍𑌮𑌾𑌨𑌂 𑌵𑌾𑌕𑍍𑌰𑌾𑌨𑍍𑌤𑍁𑌂 𑌕𑍋𑌽𑌪𑌿 𑌶𑌕𑍍𑌷𑍍𑌯𑌤𑌿। 𑌏𑌤𑌾𑌹𑌕𑍍-𑌹𑌸𑍍𑌤𑌕𑍍𑌷𑍇𑌪𑌾𑌕𑍍𑌰𑌮𑌣𑌾𑌨𑌿 𑌵𑌿𑌰𑍁𑌧𑍍𑌯 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿-𑌜𑌨𑌃 𑌵𑌿𑌧𑌿-𑌸𑌂𑌰𑌕𑍍𑌷𑌣𑌂 𑌸𑌂𑌧𑌤𑍍𑌤𑍇। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 13 1. 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑌸𑍍𑌯 𑌸𑍀𑌮𑍍𑌨𑌿 𑌆𑌵𑌾𑌸𑌸𑍍𑌯 𑌗𑌮𑌨𑌾𑌗𑌮𑌨𑌸𑍍𑌯 𑌚 𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌞𑍍𑌯𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌂 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌜𑌨𑌃 𑌸𑌂𑌧𑌾𑌰𑌯𑌤𑌿।𑌸𑍍𑌵𑌦𑍇𑌶𑍋𑌪𑍇𑌤𑌂 𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌦𑍇𑌶𑌂 𑌤𑍍𑌯𑌕𑍍𑌤𑍁𑌂 𑌸𑍍𑌵𑌦𑍇𑌶𑌂 𑌚 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑌾𑌗𑌨𑍍𑌤𑍁𑌂 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌅𑌧𑌿𑌕𑍃𑌤𑍋𑌽𑌸𑍍𑌤𑌿। 2. [missing?] 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 14 1. 𑌉𑌪𑌦𑍍𑌰𑌵𑍇𑌭𑍍𑌯𑍋 𑌰𑌕𑍍𑌷𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌅𑌨𑍍𑌯𑌦𑍇𑌶𑍇𑌷𑍁 𑌶𑌰𑌣𑌮𑌧𑌿𑌗𑌨𑍍𑌤𑍁𑌂 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌂 𑌸𑌂𑌧𑌤𑍍𑌤𑍇।𑌸𑌂𑌯𑍁𑌕𑍍𑌤𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑌸𑌂𑌘𑌸𑍍𑌯 𑌸𑌿𑌦𑍍𑌧𑌾𑌨𑍍𑌤𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌉𑌦𑍍𑌦𑍇𑌶𑍍𑌯𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌚 𑌪𑍍𑌰𑌤𑌿𑌕𑍂𑌲𑌕𑌾𑌰𑍍𑌯𑍇𑌭𑍍𑌯𑌃 𑌰𑌾𑌜𑌨𑍀𑌤𑌿𑌕𑍇𑌤𑌰𑌾𑌪𑌰𑌾𑌧𑍇𑌭𑍍𑌯𑌶𑍍𑌚 𑌸𑌮𑍁𑌤𑍍𑌤𑍍𑌥𑌿𑌤𑍇𑌷𑍁 𑌵𑌾𑌸𑍍𑌤𑌵𑌿𑌕𑌾𑌭𑌿𑌯𑍋𑌗-𑌪𑍍𑌰𑌕𑌰𑌣𑍇𑌷𑍁 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑍋𑌽𑌯𑌂 𑌨𑍈𑌵 𑌪𑍍𑌰𑌭𑌵𑌿𑌤𑌾। 2. [missing?] 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 15 1. 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑌿𑌯𑌤𑌾𑌯𑌾𑌃 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌂 𑌧𑌾𑌰𑌯𑌤𑌿।𑌨 𑌕𑍋𑌽𑌪𑌿 𑌸𑍍𑌵𑍇𑌚𑍍𑌛𑌯𑌾 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑍀𑌯𑌤𑌾𑌤𑍋 𑌵𑌞𑍍𑌚𑌿𑌤𑌃 𑌸𑍍𑌯𑌾𑌤𑍍, 𑌨 𑌵𑌾 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯-𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑍀𑌯𑌤𑌾-𑌪𑌰𑌿𑌵𑌰𑍍𑌤𑌨𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌤𑍍 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑌾𑌯𑍍𑌵𑍍𑌯𑌾𑌤𑍋 𑌭𑌵𑍇𑌤𑍍। 2. [missing?] 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 16 1. 𑌜𑌾𑌤𑌿-𑌧𑌰𑍍𑌮-𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑍀𑌯𑌤𑌾-𑌨𑌿𑌯𑌮𑌨𑌂 𑌵𑌿𑌨𑍈𑌵 𑌪𑍂𑌰𑍍𑌣-𑌵𑌯𑌸𑍍𑌕𑌾𑌃 𑌸𑍍𑌤𑍍𑌰𑍀-𑌪𑍁𑌰𑍁𑌷𑌾𑌃, 𑌪𑌰𑌿𑌵𑌾𑌰𑌂 𑌪𑍍𑌰𑌤𑌿𑌷𑍍𑌠𑌾𑌪𑌯𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌵𑌿𑌵𑌾𑌹𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌵𑌨𑍍𑌤𑍋 𑌵𑌰𑍍𑌤𑍍𑌤𑌨𑍍𑌤𑍇। 2. 𑌵𑌿𑌵𑌾𑌹𑌾𑌰𑍍𑌥𑌂, 𑌵𑌿𑌵𑌾𑌹𑌾𑌵𑌸𑌰𑍇, 𑌵𑌿𑌵𑌾𑌹-𑌵𑌿𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑍇 𑌵𑌾 𑌤𑍇 𑌸𑌮𑌾𑌨𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌨𑍍 𑌸𑌂𑌧𑌾𑌰𑌯𑌨𑍍𑌤𑌿। 3. 𑌵𑌿𑌵𑌾𑌹𑍇𑌚𑍍𑌛𑍁𑌕𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌪𑍂𑌰𑍍𑌣-𑌸𑍍𑌵𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰-𑌸𑌹𑌮𑌤𑍍𑌯𑍈𑌵 𑌵𑌿𑌵𑌾𑌹-𑌸𑌂𑌸𑍍𑌕𑌾𑌰𑌃 𑌅𑌨𑍁𑌷𑍍𑌠𑍇𑌯𑍋𑌽𑌸𑍍𑌤𑌿।𑌪𑌰𑌿𑌵𑌾𑌰𑌸𑍍𑌤𑍁, 𑌸𑌮𑌾𑌜𑌸𑍍𑌯 𑌸𑍍𑌵𑌾𑌭𑌾𑌵𑌿𑌕𑍋 𑌮𑍌𑌲𑌿𑌕𑌶𑍍𑌚 𑌵𑌰𑍍𑌗𑍀𑌯𑍈𑌕𑌾𑌂𑌶𑍋 𑌵𑌰𑍍𑌤𑌤𑍇, 𑌅𑌪𑌿 𑌚𑌾𑌯𑌂 𑌸𑌮𑌾𑌜𑍇𑌨 𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑍇𑌣 𑌵𑌾 𑌸𑌂𑌰𑌕𑍍𑌷𑌣𑍀𑌯𑍋𑌽𑌸𑍍𑌤𑌿। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 17 1. 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌅𑌨𑍍𑌯𑍇𑌷𑌾𑌂 𑌸𑌹𑌯𑍋𑌗-𑌪𑍁𑌰𑌸𑍍𑌸𑌰𑌂 𑌏𑌕𑌾𑌕𑌿 𑌏𑌵 𑌵𑌾 𑌸𑌮𑍍𑌪𑌤𑍍𑌸𑌂𑌧𑌾𑌰𑌣-𑌸𑍍𑌵𑌾𑌮𑌿𑌤𑍍𑌵𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌂 𑌸𑌂𑌧𑌤𑍍𑌤𑍇। 2. 𑌨 𑌕𑍋𑌽𑌪𑌿 𑌸𑍍𑌵𑍇𑌚𑍍𑌛𑌯𑌾 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯𑌸𑌂𑌪𑌤𑍍𑌸𑍍𑌵𑌾𑌮𑌿𑌤𑍍𑌵𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌤𑍍 𑌵𑌞𑍍𑌚𑌿𑌤𑍋 𑌭𑌵𑍇𑌤𑍍। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 18 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌵𑌿𑌚𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌚𑍇𑌤𑌨𑌾𑌯𑌾𑌃 𑌧𑌰𑍍𑌮𑌸𑍍𑌯 𑌚 𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌞𑍍𑌯𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌂 𑌸𑌂𑌧𑌤𑍍𑌤𑍇। 𑌅𑌸𑍍𑌮𑌿𑌨𑍍 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑍇, 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯𑌂 𑌧𑌰𑍍𑌮𑌂 𑌵𑌿𑌶𑍍𑌵𑌾𑌸𑌂 𑌵𑌾 𑌶𑌿𑌕𑍍𑌷𑌯𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌅𑌭𑍍𑌯𑌸𑍍𑌤𑍁𑌂 𑌅𑌰𑍍𑌚𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌪𑌰𑌿𑌪𑌾𑌲𑌯𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌵𑌾, 𑌵𑍈𑌯𑌕𑍍𑌤𑌿𑌕𑍇 𑌸𑌾𑌮𑌾𑌜𑌿𑌕𑍇 𑌚 𑌜𑍀𑌵𑌨𑍇, 𑌅𑌨𑍍𑌯𑍈𑌶𑍍𑌚 𑌸𑌹 𑌸𑌾𑌮𑍁𑌦𑌾𑌯𑌿𑌕𑌜𑍀𑌵𑌨𑍇 𑌏𑌕𑌾𑌕𑌿𑌨𑌾 𑌵𑌾 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯𑌂 𑌧𑌰𑍍𑌮𑌂 𑌵𑌿𑌶𑍍𑌵𑌾𑌸𑌂 𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌞𑍍𑌯𑌂 𑌚 𑌪𑌰𑌿𑌵𑌰𑍍𑌤𑌯𑌿𑌤𑍁𑌮𑌪𑌿 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌂 𑌜𑌨𑌃 𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑍍𑌯𑌂 𑌧𑌾𑌰𑌯𑌤𑌿। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 19 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌮𑌨𑍍𑌤𑌵𑍍𑌯𑌾𑌭𑌿𑌵𑍍𑌯𑌕𑍍𑌤𑍍𑌯𑍋𑌃 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌂 𑌸𑌂𑌧𑌤𑍍𑌤𑍇। 𑌸𑍀𑌮𑌾𑌵𑍍𑌯𑌵𑌧𑌾𑌨𑌂 𑌅𑌵𑌿𑌗𑌣𑌯𑍍𑌯, 𑌕𑍇𑌨𑌾𑌪𑌿 𑌸𑌂𑌚𑌾𑌰-𑌮𑌾𑌧𑍍𑌯𑌮𑍇𑌨 𑌵𑌿𑌚𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌸𑍂𑌚𑌨𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌚 𑌆𑌦𑌾𑌨-𑌪𑍍𑌰𑌦𑌾𑌨𑌾𑌰𑍍𑌥𑌂 𑌵𑌿𑌨𑍈𑌵 𑌹𑌸𑍍𑌤𑌕𑍍𑌷𑍇𑌪𑌂 𑌕𑌿𑌶𑍍𑌚𑌦𑌪𑌿 𑌜𑌨𑌃, 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯-𑌮𑌨𑍍𑌤𑌵𑍍𑌯-𑌸𑌂𑌘𑌾𑌰𑌣𑌾𑌰𑍍𑌥𑌂 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑍇𑌽𑌸𑍍𑌮𑌿𑌨𑍍 𑌅𑌰𑍍𑌹𑌿𑌷𑍍𑌯𑌤𑍇। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 20 1. 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑍇𑌵 𑌜𑌨𑌃 𑌶𑌾𑌨𑍍𑌤𑌿𑌪𑍂𑌰𑍍𑌣𑌰𑍀𑌤𑍍𑌯𑌾 𑌸𑌮𑍍𑌮𑌿𑌲𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌸𑌂𑌘𑌟𑌨𑌾𑌨𑌿 𑌚 𑌵𑌿𑌰𑌚𑌯𑌿𑌤𑍁𑌮𑌰𑍍𑌹𑍋 𑌵𑌰𑍍𑌤𑌤𑍇।𑌕𑍇𑌨𑌚𑌿𑌦𑌪𑌿 𑌸𑌂𑌘𑌟𑌨𑍇𑌨 𑌸𑌹 𑌆𑌤𑍍𑌮𑌾𑌨𑌂 𑌸𑌂𑌯𑍋𑌜𑌯𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌨 𑌕𑍋𑌽𑌪𑌿 𑌵𑌿𑌵𑌶𑍀𑌕𑌰𑍍𑌤𑍁𑌂 𑌶𑌕𑍍𑌯𑌤𑍇। 2. [missing?] 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 21 1. 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑌸𑍍𑌯 𑌪𑍍𑌰𑌶𑌾𑌸𑌨𑍇 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑌕𑍍𑌷𑌰𑍀𑌤𑍍𑌯𑌾 𑌅𑌥𑌵𑌾 𑌨𑌿𑌷𑍍𑌪𑌕𑍍𑌷𑌨𑌿𑌰𑍍𑌵𑌾𑌚𑌿𑌤-𑌪𑍍𑌰𑌤𑌿𑌨𑌿𑌧𑌿-𑌮𑌾𑌧𑍍𑌯𑌮𑍇𑌨 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌂 𑌜𑌨𑌃 𑌸𑌹𑌭𑌾𑌗𑌿𑌭𑌵𑌿𑌤𑍁𑌮𑌰𑍍𑌹𑌤𑌿। 2. 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌂 𑌜𑌨𑌸𑍍𑌤𑌦𑍀𑌯𑍇 𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑍇 𑌲𑍋𑌕𑌸𑍇𑌵𑌾𑌯𑌾𑌃 𑌤𑍁𑌲𑍍𑌯𑌮𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌂 𑌸𑌂𑌧𑌤𑍍𑌤𑍇। 3. 𑌲𑍋𑌕𑍇𑌚𑍍𑌛𑌯𑌾 𑌪𑍍𑌰𑌶𑌾𑌸𑌨𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑍋 𑌵𑌿𑌰𑌚𑌯𑌿𑌷𑍍𑌯𑌤𑍇; 𑌇𑌯𑌮𑌿𑌚𑍍𑌛𑌾 𑌕𑌾𑌲𑌬𑌦𑍍𑌧𑍈𑌃 𑌨𑌿𑌯𑌮𑍋𑌚𑌿𑌤𑍈𑌶𑍍𑌚 𑌨𑌿𑌰𑍍𑌵𑌾𑌚𑌨𑍈𑌃 𑌪𑍍𑌰𑌕𑌾𑌶𑍍𑌯𑌮𑍍 𑌆𑌗𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑍀; 𑌇𑌮𑌾𑌨𑌿 𑌨𑌿𑌰𑍍𑌵𑌾𑌚𑌨𑌾𑌨𑌿 𑌚 𑌵𑍈𑌶𑍍𑌵𑌿𑌕𑌂 𑌤𑍁𑌲𑍍𑌯𑌂 𑌗𑍁𑌪𑍍𑌤𑌂 𑌮𑌤𑌦𑌾𑌨𑍇𑌨 𑌅𑌥𑌵𑌾 𑌤𑍁𑌲𑍍𑌯𑌮𑍇𑌵𑍇𑌤𑌰𑍇𑌣 𑌮𑌤𑌦𑌾𑌨𑌵𑌿𑌧𑌿𑌨𑌾 𑌭𑌵𑌿𑌤𑌾𑌰𑌃। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 22 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑍇𑌵 𑌜𑌨𑌃, 𑌸𑌾𑌮𑌾𑌜𑌿𑌕𑌤𑍍𑌵𑌾𑌤𑍍, 𑌸𑌾𑌮𑌾𑌜𑌿𑌕-𑌸𑍁𑌰𑌕𑍍𑌷𑌾𑌯𑌾 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌂 𑌸𑌨𑍍𑌧𑌾𑌰𑌯𑌤𑌿; 𑌅𑌸𑍌 𑌹𑌿 𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑍀𑌯𑌪𑍍𑌰𑌯𑌾𑌸𑍇𑌨 𑌆𑌨𑍍𑌤𑌾𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑍀𑌯𑌸𑌹𑌯𑍋𑌗𑍇 𑌨 𑌚 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌂 𑌰𑌾𑌜𑍍𑌯𑌸𑍍𑌯 𑌸𑌂𑌘𑌟𑌨-𑌸𑌂𑌸𑌾𑌧𑌨𑌾𑌨𑍁𑌰𑍂𑌪𑌮𑍍, 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯𑌾𑌵𑌿𑌭𑌾𑌜𑍍𑌯𑌾𑌰𑍍𑌥𑌿𑌕-𑌸𑌾𑌮𑌾𑌜𑌿𑌕-𑌸𑌾𑌂𑌸𑍍𑌕𑍃𑌤𑌿𑌕𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌪𑍍𑌰𑌤𑌿𑌷𑍍𑌠𑌾𑌯𑍈, 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯𑌵𑍍𑌯𑌕𑍍𑌤𑌿𑌤𑍍𑌵𑌸𑍍𑌯 𑌉𑌨𑍍𑌮𑍁𑌕𑍍𑌤 {𑌸𑌰𑍍𑌵𑌾𑌂𑌗𑍀𑌣} 𑌵𑌿𑌕𑌾𑌸𑌾𑌰𑍍𑌥𑌂 𑌚 𑌸𑌂𑌸𑌿𑌦𑍍𑌧𑌿𑌂 𑌅𑌰𑍍𑌹𑌤𑌿। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 23 1. 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌨𑌿𑌰𑍍𑌵𑍃𑌤𑍍𑌤𑌿𑌤𑌾𑌂 𑌵𑌿𑌰𑍁𑌧𑍍𑌯 𑌸𑌂𑌰𑌕𑍍𑌷𑌣𑌮𑌧𑌿𑌗𑌨𑍍𑌤𑍁𑌂, 𑌅𑌨𑍁𑌕𑍂𑌲-𑌕𑌾𑌰𑍍𑌯-𑌸𑍍𑌥𑌿𑌤𑍀𑌨𑌾𑌂 𑌨𑍍𑌯𑌾𑌯𑍀𑌕𑌰𑌣𑌮𑌵𑌾𑌪𑍍𑌤𑍁𑌂 𑌸𑍍𑌵𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰-𑌵𑍃𑌤𑍍𑌤𑌿𑌤𑌾-𑌚𑌯𑌨𑌂 𑌵𑌿𑌧𑌾𑌤𑍁𑌂 𑌕𑌾𑌰𑍍𑌯𑌾𑌣𑌿 𑌚𑌾𑌨𑍁𑌷𑍍𑌠𑌾𑌤𑍁𑌂 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌂 𑌧𑌤𑍍𑌤𑍇।𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑍍, 𑌵𑌿𑌨𑍈𑌵 𑌭𑍇𑌦𑌮𑍍, 𑌸𑌮-𑌕𑌾𑌰𑍍𑌯𑌾𑌰𑍍𑌥𑌮𑍍, 𑌸𑌮𑌾𑌨-𑌵𑍇𑌤𑌨𑌮𑌾𑌨𑌂 {𑌪𑌾𑌰𑌿𑌶𑍍𑌰𑌮𑌿𑌕𑌂} 𑌅𑌧𑌿𑌗𑌨𑍍𑌤𑍁𑌂 𑌅𑌧𑌿𑌕𑍃𑌤𑍋𑌽𑌸𑍍𑌤𑌿। 2. 𑌕𑌾𑌰𑍍𑌯𑌨𑌿𑌰𑌤𑌃 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌜𑌨𑌃, 𑌸𑍍𑌵𑌸𑍍𑌯 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯-𑌪𑌰𑌿𑌵𑌾𑌰𑌸𑍍𑌯 𑌚 𑌮𑌾𑌨𑌵𑍀𑌯-𑌗𑍌𑌰𑌵-𑌯𑍁𑌤𑌸𑍍𑌯 𑌅𑌸𑍍𑌤𑌿𑌤𑍍𑌵𑌸𑍍𑌯 𑌸𑌂𑌰𑌕𑍍𑌷𑌣𑌾𑌰𑍍𑌥𑌂 𑌸𑌮𑍁𑌚𑌿𑌤𑌾𑌨𑍁𑌕𑍂𑌲-𑌪𑌾𑌰𑌿𑌶𑍍𑌰𑌮𑌿𑌕𑌾𑌦𑌾𑌨𑌸𑍍𑌯 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌂 𑌧𑌾𑌰𑌯𑌤𑌿। 3. 𑌆𑌵𑌶𑍍𑌯𑌕𑍇 𑌸𑌤𑌿 𑌚𑌾𑌸𑍌 𑌸𑌾𑌮𑌾𑌜𑌿𑌕-𑌸𑌂𑌰𑌕𑍍𑌷𑌣𑌸𑍍𑌯 𑌅𑌨𑍍𑌯𑍋𑌪𑌾𑌯𑍈𑌃 𑌏𑌤𑌤𑍍𑌪𑍂𑌰𑌯𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌅𑌰𑍍𑌹𑌿𑌷𑍍𑌯𑌤𑍇। 4. 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯𑌹𑌿𑌤𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌸𑌂𑌰𑌕𑍍𑌷𑌣𑌾𑌰𑍍𑌥𑌂 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑍍 𑌶𑍍𑌰𑌮𑌿𑌕𑌸𑌂𑌘𑌟𑌨𑍈𑌃 𑌸𑌾𑌕𑌂 𑌆𑌤𑍍𑌮𑌾𑌨𑌂 𑌸𑌂𑌯𑍋𑌜𑌯𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌏𑌤𑌾𑌦𑍃𑌕𑍍-𑌸𑌂𑌘𑌟𑌨𑌂 𑌵𑌾 𑌸𑌂𑌰𑌚𑌯𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌅𑌧𑌿𑌕𑍃𑌤𑍋𑌽𑌸𑍍𑌤𑌿। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 24 𑌕𑌾𑌰𑍍𑌯𑌹𑍋𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌸𑌮𑍁𑌚𑌿𑌤-𑌨𑌿𑌯𑌮𑌨-𑌪𑍁𑌰𑌸𑍍𑌸𑌰𑌮𑍍, 𑌸𑌵𑍇𑌤𑌨𑌂 𑌚 𑌨𑌿𑌯𑌤𑌾𑌵𑌧𑌿𑌕𑌾𑌵𑌕𑌾𑌶𑍇𑌨 𑌸𑌹 𑌵𑌿𑌶𑍍𑌰𑌮𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌃 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑌕𑌸𑍍𑌮𑍈 𑌪𑍍𑌰𑌦𑍇𑌯𑍋𑌽𑌸𑍍𑌤𑌿। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 25 1. 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌂 𑌜𑌨𑌃 𑌯𑍍𑌵𑌾𑌦𑍍𑌯-𑌵𑌸𑍍𑌤𑍍𑌰𑌾𑌵𑌾𑌸-𑌚𑌿𑌕𑌿𑌤𑍍𑌸𑍋𑌪𑌚𑌰𑍍𑌯𑌾𑌦𑌿𑌭𑌿𑌃, 𑌆𑌵𑌶𑍍𑌯𑌕-𑌸𑌾𑌮𑌾𑌜𑌿𑌕-𑌸𑍇𑌵𑌾𑌭𑌿𑌶𑍍𑌚 𑌸𑌹 𑌸𑍍𑌵𑌸𑍍𑌯 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯𑌪𑌰𑌿𑌵𑌾𑌰𑌸𑍍𑌯 𑌚 𑌅𑌨𑌾𑌮𑌯𑌤𑌾𑌯𑍈 𑌸𑍍𑌵𑌸𑍍𑌥𑌤𑌾𑌯𑍈 𑌚 𑌪𑌰𑍍𑌯𑌾𑌪𑍍𑌤𑌂 𑌜𑍀𑌵𑌨𑌸𑍍𑌤𑌰𑌂 𑌸𑌂𑌧𑌾𑌰𑌯𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌅𑌧𑌿𑌕𑍃𑌤𑍋𑌽𑌸𑍍𑌤𑌿। 𑌅𑌪𑌿 𑌚, 𑌨𑌿𑌯𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑌣-𑌶𑍂𑌨𑍍𑌯𑌾𑌸𑍁 𑌪𑌰𑌿𑌸𑍍𑌥𑌿𑌤𑌿𑌷𑍁 𑌅𑌨𑍍𑌯𑌸𑍍𑌮𑌿𑌨𑍍 𑌜𑍀𑌵𑌕𑍋𑌪𑌾𑌰𑍍𑌜𑌨𑌾𑌭𑌾𑌵𑍇 𑌵𑍃𑌦𑍍𑌧𑌾𑌵𑌸𑍍𑌥𑌾𑌯𑌾𑌂, 𑌵𑍈𑌧𑌵𑍍𑌯𑌪𑍍𑌰𑌾𑌪𑍍𑌤𑍌, 𑌅𑌯𑍋𑌗𑍍𑌯𑌤𑌾𑌯𑌾𑌂, 𑌰𑍁𑌗𑍍𑌣𑌤𑌾𑌯𑌾𑌂 𑌨𑌿𑌰𑍍𑌵𑍃𑌤𑍍𑌤𑌿𑌤𑌾𑌯𑌾𑌂 𑌚 𑌸𑌤𑍍𑌯𑌾𑌮𑍍, 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌸𑍁𑌰𑌕𑍍𑌷𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌂 𑌸𑌨𑍍𑌧𑌾𑌰𑌯𑌤𑌿। 2. 𑌮𑌾𑌤𑍃𑌤𑍍𑌵𑌸𑍍𑌯 𑌶𑌿𑌶𑍁𑌤𑍍𑌵𑌸𑍍𑌯 𑌚 𑌕𑍃𑌤𑍇 𑌵𑌿𑌶𑌿𑌷𑍍𑌟𑌸𑌾𑌹𑌾𑌯𑍍𑌯𑍋𑌪𑌚𑌰𑍍𑌯𑌾𑌜𑌾𑌤𑌂 𑌪𑍍𑌰𑌦𑍇𑌯𑌂 𑌭𑌵𑌿𑌤𑌾। 𑌅𑌵𑍈𑌧𑌾𑌃 𑌵𑍈𑌧𑌾𑌶𑍍𑌚 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍇𑌽𑌪𑌿 𑌬𑌾𑌲𑌾𑌃, 𑌸𑌮𑌾𑌨𑌂 𑌸𑌾𑌮𑌾𑌜𑌿𑌕𑌂 𑌸𑌂𑌰𑌕𑍍𑌷𑌣𑌂 𑌅𑌵𑌾𑌪𑍍𑌤𑍁𑌂 𑌅𑌰𑍍𑌹𑌿𑌷𑍍𑌯𑌨𑍍𑌤𑌿। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 26 1. 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌜𑌨𑌃 𑌶𑌿𑌕𑍍𑌷𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌂 𑌸𑌂𑌧𑌤𑍍𑌤𑍇। 𑌪𑍍𑌰𑌾𑌥𑌮𑌿𑌕𑍇𑌷𑍁, 𑌮𑍌𑌲𑌿𑌕𑌸𑍍𑌤𑌰𑍇𑌷𑍁 𑌚 𑌶𑌿𑌕𑍍𑌷𑌾 𑌨𑌿𑌃𑌶𑍁𑌲𑍍𑌕𑌾 𑌵𑌰𑍍𑌤𑌿𑌤𑌾। 𑌪𑍍𑌰𑌾𑌥𑌮𑌿𑌕𑍀 𑌶𑌿𑌕𑍍𑌷𑌾 𑌅𑌨𑌿𑌵𑌾𑌰𑍍𑌯𑌾 𑌭𑌵𑌿𑌤𑌾। 𑌪𑍍𑌰𑌾𑌵𑌿𑌧𑌿𑌕𑍀 𑌵𑍍𑌯𑌾𑌵𑌸𑌾𑌯𑌿𑌕𑍀 𑌚 𑌶𑌿𑌕𑍍𑌷𑌾 𑌸𑌾𑌮𑌾𑌨𑍍𑌯𑌤𑌯𑌾 𑌉𑌪𑌪𑌾𑌦𑌯𑌿𑌷𑍍𑌯𑌤𑍇, 𑌉𑌚𑍍𑌚𑌤𑌰𑌶𑌿𑌕𑍍𑌷𑌾 𑌚, 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍇𑌷𑌾𑌮𑌪𑌿 𑌕𑍃𑌤𑍇 𑌯𑍋𑌗𑍍𑌯𑌤𑌾𑌧𑌾𑌰𑍇𑌣 𑌸𑌮𑌾𑌨𑌰𑍂𑌪𑍇𑌣 𑌪𑍍𑌰𑌾𑌪𑍍𑌯𑌾 𑌭𑌵𑌿𑌤𑌾। 2. 𑌶𑌿𑌕𑍍𑌷𑍈𑌷𑌾 𑌮𑌾𑌨𑌵𑍀𑌯 𑌵𑍍𑌯𑌕𑍍𑌤𑌿𑌤𑍍𑌵𑌸𑍍𑌯 𑌸𑌰𑍍𑌵𑌾𑌂𑌗𑍀𑌣-𑌵𑌿𑌕𑌾𑌸𑌂 𑌪𑍍𑌰𑌤𑌿 𑌨𑌿𑌰𑍍𑌦𑌿𑌷𑍍𑌟𑌾 𑌭𑌵𑌿𑌤𑌾 𑌅𑌪𑌿 𑌚𑍈𑌷𑌾 𑌮𑍌𑌲𑌿𑌕 𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌞𑍍𑌯𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌮𑌾𑌨𑌵𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌚 𑌕𑍃𑌤𑍇 𑌸𑌮𑍍𑌮𑌾𑌨-𑌸𑌂𑌵𑌰𑍍𑌧𑌿𑌕𑌾 𑌭𑌵𑌿𑌤𑌾। 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍇𑌸𑍍𑌵𑌪𑌿 𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑍇𑌷𑍁 𑌜𑌾𑌤𑍀𑌯𑍇𑌷𑍁 𑌧𑌾𑌰𑍍𑌮𑌿𑌕𑍇𑌷𑍁-𑌵𑌾 𑌵𑌰𑍍𑌗𑍇𑌷𑍁 𑌶𑌿𑌕𑍍𑌷𑍈𑌷𑌾। 𑌸𑌯𑍍𑌵𑍍𑌯𑌸𑌹𑌿𑌷𑍍𑌣𑍁𑌤𑌾-𑌸𑌦𑍍𑌭𑌾𑌵-𑌸𑌂𑌵𑌰𑍍𑌧𑌿𑌕𑌾 𑌵𑌰𑍍𑌤𑍍𑌤𑌿𑌤𑌾। 𑌅𑌪𑌿 𑌚𑍈𑌷𑌾, 𑌶𑌾𑌨𑍍𑌤𑌿-𑌸𑌂𑌧𑌾𑌰𑌣𑌾𑌰𑍍𑌥𑌂 𑌸𑌂𑌯𑍁𑌕𑍍𑌤 𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑌸𑌂𑌘𑌸𑍍𑌯 𑌕𑌾𑌰𑍍𑌯𑌾𑌣𑌿 𑌇𑌤𑍋𑌽𑌪𑍍𑌯𑌗𑍍𑌰𑍇 𑌪𑍍𑌰𑌸𑌾𑌰𑌯𑌿𑌷𑍍𑌯𑌤𑌿। 3. 𑌬𑌾𑌲𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌕𑍃𑌤𑍇 𑌪𑍍𑌰𑌦𑍇𑌯𑌾𑌂 𑌶𑌿𑌕𑍍𑌷𑌾𑌂 𑌚𑍇𑌤𑍁𑌂 𑌪𑌿𑌤𑌰𑍌 𑌪𑍍𑌰𑌾𑌥𑌮𑍍𑌯𑌾𑌧𑍃𑌤𑌂 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌂 𑌧𑌾𑌰𑌯𑌤𑌃। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 27 1. 𑌵𑌿𑌵𑌿𑌧𑌕𑌲𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌆𑌨𑌨𑍍𑌦-𑌸𑌨𑍍𑌦𑍋𑌹𑌮𑌨𑍁𑌭𑌵𑌿𑌤𑍁𑌂 𑌵𑍈𑌜𑍍𑌞𑌾𑌨𑌿𑌕𑍋-𑌪𑌲𑌸𑍍𑌧𑍀𑌨𑌾𑌂 𑌲𑌾𑌭𑌾𑌨𑍍 𑌚 𑌸𑌂𑌵𑌿𑌭𑌕𑍍𑌤𑍁𑌂 𑌵𑌿𑌭𑌿𑌨𑍍𑌨𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌸𑌮𑍁𑌦𑌾𑌯𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌸𑌾𑌂𑌸𑍍𑌕𑍃𑌤𑌿𑌕-𑌜𑍀𑌵𑌨𑍇 𑌚 𑌸𑍍𑌵𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑌤𑌯𑌾 𑌸𑌹𑌯𑍋𑌕𑍍𑌤𑍁𑌂 𑌸𑌰𑍍𑌵𑍋𑌽𑌪𑌿 𑌜𑌨𑌃 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌯𑍁𑌤𑍋𑌽𑌸𑍍𑌤𑌿। 2. 𑌕𑌸𑍍𑌯𑌾𑌪𑌿 𑌵𑍈𑌜𑍍𑌞𑌾𑌨𑌿𑌕-𑌸𑌾𑌹𑌿𑌤𑍍𑌯𑌿𑌕-𑌕𑌲𑌾𑌤𑍍𑌮𑌕𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌨𑌿𑌰𑍍𑌮𑌾𑌣𑌾𑌨𑌾𑌂, 𑌯𑌸𑍍𑌯𑌾𑌸𑍌 𑌰𑌚𑌯𑌿𑌤𑌾𑌸𑍍𑌤𑌿, 𑌨𑍈𑌤𑌿𑌕𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌵𑌸𑍍𑌤𑍁𑌗𑌤𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌹𑌿𑌤𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌸𑌂𑌰𑌕𑍍𑌷𑌣𑌾𑌰𑍍𑌥𑌂 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌂 𑌜𑌨𑍋𑌽𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌂 𑌸𑌂𑌧𑌤𑍍𑌤𑍇। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 28 𑌅𑌸𑍍𑌯𑌾𑌂 𑌅𑌭𑌿𑌘𑍋𑌷𑌣𑌾𑌯𑌾𑌂 𑌨𑌿𑌰𑍍𑌦𑌿𑌷𑍍𑌟𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑍍𑌯𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌚 𑌪𑍍𑌰𑌾𑌪𑍍𑌤𑌯𑍇 𑌸𑌾𑌮𑌾𑌜𑌿𑌕𑌾𑌨𑍍𑌤𑌾𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑌿𑌕-𑌵𑍍𑌯𑌵𑌸𑍍𑌥𑌾𑌯𑌾𑌂 𑌚 𑌪𑍂𑌰𑍍𑌣𑌤𑌯𑌾 𑌏𑌤𑌾𑌨𑍍 𑌅𑌧𑌿𑌗𑌨𑍍𑌤𑍁𑌂 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑌪𑌿 𑌜𑌨𑍋𑌽𑌰𑍍𑌹𑌿𑌷𑍍𑌯𑌤𑍇। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 29 1. 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌂 𑌜𑌨𑌃 𑌸𑌮𑍁𑌦𑌾𑌯𑌸𑍍𑌯 𑌕𑍃𑌤𑍇 𑌕𑌰𑍍𑌤𑌵𑍍𑌯𑌦𑌾𑌯𑌿𑌤𑍍𑌵𑌂 𑌧𑌾𑌰𑌯𑌤𑌿 𑌯𑍇𑌨 𑌹𑌿 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯-𑌵𑍍𑌯𑌕𑍍𑌤𑌿𑌤𑍍𑌵𑌸𑍍𑌯 𑌪𑍂𑌰𑍍𑌣-𑌸𑍍𑌵𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰-𑌵𑌿𑌕𑌾𑌸𑌃 𑌸𑌂𑌭𑌵𑍇𑌤𑍍। 2. 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌯𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰-𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑍍𑌯𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌕𑍍𑌰𑌿𑌯𑌾𑌨𑍍𑌵𑌯𑌨𑍇 𑌪𑍍𑌰𑌤𑍍𑌯𑍇𑌕𑌮𑍍 𑌜𑌨𑌃, 𑌅𑌨𑍍𑌯𑍇𑌷𑌾𑌂 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰-𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑍍𑌯𑌾𑌣𑌿 𑌪𑍍𑌰𑌤𑌿 𑌸𑌮𑍁𑌚𑌿𑌤𑌾𑌭𑌿𑌜𑍍𑌞𑌾𑌨𑌾𑌦𑌰-𑌸𑌂𑌰𑌕𑍍𑌷𑌣𑌦𑍃𑌶𑌾 𑌨𑍂𑌨𑌂 𑌵𑍍𑌯𑌵𑌹𑌰𑌿𑌷𑍍𑌯𑌤𑌿। 𑌅𑌪𑌿 𑌚𑌾𑌸𑍌 𑌲𑍋𑌕𑌤𑌾𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑌿𑌕-𑌸𑌮𑌾𑌜𑍇, 𑌸𑌾𑌮𑌾𑌨𑍍𑌯-𑌕𑌲𑍍𑌯𑌾𑌣𑌂 𑌸𑌾𑌰𑍍𑌵𑌜𑌨𑌿𑌕-𑌵𑍍𑌯𑌵𑌸𑍍𑌥𑌾𑌂 𑌨𑍈𑌤𑌿𑌕𑌤𑌾𑌯𑌾𑌃 𑌸𑌮𑍁𑌚𑌿𑌤𑌾𑌵𑌶𑍍𑌯𑌕𑌤𑌾𑌶𑍍𑌚 𑌪𑍍𑌰𑌤𑌿 𑌪𑍂𑌰𑍍𑌣𑌂 𑌦𑌾𑌯𑌿𑌤𑍍𑌵𑌂 𑌨𑌿𑌰𑍍𑌵𑌕𑍍𑌷𑍍𑌯𑌤𑌿। 3. 𑌏𑌤𑍇𑌽𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌃 𑌏𑌤𑌾𑌨𑌿 𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑍍𑌯𑌾𑌣𑌿 𑌚, 𑌸𑌂𑌯𑍁𑌕𑍍𑌤𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑌸𑌂𑌘𑌸𑍍𑌯 𑌉𑌦𑍍𑌦𑍇𑌶𑍍𑌯𑌾𑌨𑌿 𑌸𑌿𑌦𑍍𑌧𑌾𑌨𑍍𑌤𑌾𑌨𑍍 𑌚 𑌵𑌿𑌰𑍁𑌧𑍍𑌯 𑌨 𑌕𑌥𑌮𑌪𑌿 𑌪𑍍𑌰𑌯𑍋𑌕𑍍𑌷𑍍𑌯𑌨𑍍𑌤𑍇। 𑌅𑌨𑍁𑌚𑍍𑌛𑍇𑌦𑌃 30 𑌅𑌸𑍍𑌯𑌾𑌂 𑌅𑌭𑌿𑌘𑍋𑌷𑌣𑌾𑌯𑌾𑌂 𑌨𑌿𑌰𑍍𑌦𑌿𑌷𑍍𑌟𑌾𑌨𑌾𑌂 𑌅𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌸𑍍𑌵𑌾𑌤𑌨𑍍𑌤𑍍𑌰𑌯𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌚 𑌨 𑌕𑍋𑌽𑌪𑍍𑌯𑌂𑌶𑌃, 𑌪𑍍𑌰𑌣𑌾𑌶-𑌲𑌕𑍍𑌷𑍍𑌯𑌾𑌧𑌾𑌰𑍇𑌣 𑌕𑌿𑌮𑌪𑌿 𑌕𑌾𑌰𑍍𑌯𑌮𑌨𑍁𑌷𑍍𑌠𑌾𑌤𑍁𑌂 𑌏𑌤𑌾𑌦𑍃𑌕𑍍𑌕𑌾𑌰𑍍𑌯𑌾𑌨𑍁𑌷𑍍𑌠𑌾𑌨𑌾𑌰𑍍𑌥𑌂 𑌵𑌾 𑌕𑌸𑍍𑌯𑌚𑌿𑌤𑍍 𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑌸𑍍𑌯 𑌵𑌰𑍍𑌗𑌸𑍍𑌯 𑌜𑌨𑌸𑍍𑌯 𑌵𑌾 𑌸𑌮𑍀𑌹𑌿𑌤-𑌸𑌿𑌦𑍍𑌧𑌯𑌰𑍍𑌥𑌂 𑌅𑌨𑍍𑌯𑌥𑌾 𑌵𑍍𑌯𑌾𑌯𑍍𑌵𑍍𑌯𑌾𑌤𑍁𑌂 𑌨𑍈𑌵 𑌶𑌕𑍍𑌷𑍍𑌯𑌤𑍇। 𑌸𑍍𑌵𑌤𑍍𑌵𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌃 1997 𑌮𑌾𑌨𑌵𑌾𑌧𑌿𑌕𑌾𑌰𑌾𑌣𑌾𑌂 𑌕𑍃𑌤𑍇 𑌸𑌂𑌯𑍁𑌕𑍍𑌤𑌰𑌾𑌷𑍍𑌟𑍍𑌰𑍋𑌚𑍍𑌚𑌾𑌯𑍁𑌕𑍍𑌤𑌸𑍍𑌯 𑌕𑌾𑌰𑍍𑌯𑌾𑌲𑌯𑌃 𑌜𑌿𑌨𑍇𑌵𑌾, 𑌸𑍍𑌵𑍀𑌟𑍍𑌜𑌼𑌰𑌲𑍈𑌣𑍍𑌡 ---- Sinhala මානව අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ විශ්ව ප්‍රකාශනය 1948 දෙසැම්බර් මස 10 වෙනි දින එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලයෙන් සම්මත කරනු ලදුව ප්‍රකාශයට පත් කළ මානව අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ විශ්ව ප්‍රකාශනය මෙහි අන්තර්ගත වේ. මෙම ඓතිහාසික සිද්ධියෙන් මෙම ප්‍රකාශනයේ අඩංගු වගන්ති ප්‍රචාරයට පත් කරන මෙන් ද “ඒ ඒ රටවල පවතින දේශපාලන තත්ත්වය පිළිබඳව වෙනසක් නොකර මෙම ප්‍රකාශනය ප්‍රධාන වශයෙන් පාසල් හා අධ්‍යාපන ආයතනයන් මඟින් පැතිර වීමට, ප්‍රදර්ශනය වීමට, පාඨනය කරවීමට හා පැහැදිලි කරවීමට සලස්වන මෙන්ද” එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලය විසින් සියලුම සාමාජික රාජ්‍යයන් ගෙන් ඉල්ලා සිටින ලද්දේය. පුර්විකාව ලෝකයේ පවත්නා නිදහස, යුක්තිය සහ සාමය යන්නෙහි පදනම මිනිස් පවුලේ සියලු දෙනාගේ ම සහජ ගරුත්වය හා අන්සතු කළනොහැකි වූ සම අයිතිවාසිකම් පිළිගැනීම වන හෙයින් ද, මානව අයිතිවාසිකම් නොතැකීම හා අවඥාවට ලක්කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් මිනිස් වර්ගයාගේ හෘදය සාක්ෂිය සාහසික පීඩනයට භාජනය කෙරෙන ම්ලේච්ඡ කෲරකම් සිදුවී ඇති හෙයින් ද, මිනිස් වර්ගයාට අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමේ හා විශ්වාස ඇදහිලි දැරීමේ නිදහසත්, බියෙන් හා අඟහිඟකමින් තොරවීමේ නිදහසත් භුක්ති විඳීමට හැකි ප්‍රජාවක් ඇරඹීම පොදු ජනතාවගේ ශ්‍රේෂ්ඨතම අපේක්ෂාව ලෙස ප්‍රකාශයට පත් වී ඇති හෙයින් ද, දුෂ්ඨ පාලකයන්ට හා පරිපීඩනයන්ට විරුද්ධව අන්තිම ක්‍රියා මාර්ගයක් වශයෙන් කැරලි කෝලාහල ඇති කිරීමට මිනිසා පෙළඹවීම වැළැක්වීමට නම් නීති මගින් මානව අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා කරදීම අත්‍යාවශ්‍ය වන හෙයින් ද, ජාතීන් අතර මිත්‍ර සම්බන්ධතා තවදුරටත් වර්ධනය කිරීම අත්‍යාවශ්‍ය වන හෙයින් ද, මූලික මානව අයිතිවාසිකම් කෙරෙහිත්, මිනිසාගේ ගරුත්වය හා අගය කෙරෙහිත්, ස්ත්‍රී පුරුෂ දෙපක්ෂයේ සමාන අයිතිවාසිකම් කෙරෙහිත්, තම වීශ්වාසය හා භක්තිය එක්සත් ජාතීන්ගේ සාමාජික ජාතීන් විසින් ප්‍රඥප්තියෙහි ස්ථිර ලෙස නැවත පිළිගෙන ඇති හෙයින් ද, සමාජ ප්‍රගතිය හා වඩා යහපත් ජීවන තත්ත්වයක් වඩා පුලුල් ලෙස වර්ධනය කිරීමට අධිෂ්ඨානය කර ඇති හෙයින්ද, මානව අයිතිවාසිකම් හා මූලික ස්වාධීනත්වයන් කෙරෙහි විශ්ව ගරුත්වයත්, ඒවා රැක දීමත් එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයේ සහයෝගිත්වයෙන් වර්ධනය කිරීමට සාමාජික රාජ්‍ය ප්‍රතිඥා දී ඇති හෙයින් ද, ඒ ප්‍රතිඥාව පරිපූර්ණව සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා මෙම අයිතිවාසිකම් හා ස්වාධීනතා පිළිබඳව පොදු අවබෝධය ලබා ගැනීම අතිශයින් වැදගත් වන හෙයින් ද, එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලය මෙසේ ප්‍රකාශ කර සිටී. මානව අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ මෙම විශ්ව ප්‍රකාශනය සමාජය, සෑම පුද්ගලයෙකු හා සංවිධානයක් විසින් නිරන්තරයෙන්ම සිහිපත් කෙරෙමින් සකල ජනතාවන්ට හා සියලු ජාතීන්ට සාක්ෂාත් කරගත යුතු පොදු තත්ත්වයක් වශයෙන් අධ්‍යාපනයෙන් හා අධ්‍යයනයෙන් මෙම අයිතිවාසිකම් හා ස්වාධීනත්වයන් ගරු කළ යුතුයයි ද, ජාතික වූත්, ජාත්‍යන්තර වූත්, ප්‍රගතිශීලී විධිවිධාන මගින් මේ හිමිකම් සාමාජික රටවල මෙන්ම ඒවායේ බලයට අවනත සෙසු රටවල ජනතාව අතර ද අගය කිරීමට සලැස්වීමෙන් ලෝකය මුලුල්ලේම ඒ පිළිබඳ ගරුත්වය හා ක්‍රියාකාරිත්වය සැලසිය යුතුයයි ද ප්‍රකාශ කර සිටී. 1 වන වගන්තිය සියලු මනුෂ්‍යයෝ නිදහස්ව උපත ලබා ඇත. ගරුත්වයෙන් හා අයිතිවාසිකම්වලින් සමාන වෙති. යුක්ති අයුක්ති පිළිබඳ හැඟීමෙන් හා හෘදය සාක්ෂියෙන් යුත් ඔවුන්, ඔවුනොවුන්ට සැළකිය යුත්තේ සහෝදරත්වය පිළිබඳ හැඟීමෙනි. 2 වන වගන්තිය ජාති, වංශ, වර්ණ, ස්ත්‍රී පුරුෂ භාවය, භාෂාව, ආගම්, දේශපාලන ආදී කවර බේදයක් හෝ සමාජ, ජාතික, දේපළ, උපත ආදී කවර තත්ත්වයක විශේෂයක් හෝ නොමැතිව මේ ප්‍රකාශනයේ සඳහන් සියලු හිමිකම්වලට හා ස්වාධීනත්වයන්ට සෑම පුද්ගලයකුම උරුම වන්නේය. තවද යම් පුද්ගලයකු අයත්වන රටේ දේශපාලන, නීතිමය හෝ ජාත්‍යන්තර තත්ත්වයන් පිළිබඳ කිසිදු විශේෂයක් ද ඒ රටේ ස්වාධීන, භාරකාර, අස්වාධීන ආදී කවර තත්ත්වයක් පිළිබඳ විශේෂයක් ද නොමැතිව මේ හිමිකම් ඔහු සතු වන්නේය. 3 වන වගන්තිය සෑම පුද්ගලයෙකුටම ජීවත්වීමටත් නිදහස්ව සිතීමටත් පෞද්ගලික ආරක්ෂාවටත් හිමිකම් ඇත්තේය. 4 වන වගන්තිය කිසිම පුද්ගලයෙකු වහල් කමෙහි හෝ බන්ධනයෙහි (දාසත්වයෙහි) නොරැඳවිය යුතුය. සෑම ආකාරයකම වහල් වෙළඳාම හා වහල්කම තහනම් වන්නේය. 5 වන වගන්තිය කිසිම පුද්ගලයකු වධ හිංසාවට හෝ කෲර, අමානුෂික පහත් සැළකිල්ලකට හෝ දඬුවමකට හෝ භාජනය නොකළ යුතුය. 6 වන වගන්තිය සෑම අවස්ථාවකදී ම නීතිය ඉදිරියේ පුද්ගලයකු වශයෙන් පිළිගනු ලැබීමේ අයිතිය සෑම කෙනෙකුම සතුය. 7 වන වගන්තිය සියල්ලන්ම නීතිය ඉදිරියෙහි එකිනෙකාට සමාන වන අතර, නීතීයේ ආරක්ෂාව ලැබීමට කිසිදු විශේෂයක් නොමැතිව, සියල්ලෝම හිමිකම් ලබති, මේ ප්‍රකාශනයට පටහැනි ලෙස කෙරෙන ඕනෑම අසාධාරණයකින් ආරක්ෂා වීමේ අයිතියත් එබඳු අසාධාරණයන්ට පෙළඹවීමෙන් ආරක්ෂාවීමේ අයිතියත් සියල්ලන්ටම හිමි වේ. 8 වන වගන්තිය ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවලින් හෝ නීතියෙන් හෝ ප්‍රදානය වී ඇති මූලික මිනිස් අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝනය කිරීමකදී බලධාරී ජාතික අධිකරණයකින් ප්‍රතිකර්ම යොදා ගැනීමේ හිමිකම් සෑම පුද්ගලයකු සතු වේ. 9 වන වගන්තිය බලහත්කාරයෙන් අත් අඩංගුවට ගැනීමට හෝ අත් අඩංගුවේ රඳා තැබීමට හෝ පිටුවහල් කිරීමට හෝ කිසිම පුද්ගලයකු භාජනය නොකළ යුතුය. 10 වන වගන්තිය තමන්ගේ අයිතිවාසිකම් හා යුතුකම් පිළිබඳව හෝ තම්න්ට විරුද්ධව යම් අපරාධ චෝදනාවක් පිළිබඳව හෝ නිශ්චය කිරීම සඳහා සාධාරණ වූත්, විවෘත වුත්, ස්වාධීන අපක්ෂපාත නඩු විභාගයකට සෑම තැනැත්තකුම පූර්ණ සමානත්වයෙන් යුක්තව හිමිකම් ලබයි. 11 වන වගන්තිය 1. දණ්ඩන වරදක් සම්බන්ධයෙන් චෝදනා ලැබ සිටි සෑම පුද්ගලයෙකුටම, නීත්‍යානුකූල විවෘත අධිකරණ විභාගයකින් වරදකරු බව ඔප්පුවන තෙක් නිර්දෝෂියකු ලෙස සලකනු ලැබීමටත්, ඒ අධිකරණයේදී තම නිදහසට කරුණු පෙන්වා සිටීමට වුවමනා සියලු අවශ්‍යතා නොඅඩුව ලැබීමටත්, හිමිකම් ඇත්තේය. 2. යම් වරදක් හෝ ප්‍රමාද දෝෂයක් කිසිවකුගෙන් සිදු වූ අවස්ථාවේදී එම කාලයේ පවතින ජාතික හෝ අන්තර්ජාතික නීතියෙහි එම වරද හෝ ප්‍රමාද දෝෂය දණ්ඩනය වරදක් සේ නොසඳහන්ව පැවති නම් එම වරදට හෝ ප්‍රමාද දෝෂයට ඔහු වරදකරුවකු ලෙස නොසැළකිය යුතුය. දණ්ඩන වරද කළ කාලයේදී වලංගුව පැවති දඬුවමකට වඩා වැඩි දඬුවමක් එවැනි වරදකරුවකු උදෙසා නොපැනවිය යුතුය. 12 න වගන්තිය කිසිම පුද්ගලයකුගේ පෞද්ගලික ජීවිතයට (රහස් භාවයට) පවුලට, නිවසට හෝ ලිපි ගනුදෙනුවලට බලෙන් ඇඟිලි ගැසීම හෝ ගරුත්වයට හෝ වැදගත් භාවයට පහර ගැසීම හෝ නොකළ යුතුය. එබඳු ඇඟිලි ගැසීම් හෝ පහර ගැසීම්වලට විරුද්ධව නීතියේ රැකවරණ ලැබීමේ අයිතිය සෑම පුද්ගලයකු සතුව ඇත. 13 වන වගන්තිය 1. සෑම පුද්ගලයකුටම තම රාජ්‍ය සීමාව ඇතුළත නිදහසේ ගමනාගමනයට හා පදිංචියට හිමිකම් තිබේ. 2. ස්වකීය රට ද ඇතුලුව කවර දේශයකින් හෝ ඉවත්ව යාමටත්, තම රටට ආපසු පැමිණීමටත් සෑම පුද්ගලයකුටම හිමිකම් ඇත. 14 වන වගන්තිය 1. පරිපීඩනයන්ගෙන් මිදී විදේශයක අභයාරක්ෂාව සෙවීමට හා ඵය භුක්ති විඳීමට සෑම පුද්ගලයකුටම හිමිකම් ඇත. 2. දේශපාලනමය නොවූ අපරාධවලින් උද්ගතවන චෝදනා හා එක්සත් ජාතීන්ගේ අරමුණුවලට පටහැනි ක්‍රියාවන් නිසා පැන නඟින චෝදනාවලට ලක් වූවන් සම්බන්ධයෙන් යට කී හිමිකම් ක්‍රියාත්මක නොවනු ඇත. 15 වන වගන්තිය 1. සෑම පුද්ගලයකුටම ජාතිකත්වයකට හිමිකම් ඇත. 2. කිසිම පුද්ගලයකු සතු ජාතිකත්වය බලෙන් අහෝසි නොකළ යුතු අතර, ඔහුගේ ජාතිකත්වය වෙනස් කිරීමට ඔහුට ඇති අයිතිය පැහැර නොගත යුතුය. 16 වන වගන්තිය 1. පූර්ණ වියට පත් සියලු ස්ත්‍රී පුරුෂයන්ව ජාතිය, ජාතිකත්වය හෝ ආගම ආදී කිසිදු සීමාවක් නොතකා විවාහ වී පවුලක් ඇති කිරීමේ අයිතිය ඇත්තේය. විවාහ වීමේදී මෙන්ම විවාහය අවලංගු කිරීමේදී ද ඔවුන් සමාන අයිතිවාසිකම් දරයි. 2. විවාහයට ඇතුළත් කළ යුත්තේ එසේ ඇතුළත් වන ස්ත්‍රී පුරුෂ දෙදෙනාගේ සම්පූර්ණ නිදහස් කැමැත්ත පිට පමණකි. 3. සමාජයේ ස්වාභාවික වූත්, මූලික වූත්, සමූහ ඒකකය වන පවුල සමාජයේ හා රාජ්‍යයේ රැකවරණ ලැබීමේ අයිතිය දරයි. 17 වන වගන්තිය 1. සෑම පුද්ගලයකුටම තනිව මෙන්ම හවුලේ ද දේපළ අයිතිය සඳහා අයිතිවාසිකම් ඇත්තේය. 2. කිසිවෙකු සතු දේපළ බලෙන් අහිමි කිරීමට නොහැකිය. 18 වන වගන්තිය සීතීමේ, හෘදසාක්ෂිය දැරීමේ හා ආගම ඇදහීමේ නිදහස භුක්ති විඳීමේ අයිතිවාසිකම සෑම පුද්ගලයකුම සතුව ඇත. තම ආගම හෝ විශ්වාසයවෙනස් කිරීමේ නිදහසත්, තනිවම හෝ අන්‍යයන් සමඟ සමූහ වශයෙන්, පෞද්ගලිකව මෙන්ම ප්‍රසිද්ධියේ තම ඇදහීම් හා ආගම ප්‍රකට කිරීමේ, ඉගැන්වීමේ, පිළිපැදීමේ, වන්දනා කිරීමේ හා අනුගමනය කිරීමේ නිදහසත් එයට ඇතුළත් වේ. 19 වන වගන්තිය තම නිදහස් මතය දැරීමට හා ප්‍රකාශ කිරීමට සෑම පුද්ගලයකුටම අයිතිය ඇත. අනුන්ගේ බාධාවක් නොමැතිව, තම මත දැරීමටත්, දේශ සීමා නොසලකා කවර මාධ්‍යයකින් හෝ තොරතුරු ලැබීමට හා දීමටත් ඇති අයිතිය ද ඊට ඇතුළත් ය. 20 වන වගන්තිය 1. සාමකාමීව එක්රැස්වීමේ හා සංගම් පැවැත්වීමේ අයිතිය සෑම පුද්ගලයකු සතුව ඇත. 2. සමිති සමාගම්වලට බැඳීමට කිසිවෙකුට බලකළ නොහැක. 21 වන වගන්තිය 1. කෙලින්ම හෝ නිදහස්ව තෝරාගත් නියෝජිතයින් මගින් හෝ තම රටේ රජයට සහභාගි වීමට සෑම පුද්ගලයකුටම අයිතිය ඇත. 2. තම රටේ රාජ්‍ය සේවයට ඇතුළත් වීමට සෑම පුද්ගලයකුටම සමාන අයිතිවාසිකම් ඇත. 3. රජයේ බලතලවල පදනම වන්නේ ජනතාවගේ කැමැත්තය. මේ කැමැත්ත ප්‍රකාශ වන්නේ සර්වජන ඡන්ද බලය අනුව රහසේ දෙන ඡන්දයෙන් හෝ ඊට සමාන ස්වාධීන ඡන්ද ක්‍රම මගින් කලින් කලට අව්‍යාජ ලෙසින් පවත්වන ඡන්ද විමසීම් මගිනි. 22 වන වගන්තිය සමාජයට අයත් පුද්ගලයකු වශයෙන් සෑම පුද්ගලයකුටම සමාජ ආරක්ෂාව හිමි වේ. සෑම රාජ්‍යයකම සංවිධානය හා සම්පත්වලට අනුකූලව තමන්ගේ ගරුත්වයටත්, තම පෞරුෂත්වයේ වර්ධනයටත් අත්‍යාවශ්‍යවන ආර්ථික, සමාජයික හා සංස්කෘතික අයිතීන් ජාතික ප්‍රයත්නයන්ගෙන් හා ජාත්‍යන්තර සහයෝගීතාවයෙන් ද ඒ ඒ රාජ්‍යයන්ගේ සංවිධාන හා සම්පත්වලට අනුකූලව ද සාක්ෂාත් කර ගැනීමේ හිමිකම සෑම පුද්ගලයකුම සතුව ඇත්තේය. 23 වන වගන්තිය 1. වැඩ කිරීමටත්, තම රැකියාව නිදහස්ව තෝරා ගැනීමටත්, සාධාරණ වූත්, යුක්ති යුක්ත වූත් චැඩ කිරීමේ පහසුකම් ලැබීමට මෙන්ම විරක්ෂා විපතින් ආරක්ෂාව ලැබීමටත්, සෑම පුද්ගලයෙකුටම හිමිකම ඇත්තේය. 2. කිසිදු විශේෂතාවක් හෝ වෙනස්කමක් නොමැතිව සමාන වැඩට සමාන වැටුප් ලැබීමේ අයිතිය සෑම පුද්ගලයකු සතුව ඇත. 3. වැඩ කරන සෑම පුද්ගලයකුටම තමන්ට හා තම පවුලට මිනිස් ගරුත්වය රැකෙන ජීවනයකට අවශ්‍ය සාධාරණ වැටුපක් ලැබීමටත්, අවශ්‍ය වුවහොත් අවශේෂ සමාජ ආරක්ෂාවන්ට රැකවරණ අත්කර ගැනීමටත් අයිතිය ඇත. 4. ස්වකීය අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා වෘත්තීය සමිති ඇති කර ගැනීමට හා ඒවාට බැඳීමටත් සෑම පුද්ගලයෙකුටම අයිතියක් ඇත. 24 වන වගන්තිය වැඩ කරන පෑ ගණන් පිළිබඳ සීමාවක් ඇතිව කලින් කලට ලැබෙන වැටුප් සහිත නිවාඩු දිනයන් ද ඇතුලුව විවේක ගැනීමේ අයිතිය සෑම පුද්ගලයකුම සතු වේ. 25 වන වගන්තිය 1. අහාර, ඇඳුම්, නිවාස සා සෞඛ්‍ය සේවා ආරක්ෂාව ද අවශ්‍ය සමාජසේවා ආරක්ෂාව ද ඇතිව තමන්ගේත් තම පවුලේත් සෞඛ්‍යයට හා යහපතට ප්‍රමාණවත් ජීවන තත්ත්වයක් භුක්ති විඳීමටත් රැකියාව අහිමිවීම, රෝගාබාධ, දුබලතාව, වැන්දඹු වීම, මහළු බව හා වෙනත් තමන්ට පාලනය නොකළ හැකි ආපදාවලින් ජීවිකාව දුෂ්කර වූ විට රැකවරණ ලැබීමටත් සෑම පුද්ගලයකුටම අයිතියක් ඇත. 2. මාතෘ භාවය හා ළදරු භාවය විශේෂ උපකාර භා ආරක්ෂාවට උරුම තත්ත්වයෝය. විවාහක හෝ අවිවාහක මව්වරුන්ගෙන් ලැබෙන සියළුම දරුවෝ සමාන ආරක්ෂාවට හිමිකම් ඇත්තෝය. 26 වන වගන්තිය 1. අධ්‍යාපනය ලැබීමට සෑම පුද්ගලයකුටම අයිතියක් ඇත්තේය. ප්‍රාථමික හා මූලික අවස්ථාවලදී පමණක්වත් අධ්‍යාපනය නොමිළයේ විය යුතුය. ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය අනිවාර්ය විය යුතුය. කාර්මික හා වෘත්තීය අධ්‍යාපනය ලැබීමට සාමාන්‍යයෙන් අවස්ථාව සැලසිය යුතු වන අතර දක්ෂතා පදනම් කොට උසස් අධ්‍යාපනය අත්කර ගැනීමේ අවස්ථාව සමානව සැලසිය යුතුය. 2. මිනිස් පෞරුෂත්වය පරිපූර්ණ සංවර්ධනයට පත් කරන අතටත්, මානව අයිතිවාසිකම් හා මූලික ස්වාධීනතාවයන් පිළිබඳ ගරුත්වය ප්‍රබල වන අර්ථවත්, අධ්‍යාපනය යොමුකරවිය යුතුය. මිනිස් ප්‍රජාවගේ සියලු රාජ්‍යයන්, ජාතීන් හා ආගමික කණ්ඩායම් අතර අන්‍යොන්‍ය අවබෝධයත්, උපේක්ෂාව හා මිත්‍රත්වයත් වර්ධනය වන අන්දමින් ඒ අධ්‍යාපනය සකස්විය යුතුය. සාමය උදෙසා එක්සත් ජාතීන් ගෙන යන ක්‍රියාමාර්ගයට ද, එය අනුබලයක් විය යුතුය. 3. තම දරුවන්ට දිය යුත්තේ කුමන අධ්‍යාපනයක් දැයි තෝරා ගැනීමේ මුල් අයිතිය මව්පියන් සතුය. 27 වන වගන්තිය 1. සමාජයේ සංස්කෘතික ජීවිතයට නිදහසේ සහභාගී වන්නටත්, කලාවෙන් ආශ්වාදය භුක්ති විඳීමට හා විද්‍යාත්මක දියුණුවට සහභාගී වී එහි ප්‍රතිඵල භුක්ති විඳිමටත් සෑම පුද්ගලයකුටම අයිතියක් ඇත්තේය. 2. තමන්ගේ කර්තෘත්වයෙන් නිෂ්පාදිත විද්‍යාත්මක, සාහිත්‍යමය හෝ කලාත්මක කෘතියකින් ජනිත වන අධ්‍යාත්මික හා භෞතික ඵල ප්‍රයෝජන රැක ගැනීමේ අයිතිය සෑම පුද්ගලයකු සතුව ඇත. 28 වන වගන්තිය මෙම ප්‍රකාශනයෙහි සඳහන් අයිතිවාසිකම් හා ස්වාධීනතාවයන් පරිපූර්ණව සාක්ෂාත් කරගත හැකිවන සමාජ හා ජාත්‍යන්තර රටාවකට සෑම පුද්ගලයකුටම අයිතියක් ඇත. 29 වන වගන්තිය 1. පුද්ගලයකුගේ පෞරුෂත්වය නිදහස් පරිපූර්ණ සංවර්ධනයකට පත්කර ගැනීමෙහි ලා ඉටු කළයුතු සමාජ යුතුකම් රැසක් සෑම පුද්ගලයකු කෙරෙහිම පැවරී ඇත. 2. පුද්ගලයාගේ අයිතිවාසිකම් හා ස්වාධීනතාවයන් ක්‍රියාත්මක වීමේදී සීමාවන් තිබිය යුත්තේ හුදෙක් අන්‍යයන්ගේ අයිතිවාසිකම් හා ස්වාධීනතා ආරක්ෂාවීම පිණිසත්, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජයක මහජන සාමය හා පොදු සුභසිද්ධිය ආරක්ෂා වීම පිණිසත් පැනවෙන නීති පද්ධතියක් මගින් පමණි. 3. එක්සත් ජාතීන්ගේ පරමාර්ථයන් හා ප්‍රතිපත්තිවලට පටහැනි වන අන්දමකින් මෙම අයිතිවාසිකම් හා ස්වාධීනතාවයන් ක්‍රියාත්මක නොකළ යුතුය. 30 වන වගන්තිය මේ ප්‍රකාශනයෙහි සඳහන් කිසිඳු අයිතිවාසිකමක් හෝ ස්වාධීනතාවයක් වැනයි යන අන්දමේ කිසිම ක්‍රියාමාර්ගයකට අයිතියක් කිසිඳු රාජ්‍යයකට, කණ්ඩායමකට හෝ පුද්ගලයකුට අත්වන අන්දමේ අර්ථ නිරූපණයක් මේ ප්‍රකාශනයෙහි කවරි වගන්තියකින් හෝ නොකළ යුතුය. ---- Tagalog (Tagalog) ᜀᜅ ᜎᜑᜆ᜔ ᜅ ᜆᜂᜌ᜔ ᜁᜐᜒᜈᜒᜎᜅ ᜈ ᜋᜎᜌ ᜀᜆ᜔ ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ ᜉᜈ᜔ᜆᜌ᜔ ᜐ ᜃᜇᜅᜎᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜋ᜔ᜄ ᜃᜇᜓᜉᜆᜈ᜔᜶ ᜐᜒᜎᜌ᜔ ᜉᜒᜈᜄ᜔ᜃᜎᜓᜊᜈ᜔ ᜅ ᜃᜆ᜔ᜏᜒᜇᜈ᜔ ᜀᜆ᜔ ᜊᜓᜇ᜔ᜑᜒ ᜀᜆ᜔ ᜇᜉᜆ᜔ ᜋᜄ᜔ᜉᜎᜄᜌᜈ᜔ ᜀᜅ ᜁᜐᜆ᜔ ᜁᜐ ᜐ ᜇᜒᜏ ᜅ ᜉᜄ᜔ᜃᜃᜉᜆᜒᜇᜈ᜔᜶ ---- Tai Dam ꪁꪫꪱꪣ ꪜꪱꪫ ꪹꪕꪸꪉ ꪵꪠꪙ ꪒꪲꪙ ꪘꪱ ꪫꪸꪀ ꪩꪾ ꫛ ꪶꪔꪙ ꪠꪴ ꪄꪮꪉ ꪨꪸꪙ ꪹꪭꪷꪚ ꪀꪺꪀ ꪼꪒ ꪜꪱꪉ ꪶꪭꪥ ꪻꪐ ꪨꪸꪙ ꪹꪭꪷꪚ ꪀꪺꪀ ꪶꪎ ꪫꪱꪙ ꪵꪀꪉ ꪀꪰꪒ ꪵꪔꪉ ꪮꪮꪀ ꪕꪮꪥ ꪈꪲ ꪀꪫꪸꪒ ꪶꪎ 217 (III) ꪣꪳ 10 ꪹꪚꪙ 12 ꪜꪲ 1948. ꪁꪱꪫꪣ ꪹꪫꪱ ꪬꪺ ꪬꪷ ꪹꪜꪸꪙ ꪭꪴ ꪵꪊꪉ ꪫꪱ: ꪫꪸꪀ ꪶꪀꪉ ꪐꪽ ꪻꪬ ꪩꪾꪣ ꫛ ꪶꪔꪙ ꪠꪴ - ꪝꪳꪉ ꪁꪫꪸꪙ ꪹꪋꪷꪉ ꪝꪸꪉ ꪹꪚꪱ ꪻꪬ ꪮꪮꪀ ꪄꪮꪥ ꪎꪸ ꪄꪮꪉ ꪋꪴ ꪬꪺ ꫛ ꪀꪺꪉ ꪋꪺ ꪹꪭꪙ ꪹꪜꪸꪙ ꪩꪾꪣ ꫛ ꪻꪬ ꪼꪒ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪹꪋꪷꪉ ꪝꪸꪉ ꪀꪾꪚ ꪮꪸꪙ ꪭꪱꪙ ꪹꪕꪸꪉ ꪵꪠꪙ ꪒꪲꪙ. ꪫꪸꪀ ꪹꪤꪸꪒ ꪩꪳꪚ ꪩꪱꪙ ꪀꪾꪚ ꪒꪴ ꪉꪱꪥ ꪩꪾꪣ ꫛ ꪶꪔꪙ ꪠꪴ ꪭꪳ ꪝꪱ ꪼꪝ ꪭꪮꪒ ꪝꪳꪉ ꪄꪴ ꪹꪤꪸꪒ ꪶꪏꪥ ꪚꪱꪚ ꪩꪳꪚ ꪩꪱꪙ ꪎꪸ ꪻꪊ ꪚꪴꪙ ꪄꪮꪉ ꪋꪴ ꪡꪽ ꫛ, ꪫꪸꪀ ꪎꪱꪉ ꪵꪔꪉ ꪹꪣꪉ ꪹꪕꪸꪉ ꪵꪠꪙ ꪒꪲꪙ ꪀꪺꪉ ꪽ ꪭꪳ ꪠꪴ ꫛ ꪼꪒ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪶꪎ ꪫꪱꪙ ꪀꪾꪚ ꪎꪱꪉ ꪭꪲꪒ ꪅꪮꪉ, ꪹꪚꪱ ꪑꪰꪉ ꪣꪲ ꪊꪺꪚ ꪝꪳꪉ ꪄꪴ ꪤꪱꪙ ꪀꪺ ꪀꪾꪚ ꪹꪜꪸꪙ ꪕꪱꪉ ꪕꪴꪙ ꪒꪷ ꪵꪣꪙ ꪩꪱꪉ ꪻꪠ ꪻꪊ ꪣꪮꪙ ꪎꪴꪉ ꪎꪴꪒ ꪄꪮꪉ ꪋꪴ ꪵꪙꪫ ꫛ. ꪩꪾꪣ ꫛ ꪶꪔꪙ ꪠꪴ ꪼꪒ ꪠꪱꪚ ꪩꪺꪒ ꪼꪜ ꪵꪊ ꪼꪫ ꪻꪬ ꪋꪴ ꫛ ꪹꪚꪱ ꪼꪒ ꪶꪄꪣ ꪄꪲꪙ ꪁꪾꪣ ꪔꪷ ꪜꪱꪉ ꪹꪣꪉ ꪭꪸꪀ ꪫꪱ ꪶꪄꪣ ꪙꪱꪚ ꪭꪱꪚ ꪹꪔꪸꪉ. ꪹꪜꪸꪙ ꪹꪊꪉ ꪹꪋ ꪚꪮꪀ ꪎꪮꪙ ꪫꪸꪀ ꪹꪥꪸꪒ ꪮꪮꪀ ꪔꪳꪣ ꪀꪱꪉ ꪼꪜ ꪣꪱ ꪬꪱ ꪎꪴ ꪕꪴꪀ ꪋꪴ ꪹꪋ ꫛ ꪹꪤꪷꪙ ꪹꪣꪉ ꪤꪴ ꪘꪳꪉ ꪝꪳꪉ ꪹꪘꪀ ꪨꪸꪙ ꪹꪭꪷꪚ ꪀꪺꪀ ꪀꪺꪉ ꪬꪸꪙ ꪹꪊꪉ ꪼꪒ ꪐꪽ ꪝꪱꪫ ꪩꪺꪉ ꪹꪋ ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ ꪼꪒ ꪁꪫꪸꪙ ꪻꪐ ꪄꪮꪉ ꪶꪔ ꫛ - ꪹꪜꪸꪙ ꪩꪾ ꫛ ꪶꪔꪙ ꪠꪴ ꪔꪳꪣ ꪁꪱ ꪎꪴꪉ ꪻꪬ ꪋꪴ ꫛ ꪻꪬ ꪁꪫꪸꪙ ꪑꪲꪉ ꪋꪱꪥ ꪹꪋꪷꪉ ꪝꪸꪉ ꪵꪕꪉ ꪻꪬ ꪹꪬꪸꪙ ꪮꪮꪀ ꪵꪊꪉ ꪔꪳꪣ ꪨꪰꪀ ꪉꪮꪙ ꪻꪬ ꪚꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪎꪱꪉ ꪶꪎꪣ ꪬꪮꪉ ꪀꪲꪙ ꪩꪺꪉ ꪹꪥꪙ ꪒꪲ ꪹꪏ - ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪹꪏ . ꪝꪳꪉ ꪹꪘꪀ ꪹꪊꪱ ꪹꪭꪙ ꪼꪒ ꪐꪽ ꪝꪱꪫ, ꪝꪮꪣ ꪀꪾꪚ ꪩꪺꪉ ꪜꪴꪙ ꪵꪔꪉ ꪨꪸꪙ ꪹꪭꪷꪚ ꪀꪺꪀ, ꪹꪬꪙ ꪭꪳꪒ ꪄꪳꪙ ꪋꪴ ꫛ ꪭꪴ ꪭꪰꪀ ꪵꪝꪉ ꪁꪫꪸꪙ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪄꪮꪉ ꪩꪴꪀ ꫛ. ꪐꪽ ꪹꪬꪸꪙ ꪵꪊꪉ ꪝꪳꪉ ꪁꪫꪸꪙ ꪀꪾꪚ ꪕꪳ ꪔꪱꪉ ꪄꪮꪉ ꪩꪴ ꫛ ꪵꪣꪙ ꪄꪷ ꪻꪐ ꪒꪺꪉ ꪎꪴꪉ ꪎꪴꪒ ꪻꪬ ꪫꪸꪀ ꪹꪥꪸꪒ ꪝꪸꪉ ꪝꪷ ꪀꪺꪉ ꪐꪽ ꪝꪱꪫ ꪙꪲ. ꪼꪅ ꪙꪲ ꪜꪱꪉ ꪶꪭꪥ ꪻꪐ ꪨꪸꪙ ꪹꪭꪷꪚ ꪀꪺꪀ ꪜꪱꪫ ꪁꪫꪱꪣ: ꪻꪚ ꪜꪱꪫ ꪁꪫꪱꪣ ꪕꪺ ꪹꪕꪸꪉ ꪵꪠꪙ ꪒꪲꪙ ꪫꪸꪀ ꪩꪾꪣ ꫛ ꪶꪔꪙ ꪠꪴ ꪙꪲ ꪒꪷ ꪹꪜꪸꪙ ꪼꪣ ꪹꪗꪀ ꪕꪱꪀ ꪻꪬ ꪕꪺ ꪝꪳꪉ ꪹꪘꪀ ꪵꪀꪉ ꪻꪬ ꪹꪕꪸꪉ ꪀꪱ ꪹꪤꪷꪙ ꪹꪣꪉ ꪭꪴ ꪵꪊꪉ ꪼꪫ ꪙꪾ ꪕꪮꪥ ꪩꪺꪉ ꪜꪴꪙ ꪵꪔꪉ ꪄꪮꪉ ꪚꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪹꪩꪷꪉ ꪈꪾ ꪭꪮꪒ ꪻꪚ ꪁꪫꪱꪣ ꪜꪱꪫ ꪙꪲ, ꪊꪰꪉ ꪑꪷ ꪎꪴꪉ ꪫꪸꪀ ꪭꪰꪀ ꪵꪝꪉ ꪝꪳꪉ ꪁꪫꪸꪙ ꪀꪾꪚ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪻꪬ ꪩꪴꪀ ꫛ ꪵꪮꪚ ꪭꪮꪀ ꪀꪱꪥ ꪋꪸꪙ ꪀꪾꪚ ꪚꪮꪀ ꪎꪮꪙ, ꪁꪷ ꪹꪏꪉ ꪒꪸꪫ ꪹꪬꪙ ꪭꪳꪒ ꪝꪱꪫ ꪹꪋ ꪻꪬ ꪋꪴ ꫛ ꪹꪤꪸꪒ ꪹꪣꪉ ꪹꪊꪱ ꪹꪜꪸꪙ ꪹꪊꪱ ꪹꪭꪙ ꪄꪮꪉ ꪨꪸꪙ ꪹꪬꪷꪚ ꪀꪺꪀ ꪤꪴ ꪒꪮꪣ ꪵꪠꪙ ꪒꪲꪙ ꪹꪣꪉ ꪹꪊꪱ ꪬꪱꪀ ꪩꪾ ꪒꪴ ꪹꪮꪱ ꪀꪽ ꪅꪰꪀ ꪵꪣꪙ ꪀꪾꪚ ꪙꪾ ꪕꪮꪥ ꪝꪳꪉ ꪁꪫꪸꪙ ꪹꪜꪸꪙ ꪹꪊꪱ ꪀꪾꪚ ꪼꪒ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪩꪱꪉ ꪒꪲ ꪜꪴꪙ ꪵꪔꪉ ꪻꪊ ꪹꪢꪸꪒ ꪵꪭꪉ ꪀꪺꪉ ꪁꪴꪣ ꪹꪣꪉ ꪹꪊꪱ ꪭꪳ ꪫꪱ ꪹꪣꪉ ꪙꪮꪀ. ꪭꪴꪒ 1 ꪹꪕꪸꪉ ꪀꪱ ꪋꪴ ꫛ ꪎꪲꪉ ꪮꪮꪀ ꪣꪱ ꪻꪠ ꪁꪷ ꪻꪬ ꪼꪒ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪀꪾꪚ ꪹꪋꪷꪉ ꪝꪸꪉ ꪕꪮꪥ ꪩꪾ ꫛ ꪶꪔꪙ ꪠꪴ - ꪋꪴ ꪬꪺ ꫛ ꪻꪠ ꪁꪷ ꪻꪬ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪎꪱꪉ ꪶꪎꪣ ꪩꪺꪉ ꪹꪥꪸꪒ ꫛ ꪀꪾꪚ ꪹꪥꪸꪒ ꪻꪊ ꪚꪴꪙ ꪀꪾꪚ ꪼꪒ ꪹꪚꪷꪉ ꪒꪲ ꪀꪾꪚ ꪫꪸꪀ ꪭꪰꪀ ꪵꪝꪉ ꪹꪏꪉ ꪹꪭꪙ ꪒꪸꪫ. ꪭꪴꪒ 2 ꪋꪴ ꫛ ꪻꪠ ꪁꪷ ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪹꪬꪉ ꪝꪳꪉ ꪁꪫꪸꪙ ꪹꪜꪸꪙ ꪹꪊꪱ ꪀꪾꪚ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪹꪏꪉ ꪹꪫꪱ ꪀꪺꪉ ꪻꪚ ꪜꪱꪫ ꪁꪫꪱꪣ ꪙꪲ, ꪹꪚꪱ ꪜꪽ ꪵꪊꪀ ꪹꪋ ꪡꪽ - ꪹꪙ ꪘꪰꪉ - ꪻꪊ ꪈꪾ - ꪁꪫꪱꪣ ꪜꪱꪀ - ꪭꪲꪒ ꪅꪮꪉ - ꪩꪺꪉ ꪜꪴꪙ ꪵꪔꪉ ꪀꪨꪰꪒ ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ ꪭꪳ ꪫꪱ ꪩꪺꪉ ꪀꪨꪰꪒ ꪮꪳꪙ, ꪶꪀꪀ ꪹꪅꪱ ꪹꪬꪱ ꪭꪱꪀ ꪚꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪬꪱꪀ ꪣꪲ ꪭꪳ ꪫꪱ ꪚꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪙꪾ ꪣꪲꪉ ꪎꪲꪉ ꪄꪮꪉ. ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ ꪬꪱꪀ ꪼꪒ ꪬꪱꪀ ꪣꪲ ꪭꪳ ꪫꪱ ꪹꪜꪸꪙ ꪵꪔ ꪚꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪕꪰꪒ ꪮꪮꪀ. ꪙꪮꪀ ꪽ, ꪁꪷ ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꪄꪴ ꪻꪒ ꪵꪚꪉ ꪵꪑꪀ ꪎꪸ ꪁꪫꪸꪙ ꪀꪨꪰꪒ ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ - ꪁꪫꪸꪙ ꪶꪄꪣ ꪙꪱꪚ ꪄꪮꪉ ꪹꪘꪀ ꪻꪒ ꪹꪣꪉ ꪻꪒ ꪹꪊꪱ ꪤꪴ ꫛ ꪒꪸꪫ. ꪔꪱ ꪫꪱ ꪹꪣꪉ ꪽ ꪼꪒ ꪎꪺꪙ ꪵꪔꪉ ꪒꪱ ꪀꪮꪉ ꪁꪫꪸꪙ ꪙꪱꪚ ꪹꪔꪸꪉ ꪹꪚꪱ ꪹꪭꪸ ꪹꪜꪸꪙ ꪹꪊꪱ ꪊꪮꪣ ꪹꪝ ꪣꪲ ꪮꪽ ꪄꪰꪒ ꪄꪮꪉ. ꪭꪴꪒ 3 ꪋꪴ ꫛ ꪻꪠ ꪁꪷ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪹꪤꪸꪒ ꫛ, ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪀꪾꪚ ꪜꪮꪒ ꪵꪊꪉ ꪻꪬ ꪩꪾ ꪣꪷ ꪹꪊꪱ. ꪭꪴꪒ 4 ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꪻꪠ ꪜꪰꪒ ꪄꪮꪥ ꪹꪏꪷ ꪭꪳ ꪫꪱ ꪊꪺꪚ ꪶꪄꪣ ꪙꪱꪚ ꪹꪏꪉ ꫛ ꪄꪮꪥ ꪹꪏꪷ, ꪋꪴ ꪮꪽ ꪹꪏꪉ ꪹꪜꪸꪙ ꪄꪮꪥ ꪹꪏꪷ ꪀꪾꪚ ꪁꪱ ꪄꪱꪥ ꪄꪮꪥ ꪹꪏꪷ ꪒꪷ ꪹꪜꪸꪙ ꪄꪴ ꪹꪀꪷꪣ ꪀꪰꪒ ꪹꪁꪸꪉ. ꪭꪴꪒ 5 ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꪻꪠ ꪊꪺꪚ ꪜꪰꪒ ꪕꪾꪚ ꪔꪲ ꪵꪀꪉ ꪊꪺꪚ ꪡꪱꪒ ꪀꪱ ꪶꪄ ꪚꪱꪚ ꪹꪤꪸꪒ ꪶꪏꪥ ꪮꪱꪀ ꪭꪮꪒ ꪩꪾ ꫛ ꪶꪔꪙ ꪠꪴ ꪊꪺꪚ ꪔꪾꪣ ꪼꪜ ꪎꪸ. ꪭꪴꪒ 6 ꪋꪴ ꫛ ꪻꪠ ꪁꪷ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪹꪋ ꪢꪽ ꪶꪔ ꪹꪊꪱ ꪅꪰꪀ ꪹꪜꪸꪙ ꫛ ꪕꪮꪥ ꪠꪱꪚ ꪩꪺꪒ ꪚꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪹꪚꪱ ꪁꪫꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪻꪒ. ꪭꪴꪒ 7 ꪹꪕꪸꪉ ꪀꪱ ꪋꪴ ꫛ ꪻꪠ ꪁꪷ ꪼꪒ ꪹꪋꪷꪉ ꪝꪸꪉ ꪕꪮꪥ ꪠꪱꪚ ꪨꪺꪒ ꪼꪜ ꪵꪊ ꪹꪏꪉ ꪒꪸꪫ ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꪄꪴ ꪻꪒ ꪜꪽ ꪵꪊꪀ - ꪹꪕꪸꪉ ꪀꪱ ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪼꪜ ꪵꪊ ꪹꪏꪉ ꪒꪸꪫ -ꪼꪒ ꪁꪾꪣ ꪔꪷ ꪝꪳꪉ ꪄꪴ ꪜꪽ ꪵꪊꪀ ꪄꪮꪉ ꪁꪫꪱꪣ ꪜꪱꪫ ꪙꪲ ꪵꪀꪉ ꪼꪒ ꪁꪾꪣ ꪔꪷ ꪝꪳꪉ ꪄꪴ ꪑꪮꪀ ꪑꪺꪙ ꪵꪚꪉ ꪵꪑꪀ ꪎꪸ ꪀꪽ ꪽ. ꪭꪴꪒ 8 ꪋꪴ ꫛ ꪻꪠ ꪁꪷ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪼꪒ ꪕꪫꪱ ꪮꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪽ ꪼꪜ ꪵꪊ ꪕꪮꪥ ꪠꪱꪚ ꪩꪺꪒ ꪁꪾꪣ ꪔꪷ ꪝꪳꪉ ꪄꪴ ꪹꪥꪸꪒ ꪠꪲꪒ ꪕꪮꪥ ꪭꪲꪒ ꪻꪐ ꪒꪺꪉ ꪄꪮꪉ ꪠꪱꪚ ꪩꪺꪒ ꪕꪰꪒ ꪮꪮꪀ. ꪭꪴꪒ 9 ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꪻꪠ ꪊꪺꪚ ꪜꪰꪒ, ꪎꪰꪉ ꪼꪫ ꪭꪳ ꪫꪱ ꪬꪱꪀ ꪩꪰꪀ ꪶꪎꪉ ꪼꪜ ꪹꪣꪉ ꪮꪳꪙ ꪭꪴꪒ 10 ꪋꪴ ꫛ ꪻꪠ ꪁꪷ ꪻꪬ ꪼꪒ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪹꪋꪷꪉ ꪝꪸꪉ, ꪼꪒ ꪕꪫꪱ ꪮꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪽ ꪵꪔꪉ ꪹꪩꪷꪉ ꪹꪎꪷꪉ ꪋꪮꪚ ꪵꪊꪉ ꪵꪊꪀ ꪹꪚꪱ ꪚꪰꪀ ꪶꪕꪥ ꪎꪴ ꫛ ꪻꪒ ꪁꪫꪸꪙ ꪚꪰꪀ ꪩꪱ ꪫꪱ ꪮꪫꪱꪙ. ꪭꪴꪒ 11 1. ꪋꪴ ꫛ ꪫꪱ ꪻꪠ ꪊꪺꪚ ꪜꪰꪒ ꪶꪏꪥ ꪹꪬꪉ ꪹꪉꪷ, ꪭꪳ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪫꪱ ꪶꪕꪥ ꪽ ꪹꪥꪸꪒ ꪩꪱ, ꪹꪕꪱ ꪭꪮꪒ ꪕꪫꪱ ꪮꪱꪙ ꪹꪥꪸꪒ ꪮꪮꪀ ꪵꪊꪉ ꪻꪬ ꫛ ꪽ ꪣꪲ ꪀꪱꪙ ꪐꪽ ꪝꪱꪫ ꪻꪬ ꪠꪴ ꪜꪱꪀ ꪔꪱꪉ ꪹꪊꪱ ꪹꪫꪱ ꪅꪰꪀ ꪫꪱ ꪶꪕꪥ ꫛ ꪽ ꪣꪲ ꪭꪳ ꪮꪲꪉ ꪹꪝꪷꪉ ꪎꪴ ꪠꪱꪚ ꪩꪺꪒ. 2. ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꪻꪠ ꪊꪺꪚ ꪣꪺꪙ ꪶꪕꪥ ꪹꪬꪉ ꪹꪉꪷ ꪶꪝ ꪫꪸꪀ ꪹꪥꪸꪒ ꪹꪬꪉ ꪹꪉꪷ ꪹꪚꪱ ꪵꪄꪀ ꪫꪱ ꪶꪕꪥ ꪹꪬꪉ ꪹꪉꪷ ꪕꪮꪥ ꪩꪺꪒ ꪠꪱꪚ ꪹꪘꪀ ꪽ ꪀꪰꪒ ꪜꪴꪙ ꪮꪮꪀ ꪀꪺꪉ ꪹꪋꪷ ꪽ - ꪁꪷ ꪹꪚꪱ ꪻꪬ ꪵꪠꪚ ꪎꪴ ꪝꪳꪉ ꪄꪴ ꪡꪱꪒ ꪀꪱ ꪘꪰꪀ ꪻꪎ ꪝꪳꪉ ꪶꪕꪥ ꪹꪬꪉ ꪹꪉꪷ ꪹꪏ ꪠꪱꪚ ꪩꪺꪒ ꪹꪣꪉ ꪽ ꪕꪰꪒ ꪮꪮꪀ ꪵꪊꪉ ꪵꪊꪀ ꪹꪏꪉ ꪽ. ꪭꪴꪒ 12 ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꪻꪠ ꪊꪺꪚ ꫛ ꪮꪳꪙ ꪮꪱꪉ ꪕꪷ ꪹꪊꪱ ꪵꪙꪉ ꪹꪤꪸꪒ ꪻꪬ ꪋꪺ ꪹꪩꪷꪥ ꪚꪮꪣ, ꪋꪺ ꪹꪭꪙ, ꪚꪮꪙ ꪤꪴ ꪵꪀꪉ ꪎꪳ ꪎꪱꪙ ꪄꪮꪉ ꪚꪮꪣ ꫛ ꪽ ꪹꪚꪱ ꪵꪝꪒ ꪝꪱꪙ ꪭꪮꪒ ꪋꪳ ꪎꪸꪉ ꪘꪱ ꪔꪱ ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ. ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪠꪱꪚ ꪩꪺꪒ ꪼꪜ ꪵꪊ ꪹꪮꪱ ꪁꪾꪣ ꪔꪷ ꪝꪳꪉ ꪄꪴ ꪵꪮ ꪹꪥꪸꪒ ꪒꪴ ꪉꪱꪥ ꪵꪝ ꪹꪊꪱ ꪹꪏꪉ ꪽ. ꪭꪴꪒ 13 1. ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪼꪜ ꪣꪱ ꪀꪾꪚ ꪤꪴ ꪚꪮꪙ ꪻꪒ ꪀꪺꪉ ꪙꪾ ꪒꪲꪙ ꪄꪮꪉ ꪹꪘꪀ ꪹꪊꪱ ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪮꪮꪀ ꪄꪮꪥ ꪎꪸ ꪹꪣꪉ, ꪙꪾꪚ ꪵꪔ ꪹꪣꪉ ꪹꪊꪱ, ꪵꪀꪉ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪔꪱꪫ ꪙꪱ ꪹꪣꪉ ꪹꪊꪱ. 2. [missing] ꪭꪴꪒ 14 1. ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪎꪱꪫ ꪚꪮꪙ ꪤꪴ ꪭꪳ ꪫꪱ ꪝꪱꪥ ꪼꪜ ꪹꪝꪷꪉ ꪹꪣꪉ ꪮꪳꪙ ꪫꪱ ꪊꪺꪚ ꪹꪎꪱ ꪹꪤꪸꪒ ꪚꪱꪚ ꪻꪬ ꪹꪊꪱ. 2. ꪁꪫꪸꪙ ꪙꪲ ꪹꪚꪱ ꪼꪒ ꪎꪴ ꪻꪎ ꪜꪮꪉ ꪝꪳꪉ ꫛ ꪊꪺꪚ ꪹꪎꪱ ꪜꪰꪒ ꪻꪬ ꪶꪝ ꪝꪳꪉ ꪶꪕꪥ ꪹꪚꪱ ꪋꪳ ꪊꪲꪉ ꪊꪲ ꪭꪳ ꪫꪱ ꪝꪳꪉ ꪄꪴ ꪹꪚꪱ ꪭꪴ ꪕꪮꪥ ꪙꪾ ꪩꪺꪒ ꪄꪮꪉ ꪨꪸꪙ ꪹꪭꪷꪚ ꪀꪺꪀ ꪭꪴꪒ 15 1. ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪹꪑꪷꪚ ꪹꪄꪱ ꪀꪺꪀ ꪕꪲꪀ ꪹꪣꪉ ꫜ ꪹꪣꪉ ꪻꪒ ꪽ. 2. ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꪻꪠ ꪥꪱꪒ ꪹꪮꪱ ꪀꪺꪀ ꪕꪲꪀ ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ ꪭꪳ ꪫꪱ ꪖꪸꪉ ꪎꪸ ꪁꪫꪸꪙ ꪜꪸꪙ ꪀꪺꪀ ꪕꪲꪀ ꪹꪣꪉ ꫜ ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ. ꪭꪴꪒ 16 1. ꫛ ꪋꪱꪥ ꪭꪳ ꪫꪱ ꫛ ꪑꪲꪉ ꪭꪮꪒ ꪔꪺꪥ ꪹꪜꪸꪙ ꪚꪱꪫ ꪹꪜꪸꪙ ꪎꪱꪫ ꪁꪷ ꪼꪒ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪹꪮꪱ ꪠꪺ ꪹꪮꪱ ꪣꪸ ꪎꪱꪉ ꪶꪎꪣ ꪹꪭꪙ ꪤꪱꪫ ꪹꪚꪱ ꪁꪫꪱꪣ ꪣꪲ ꪄꪴ ꪻꪒ ꪣꪱ ꪀꪽ ꪈꪽ - ꪕꪱꪉ ꪡꪽ ꫛ - ꪀꪺꪀ ꪕꪲꪀ ꪭꪳ ꪫꪱ ꪶꪔꪙ ꪤꪱꪫ ꪹꪎꪱ ꪁꪷ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪹꪮꪱ ꪠꪺ ꪹꪮꪱ ꪣꪸ ꪹꪤꪸꪒ ꪹꪭꪙ ꪹꪤꪸꪒ ꪤꪱꪫ ꪵꪀꪉ ꪹꪋꪷ ꪫꪱꪉ ꪭꪱꪉ ꪀꪽ . 2. ꪫꪸꪀ ꪹꪮꪱ ꪠꪺ ꪹꪮꪱ ꪣꪸ ꪼꪒ ꪹꪕꪸꪉ ꪎꪮꪉ ꪠꪱꪥ ꪣꪰꪀ ꪵꪣꪙ ꪶꪎꪣ ꪻꪊ ꪹꪮꪱ ꪀꪽ. 3. ꪹꪭꪙ ꪤꪱꪫ ꪹꪜꪸꪙ ꪚꪮꪙ ꫜ ꪼꪒ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪕꪮꪥ ꪚꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪵꪀꪉ ꪼꪒ ꪚꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪼꪜ ꪵꪊ ꪹꪮꪱ . ꪭꪴꪒ 17 1. ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪎꪴ ꪶꪤꪉ ꪹꪋꪉ ꪄꪮꪉ ꪚꪮꪣ ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ ꪭꪳ ꪫꪱ ꪎꪴ ꪭꪷ ꪀꪽ ꪀꪾꪚ ꫛ ꪮꪳꪙ ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꪻꪠ ꪮꪱꪉ ꪕꪷ ꪁꪫꪸꪙ ꪻꪐ ꪣꪱ ꪋꪲꪉ ꪤꪱꪒ ꪹꪮꪱ ꪎꪸ ꪼꪒ. 2. [missing] ꪭꪴꪒ 18 ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪈꪾ ꪜꪴꪙ ꪮꪮꪀ ꪒꪰꪀ ꪵꪒꪣ ꪀꪾꪚ ꪎꪱꪉ ꪭꪲꪒ ꪅꪮꪉ, ꪹꪕꪸꪉ ꪀꪱ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪜꪸꪙ ꪹꪋ ꪎꪱꪥ ꪵꪀꪉ ꪭꪲꪒ ꪅꪮꪉ, ꪀꪾꪚ ꪼꪒ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪮꪮꪀ ꪘꪱ ꫛ ꪹꪋ ꪎꪱꪥ ꪣꪲ ꪭꪳ ꪎꪱꪉ ꪭꪲꪒ ꪅꪮꪉ ꪵꪔ ꪜꪱꪉ ꪒꪱꪥ ꪋꪸꪙ ꪣꪱ ꪹꪤꪸꪒ ꪹꪎꪸꪙ ꪡꪮꪙ, ꪀꪴꪉ ꪹꪏꪷ,ꪹꪜꪸꪙ ꪄꪮꪉ ꪚꪮꪣ ꪹꪊꪱ ꪭꪳ ꪫꪱ ꪄꪮꪉ ꪭꪺꪣ ꪀꪽ ꪹꪜꪸꪙ ꪮꪮꪀ ꪘꪱ ꪭꪳ ꪄꪮꪉ ꪤꪸꪉ ꪚꪮꪣ ꪹꪊꪱ. ꪭꪴꪒ 19 ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪜꪱꪀ ꪹꪫꪱ ꪎꪳ ꪎꪱꪙ ꪵꪀꪉ ꪵꪀ ꪼꪄ ꪮꪮꪀ ꪩꪱꪉ ꪈꪾ ꪩꪱꪉ ꪜꪮꪉ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪩꪱꪉ ꪈꪾ ꪭꪲꪒ ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ, ꪹꪚꪱ ꪤꪴ ꪀꪮꪉ ꪄꪴ ꪶꪄꪣ ꪙꪱꪚ ꪻꪒ, ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪏꪮꪀ ꪎꪱꪫ ꪹꪮꪱ ꪁꪫꪱꪣ ꪭꪴ ꪏꪸꪉ ꪄꪮꪉ ꫛ ꪮꪳꪙ ꪹꪎꪱ ꪜꪱꪫ ꪣꪱ ꪹꪚꪱ ꪁꪫꪱꪣ ꪹꪣꪉ ꪻꪒ. ꪭꪴꪒ 20 1. ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪭꪮꪚ ꪶꪭꪥ, ꪵꪀꪉ ꪀꪮꪚ ꪶꪭꪣ ꪻꪎ ꪊꪴꪣ ꪢꪴ ꪮꪸꪙ ꪭꪱꪙ ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꪻꪠ ꪶꪄꪣ ꪙꪱꪚ ꪹꪄꪱ ꪶꪭꪥ ꪙꪲ ꪶꪭꪥ ꪻꪙ. 2. [missing] ꪭꪴꪒ 21 1. ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪣꪲ ꪋꪳ ꪮꪮꪀ ꪘꪱ ꪹꪄꪱ ꪊꪲꪉ ꪁꪫꪸꪙ ꪹꪣꪉ ꪹꪊꪱ,ꪹꪜꪸꪙ ꫛ ꪼꪒ ꪶꪎ ꪫꪱꪙ ꪝꪳꪉ ꪠꪴ ꪔꪱꪉ ꪘꪱ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪼꪒ ꪋꪮꪙ ꪹꪩꪀ ꪹꪮꪱ ꪽ. 2. ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪼꪒ ꪹꪄꪱ ꪹꪤꪸꪒ ꪕꪮꪥ ꪶꪢꪒ ꪹꪤꪸꪒ ꪀꪲꪙ ꪘꪰꪉ ꪀꪺꪉ ꪙꪾ ꪒꪲꪙ ꪚꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪹꪊꪱ ꪼꪒ ꪹꪋꪷꪉ ꪝꪸꪉ. 3. ꪬꪺ ꪻꪊ ꪄꪮꪉ ꪹꪤꪷꪙ ꪹꪣꪉ ꪹꪜꪸꪙ ꪚꪮꪙ ꪝꪰꪀ ꪵꪭꪉ ꪻꪐ ꪒꪺꪉ ꪄꪮꪉ ꪊꪲꪉ ꪁꪫꪸꪙ. ꪬꪺ ꪻꪊ ꪙꪲ ꪹꪬꪸꪙ ꪮꪮꪀ ꪵꪊꪉ ꪘꪰꪉ ꪜꪱꪉ ꪹꪫꪱ ꪀꪳ ꪅꪰꪀ ꪵꪙꪀ, ꪕꪮꪥ ꪭꪲꪒ ꪶꪠꪀ ꪠꪸꪫ ꪋꪮꪚ ꪹꪋꪷꪉ ꪵꪀꪉ ꪼꪒ ꪶꪠꪀ ꪠꪸꪫ ꪤꪾꪣ ꪕꪮꪥ ꪭꪲꪒ ꪶꪠꪀ ꪠꪸꪫ ꪹꪏꪉ ꪒꪸꪫ ꪽ. ꪭꪴꪒ 22 ꪋꪴ ꫛ ꪹꪜꪸꪙ ꪹꪊꪱ ꪚꪱꪙ ꪹꪣꪉ, ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪚꪱꪫ ꪬꪸꪣ ꪎꪱ ꪶꪭꪥ ꪁꪷ ꪹꪏꪉ ꪒꪸꪫ ꪫꪸꪀ ꪹꪥꪸꪒ ꪀꪲꪙ ꪣꪱ ꪕꪱꪉ ꪠꪱꪥ ꪹꪉꪷꪙ ꪘꪰꪉ ꪎꪱ ꪶꪭꪥ ꪀꪾꪚ ꪪꪽ ꪬꪫꪱ ꪹꪚꪱ ꪹꪖꪸ ꪒꪴꪒ ꪖꪸꪫ ꪻꪬ ꪩꪾ ꫛ ꪶꪔꪙ ꪠꪴ ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ, ꪶꪎ ꪫꪱꪙ ꪀꪫꪱꪉ ꪄꪫꪱꪉ ꪘꪰꪉ ꪒꪮꪣ ꪹꪣꪉ ꪁꪱꪙ ꪠꪱ ꪀꪾꪚ ꪋꪴ ꪹꪣꪉ, ꪋꪮꪚ ꪹꪋꪷꪉ ꪫꪸꪀ ꪔꪰꪉ ꪵꪕꪉ ꪩꪺꪉ ꪜꪴꪙ ꪄꪮꪉ ꪢꪮꪥ ꪹꪣꪉ. ꪭꪴꪒ 23 1. ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪹꪤꪸꪒ ꪫꪸꪀ,ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪎꪱꪫ ꪹꪮꪱ ꪫꪸꪀ ꪹꪤꪸꪒ, ꪼꪒ ꪹꪬꪉ ꪝꪳꪉ ꪫꪸꪀ ꪹꪤꪸꪒ ꪹꪋꪷꪉ ꪝꪸꪉ ꪀꪾꪚ ꪉꪱꪥ ꪒꪲ ꪼꪜ ꪵꪊ ꪻꪠ ꪹꪊꪱ ꪤꪴ ꪩꪱ ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꪫꪸꪀ ꪹꪤꪸꪒ ꪽ. 2. ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪻꪬ ꪜꪰꪉ ꪶꪀꪉ ꪕꪷ ꪀꪽ ꪻꪬ ꪶꪀꪉ ꪫꪸꪀ ꪹꪤꪸꪒ ꪕꪷ ꪒꪸꪫ, ꪹꪚꪱ ꪻꪬ ꪣꪲ ꪄꪴ ꪜꪽ ꪵꪊꪀ ꪹꪏꪉ ꪙꪲ ꪹꪏꪉ ꪻꪙ. 3. ꪋꪴ ꫛ ꪮꪮꪀ ꪵꪭꪉ ꪹꪤꪸꪒ ꪫꪸꪀ ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪁꪱ ꪵꪭꪉ ꪹꪋꪷꪉ ꪝꪸꪉ ꪹꪏꪉ ꪒꪸꪫ ꪹꪚꪱ ꪻꪬ ꪒꪴꪒ ꪅꪱ ꪎꪸ ꪩꪾ ꪣꪷ ꪹꪊꪱ ꪀꪾꪚ ꪋꪺ ꪹꪭꪙ ꪋꪮꪚ ꪹꪋꪷꪉ ꪻꪬ ꪩꪾ ꫛ ꪶꪔꪙ ꪠꪴ ꪕꪮꪥ ꪭꪲꪒ ꪼꪜ ꪵꪊ ꪚꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪮꪳꪙ ꪮꪳꪙ ꪫꪱ ꪬꪱꪀ ꪣꪲ ꪵꪙꪫ ꪹꪜꪸꪙ. 4. ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪵꪔꪉ ꪒꪱ ꪄꪳꪙ ꪀꪾꪚ ꪹꪄꪱ ꪶꪭꪥ ꪶꪀꪉ ꪒꪫꪱꪙ ꪼꪫ ꪼꪜ ꪵꪊ ꪁꪫꪸꪙ ꪹꪨꪷꪥ ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ. ꪭꪴꪒ 24 ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪥꪰꪉ ꪥꪮꪣ ꪀꪾꪚ ꪮꪲꪙ ꪣꪺꪙ ꪎꪱꪉ ꪻꪊ,ꪵꪀꪉ ꪹꪥꪸꪒ ꪫꪸꪀ ꪹꪚꪱ ꪋꪮꪚ ꪹꪋꪷꪉ ꪹꪋꪷ ꪀꪾꪚ ꪝꪳꪉ ꪣꪳ ꪤꪰꪉ ꪁꪷ ꪼꪒ ꪔꪲꪉ ꪹꪉꪷꪙ ꪹꪨꪉ ꪕꪮꪥ ꪹꪏꪉ ꪋꪴ ꪹꪕ. ꪭꪴꪒ 25 1. ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ - ꪀꪲꪙ ꪝꪸꪉ ꪝꪷ ꪼꪫ ꪄꪴꪣ ꪹꪮꪱ ꪬꪱꪫ ꪵꪭꪉ ꪵꪀꪉ ꪵꪕꪒ ꪕꪸꪉ ꪻꪬ ꪹꪊꪱ ꪩꪾ ꪣꪷ ꪵꪀꪉ ꪋꪺ ꪹꪭꪙ, ꪕꪱꪉ ꪫꪸꪀ ꪀꪲꪙ, ꪫꪸꪀ ꪙꪴꪉ, ꪫꪸꪀ ꪤꪴ, ꪹꪤꪱ ꪤꪱ, ꪀꪾꪚ ꪩꪺꪉ ꪮꪮꪀ ꪎꪸ ꪕꪮꪥ ꪚꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪻꪢ, ꪁꪷ ꪵꪜꪀ ꪹꪏꪉ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪼꪒ ꪚꪱꪫ ꪬꪸꪣ ꪀꪺꪉ ꪹꪋꪷ ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꪫꪸꪀ ꪹꪥꪸꪒ, ꪹꪊꪸꪚ ꪭꪱꪥ, ꪉꪮꪥ ꪵꪫꪁ, ꪢꪱꪥ ꪭꪱꪉ ꪹꪖꪱ ꪵꪀ, ꪭꪳ ꪫꪱ ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꪹꪏꪉ ꪹꪥꪸꪒ ꪀꪲꪙ ꪶꪝ ꪄꪱꪒ ꪹꪄꪷꪙ ꪒꪱꪥ ꪵꪙꪫ ꪹꪚꪱ ꪶꪀꪣ ꪣꪷ ꪹꪊꪱ. 2. ꪝꪳꪉ ꪹꪯꪸꪣ ꪹꪖꪱ ꪀꪾꪚ ꪙꪮꪉ ꪙꪮꪥ ꪹꪁꪷꪙ ꪼꪒ ꪩꪾ ꪒꪴ ꪀꪾꪚ ꪋꪮꪥ ꪹꪤ ꪒꪱꪥ ꪹꪏ - ꪹꪕꪸꪉ ꪀꪱ ꪝꪳꪉ ꪙꪮꪉ ꪙꪮꪥ ꪮꪮꪀ ꪣꪱ ꪣꪱꪙ ꪕꪱꪉ ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪹꪬꪉ ꪫꪸꪀ ꪋꪮꪥ ꪹꪤ ꪄꪮꪉ ꪚꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪹꪏꪉ ꪒꪸꪫ. ꪭꪴꪒ 26 1. ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪼꪒ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪵꪮꪚ ꪭꪸꪙ - ꪼꪒ ꪹꪤꪸꪒ ꪕꪮꪥ ꪹꪊꪸ ꪶꪒ ꪤꪱꪫ ꪤꪴꪀ ꪹꪚꪱ ꪎꪸ ꪁꪱ ꪙꪮꪥ ꪹꪭꪸꪉ ꪁꪷ ꪼꪒ ꪵꪮꪚ ꪬꪮꪉ ꪋꪽ ꪔꪾꪣ ꪀꪾꪚ ꪤꪱꪫ ꪤꪴꪀ ꪘꪰꪉ ꪶꪠꪉ ꪶꪩ - ꪤꪱꪫ ꪤꪴꪀ ꪋꪽ ꪔꪾꪣ ꪭꪳ ꪵꪣꪙ ꪄꪮꪉ ꪄꪰꪒ ꪹꪭꪸꪉ, ꪤꪱꪫ ꪥꪴꪀ ꪀꪲ ꪗꪺꪒ ꪀꪾꪚ ꪝꪳꪉ ꪹꪉꪸ ꪭꪳ ꪹꪜꪸꪙ ꪼꪄ ꪀꪫꪱꪉ ꪀꪾꪚ ꪤꪱꪫ ꪥꪴꪀ ꪋꪽ ꪎꪴꪉ ( ꪀꪱꪫ ꪭꪮꪀ ) ꪹꪜꪸꪙ ꪕꪮꪥ ꪈꪫꪸꪙ ꪔꪰꪀ ꪹꪋꪷꪉ ꪝꪸꪉ ꪻꪬ ꪹꪚꪱ ꪁꪫꪱꪙ ꫛ ꪻꪒ ꪵꪮꪚ ꪼꪒ. 2. ꪤꪱꪫ ꪤꪴꪀ ꪹꪜꪸꪙ ꪕꪮꪥ ꪹꪬꪉ ꪋꪮꪥ ꪩꪴꪀ ꫛ ꪭꪴ ꪏꪸꪉ ꪔꪳꪣ ꪵꪕꪙ ꪝꪸꪉ ꪝꪷ ꪻꪬ ꪠꪴ ꫛ ꪭꪴ ꪵꪮ ꪎꪱꪉ ꪁꪫꪸꪙ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪩꪾ ꪣꪷ ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ - ꪚꪮꪀ ꪎꪮꪙ ꪹꪜꪸꪙ ꪔꪳꪣ ꪵꪕꪙ ꪫꪸꪀ ꪭꪴ ꪒꪰꪀ ꪻꪊ ꪣꪰꪀ ꪣꪺꪙ ꪀꪾꪚ ꪹꪕꪸꪉ ꪀꪱ ꪝꪳꪉ ꪹꪋ ꪎꪱꪥ ꪮꪳꪙ ꪝꪳꪉ ꫛ ꪵꪔꪉ ꪭꪲꪒ ꪅꪮꪉ ꪀꪾꪚ ꪡꪽ ꫛ ꪮꪳꪙ ꪁꪷ ꪼꪒ ꪑꪷ ꪎꪴꪉ ꪫꪸꪀ ꪹꪥꪸꪒ ꪀꪾꪚ ꪨꪸꪙ ꪹꪭꪷꪚ ꪀꪺꪀ ꪹꪝ ꪼꪜ ꪵꪊ ꪹꪮꪱ ꪮꪸꪙ ꪭꪱꪙ ꪮꪱꪥ ꪹꪯꪸꪣ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪹꪩꪀ ꪋꪮꪙ ꪹꪮꪱ ꪩꪺꪉ ꪚꪮꪀ ꪎꪮꪙ ꪩꪴꪀ ꪹꪔꪱ. 3. [missing] ꪭꪴꪒ 27 1. ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪹꪄꪱ ꪎꪱꪉ ꪶꪎꪣ ꪕꪱꪉ ꪪꪽ ꪬꪫꪱ ꪄꪮꪉ ꪶꪢꪒ ꪢꪴ ꪒꪸꪫ ꪹꪊꪱ, ꪑꪷ ꪎꪴꪉ ꪩꪺꪉ ꪭꪴ ꪏꪸꪉ ꪀꪾꪚ ꪵꪚꪉ ꪜꪽ ꪩꪱꪉ ꪒꪲ ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ ꪹꪥꪸꪒ ꪼꪒ ꪻꪬ ꪔꪸꪙ ꪶꪚ ꪄꪫꪱ ꪭꪮꪀ. 2. ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪮꪴꪣ ꪏꪴ ꪶꪒꪥ ꪀꪾꪚ ꪝꪳꪉ ꪁꪫꪸꪙ ꪹꪨꪷꪥ ꪕꪱꪉ ꪙꪾ ꪣꪲꪉ ꪎꪲꪉ ꪄꪮꪉ ꪀꪾꪚ ꪬꪺ ꪻꪊ ꪵꪔ ꪶꪀꪉ ꪊꪲꪉ ꪄꪫꪱ ꪭꪮꪀ, ꪪꪽ ꪭꪮꪀ ꪀꪾꪚ ꪹꪈꪸ ꪗꪺꪒ ꪵꪣꪙ ꫛ ꪠꪴ ꪽ ꪵꪔꪉ ꪮꪮꪀ ꪼꪒ. ꪭꪴꪒ 28 ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪢꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪼꪒ ꪹꪬꪉ ꪫꪸꪀ ꪜꪮꪒ ꪵꪊꪉ ꪚꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪀꪾꪚ ꪀꪺꪀ ꪹꪔꪸ ꪀꪺꪉ ꪽ ꪝꪳꪉ ꪁꪫꪸꪙ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪀꪺꪉ ꪻꪚ ꪶꪔꪉ ꪜꪱꪫ ꪙꪲ ꪻꪬ ꪹꪥꪸꪒ ꪼꪒ ꪝꪸꪉ ꪝꪷ. ꪭꪴꪒ 29 1. ꪋꪴ ꫛ ꪝꪮꪣ ꪣꪲ ꪈꪸ ꪪꪴ ꪎꪱꪉ ꪶꪎꪣ ꪀꪾꪚ ꪶꪢꪒ ꪢꪴ ꪩꪳꪙ ꪹꪏ ꪹꪢꪸꪒ ꪊꪰꪉ ꪹꪬꪸꪙ ꪩꪺꪉ ꪹꪥꪸꪒ ꫛ ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ ꪼꪒ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪀꪾꪚ ꪝꪸꪉ ꪝꪷ. 2. ꪹꪣ ꪹꪊꪱ ꪹꪥꪸꪒ ꪼꪒ ꪒꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪄꪮꪉ ꪹꪊꪱ, ꪋꪴ ꫛ ꪊꪰꪉ ꪭꪴ ꪝꪳꪉ ꪄꪷ ꪹꪚꪱ ꪹꪖꪸ ꪹꪥꪸꪒ ꪀꪱꪥ ꪠꪱꪚ ꪩꪺꪒ. ꪹꪝ ꪼꪫ ꪶꪔꪀ ꪶꪩꪉ ꪀꪽ ꪼꪜ ꪵꪊ ꪵꪀꪉ ꪻꪬ ꪹꪎꪱ ꪣꪰꪀ ꪣꪺꪙ ꪹꪊꪱ ꪭꪸꪀ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪀꪾꪚ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪄꪮꪉ ꫛ ꪮꪳꪙ ꪻꪠ ꪁꪷ ꪹꪥꪸꪒ ꪼꪒ ꪩꪱꪉ ꪒꪲ ꪩꪺꪉ ꪹꪥꪸꪒ ꫛ ꪜꪮꪒ ꪵꪊꪉ ꪀꪾꪚ ꪚꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪎꪮꪙ ꪶꪭꪣ ꪹꪣꪉ ꫜ ꪹꪤꪷꪙ ꪹꪜꪸꪙ ꪹꪊꪱ. 3. ꪀꪺꪉ ꪹꪚꪱ ꪁꪫꪱꪙ ꪄꪷ ꪻꪒ, ꪫꪸꪀ ꪹꪥꪸꪒ ꪕꪮꪥ ꪝꪳꪉ ꪁꪫꪸꪙ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪙꪲ ꪹꪚꪱ ꪼꪒ ꪹꪥꪸꪒ ꪠꪲꪒ ꪎꪸ ꪩꪺꪉ ꪵꪔꪉ ꪔꪰꪉ ꪄꪮꪉ ꪨꪸꪙ ꪹꪭꪷꪚ ꪀꪺꪀ ꪀꪰꪒ ꪮꪮꪀ. ꪭꪴꪒ 30 ꪹꪚꪱ ꪼꪒ ꪵꪠꪚ ꪜꪴꪀ ꪝꪲꪙ ꪮꪮꪀ ꪹꪚꪱ ꪁꪫꪱꪙ ꪄꪫꪱꪙ ꪻꪒ ꪤꪴ ꪀꪺꪉ ꪻꪚ ꪜꪱꪫ ꪁꪫꪱꪣ ꪙꪲ ꪕꪮꪥ ꪩꪺꪉ ꪩꪾꪚ ꪏꪺꪙ ꪀꪺꪉ ꪻꪊ ꪹꪚꪱ ꪁꪫꪱꪙ ꪹꪣꪉ ꪻꪒ, ꪶꪢꪒ ꫛ ꪻꪒ ꪭꪳ ꪫꪱ ꪤꪸꪉ ꫛꪻꪒ ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪵꪔꪉ ꪮꪮꪀ ꪹꪚꪱ ꪣꪲ ꪁꪫꪸꪙ ꪹꪥꪸꪒ ꪮꪮꪀ ꪠꪲꪒ ꪎꪸ ꪼꪫ ꪠꪱ ꪭꪱꪥ ꪁꪫꪸꪙ ꪕꪳ ꪕꪱꪉ ꪻꪒ ꪹꪫꪱ ꪮꪮꪀ ꪹꪏ ꪀꪺꪉ ꪻꪚ ꪁꪫꪱꪣ ꪜꪱꪫ ꪙꪲ. ---- Tamazight, Standard Morocan ⴰⵍⵖⵓ ⴰⵎⴰⴹⵍⴰⵏ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵏ ⵓⴼⴳⴰⵏ 10 ⴷⵓⵊⴰⵏⴱⵉⵔ 1948 Déclaration Universelle des Droits de l’Homme Traduction en langue AMAZIGHE – Maroc Par AZETTA AMAZIGH ⵜⴰⵣⵡⴰⵔⵜ ⵍⵍⵉⵖ ⵜⴳⴰ ⵜⵓⴽⵣⴰ ⵏ ⵓⵍⵍⴰⵍⵓ ⵏ ⴽⴰⵢⴳⴰⵜ ⵢⴰⵏ ⵖ ⵜⴰⵡⵊⴰ ⵜⴰⵏⴰⴼⴳⴰⵏⵜ ⴷ ⵓⵎⴳⵉⴷⴷⵉ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵏⵏⵙⵏ ⵜⵉⵔⵙⴰⵍ ⵏ ⵜⴷⵔⴼⵉⵜ ⴷ ⵜⵣⵔⴼⵜ ⴷ ⵓⴼⵔⴰ ⵖ ⵓⵎⴰⴹⴰⵍ. ⵜⴳ ⵜⴰⵎⵜⵜⴰⵡⵜ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵏ ⵓⴼⴳⴰⵏ ⴰⴷ ⵉⵜⵜⴰⵡⵉⵏ ⵜⵓⴳⵜⵜ ⵏ ⵎⴰⴷ ⵉⵀⵔⵛⵏ ⴰⵔ ⵉⵙⴼⴰⴼⴰ ⴰⴼⵔⴰⴽ ⵏ ⵓⴼⴳⴰⵏ, ⴰⴼⴰⴷ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⵢⴰⵏ ⵓⵎⴰⴹⴰⵍ ⵏⵏⴰ ⵖ ⵜⵜⵉⵍⵉ ⴷⴰⵔ ⵓⴼⴳⴰⵏ ⵜⴰⴷⵔⴼⵉⵜ ⵏ ⵡⴰⵡⴰⵍ ⴷ ⵓⵙⴳⴷ, ⵢⴰⵏⴼ ⵉ ⴰⵙⴷⵉⴷⵉ ⴷ ⵜⴰⵎⵎⴰⵔⴰ. ⴷ ⵍⵍⵉⵖ ⵉⴳⴰ ⵓⴼⵔⴰⴳ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏⵏ ⵏ ⵓⵎⴷⴰⵏ ⵢⴰⵏ ⵓⴼⴳⴳⴰⴳ ⵏ ⵢⴰⵏ ⵓⵏⴳⵔⴰⵡ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏⵏ ⴰⴼⴰⴷ ⴰⴼⴳⴰⵏ ⴰⴷ ⵓⵔ ⵉⵙⵜⵉ, ⴳ ⵜⵢⵉⵔⴰ, ⴰⵖⵡⵡⵖ ⵎⴳⴰⵍ ⵏ ⵜⴷⵏⴽⴰ ⴷ ⵓⵥⵍⴰⴳ; ⴷ ⵍⵍⵉⵖ ⵉⵇⵇⴰⵏ ⴰⴷ ⵜⴷⵓⵙ ⵜⵎⵔⵏⵉⵡⵜ ⵏ ⵜⵓⵇⵇⵏⵉⵡⵉⵏ ⵏ ⵜⵉⴷⴷⵓⴽⵍⴰ ⵏⴳⵔ ⵏ ⵜⵎⵜⵜⴰ, ⴷ ⵍⵍⵉⵖ ⵉⵍⵍⴰ ⴳ ⵜⵏⵜⵜⴰⵎⵜ ⵉⴷ ⵉⴳⴷⵓⴷⵏ ⵏ ⵜⵎⵜⵜⴰ ⵉⵎⵓⵏⵏ ⵏⵏⴰⵏ ⴷⵉⵖ ⵜⴰⴼⵍⵙⵜ ⵏⵏⵙⵏ ⴳ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏⵏ ⵉⴼⴳⴳⴰⴳⵏ ⵏ ⵓⴼⴳⴰⵏ, ⴷ ⵜⵉⵣⵉ ⴷ ⵡⴰⵜⵉⴳ ⵏ ⵡⵓⴷⵎ ⴰⵏⴼⴳⴰⵏ, ⴷ ⵓⵎⴳⵉⴷⴷⵉ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏⵏ ⵏ ⵉⵔⴳⴰⵣⵏ ⴷ ⵜⵡⵜⵎⵉⵏ, ⵔⵏⵓⵏ ⵏⵏⴰⵏ ⵉⵙ ⵔⴰⵏ ⴰⴷ ⵙⵎⵖⵓⵔⵏ ⴰⵍⴰⵢ ⴰⵏⴰⵎⵓⵏ ⴷ ⵜⴼⴰⴷⵉⵡⵉⵏ ⵉⵖⵓⴷⴰⵏ ⵏ ⵜⵓⴷⵔⵜ ⴳ ⵜⵍⵍⴰ ⵜⴷⵔⴼⵉⵜ ⵉⵎⵇⵇⵓⵔⵏ, ⴷ ⵍⵍⵉⵖ ⵎⵙⵓⵛⴽⴰⵏ ⵉⵡⴰⵏⴽⵏ ⵉⴳⵎⴰⵎⵏ, ⵙ ⵜⵡⵙⵉⵏ ⵏ ⵜⵎⴰⴷⴷⴰⵙⵜ ⵏ ⵜⵎⵜⵜⴰ ⵉⵎⵓⵏⵏ, ⴰⴼⴰⴷ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⵡⵣⵔⴰⴽ ⴰⵎⴰⴹⵍⴰⵏ ⴰⵎⵙⴽⴰⵔ ⵏ ⵜⴷⵔⴼⵉⵢⵉⵏ ⴷ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵉⴼⴳⴳⴰⴳⵏ ⵏ ⵓⴼⴳⴰⵏ, ⴷ ⵍⵍⵉⵖ ⵉⴳⴰ ⵓⴼⵔⴰⴽ ⵙ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵉⵜ ⴰⵙⴽⴽⵉⵏ ⴰⴽⵙⵡⴰⵜ ⴼⴰⴷⴷ ⴰⴷ ⵉⵜⵜⵓⴳ ⵓⵙⵓⵖⵏ ⴰⴷ, ⵉⵙⵙⴰⴼⵖ ⴷ ⵓⴳⵔⴰⵡ ⴰⵎⴰⵜⴰⵢ ⴰⵍⵖⵓ ⴰⵎⴰⴹⵍⴰⵏ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵏ ⵓⴼⴳⴰⵏ ⴰⴷ, ⴼⴰⴷ ⴰⵢⴳ ⵢⴰⵏ ⵓⵙⵡⵉⵔ ⵏⵏⴰ ⵙ ⵉⵍⴰⵇ ⴰⴷ ⵏⵏ ⴰⵡⴹⵏ ⴰⴽⵯ ⵉⴳⴷⵓⴷⵏ ⴷ ⵜⵎⵜⵜⴰ ⴼⴰⴷⴷ ⴰⴽⵯ ⵎⵉⴷⴷⵏ ⴷ ⵉⴼⵔⴷⵉⵙⵏ ⵏ ⵡⴰⵎⵓⵏ, ⵉⴽⵜⵜⵉⵏ ⴰⵍⵖⵓ ⴰⴷ, ⴰⴷ ⴷⵓⵙⵏ, ⵙ ⵓⵙⵙⵍⵎⴷ ⴷ ⵓⵙⴳⵎⵉ, ⵙⴱⵓⵖⵍⵓⵏ ⴷ ⵓⵣⵔⴰⴽ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏⵏ ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵉⵢⵉⵏ, ⴰⴼⴰⴷ, ⵙ ⵜⵖⵜⴰⵙⵉⵏ ⵉⵣⴷⵉⵏ ⵜⵉⵏⴰⵎⵓⵔⵉⵏ ⴷ ⵜⵉⵎⴰⴹⵍⴰⵏⵉⵏ, ⴰⴷ ⵜⵜⵢⴰⴽⵯⵣⵏ ⴳⵉⵏ ⵉⵎⵙⴽⴰⵔⵏ ⵉⵎⴰⴹⵍⴰⵏⵏ, ⵏⴳⵔ ⵏ ⵉⵎⵣⴷⴰⵖ ⵏ ⵉⵡⴰⵏⴽⵏ ⵉⴳⵎⴰⵎⵏ ⵏⵖ ⵏⴳⵔ ⵉⴽⴰⵍⵍⵏ ⵏⵏⴰ ⵉⵍⵍⴰⵏ ⴷⴷⴰⵡ ⵏ ⵜⵏⴰⴹⵜ ⵏⵏⵙⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 1 ⴰⵔ ⴷ ⵜⵜⵍⴰⵍⴰⵏ ⵎⵉⴷⴷⵏ ⴳⴰⵏ ⵉⵍⴻⵍⵍⵉⵜⵏ ⵎⴳⴰⴷⴷⴰⵏ ⵖ ⵡⴰⴷⴷⵓⵔ ⴷ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ, ⵢⵉⵍⵉ ⴰⴽⵯ ⴷⴰⵔⵙⵏ ⵓⵏⵍⵍⵉ ⴷ ⵓⴼⵔⴰⴽ, ⵉⵍⵍⴰ ⴼⵍⵍⴰ ⵙⵏ ⴰⴷ ⵜⵜⵎⵢⴰⵡⴰⵙⵏ ⵏⴳⵔⴰⵜⵙⵏ ⵙ ⵜⴰⴳⵎⴰⵜ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 2 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵥⴹⴰⵕ ⴰⴷ ⵉⵟⵟⴼ ⴽⵓⵍⵍⵓ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵉⵢⵉⵏ ⵍⵍⵉ ⵉⵍⵍⴰⵏ ⵖ ⵓⵍⵖⵓ ⴰⴷ, ⴰⴷ ⵓⵔ ⵢⵉⵍⵉ ⵓⵙⵏⵓⵃⵢⵓ, ⵣⵓⵏⴷ ⵡⵉⵏ ⵓⵥⵓⵕ, ⵏⵖ ⴰⴽⵍⵓ, ⵏⵖ ⴰⵏⴰⵡ, ⵏⵖ ⵜⵓⵜⵍⴰⵢⵜ, ⵏⵖ ⴰⵙⴳⴷ, ⵏⵖ ⵜⴰⵏⵏⴰⵢⵜ ⵜⴰⵙⵔⵜⴰⵏⵜ ⵏⵖ ⵜⴰⵏⵏⴰⵢⵜ ⵢⴰⴹⵏ, ⵏⵖ ⵎⴰⴷ ⵉⵥⵍⵉⵏ ⵙ ⴰⵙⵓⵔⵙ ⴰⵎⴰⴷⴰⵏ, ⵏⵖ ⵡⵉⵏ ⴰⵢⴷⴰ ⵏⵖ ⵡⵉⵏ ⵜⵍⴰⵍⵉⵜ ⵏⵖ ⴰⵙⵓⵔⵙ ⵢⴰⴹⵏ. ⴰⵎⵔ ⴰⵙⵏⵓⵃⵢⵓ ⵏⴳⵔ ⵉⵔⴳⴰⵣⵏ ⵜⵉⵎⵖⴰⵔⵉⵏ. ⵓⵔ ⴷ ⵉⵇⵇⴰⵏ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⵓⵙⵏⵓⵃⵢⵓ ⵉⵟⵟⴼⵏ ⵙ ⵡⴰⴷⴷⴰⴷ ⴰⵙⵔⵜⴰⵏ, ⵏⵖ ⴰⵣⵔⴼⴰⵏ ⵏⵖ ⴰⵎⴰⴹⵍⴰⵏ ⵏ ⵜⴰⵎⵓⵔⵜ ⵏⵖ ⴰⴽⴰⵍ ⵖ ⵉⴷⴷⵔ ⵓⴼⴳⴰⵏ, ⴰⴷ ⵜⴳ ⵜⵎⵓⵔⵜ ⴰⴷ ⵏⵖ ⴰⴽⴰⵍ ⴰⴷ ⴰⴷⵔⴼⵉ, ⵏⵖ ⴰⵎⵙⵏⴰⵍ ⵏⵖ ⵡⴰⵔⴰⵙⵉⵎⴰⵏ ⵏⵖ ⴰⵙ ⵉⵜⵜⵓⴳⴰ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵓⵡⵜⵜⵓ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 3 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵖ ⵜⵓⴷⵔⵜ ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵉⵜ ⴷ ⵜⵏⴼⵔⵓⵜ ⵜⴰⵏⵉⵎⴰⵏⵜ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 4 ⴰⵡⴷ ⵢⴰⵏ ⵓⵔ ⵉⵣⴹⴰⵔ ⴰⴷ ⴷⴰⵔⵙ ⵉⵍⵉⵏ ⵉⵙⵎⴰⴳⵏ , ⵓⵍⴰ ⴰⴷ ⵉⵣⵣⵏⵣⴰ ⴰⵔ ⵉⵙⵙⴰⵖ ⴰⴼⴳⴰⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 5 ⵓⵔ ⴷ ⵉⵇⵇⴰⵏ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⴰⵙⵔⴼⵓⴼⵏ ⵏ ⴰⵡⴷ ⵢⴰⵏ, ⵓⵍⴰ ⵜⵉⵎⵙⴽⵔⵜ ⵉⵅⵯⵛⵏⵏ ⵍⵍⵉ ⵉⵙⵙⵎⵥⵥⵉⵢⵏ ⴰⴷⴷⵓⵔ ⵏ ⵓⴼⴳⴰⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 6 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵜⵓⴽⵣⴰ ⵏ ⵉⵎⴰⵏ ⵏⵙ ⴰⵣⵔⴼⴰⵏ ⵖ ⴽⴰⵢⴳⴰⵜ ⴰⴷⵖⴰⵔ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 7 ⵎⴳⴰⴷⴷⴰⵏ ⴰⴽⵯ ⵎⵉⴷⴷⵏ ⵎⵏⵉⴷ ⵏ ⵓⵍⵓⴳⵏ ⵢⵉⵍⵉ ⴷⴰⵔⵙⵏ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵓⵃⵟⵟⵓ ⵏ ⵓⵍⵓⴳⵏ ⴰⵎⵔ ⴰⵙⵏⵓⵃⵢⵓ, ⵖⵉⴽⵍⵍⵉ ⴷⴰⵔⵙⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⵓⵣⵔⴼ ⵖ ⵓⵃⵟⵟⵓ ⵉⵎⴳⴰⴷⴷⴰⵏ ⵎⵏⵉⴷ ⵏ ⴰⵙⵏⵓⵃⵢⵓ ⵏⵏⴰ ⴷ ⵓⵔ ⵉⵎⵛⵓⵛⴽⵉⵏ ⴷ ⵓⵍⵖⵓ ⵢⴰⴷ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 8 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵉⴼⵜⵓ ⵙ ⵜⵉⵏⴼⴳⴰⵔⵉⵏ ⵜⵉⵏⴰⵎⵓⵔⵉⵏ ⵉⵖ ⵉⵍⵍⴰ ⴽⵔⴰ ⵓⵣⴳⴳⴰⵍ ⵖ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵏⵏⵙ ⵍⵍⵉ ⵢⴰⵙ ⵉⴼⴽⴰ ⵓⵍⵓⴳⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 9 ⵉⵜⵜⵓⴽⴽⴰⵙ ⴰⴷ ⵉⵜⵜⵢⵉⵎⵉⵥ ⵓⴼⴳⴰⵏ ⵏⵖ ⴰⴷ ⵉⵜⵜⵓⴽⵔⴰⴼ ⵏⵖ ⴰⴷ ⵜⵉⵣⵣⵓⴳ ⵢⴰⵏ ⴰⵎⵔ ⴰⵍⵓⴳ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 10 ⴳⴰⴷⴷⴰⵏ ⴰⴽⵯ ⵎⵉⴷⴷⵏ ⵖ ⵓⵣⵔⴼ, ⵏ ⴰⴷⵣⵔⵉⵏ ⵖ ⵓⵎⵏⵉⴷ ⵏ ⵜⴰⵏⴼⴳⴰⵔⵜ ⵜⴰⵙⵉⵎⴰⵏⵜ ⵜⴰⵔⴰⵡⵙⴰⵏⵜ, ⵏⵏⴰ ⵉⵜⵜⴳⴳⴰⵏ ⵜⴰⵖⵜⴰⵙⵜ, ⵉⵥⵍⵉⵏ ⵙ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵏⵏⵙ ⵏⵖ ⵉⵣⵓⵛⵛⵍⵏ ⵏⵏⵙ, ⵏⵖ ⵜⵉⵍⴰⵡⵜ ⵏ ⵓⵢⵏⵏⴰ ⴰⵙ ⵉⵜⵜⵓⵙⴱⴰⴱⴱⴰⵏ ⴳ ⵉⴳⵔ ⵏ ⵉⵣⴳⴳⴰⵍⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 11 1. ⵓⵔⵉⵜⵜⵉⵍⵉ ⵓⴱⴽⴽⵉⴹ ⵅⴼ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵢⴰⵏ ⴰⵔⴷ ⵉⴱⴰⵢⵏ ⵖ ⵎⵏⵉⴷ ⵏ ⵜⴷⴰⴱⵓⵜ ⵉⵍⵉⵏⵜ ⴳⵉⵙ ⵜⵏⴼⵔⵓⵜⵉⵏ ⵏ ⵓⵎⵣⴰⵖ. 2. ⵓⵔ ⵉⵜⵜⵉⵍⵉ ⵉⵜⵜⵢⴰⵎⵥ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵢⴰⵏ ⵅⴼ ⵜⵡⵓⵔⵉ ⵏⵖⴷ ⵉⵖ ⵓⵔ ⵉⵔⵉ ⴰⴷ ⵉⵙⴽⵔ ⵜⴰⵡⵓⵔⵉ ⵖⴰⵙ ⵉⵖ ⵉⴳⴰ ⵎⴰⵢⴰⵏ ⵓⴱⴽⴽⵉⴹ ⴳ ⵎⵏⵉⴷ ⵏ ⵓⵍⵓⴳⵏ ⴰⵏⴰⵎⵓⵔ ⵏⵖⴷ ⴰⴳⵔⴰⵖⵍⴰⵏ ⵖ ⵜⵉⵣⵉ ⵏⵏⵙ, ⴷ ⵓⵔ ⴼⵍⵍⴰⵙ ⵜⵜⵉⵍⵉ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵜⵎⵎⴰⵔⴰ ⴰⴱⵍⴰ ⵜⵉⵏ ⵜⵉⵣⵉ ⴰⵏⵏ ⵍⵍⵉⵖ ⵉⵜⵜⵓⵙⴽⴰⵔ ⵓⴱⴽⴽⵉⴹ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 12 ⵓⵔ ⵉⵅⵚⵚⴰ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⴽⵔⴰ ⵓⴽⵛⵛⵎ ⵉⵅⵛⵛⵏ ⵖ ⵜⵓⴷⵔⵜ ⵉⵥⵍⵉⵏ ⵙ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵢⴰⵏ ⵏⵖⴷ ⵜⵉⵏ ⵜⵡⵊⴰ ⵏⵏⵙ ⵏⵖⴷ ⴰⵣⴷⴷⵓⵖ ⵏⵏⵙ ⵏⵖⴷ ⵉⵎⵢⴰⵡⴰⴹⵏ ⵏⵏⵙ ⵖⴷ ⴰⴷⴷⵓⵔ ⵏⵏⵙ. ⵢⵉⵍⵉ ⴷⴰⵔ ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵓⵃⵟⵟⵓ ⵏ ⵓⵍⵓⴳⵏ ⵖ ⵣⵓⵏⴷ ⴰⴽⵛⵛⵓⵎ ⴰⴷ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 13 1. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⴷⴰⵔⵙ ⵜⴰⴷⵔⴼⵉⵜⵏ ⵓⵙⵉⴽⵍ ⴷ ⴰⴷ ⵉⵙⵜⵉ ⴰⴷⵖⴰⵔ ⵏ ⵓⵣⴷⴷⵓⵖ ⵏⵏⵙ ⵖ ⵉⵡⵓⵜⵜⴰ ⵏ ⵓⵡⴰⵏⴽ. 2. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⴷⴰⵔⵙ ⵜⴰⴷⵔⴼⵉⵜⵏ ⴰⴷ ⵉⴼⴼⵖ ⵜⴰⵎⵓⵔⵜ, ⵜⵉⵏⵏⵙ ⵏⵖ ⵜⵉⵢⵢⴰⴹ, ⵏⵏⵙ ⵢⵉⵍⵉ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⴷⵉⵙ ⵢⵓⵔⵔⵉ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 14 1. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⴷⴰⵔⵙ ⴰⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵉⵎⵎⵓⴷⴷⵓ ⵙ ⵜⵎⴰⵣⵉⵔⵜ ⵢⴰⴹⵏ ⵏⵖⴷ ⴰⴷ ⴷⵉⵙ ⵉⵔⵡⵍ ⵉⵖ ⵉⵍⵍⴰ ⵎⴰ ⵉⵅⵛⵛⵏ. 2. ⵓⵔ ⵉⵜⵜⵓⴼⴽⴰ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵉ ⵡⴰⵏⵏⴰ ⵉⵎⵎⵓⴷⴷⴰⵏ ⴰⴼⴰⴷ ⴰⴷ ⵉⵙⴷⴰⴱⵓ ⵅⴼ ⵓⴱⴽⴽⵉⴹ ⵉⵙⵔⵜⴰⵏ ⵏⵖⴷ ⵜⵉⵖⴰⵡⵙⵉⵡⵉⵏ ⵍⵍⵉ ⵓⵔ ⵉⵙⵙⵓⵛⴽⴰⵏ ⴷ ⵉⵡⵜⵜⴰⵙⵏ ⴷ ⵉⵎⵏⵣⴰⵢⵏ ⵏ ⵜⵎⵜⵜⴰ ⵉⵎⵓⵏⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 15 1. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵜⵏⴰⵎⵓⵏⵜ ⵏⵏⵙ. 2. ⵓⵔ ⵉⵅⵚⵚⴰ ⴰⴷ ⵉⵜⵜⵡⴰⴽⴽⴰⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵜⵏⴰⵎⵓⵏⵜ ⵏⵖⴷ ⵡⴰⵏⵏⴰ ⵉⵔⴰⵏ ⴰ ⵜⵙ ⵉⵙⵏⴼⵍ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 16 1. ⵉⵍⵍⴰ ⵓⵣⵔⴼ ⴷⴰⵔ ⵓⵔⴳⴰⵣ ⴷ ⵜⵎⵖⴰⵔⵜ, ⴳ ⵓⵣⵎⵣ ⴷ ⵢⵓⵙⵙⴰⵏ, ⴰⴷ ⵜⵜⵉⵀⵍⵏ ⵙⴽⵔⵏ ⵜⴰⵡⵊⴰ ⵏⵏⵙ ⴱⵍⴰ ⵉⵍⵍⴰ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵓⵙⵙⴽⵔⴼ ⵉⵥⵍⵉⵏ ⵙ ⵜⵏⴰⵎⵓⵏⵜ, ⵏⵖ ⴰⵏⴰⵡ ⵏⵖⴷ ⴰⵙⴳⴷ. ⵎⴳⴰⴷⴷⴰⵏ ⴰⵡⴷ ⵖ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵙⵓⵍⵏ ⵎⵓⵏ ⵏⵖ ⴳ ⴱⵟⵟⵓ ⵏⵏⵙⵏ 2. ⵓⵔ ⵉⵜⵜⵉⵍⵉ ⵍⵉⵜⵜⵉⵀⴰⵍ ⵖⴰⵙ ⵉⵖ ⵉⵔⴰ ⵓⵔⴳⴰⵣ ⴷ ⵜⵎⵖⴰⵔⵜ ⴷ ⵓⵔ ⵉⴳⵉ ⴼⵍⵍⴰⵙⵏ ⴱⵣⵣⵉⵣ. 3. ⵉⵡⵍ ⴰⴷ ⵉⵙⴽⴰⵔⵏ ⴳ ⵜⵡⵊⴰ ⴰⴷ ⵜⴳ ⵜⵓⵍⴳⵉⵏⵜ, ⵏⵏⵜⴰⵏ ⴰⴷ ⵉⴳⴰⵏ ⵜⴰⵙⵉⵍⴰ ⵏ ⵡⴰⵎⵓⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 17 1. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵜⵉⵍⵉⵜ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⵉ ⵡⵓⵍ ⵏⵏⵙ ⵏⵖ ⴷ ⵡⵉⵢⵢⴰⴹ. 2. ⵓⵔ ⵉⵅⴰⵚⵚⴰ ⴰⴷ ⵜⵜⵓⴽⴰⵙ ⵜⵉⵍⵉⵜ ⵏ ⴰⵡⴷ ⵢⴰⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 18 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⴳ ⵜⴷⵔⴼⵉⵜ ⵏ ⵓⵙⵡⵉⵏⴳⵎ ⴷ ⵜⵉⵏ ⵜⴰⵏⵏⴰⵢⵜ, ⴷ ⵜⵉⵏ ⵓⵙⴳⴷ ⵖⵉⵍⵍⴰ ⵉⵍⵍⴰ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵉⵙⵏⴼ ⴰⵙⴳⵖⵏⵏⵙ, ⵢⵉⵍⵍⵉ ⴷⴰⵔⵙ ⴰⵡⴷ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵜⵡⵏⵏⵉⵜ ⵜⴰⵏⴼⵔⵓⵜ ⵙ ⴽⵔⴰ ⵉⴳⴰⵜ ⴰⵏⴰ ⵏⵏⵙ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 19 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵜⴷⵔⴼⵉⵜ ⵏ ⵜⴰⵏⵏⴰⵢⵜ ⴷ ⵜⵡⵏⵏⵉⵜ, ⴰⴷ ⵉⵜⵜⵉⴽⵚⵓⴹ ⵅⴼ ⵜⴰⵏⵏⴰⵢⵉⵏ ⵏⵏⵙ ⵓⵍⴰ ⴰⵔⵣⵣⵓ ⵏⵏⵙ ⴰⴷ ⵢⴰⵎⵥ ⵏⵖ ⴰⴷ ⵉⵣⵓⵣⵣⵔ, ⴰⴱⵍⴰ ⵉⵡⵜⵜⴰ, ⵉⵏⵖⵎⵉⵙⵏ ⴷ ⵜⵡⵏⴳⵉⵎⵉⵏ ⵙ ⴰⴽⵯ ⵉⵎⴰⵙⵙⵏ ⵓⵙⵓⵙⵙⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 20 1. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⴷⴰⵔⵙ ⵜⴰⴷⵔⴼⵉⵢⵉⵏ ⵏ ⵜⵙⵎⵓⵏⵉ ⴷ ⵜⵉⵏ ⵓⵎⵓⵏ, ⴷ ⵜⵉⵏ ⵜⵎⵙⵎⵓⵏⵉⵏ ⵜⴰⵏⴳⵔⴰⵡⵜ 2. ⵓⵔ ⵉⵥⴹⴰⵕ ⵃⵜⵜⴰ ⵢⴰⵏ ⴰⴷ ⵉⴱⵣⵣⵉⵣ ⴼ ⵢⴰⵏ ⴰⴷ ⵉⴽⵛⵎ ⵙ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵜⵎⵙⵎⵓⵏⵜ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 21 1. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⴰⵣⵔⴼ ⴰⴼⴰⴷ ⴰⴷ ⵉⵙⵜⵉ ⴷ ⴰⴷ ⵉⵙⵎⴷⵢⴰ ⴳ ⵉⵙⵜⴰⵢⵏ, ⴰⵔ ⵉⵙⴷⵔⴼⵉ ⴰⵡⴷ ⵙ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵉⵖⵔⵉⵎⵏ ⴷ ⵉⵙⵔⵜⴰⵏ. 2. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵉⵙⵡⵓⵔⵉ ⴳ ⵜⵎⵙⵙⵓⴳⴰⵔ ⵜⵉⵎⴰⵜⵜⴰⵢⵉⵏ ⵏ ⵜⵎⴰⵣⵉⵔⵜ. 3. ⵜⵉⵔⴰⵜ ⵏ ⵓⴳⴷⵓⴷ ⴰⴷ ⵉⴳⴰⵏ ⴰⴼⴳⴳⴰⴳ ⵏ ⵜⵏⴱⴰⴹⵜ ⵜⴰⴳⴷⵓⴷⴰⵏⵜ, ⵜⵉⵔⴰⵜ ⴰⴷ ⵜⴽⴽ ⴰⵖⴰⵔⴰⵙ ⵏ ⵓⴼⵔⴰⵏ ⵉⵣⴷⴷⵉⴳⵏ ⵏⵏⴰ ⵉⵜⵜⵓⴳⴰⵏ ⴽⵓ ⴰⵣⵎⵣ, ⵙ ⵓⵙⵜⴰⵢ ⴰⵖⵣⵓⵔⴰⵏ ⵉⵎⵙⴰⵙⴰⵏ ⴷ ⵓⵙⵜⴰⵢ ⵉⴼⴼⵔⵏ ⵏⵖ ⴰⴱⵔⵉⴷ ⵜ ⵉⵔⵡⴰⵙⵏ ⵢⵉⴽⴽⵉⵏ ⵜⴰⴷⵔⴼⵉⵜ ⵏ ⵓⵙⵜⴰⵢ ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 22 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ, ⵖⵉⴽⵍⵍⵉ ⵉⴳⴰ ⵢⴰⵏ ⵓⴼⵔⴷⵉⵙ ⵖ ⵡⴰⵎⵓⵏ, ⴷⴰⵔⵙ ⴰⵣⵔⴼ ⵖ ⵓⵏⴼⵔⵓ ⴰⵏⴰⵎⵓⵏ :ⴰⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵉⴱⴷⴷⴰ ⵅⴼ ⵃⵎⴰ ⴰⴷ ⵜⵉⵍⵉ ⵜⵓⵎⵔⵜ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⵉⴷⴰⵎⵙⴰⵏⵏ, ⵉⵏⴰⵎⵓⵏⵏ ⴷ ⵉⴷⵍⵙⴰⵏⵏ ⵉⵥⵍⵉⵏ ⵙ ⴰⴷⴷⵓⵔ ⵏⵏⵙ ⴷ ⵓⵙⴱⵓⵖⵍⵓ ⵏ ⵡⵓⴷⵎ ⵏⵏⵙ, ⴰⵢⴰⴷ ⵙ ⵜⴷⵓⵙⵉ ⵜⴰⵏⴰⵎⵓⵔⵜ ⴷ ⵜⵡⵉⵙⵉ ⵜⴰⴳⵔⴰⵖⵍⴰⵏⵜ, ⵏⵏⴰ ⵉⵙⵏⵏⴷⵏ ⵅⴼ ⵓⵙⵏⵎⴰⵍⴰ ⴷ ⵉⵙⵓⴳⵉⵎ ⵏ ⴽⵓ ⵜⴰⵎⵓⵔⵜ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 23 1. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵜⴰⵡⵓⵔⵉ, ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵉⵜ ⵏ ⵓⵙⵜⴰⵢ ⵏ ⵜⴰⵡⵓⵔⵉ ⵏⵏⵙ, ⴳ ⵜⴼⴰⴷⵉⵡⵉⵏ ⵜⵉⵣⵔⴼⴰⵏⵉⵏ ⴷ ⵢⵓⵙⵙⴰⵏ ⵉ ⵜⵡⵓⵔⵉ ⵏ ⵓⴼⵔⴰⴳ ⵎⴳⴰⵍ ⵏ ⵜⴳⵓⴼⵉ. 2. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵓⵎⴳⵉⴷⴷⵉ ⵖ ⵜⵖⵔⴰⴷ ⵏ ⵜⵡⵡⵓⵔⵉ. 3. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵙⵡⵓⵔⵓⵏ ⴷⴰⵔⵙ ⴰⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵢⴰⵎⵥ ⵜⵉⵖⵔⴰⴷ ⵏⵏⵙ ⵉⵣⵔⴼⵏ ⴷ ⵢⵓⵙⴰⵏ ⵏⵏⴰ ⴰⵙ ⵢⵉⴽⴽⵉⵏ, ⵏⵜⵜⴰ ⴷ ⵜⵡⵊⴰ ⵏⵏⵙ, ⵢⴰⵜ ⵜⵓⴷⵔⵜ ⵉⵍⴰⵏ ⵓⴷⴷⵓⵔ ⴰⵏⴼⴳⴰⵏ, ⵏⵏⴰ ⵎⵎⵉ ⵉⵜⵜⵓⵔⵏⵓ, ⵎⴳ ⵉⵍⵍⴰ ⵓⵏⵏⴳⵣⵓ, ⵉⵎⴰⵙⵙⵏ ⵏ ⵓⴼⵔⴳⴰ ⴰⵏⴰⵎⵓⵏ. 4. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵉⵙⴽⵔ ⵏⵖⴷ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⴷ ⵉⵏⵎⵓⵍⵍⴰ ⴰⴼⴰⴷ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⵓⵃⵟⵟⵓ ⵏ ⵡⴰⵢⴰⴷⴰ ⵏⵏⵙ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 24 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵓⵙⵙⵓⵏⴼⵓ, ⵖ ⵜⵉⵣⵉ ⵍⵍⵉ ⵉⵅⵡⴰⵏ, ⴷ ⵎⵏⵛⴽ ⵏ ⵜⵙⵔⴰⴳⵉⵏ ⵏ ⵜⵡⵓⵔⵉ ⴷ ⵓⵙⵙⵏⴼⵓ ⵉⵎⵓⵏ ⴷ ⵜⵖⵔⴰⴷ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 25 1. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⴷⴰⵔⵙ ⴰⵣⵔⴼ ⵏ ⵓⵙⵡⵉⵔ ⵏ ⵜⵓⴷⵔⵜ ⴰⵙ ⴷ ⵢⵓⵙⴰⵏ ⵉ ⵜⴷⵓⵙⵉ ⵏⵏⵙ, ⴷ ⵜⵓⵎⵔⵜ ⵏⵏⵙ ⴷ ⵜⵉⵏ ⵜⵡⵊⴰ ⵏⵏⵙ, ⵙ ⵓⵙⵜⵜⴰⵢ ⵜⵉⵏ ⵜⵎⵜⵜⵛⴰ, ⴷ ⵉⵃⵔⵓⵢⵏ ⴷ ⵜⵣⴷⵓⵖⵜ ⴷ ⵉⴷⵉⵡⴰⵏ ⴷ ⵜⵏⴰⴼⵓⵜⵉⵏ ⵜⵉⵏⴰⵎⵓⵜⵉⵏ ⵉⵍⴰⵇⵇⵏ, ⴷⴰⵔⵙ ⴰⵣⵔⴼ ⵏ ⵜⵏⴰⴼⵓⵜ ⵎⴳ ⵉⴳⴰ ⴰⵎⴳⵓⴼ ⵏⵖ ⴰⵎⵓⴹⵉⵏ ⵏⵖ ⴰⴽⴽⵓⵛⵎ ⵏⵖ ⵡⵉⵏ ⵜⴷⵢⴰⵍⵜ ⵏⵖ ⵜⵓⵙⵔ ⵏⵖ, ⴳ ⵉⵙⵓⵔⵙⵏ ⵏⵏⵉⴹⵏ, ⵜⵉⵣⵍⵉ ⵏ ⵉⵎⴰⵙⵙⵏ ⵏ ⵜⵓⴷⵔⵜ ⵓⵔ ⵉⵎⵓⵏ ⴷ ⵜⵉⵔⵉⵜ ⵏⵏⵙ. 2. ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⴷⴰⵔ ⵜⴰⵣⵣⵏⵜ ⴷ ⵉⵏⵏⴰⵙ ⵢⴰⵏ ⵓⴼⵔⴰⴳ ⴰⵏⴰⵎⵓⵏ ⴰⴷⴰⵡⵙⴰⵏ ⵓⵙⴷⴷⵓⵍ ⴷⴷ ⵜⵡⵉⵣⵉ ⵉⵙⵙⴰⵔⵏ ⵍⵍⵉ ⵉⵙⵏⵎⴰⵍⴰ ⵓⵡⴰⵏⴽ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 26 1. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵏ ⵓⵙⴳⵎⵉ. ⴰⵙⴳⵎⵉ ⴰⴷ ⵢⵉⵍⵉ ⴰⴱⵍⴰ ⴰⵇⴰⵕⵉⴹ ⵉ ⵓⵙⵙⵍⵎⴷ ⴰⴼⴳⴳⴰⴳ ⴷ ⵓⵎⵣⴰⵡⴰⵔⵓ. ⴰⵙⵙⵍⵎⴷ ⴰⵎⵣⵡⴰⵔⵓ ⵉⴳⴰ ⵓⵛⵛⵉⵍ. ⴰⵙⵙⵍⵎⴰⴷ ⴰⵜⵉⵇⵏⵉ ⴷ ⵓⵣⵣⵓⵍⴰⵏ ⴰⴷ ⵉⵙⵙⵡⵓ ⴽⵓ ⵢⴰⵏ : ⴰⴷⴼ ⵙ ⵜⵖⵓⵔⵉⵡⵉⵏ ⵜⵉⵎⴰⵊⵊⵢⴰⵍⵉⵏ ⴰⴷ ⵢⴰⵏⴼ ⵉ ⴽⵓ ⵢⴰⵏ, ⵉⵙⵏⵏⴷ ⵅⴼ ⵜⵣⵎⵎⴰⵔ. 2. ⴰⵙⴳⵎⵉ ⵉⵍⴰⵇ ⴰⵙ ⴰⴷ ⵉⵏⵏⴰⵍ ⴰⴱⵓⵖⵍⵓ ⵏ ⵡⵓⴷⵎⴰ ⴰⵏⴰⴼⴳⴰⵏ ⴷ ⵜⴷⵓⵙⵉ ⵏ ⵓⵡⵇⵇⵔ ⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏⵏⵏ ⵏ ⵓⴼⴳⴰⵏ ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵉⵢⵉⵏ ⵜⵉⴼⴳⴳⴰⴳⵉⵏ. ⵉⵍⴰⵇ ⴰⴷ ⵉⴼⴳ ⵜⴰⵖⴹⴼⵜ ⵉ ⵜⵉⴷⴷⵓⴽⵍⴰ ⴷ ⵓⵎⵙⵃⵎⴰⵍ ⵏⴳⵔ ⵏ ⵜⵎⵜⵜⴰ ⴷ ⵉⴳⵔⴰⵡⵏ ⵏ ⵜⵥⵓⵕⵉ ⴷ ⵓⵙⴳⴷ ⴷ ⵓⵙⴳⵎ ⵏ ⵉⵎⵓⵙⵙⵓⵜⵏ ⵏ ⵜⵎⵜⵜⴰ ⵉⵎⵓⵏⵏ ⵃⵎⴰ ⴰⴷ ⵜⵉⵍⵉ ⵜⵏⴰⴳⵔⵉⵜ. 3. ⵉⵍⵍⴰ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⵎⵣⵡⴰⵔⵓ ⴷⴰⵔ ⵉⵎⴰⵡⵍⴰⵏ ⴰⴷ ⵙⵜⵉⵏ ⴰⵏⴰⵡ ⵏ ⵜⵖⵔⵉ ⵉ ⵜⴰⵔⵡⴰ ⵏⵏⵙⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 27 1. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼⴰⴷ ⵢⴰⵡⵙ ⵖ ⵜⵓⴷⵔⵜ ⵏ ⵡⴰⵎⵓⵏ ⵏⵏⵙ ⵜⴰⴷⵍⵙⴰⵏⵜ ⴷ ⵜⵥⵓⵕⵉ, ⵢⴰⵡⵙ ⴰⵡⴷ ⴳ ⵓⵙⵎⵓⵜⵜⴳ ⵏ ⵜⵎⴰⵙⵙⴰⵏⵉⵏ ⵉⵙⴼⴰⵢⴷ ⴳⵉⵜⵙⵏⵜ. 2. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⵜⴳⴰ ⵜⴷⵔⴼⵉⵜ ⵏ ⵓⵙⵏⵓⵍⴼⵓ ⴷ ⵜⵉⵏ ⵜⵥⵕⵉⴳⵜ ⴷ ⵜⵉⵏ ⵓⵙⴼⵙⵔ ⵜⴰⵏⴼⵔⵓⵜ ⴳ ⵉⴳⵔⴰⵏ ⵏ ⵜⵙⴽⵍⴰ ⴷ ⵡⵉⵏ ⵜⵥⵓⵕⵉ ⴷ ⵡⵉⵏ ⵓⵔⵣⵣⵓ ⴰⵎⴰⵙⵙⴰⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 28 ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⵉⵍⵍⴰ ⴷⴰⵔⵙ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⴷ ⵉⵙⴼⴰⵢⴷ ⵖ ⵓⵖⴰⵡⴰⵙ ⴰⵏⴰⵎⵓⵏ ⴰⴳⵔⴰⵖⵍⴰⵏ ⵍⵍⵉⵖ ⵍⵍⴰⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵉⵢⵉⵏ ⵍⵍⵉ ⴷ ⵢⵓⵛⴽⴰⵏ ⵖ ⴰⵍⵖⵓ ⴰⴷ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 29 1. ⴽⵓ ⵢⴰⵏ ⴰⵔ ⵉⵜⵜⴰⵡⵙ ⵖ ⵜⵡⵉⵣⵉ ⵏ ⵡⴰⵎⵓⵏ ⵙ ⵓⵢⵏⵏⴰ ⵎⵓ ⵉⵥⴹⴰⵕ ⵙ ⵜⴳⵎⵉ ⵏ ⵜⵓⴷⵔⵜ ⵏⵏⵙ. 2. ⴰⵔ ⵏⵏ ⵉⵜⵜⴷⵓⵍ ⵓⴼⴳⴰⵏ ⵙ ⵉⵙⴽⵔⴰⴼ ⵍⵍⵉ ⵉⵍⵍⴰⵏ ⴳ ⵓⵙⵍⴳⵏ ⵖ ⵜⵉⵣⵉ ⵍⵍⵉⵖ ⴰⵢ ⵉⵙⵙⵏⴼⴰⵍ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵉⵢⵉⵏ ⴰⴼⴰⴷ ⴰⴷ ⴳⵉⴷⴷⵏⵜ ⵜⵎⴰⵙⵙⴰⵢⵉⵏ ⵜⵉⴳⴷⵓⴷⴰⵏⵉⵏ ⴷ ⵜⵎⵙⴽⵔⵜ ⴳ ⵡⴰⵎⵓⵏ ⴰⴷⵉⵎⵓⵇⵕⴰⵟⵉ. 3. ⵖⵉⴽⵏⵏⴰ ⴽⴰ ⴳⴰⵏⵜ ⵜⵖⴰⵡⵙⵉⵡⵉⵏ ⵓⵔ ⴷ ⵉⵇⵇⴰⵏ ⴰⴷ ⵎⵎⵙⴽⴰⵔⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⴰⴷ ⵎⵏⵉⴷ ⵏ ⵉⵡⵜⵜⴰⵙⵏ ⴷ ⵉⵎⵏⵣⴰⵢⵏ ⵏ ⵜⵎⵜⵜⴰ ⵉⵎⵓⵏⵏ. ⴰⵎⴰⴳⵔⴰⴷ 30 ⵓⵔ ⵉⵍⵍⵉ ⵖ ⵓⵍⵖⵓ ⴰⴷ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵓⴹⵕⵉⵚ ⴰⴼⴰⴷ ⴰⴷ ⵉⵙⵎⴷⵢⴰ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵓⵡⴰⵏⴽ ⵏⵖⴷ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵓⴳⴷⵓⴷ ⵏⵖⴷ ⵓⴼⴳⴰⵏ ⵙ ⵖⵉⴽⵍⵍⵉ ⵉⵔⴰ ⴷ ⵓⵔ ⴷⴰⵔⵙ ⴽⵔⴰ ⵏ ⵓⵣⵔⴼ ⴰⴼⴰⴷ ⵉⵙⴽⵔ ⵜⴰⵡⵔⵉ ⵏⵏⴰ ⵉⵔⴰ ⵍⵍⵉ ⵉⵜⵜⵔⵥⵥⴰⵏ ⵉⵣⵔⴼⴰⵏ ⴷ ⵜⴷⵔⴼⵢⵉⵏ ⵍⵍⵉ ⴷ ⵢⵉⵡⵉ ⵖ ⵓⵍⵖⵓ ⴰⴷ. ---- Tamil மனித உரிமைகள் பற்றிய உலகப் பிரகடனம் 1948 திசெம்பர் மாதம் 10ஆம் தேதி, ஐக்கிய நாடுகள் பொதுச்சபை, மனித உரிமை பற்றிய உலகப் பிரகடனத்தை ஏற்றுச் சாற்றியது. அப்பிரகடனம் மேல்வரும் பக்கங்களில் முற்றுமுழுதாகத் தரப்படுகின்றது. வரலாற்று முக்கியத்துவம் வாய்ந்த அந்நடவடிக்கையின் பின்னர் சபையானது, பிரகடனத்தை வெளியிடுமாறும், அவ்வாறு வெளியிடப் பெற்றதை "நாடுகள் அல்லது ஆள்பலங்களின் அரசியல் அந்தஸ்துக் காரணமாக எவ்வித வேறுபாடுமில்லாவகையில் எல்லாப் பள்ளிகளிலும் பிற கல்வி நிறுவனங்களிலும் பரப்பவும், காட்சிக்கு வைக்கவும், வாசிக்கச் செய்யவும், விளக்கவும்" செயற்படுமாறு அங்கத்துவ நாடுகள் யாவற்றையும் கேட்டுக் கொண்டது. மனிதக் குடும்பத்தினைச் சேர்ந்த யாவரதும் உள்ளார்ந்த மரியாதையையும், அவர்கள் யாவரதும் சமமான, மாற்றத்திற்குட்படுத்த முடியாத உரிமைகளையும் அங்கீகரித்தலே உலகத்தில் சுதந்திரம், நீதி, அமைதி என்பவற்றுக்கு அடிப்படையாகவுள்ளதாதலாலும், மனித உரிமைகளை அவமதித்தலும் இகழ்தலும், மனிதகுலத்தின் மனசாட்சியை சீற்றத்திற்குள்ளாக்கியுள்ள காட்டுமிராண்டித்தனமான செயல்களுக்கு இடமளித்துள்ளதாதலாலும், பேச்சுச் சுதந்திரம், நம்பிக்கைச் சுதந்திரம், அச்சத்திலிருந்தும் வறுமையிலிருந்தும் விடுதலை ஆகியனவற்றை மனிதன் முழுமையாக அனுபவிக்கத்தக்க ஒரு உலகின் வருகையே சாதாரண மக்களின் மிகவுயர்ந்த குறிக்கோளாக எடுத்துச் சாற்றப்பட்டுள்ளதாதலாலும், கொடுங்கோன்மைக்கும், அடக்குமுறைக்கும் எதிரான இறுதித் தீர்வாக எதிரெழுச்சி செய்வதற்கு மனிதன் கட்டாயப்படுத்தப்படாமலிருக்க வேண்டுமெனில் சட்டத்தின் ஆட்சியால் மனிதவுரிமைகள் பாதுகாக்கப்படுவது இன்றியமையாததாக உள்ளதாதலாலும், நாடுகளிடையேயான நட்புறவை மேம்படுத்துவது இன்றியமையாததாக உள்ளதாதலாலும், ஐக்கிய நாடுகள் சபையிற் கூடிய எல்லா மக்களும், பட்டயத்தில் அடிப்படை மனித உரிமைகள் பற்றிய, ஒவ்வொரு மனிதப் பிறவியினதும் சுயமரியாதை மற்றும் பெறுமதி பற்றிய, ஆண் பெண்ணின் சம உரிமை பற்றிய தமது நம்பிக்கையை மீண்டும் வலியுறுத்தி அதிசுதந்திரச் சூழலில், சமூக முன்னேற்றம், உயர்ந்த வாழ்க்கைத் தரம் ஆகியவற்றை மேம்படுத்தத் துணிந்துள்ளார்களாதலாலும், மனித உரிமைகள், அடிப்படைச் சுதந்திரங்களுக்கான உலக மதிப்பையும், அவற்றைப் பின்பற்றுதலை மேம்படுத்தலையும், ஐக்கிய நாடுகள் நிறுவனத்தின் கூட்டுறவுடன் முற்று முழுதாகச் செயல் நிலைப்படுத்த அங்கத்துவ நாடுகள் உறுதிமொழி கொண்டுள்ளனவாதலாலும், இவ்வுறுதிமொழி முழுமையாக நடைமுறைப்படுத்துவதற்கு, இவ்வுரிமைகள் சுதந்திரங்கள் பற்றிய பொதுப் புரிதல் முக்கியமுடையதாதலாலும், இப்பொழுது: பொதுச்சபையானது சமூகத்தின் ஒவ்வொரு தனி மனிதனும் ஒவ்வொரு உறுப்பும், இப்பட்டயத்தை இடையறாது மனத்திலிருத்தி, இவ்வுரிமைகள் சுதந்திரங்களுக்கான மதிப்பினை மேம்படுத்துவதற்குக் கற்பித்தல் மூலமும், கல்வி மூலமும், தேசிய, சர்வதேச முற்போக்கு நடவடிக்கைகள் மூலமும் முயலும் நோக்கிற்காகவும், அங்கத்துவ நாடுகள் ஒவ்வொன்றும், தத்தம் மக்களிடையேயும், அத்துடன் தங்கள் நியாயாதிக்கத்தின் கீழ் வரும் ஆள்புலத்து மக்களிடையேயும், இவ்வுரிமைகள், சுதந்திரங்கள் முழுமையாக வலிவும் பயனுறுதிப்பாடுமுடைய முறையில் ஏற்கப்பெற்று பின்பற்றப்படுவதை நிலைநிறுத்துவதற்காகவும் பயன்படத்தக்க, எல்லா மக்களும் நாட்டினங்களும் தத்தம் சாதனையிலக்கின் பொது அளவாகக் கொள்ளத்தக்க இந்த மனித உரிமை உலகப் பொதுப் பிரகடனத்தை எடுத்துச் சாற்றுகின்றது. உறுப்புரை 1 மனிதப் பிறிவியினர் சகலரும் சுதந்திரமாகவே பிறக்கின்றனர்; அவர்கள் மதிப்பிலும், உரிமைகளிலும் சமமானவர்கள், அவர்கள் நியாயத்தையும் மனச்சாட்சியையும் இயற்பண்பாகப் பெற்றவர்கள். அவர்கள் ஒருவருடனொருவர் சகோதர உணர்வுப் பாங்கில் நடந்துகொள்ளல் வேண்டும். உறுப்புரை 2 இனம், நிறம், பால், மொழி, மதம், அரசியல் அல்லது வேறு கருத்துடைமை, தேசிய அல்லது சமூகத் தோற்றம், சொத்து, பிறப்பு அல்லது பிற அந்தஸ்து என்பன போன்ற எத்தகைய வேறுபாடுமின்றி, இப்பிரகடனத்தில் தரப்பட்டுள்ள எல்லா உரிமைகளுக்கும் சுதந்திரங்களுக்கும் எல்லோரும் உரித்துடையவராவர். மேலும், எவரும் அவரவருக்கு உரித்துள்ள நாட்டின் அல்லது ஆள்புலத்தின் அரசியல், நியாயாதிக்க அல்லது சர்வதேச அங்கிகார நிலைப்பாட்டின் அடிப்படையில் — அது தனியாட்சி நாடாக, நம்பிக்கைப் பொறுப்பு நாடாக, தன்னாட்சியற்ற நாடாக அல்லது இறைமை வேறேதேனும் வகையில் கட்டுப்படுத்தப்பட்ட நாடாக இருப்பினும் — வேறுபாடெதுவும் காட்டப்படுதலாகாது. உறுப்புரை 3 வாழ்வதற்கும், சுதந்திரத்திற்கும் பாதுகாப்பிற்கும் சகலரும் உரிமையுடையோராவர். உறுப்புரை 4 எவரும், அடிமையாக வைத்திருக்கப்படுதலோ அல்லது அடிமைப்பட்ட நிலையில் வைத்திருக்கப்படுதலோ ஆகாது; அடிமை நிலையும் அடிமை வியாபாரமும் அவற்றில் எல்லா வகைகளிலும் தடைசெய்யப்படுதல் வேண்டும். உறுப்புரை 5 எவரும், சித்திரவதைக்கோ அல்லது கொடுமையான, மனிதத் தன்மையற்ற அல்லது இழிவான நடைமுறைக்கோ தண்டனைக்கோ உட்படுத்தப்படுதலாகாது. உறுப்புரை 6 ஒவ்வொருவரும் எவ்விடத்திலும் சட்டத்தின் முன்னர் ஓர் ஆளாக ஏற்றுக்கொள்ளப்படுவதற்கு உரிமையுடையவராவர். உறுப்புரை 7 எல்லோரும் சட்டத்தின் முன்னர் சமமானவர்கள். பாரபட்சம் எதுவுமின்றிச் சட்டத்தின் சமமான பாதுகாப்புக்கும் உரித்துடையவர்கள். இப்பிரகடனத்தை மீறிப் புரியப்பட்ட பாரபட்சம் எதற்கேனும் எதிராகவும் அத்தகைய பாரபட்சம் காட்டுவதற்கான தூண்டுதல் யாதொன்றிற்கும் எதிராகவும் எல்லோரும் சமமான பாதுகாப்புக்கு உரித்துடையவர்கள். உறுப்புரை 8 அவ்வந் நாட்டின் அரசியலமைப்பினால், அல்லது சட்டத்தினால் அவர்களுக்கு அளிக்கப்பட்ட அடிப்படை உரிமைகளை மீறும் செயல்களுக்காகத் தகுதிவாய்ந்த தேசிய நியாய சபைகளினால் வழங்கப்படும் பயனுறுதியுடைய திருத்தத்திற்கு உரிமையுடையவர்கள். உறுப்புரை 9 ஒருதலைப்பட்ட மனப்போக்கான வகையில் கைது செய்யப்படுதல், தடுப்புக் காவலில் வைக்கப்படுதல், நாட்டிலிருந்து வெளியேற்றப்படுதல் ஆகியவற்றுக்கு எவரும் ஆட்படுத்தப்படலாகாது. உறுப்புரை 10 அவர்களது உரிமைகள், கடப்பாடுகள் பற்றியும் அவர்களுக்கெதிராகவுள்ள குற்றவியல் குற்றச்சாட்டுக்கள் பற்றியும் தீர்மானிப்பதற்குச் சார்பற்ற நடுநிலை தவறாத தீர்ப்பாயத்தினால் செய்யப்படும் நடுநிலையான வெளிப்படையான விசாரணைக்கு ஒவ்வொருவரும் உரிமையுடையவர்களாவர். உறுப்புரை 11 1. தண்டனைக்குரிய தவற்றுக்குக் குற்றஞ்சாட்டப்படும் எல்லோரும் வெளிப்படை விசாரணையில் சட்டத்துக்கிணங்க அவர்கள் குற்றவாளிகளென காண்பிக்கப்படும் வரை, குற்றமற்றவர்களெனக் கருதப்படுவதற்கு உரிமையுடையவர்கள். அவ்விசாரணையில் அவர்களது எதிர்வாதங்களுக்கு அவசியமான எல்லா உறுதிப்பாட்டு உத்தரவாதங்களும் அவர்களுக்கிருத்தல் வேண்டும். 2. தேசிய, சர்வதேச நாட்டிடைச் சட்டத்தின் கீழ் ஏதேனும் செயல் அல்லது செய்யாமை புரியப்பட்ட நேரத்தில் அச்செயல் அல்லது செய்யாமை தண்டனைக்குரிய தவறொன்றாக அமையாததாகவிருந்து அச்செயல் அல்லது செய்யாமை காரணமாக, எவரும் ஏதேனும் தண்டனைக்குரிய தவற்றுக்குக் குற்றவாளியாகக் கொள்ளப்படலாகாது. அத்துடன், தண்டனைக்குரிய தவறு புரியப்பட்ட நேரத்தில் ஏற்புடையதாகவிருந்த தண்டனையை விடக் கடுமையான தண்டனை விதிக்கப்படலாகாது. உறுப்புரை 12 ஒவ்வொருவரும் அவ்வவரது தனிமைத்துவம், குடும்பம், வீடு அல்லது தொடர்புகள் என்பவை சம்பந்தமாக, ஒருதலைப்பட்ட மனப்போக்கான வகையில் தலையிடப்படுவதற்கோ அல்லது அவரது மரியாதை, நன்மதிப்பு என்பவற்றின் மீதான தாக்குதல்களுக்கோ உட்படுத்தலாகாது. அத்தகைய தலையீட்டுக்கு அல்லது தாக்குதல்களுக்கெதிராக ஒவ்வொருவரும் சட்டப் பாதுகாப்புக்கு உரிமையுடையவராவர். உறுப்புரை 13 1. ஒவ்வொரு நாட்டினதும் எல்லைகளுக்குள் சுதந்திரமாகப் பயணம் செய்வதற்கும் வசிப்பதற்கும் ஒவ்வொருவருக்கும் உரிமையுண்டு. 2. தனது சொந்த நாடு உட்பட ஏதேனும் நாட்டை விட்டுச் செல்லவும் தத்தமது நாட்டுக்குத் திரும்பவும் ஒவ்வொருவருக்கும் உரிமையுண்டு. உறுப்புரை 14 1. வேறு நாடுகளுக்குச் செல்வதன் மூலம் துன்புறுத்தலிலிருந்து புகலிடம் நாடுவதற்கும் துய்ப்பதற்கும் எவருக்கும் உரிமையுண்டு. 2. அரசியற் குற்றங்கள் அல்லாத குற்றங்கள் சம்பந்தமாகவும், அல்லது ஐக்கிய நாடுகள் சபையின் நோக்கங்களுக்கும் நெறிகளுக்கும் முரணான செயல்களிலிருந்து உண்மையாக எழுகின்ற வழக்குத் தொகுப்புகள் சம்பந்தமாகவும் இவ்வுரிமை கேட்டுப் பெறப்படலாகாது. உறுப்புரை 15 1. ஒரு நாட்டின் குடியினராகவிருக்கும் உரிமை ஒவ்வொருவருக்குமுண்டு. 2. எவரினதும் அவரது நாட்டுக் குடியுரிமை மனப்போக்கான வகையில் இழப்பிக்கப்படுதலோ அவரது நாட்டுக் குடியுரிமை மாற்றுவதற்கான உரிமை மறுக்கப்படுதலோ ஆகாது. உறுப்புரை 16 1. முழு வயதடைந்த ஆண்களும் பெண்களும், இனம், தேசிய இனம் அல்லது சமயம் என்பன காரணமான கட்டுப்பாடெதுவுமின்றித் திருமணம் செய்வதற்கும் ஒரு குடும்பத்தை உருவாக்குவதற்கும் உரிமை உடையவராவர். திருமண வாழ்விலும், திருமணம் குலைக்கப்படும் பொழுதும் அவர்கள் சமமாக இவ்வுரிமை உடையவராவர்கள். 2. திருமணம் முடிக்கவிருக்கும் வாழ்க்கைத் துணைவோரின் சுதந்திரமான, முழுச் சம்மதத்துடன் மட்டுமே திருமணம் முடிக்கப்படுதல் வேண்டும். 3. குடும்பமே சமுதாயத்தில் இயற்கையானதும் அடிப்படையானதுமான அலகாகும். அது சமுதாயத்தினாலும் அரசினாலும் பாதுகாக்கப்படுவதற்கு உரித்துடையது. உறுப்புரை 17 1. தனியாகவும் வேறொருவருடன் கூட்டாகவும் சொத்தைச் சொந்தமாக வைத்திருப்பதற்கு ஒவ்வொருவருக்கும் உரிமையுண்டு. 2. எவரினதும் சொத்தும் ஒருதலைப்பட்ட மனப்போக்கான வகையில் இழக்கப்படுதல் ஆகாது. உறுப்புரை 18 சிந்தனைச் சுதந்திரம், மனச்சாட்சிச் சுதந்திரம், மதச் சுதந்திரம் என்பவற்றுக்கு ஒவ்வொருவருக்கும் உரிமையுண்டு. இவ்வுரிமையினுள் ஒருவர் தமது மதத்தை அல்லது நம்பிக்கையை மாற்றுவதற்கான சுதந்திரமும், போதனை, பயில்நெறி, வழிபாடு, பின்பற்றுதல் என்பன மூலமும் தத்தமது மதத்தை அல்லது நம்பிக்கையைத் தனியாகவும், வேறொருவருடன் கூடியும், வெளிப்படையாகவும் தனிப்பட்ட முறையிலும் வெளிப்படுத்துவதற்கான சுதந்திரமும் அடங்கும். உறுப்புரை 19 கருத்துச் சுதந்திரத்துக்கும் பேச்சுச் சுதந்திரத்துக்கும் எவருக்கும் உரிமையுண்டு. இவ்வுரிமையானது தலையீடின்றிக் கருத்துகளைக் கொண்டிருத்தற்கும், எவ்வூடகம் மூலமும் எல்லைகளைப் பொருட்படுத்தாமலும் தகவலையும் கருத்துக்களையும் நாடுவதற்கும் பெறுவதற்கும் பரப்புவதற்குமான சுதந்திரத்தையும் உள்ளடக்கும். உறுப்புரை 20 1. எவரும் அமைதியான முறையில் ஒன்று கூடுவதற்கும் இணைவதற்குமான சுதந்திரத்துக்கு உரிமையுண்டு. 2. ஒரு கழகத்தினைச் சேர்ந்தவராகவிருப்பதற்கு எவரும் கட்டாயப்படுத்தப்படலாகாது. உறுப்புரை 21 1. ஒவ்வொருவருக்கும் தத்தம் நாட்டின் ஆட்சியில் நேரடியாகவோ அல்லது சுதந்திரமான முறையில் தெரிவு செய்யப்பட்ட பிரதிநிதிகள் மூலமாகவோ பங்குபெறுவதற்கு உரிமையுண்டு. 2. ஒவ்வொருவருக்கும் தத்தம் நாட்டிலுள்ள அரசாங்க சேவையில் சமமான முறையில் அமர்த்தப்படுவதற்கு உரிமையுண்டு. 3. மக்களின் விருப்பே அரசாங்க அதிகாரத்தின் அடிப்படையாக அமைதல் வேண்டும். இவ்விருப்பமானது, முறைப்பட்ட காலங்களில் உண்மையாக நடைபெறும் தேர்தல்கள் மூலம் வெளிப்படுத்தப்படல் வேண்டும். இத்தேர்தல் பொதுவானதும், சமமானதுமான வாக்களிப்புரிமை மூலமே இருத்தல் வேண்டுமென்பதுடன், இரகசிய வாக்குமூலம் அல்லது அதற்குச் சமமான, சுதந்திரமான வாக்களிப்பு நடைமுறைகள் நடைபெறுதல் வேண்டும். உறுப்புரை 22 சமுதாயத்தின் உறுப்பினர் என்ற முறையில் ஒவ்வொருவரும் சமூகப் பாதுகாப்புக்கு உரிமையுடையவர். அத்துடன் நாடளாவிய முயற்சி மூலமும் சர்வதேச ஒத்துழைப்பு மூலமும் ஒவ்வொரு நாட்டினதும் அமைப்பு முறைக்கும் வளங்களுக்கும் இயைவான வகையில் ஒவ்வொருவரும் தத்தம் மதிப்புக்கும் தத்தம் ஆளுமையைச் சுதந்திரமான முறையில் வளர்ப்பதற்கும் இன்றியமையாதனவாக வேண்டப்பெறும் பொருளாதார சமூக பண்பாட்டு உரிமைகளைப் பெறுவதற்கும் உரித்துடையவராவர். உறுப்புரை 23 1. ஒவ்வொருவரும் வேலை வாய்ப்பிற்கான, பணியை சுதந்திரமான முறையில் தேர்ந்தெடுத்துக் கொள்வதற்கான, செய்யும் பணியில் நியாயமானதும் நல்லதுமான சூழலுக்கு உரியோராயிருப்பதற்கான, வேலையின்மைக்கெதிரான பாதுகாப்பு உடையோராயிருப்பதற்கான உரிமையை உடையர். 2. ஒவ்வொருவரும் வேறுபாடெதுவுமின்றி, சமமான வேலைக்குச் சமமான ஊதியம் பெறுவதற்கு உரித்துடையவராவர். 3. வேலை செய்யும் ஒவ்வொருவரும் தாமும் தமது குடும்பத்தினரும் மனித மதிப்புக்கியைவுள்ள ஒரு வாழ்வினை உறுதிப்படுத்தும் சரியான சாதகமான ஊதியத்திற்கு உரிமையுடையோராவர். அவசியமாயின் இவ்வூதியம் பிற சமூகப் பாதுகாப்பு வழிமுறைகளினால் குறை நிரப்பப்படுவதாயிருத்தல் வேண்டும். 4. ஒவ்வொருவருக்கும் தத்தம் நலன்களைப் பாதுகாப்பதற்கெனத் தொழிற் சங்கங்களை அமைப்பதற்கும் அவற்றில் சேர்வதற்குமான உரிமைகளுண்டு. உறுப்புரை 24 இளைப்பாறுகைக்கும், ஓய்விற்கும் ஒவ்வொருவரும் உரிமையுடையர். இதனுள் வேலை நேர வரையறை, ஊதியத்துடனான முறைப்பட்ட விடுமுறைகள் அடங்கும். உறுப்புரை 25 1. ஒவ்வொருவரும் உணவு, உடை, வீட்டு வசதி, மருத்துவக் கவனிப்பு, அவசியமான சமூக சேவைகள் என்பன உட்பட தமதும் தமது குடும்பத்தினரதும் உடல்நலத்துக்கும் நல்வாழ்வுக்கும் போதுமான வாழ்க்கைத்தரத்துக்கு உரிமையுடையவராவர். அத்துடன் வேலையின்மை, இயலாமை, கைம்மை, முதுமை காரணமாகவும் அவை போன்ற அவரது கட்டுப்பாட்டுக்கு அப்பாற்பட்ட பிற சூழ்நிலை காரணமாகவும் வாழ்க்கை வழியின்மை ஏற்படும் சூழ்நிலைகளில் பாதுகாப்புக்கும் உரிமையுடையவராவர். 2. தாய்மை நிலையும் குழந்தைப் பருவமும் சிறப்பு கவனிப்பிற்கும் உதவிக்கும் உரித்துடையன. எல்லாக் குழந்தைகளும் அவை திருமண உறவினுட் பிறந்தவையாயினும் அத்தகைய உறவின்றிப் பிறந்தவையாயினும், சமமான சமூகப் பாதுகாப்பினைத் துய்க்கும் உரிமையுடையன. உறுப்புரை 26 1. ஒவ்வொருவருக்கும் கல்வி கற்பதற்கான உரிமையுண்டு. குறைந்தது தொடக்க அடிப்படைக் கட்டங்களிலாவது கல்வி இலவசமானதாயிருத்தல் வேண்டும். தொடக்கக் கல்வி கட்டாயமாக்கப்படுதல் வேண்டும். தொழில் நுட்பக் கல்வியும் உயர் தொழிற் கல்வியும் பொதுவாகப் பெறப்படத்தக்கனவாயிருத்தல் வேண்டும். உயர் கல்வியானது யாவருக்கும் திறமையடிப்படையில் சமமான முறையில் கிடைக்கக் கூடியதாக்கப்படுதலும் வேண்டும். 2. கல்வியானது மனிதனின் ஆளுமையை முழுதாக வளர்ச்சி செய்யுமுகமாகவும் மனிதவுரிமைகளுக்கும் அடிப்படைச் சுதந்திரங்களுக்குமான மரியாதையை வலுப்படுத்துமுகமாகவும் ஆற்றப்படுத்தப்படல் வேண்டும். அது எல்லா நாடுகளுக்கிடையேயும், இன அல்லது மதக் குழுவினருக்கிடையேயும் மன ஒத்திசைவு, சகிப்புத்தன்மை, தோழமை ஆகியவற்றை மேம்படுத்துதல் வேண்டும். அத்துடன், சமாதானத்தைப் பேணுவதற்காக ஐக்கிய நாடுகள் சபையின் முயற்சிகளை மேற்கொண்டு செல்லுவதற்கு உதவவும் வேண்டும். 3. தமது குழந்தைகளுக்குப் புகட்டப்பட வேண்டிய கல்வியின் வகை, தன்மையை முதலிலே தெரிந்தெடுக்கும் உரிமை பெற்றோருக்குண்டு. உறுப்புரை 27 1. சமுதாயத்தின் பண்பாட்டு வாழ்க்கையிற் சுதந்திரமாகப் பங்குகொள்வதற்கும், கலைகளைத் துய்ப்பதற்கும் அறிவியல் முன்னேற்றத்திலும், அதன் நன்மைகளிலும் பங்கெடுப்பதற்கும் எவருக்கும் உரிமையுண்டு. 2. அறிவியல், இலக்கிய, கலைப் படைப்பின் படைப்பாளி என்ற வகையில் அப்படைப்புகள் வழியாக வரும் நெறிசார் மற்றும் பொருள்சார் நலங்களின் பாதுகாப்பிற்கு அத்தகையோர் ஒவ்வொருவரும் உரிமை உடையவராவர். உறுப்புரை 28 இப்பிரகடனத்தில் எடுத்துக் காட்டப்பட்டுள்ள உரிமைகளும் சுதந்திரங்களும் முழுமையாக எய்தப்படக்கூடிய சமூக, சர்வதேச அமைப்பு முறைமைக்கு ஒவ்வொருவரும் உரித்துடையவராவர். உறுப்புரை 29 1. எந்த ஒரு சமூகத்தினுள் மட்டுமே தத்தமது தனித்தன்மையின் கட்டற்ற, முழுமையான வளர்ச்சி சாத்தியமாகவிருக்குமோ, அந்தச் சமூகத்தின்பால் ஒவ்வொருவருக்கும் கடமைகள் உண்டு. 2. ஒவ்வொருவரும் அவரது உரிமைகளையும் சுதந்திரங்களையும் பயன்படுத்தும் பொழுது, இன்னொருவரின் உரிமைகளுக்கும் சுதந்திரங்களுக்குமுரிய அங்கீகாரத்தையும் மதிப்பையும் பெற்றுக் கொடுக்கும் நோக்கத்துக்காகவும், மக்களாட்சி சமுதாயமொன்றின் நெறிமுறை, பொது மக்கள் ஒழுங்கமைதி, பொதுநலன் என்பவற்றுக்குத் தேவைப்படக் கூடியவற்றை ஏற்படுத்தல் வேண்டுமெனும் நோக்கத்துக்காகவும் சட்டத்தினால் தீர்மானிக்கப்படும் வரையறைகளுக்கு மட்டுமே கட்டுப்படுபவராயமைதல் வேண்டும். 3. இவ்வுரிமைகளும் சுதந்திரங்களும் ஐக்கிய நாடுகள் சபையின் நோக்கங்களுக்கும் நெறிகளுக்கும் முரணாக எவ்விடத்திலேனும் பயன்படுத்தப்படலாகாது. உறுப்புரை 30 இப்பிரகடனத்திலுள்ள எவையும் இதன்கண் எடுத்துக்காட்டப்பட்டுள்ள உரிமைகள், சுதந்திரங்கள் ஆகியவற்றிலுள்ள எவற்றையும் அழிக்கும் நோக்கத்தையுடைய ஏதேனும் முயற்சியில் ஈடுபடுவதற்கும் அல்லது செயலெதனையும் புரிவதற்கும் எந்த ஒரு நாட்டுக்கோ குழுவுக்கோ அல்லது தனி ஒருவருக்கோ உட்கிடையாக யாதேனும் உரிமையளிப்பதாகப் பொருள் கொள்ளப்படுதலாகாது. ---- Telugu మానవస్వత్వముల సార్వలౌకిక ప్రకటన ప్రస్తావన మానవకుటంబమునందలి వ్యక్తులందరికిని గల ఆజన్మసిద్ధమైన ప్రతిపత్తిని, అనన్యాక్రాంతములగు సమానస్వత్వములను అంగీకరించుట ప్రపంచమున స్వాతంత్ర్య, న్యాయ, శాంతుల స్థాపనకు పునాది యగును. మానవజాతి అంతఃకరణమును క్షోభపెట్టిన ఘోరచర్యలు, మానవస్వత్వములయెడ గలిగిన అవజ్ఞా నిరసన భావముల పరిణామమనియు, వాక్స్వాతంత్ర్య ప్రత్యయస్వాతంత్ర్యములను, భయవిముక్తిని, దారిద్ర్యవిముక్తిని మానవులు ఎల్లరు అనుభవించుటకు వీలగు లోకముయొక్క ఆవిర్భావమే సామాన్యప్రజానీకముయొక్క మహోన్నతమైన అభికాంక్షయనియు ఉద్ఘోషింపబడియున్నది. నిష్ఠురపాలనా ప్రజాపీడనములపై, గత్యంతరము లేక, మానవుడు తిరుగుబాటు చేయవలసిన బలాత్కార పరిస్థితులు ఏర్పడకుండనుండవలయునన్నచో మానవస్వత్వములు విధినియమముచే పరిరక్షితములగుట ముఖ్యము. రాష్ట్రముల మధ్య సౌహార్దబాన్ధవ్యముల అభివృద్ధికి దోహదము చేయుట అత్యావశ్యకము. మానవుల మూలస్వత్వముల యందును, వ్యక్తుల ప్రతిపత్తి యోగ్యతలయందును, స్త్రీపురుషులకు గల సమాన స్వత్వములయందును, తమకు గల విశ్వాసమును ఐక్యరాష్ట్రములవారు ఈ శాసనపత్రమున పునఃప్రమాణీకరించి, సామాజికాభ్యుదయమును, ఉన్నత జీవిత ప్రమాణములను, విశాల స్వాతంత్ర్యమును పెంపొందించుటకు నిశ్చయించుకొనియున్నారు, మానవస్వత్వ, మూలస్వాతంత్ర్యములయెడ సార్వలౌకిక గౌరవాభివృద్ధిని, వాని యనుష్ఠానమును ఐక్యరాష్ట్రముల సహకారముతో సాధించుటకు వ్యక్తిరాజ్యములు ప్రతిజ్ఞ చేసికొనియున్నవి, ఈ స్వత్వములను గూర్చియు, స్వాతంత్ర్యములను గూర్చియు, సాధారణముగ నెల్లరకును తెలిసియుండుట ఈ ప్రతిజ్ఞా సమగ్రసిద్ధికెంతయు ముఖ్యము. సమాజమునకు చెందిన ప్రతివ్యక్తియు, సమాజము యొక్క ప్రత్యంగమును, ఈ స్వత్వముల ప్రకటనను సదా మనసునందుంచుకొని, ఉపదేశ విద్యాబోధలచే వీనియెడ గౌరవమును పెంపొందించుటకును, మరియు, రాష్ట్రీయములు నంతర్ రాష్ట్రీయములునగు నభ్యుదయ విధానముల ననుసరించి వ్యక్తిరాజ్యములలోని ప్రజల యందును, నా రాజ్యముల యధికారమునకు లోబడియుండు క్షేత్రములలోని ప్రజలయందునుగూడ, నీ స్వత్వస్వాతంత్ర్యముల ఫలకారక అంగీకారానుష్ఠానములను సార్వలౌకికముగ సునిశ్చితము చేయుటకును ప్రయత్నించవలెను, ఇట్టి యాశయముతో సకల మానవులకును రాష్ట్రములకును సమాన ప్రమాణమును సంపాదించునదిగా నీ మానవస్వత్వముల సార్వలౌకిక ప్రకటనను సర్వజనీన పరిషత్తు ఉద్ఘోషించుచున్నది. అనుచ్ఛేదము 1. ప్రతిపత్తిస్వత్వముల విషయమున మానవులెల్లరును జన్మతః స్వతంత్రులును సమానులును నగుదురు. వారు వివేచన-అంతఃకరణ సంపన్నులగుటచే పరస్పరము భ్రాతృభావముతో వర్తింపవలయును. అనుచ్ఛేదము 2. జాతి, వర్ణము, లింగభేదము, భాష, మతము, రాజకీయాభిప్రాయభేదము, రాష్ట్రీయము లేక సామాజికమునగు జననము, ఆస్తి, కులీనత, ప్రతిష్ఠ,---ఇత్యాది యెట్టి విభేదము గాని పాటింపబడక,- ఈ ప్రకటనలో పొందుపఱుపబడియున్న స్వత్వస్వాతంత్ర్యముల కన్నిటికిని ప్రతి యొకరికి నధికారము కలదు. స్వతంత్రముగను, న్యాసముగను, ఆస్వాయత్తశాసకక్షేత్రముగను, లేక, అవధితాధిరాజ్యమునకు లోబడినదిగను నుండు నెట్టిదేశమునకు గాని, రాజ్యక్షేత్రమునకు గాని ఒక వ్యక్తి చెందియున్న కారణమునుబట్టి ఆ దేశముయొక్క లేక, ఆ క్షేత్రముయొక్క రాజకీయాధికారిక అంతర్ రాష్ట్రీయ ప్రతిష్ఠలకు సంబంధించిన యెట్టి విభేదముగాని పాటింపబడదు. అనుచ్ఛేదము 3. జీవితరక్షణకు, స్వేచ్ఛకు, దేహరక్షకు, ప్రతి యొకరికిని హక్కు గలదు. అనుచ్ఛేదము 4. ఏ వ్యక్తిని గాని బానిసతనమునకును దాస్యమునకును లోనుగావింపగూడదు. అన్ని విధములయిన బానిసతనములును, బానిస వ్యాపారములును నిషేధింపబడవలెను. అనుచ్ఛేదము 5. ఏ వ్యక్తినిగాని, క్రూరము, అమానుషము, నికృష్టము నగు ప్రయోగమునకును శిక్షకును గురి చేయరాదు. అనుచ్ఛేదము 6. సర్వత్ర, విధిసమక్షమున నొక వ్యక్తిగా అంగీకరింపబడు నధికారము ప్రతి యొకరికిని గలదు. అనుచ్ఛేదము 7. విధి సమక్షమున నెల్లరును సామానులు. మరియు, నెట్టి విభేదముగాని పాటించక, విధి యోసగు సమానమగు పరిరక్షణను పొందు నధికారము ఎల్లరకును గలదు. ఈ ప్రకటనను వ్యతిక్రమించు నెట్టి విభేదమునుండిగాని, అట్టి విభేదకారకమగు నే ప్రేరణనుండిగాని పరిరక్షింపబడుట కెల్లరకును సమానమగు హక్కు గలదు. అనుచ్ఛేదము 8. సంవిధానముచే గాని విధిచే గాని యోసగబడిన మూలస్వత్వములను వ్యతిక్రమించు కార్యముల విషయమున, సమర్థమగు రాష్ట్రీయ న్యాయాధికరణ సభచే ఫలప్రదమగు ప్రతిక్రియను పొందుటకు, ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. అనుచ్ఛేదము 9. ఏ వ్యక్తినీ విధి విరుద్ధమైన నిర్బంధమునకుగాని, నిరోధమునకుగాని, నిర్వాసమునకుగాని లోబరుపగూడదు. అనుచ్ఛేదము 10. ప్రతి వ్యక్తికిని, అతని స్వత్వములయోక్కయు ఆభారముయొక్కయు నిర్ణయమునందును, అతనిపైనున్న ఏ దోషారోపణయొక్క నిర్ణయమునందును, స్వతంత్రము, నిష్పక్షపాతమునగు న్యాయాధికరణ సభ యెదుట, న్యాయము, బహిరంగము నగు విచారణను పొందుటకు సమానమగు సమగ్రస్వత్వము కలదు. అనుచ్ఛేదము 11. 1. దండనీయమైన నేరమారోపింపబడిన ప్రతియోకరును, తన ప్రతిరక్షకు ఆవశ్యకములగు అభయముల నన్నిటిని పొందియుండి, బహిరంగ విచారణలో విధిననుసరించి దోషిగా నిరూపింపబడునంతవరకు, నిర్దోషిగా పరిగణింపబడుటకు హక్కును కలిగియున్నారు. 2. ఏ కార్యముయొక్క ఆచరణగాని, తదాచరణలోపముగాని, రాష్ట్రీయము లేక అంతర్రాష్ట్రీయము నగు విధి ననుసరించి దండనీయమైన నేరముగా, ఆ నేరము జరిగిన సమయమున విధింపబడియుండలేదో, అట్టి యే నేరమునకై గాని, యెవరును దండనార్హులుగా పరిగణింపబడకూడదు. దండనీయమైన నేరము జరిగిన సమయమున ఆ నేరమునకై విధింపబడిన శాస్తికంటే నధికమగు శాస్తిని విధింపకూడదు. అనుచ్ఛేదము 12. ఆంతరంగిక, కుటుంబ, గృహ, లేఖావ్యవహారములలో, విధి విరుద్ధమయిన జోక్యమునకుగాని, గౌరవప్రతిష్థలను భంగపరచు ప్రచారములకుగాని యెవరిని గురిచేయరాదు. అట్టి జోక్యము నుండియు, ఆ ప్రచారముల నుండియు విధి ద్వారా పరిరక్షింపబడుటకు ప్రతి యొక్కరికిని హక్కు గలదు. అనుచ్ఛేదము 13. 1. ప్రతి రాజ్యము యోక్కయు హద్దుల లోపల స్వేచ్ఛాసంచారమునకును, నివాసమునకును, ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. 2. స్వదేశమునుండిగాని, ఏ ఇతర దేశమునుండుగాని ప్రవేశించుటకును, స్వదేశము మరలి వచ్చుటకును ప్రతి యొక్కరికిని హక్కు గలదు. అనుచ్ఛేదము 14. 1. పరపీడనమునుండి రక్షణాశ్రయము నన్యదేశములలో నన్వేషించుటకును, అట్టి ఆశ్రయము ననుభవించుటకును ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. 2. రాజకీయములుగానట్టి నేరముల వలన యదార్థముగ నుత్పన్నములగు నట్టియు, లేక, ఈ ఐక్యరాష్ట్రసమితి యొక్క ప్రయోజనములకును సూత్రములకును విరుద్ధములు అయిన కార్యముల వలన ఉత్పన్నములగునట్టియు, అభియోగముల విషయములో పై హక్కులను అర్థించుటకు వీలు లేదు. అనుచ్ఛేదము 15 1. ప్రతి వ్యక్తికిని ఒక రాష్ట్రీయతకు హక్కు గలదు. 2. ఏ వ్యక్తిని గానీ, విధి విరుద్ధముగా మరియు, తన రాష్ట్రీయతను మార్చుకొనుటకతనికి గల హక్కును లేదనకూడదు. అనుచ్ఛేదము 16. 1. యుక్తవయః పరిపూర్ణులయిన స్త్రీపురుషులెల్లరకును,- జాతీయ రాష్ట్రీయ మతాదిక పరిమితత్వము పాటింప బడక,- వివాహములు చేసుకొనుటకును, కుటుంబస్థాపన చేయుటకును హక్కు గలదు. వివాహ విషయమునను, వివాహకాలమునను, వివాహవిశ్లేష విషయమునను స్త్రీపురుషులకు సమానములగు హక్కులు గలవు. 2. ఉద్దిష్టులగు సతీపతులు తమ స్వేఛ్ఛాపూర్వక సంపూర్ణాంగీకారము తొడనే వివాహ విధి ప్రయుక్తులు గావలయును. 3. కుటుంబము, సమాజమునకు సహజమును, ప్రాతిపదికమునగు ప్రమాపకమూలమై యున్నది. కనుక నది సమాజము చేతను రాజ్యము చేతను పరిరక్షితమగుటకు అధికారము కలిగియున్నది. అనుచ్ఛేదము 17. 1. స్వతంత్రముగగాని, ఇతరులతో చేరిగాని, ఆస్తిని కలిగియుండుటకు ప్రతివ్యక్తికిని హక్కు గలదు. 2. విధి విరుద్ధముగా ఏ వ్యక్తిని గాని ఆస్తిభ్రష్టునిగ చేయరాదు. అనుచ్ఛేదము 18. ప్రతి వ్యక్తికిని భావస్వాతంత్ర్య, అంతఃకరణస్వాతంత్ర్య, మతస్వాతంత్ర్యములకు హక్కు గలదు. తన మతమును ప్రత్యయమును మార్చుకొనుటయును, ఒంటరిగ గాని, సాంఘికముగ గాని, బహిరంగముగను, ఆంతరంగికముగను ఉపదేశ, అనుష్ఠాన, ఆరాధన, ఆచరణలచే తన మతప్రత్యయములను వ్యక్తీకరించుటయును, ఈ హక్కులో నిమిదియున్నవి. అనుచ్ఛేదము 19. ప్రతి వ్యక్తికిని అభిప్రాయస్వాతంత్ర్యమునకును, భావ ప్రకటన స్వాతంత్ర్యమునకును, హక్కు గలదు. పరుల జోక్యము లేక, స్వాభిప్రాయమును గలిగియుండుటకు స్వాతంత్ర్యమును, రాజ్యసీమానిరపేక్షముగా, నెట్టి మధ్యస్థ మార్గముననైన సమాచార, సంసూచనలను అన్వేషించుటకు, పొందుటకు, ఉపపాదించుటకు, స్వాతంత్ర్యమును ఈ హక్కులో నిమిదియున్నవి. అనుచ్ఛేదము 20. 1. ప్రతి వ్యక్తికిని శాంతియుత సమావేశమునకు, సాహచర్యమునకు హక్కు గలదు. 2. ఎవ్వరినిగాని, ఒక సమాజమునకు చేరియుండవలెనని నిర్బంధింపగూడదు. అనుచ్ఛేదము 21. 1. ప్రతి వ్యక్తికిని, స్వయముగా గాని, స్వేచ్ఛగా ఎన్నుకొనబడిన ప్రతినిధుల ద్వారా గాని, తన దేశ ప్రశాసనమునందు పాల్గొనుటకు హక్కు గలదు. 2. ప్రతి వ్యక్తికిని తన దేశమునందలి లోకసేవలలో సమాన ప్రవేశాధికారము గలదు. 3. ప్రభుత్వాధికారమునకు ప్రజల సంకల్ప శక్తియే ఆధారమై యుండవలెను. సార్వజనీనము సమాన మతాధికారయుతమునగు, నియతకాలిక యథార్థ నిర్వాచనలలో ప్రజల సంకల్పము సువ్యక్తము కావలెను. ఈ నిర్వాచన, గూఢశలాకాపద్ధతి ననుసరించి గాని, తత్సమానమయిన స్వేచ్ఛా మతదానప్రక్రియననుసరించి గాని, జరుగవలెను. అనుచ్ఛేదము 22. సంఘమునందలి సభ్యుడుగా, ప్రతి వ్యక్తికిని సామాజిక రక్షకు హక్కు గలదు. రాష్ట్రీయ ప్రయత్న, అంతర్ రాష్ట్రీయ సహకారముల ద్వారా, ప్రతి రాజ్యముయొక్కయు వ్యవస్థాపనా సాధన సామగ్రి ననుసరించి, తన ప్రతిపత్తికిని తన వ్యక్తిత్వముయొక్క స్వేచ్ఛాభివృద్ధికిని అత్యావశ్యకములయిన, ఆర్థిక , సాంఘిక, సాంస్కృతిక స్వత్వముల సంపాదనకు అతనికి అధికారము గలదు. అనుచ్ఛేదము 23. 1. పనికిని ఉద్యోగము పెంచుకొనుటలో స్వేచ్ఛకును, పని విషయమున న్యాయము ననుకూలమునగు పరిస్థితులకును, నిరుద్యోగమునుండి పరిరక్షింపబడుటకును, ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. 2. సమాన కార్య నిర్వహణమునకు, సమాన వేతనమును, విభేద రహితముగ, పొందుటకు ప్రతి వ్యక్తికి నధికారము గలదు. 3. మానవ ప్రతిపత్తికి అర్హమగు జీవనమును తనకును తన కుటుంబమునకును సునిశ్చితము చేయునట్టిదియును, ఆవశ్యకమయినచో సామాజిక పరిరక్షా సాధనాంతరములచే పరిపూర్తిని పొందినట్టిదియు, న్యాయము ననుకూలమునయినదియునగు, పారితోషికమును పొందుటకు పని చేయు ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. 4. ప్రతి యొకరికిని, స్వీయ హిత రక్షణార్థము వ్యాపార సంఘములను గూర్చుటకును, వానిలో చేరుటకును హక్కు గలదు. అనుచ్ఛేదము 24. పని కాలము యొక్క యుక్తపరిమితత్వమునకును, వేతన సహితములగు నియతకాలికములయిన సెలవు దినములకును, విశ్రాంతి విరామములకును, ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. అనుచ్ఛేదము 25. 1. ఆహార, వస్త్ర, ఆవాసస్థల, వైద్యోపచార, ఆవశ్యక సాంఘిక పరిచర్యలతో గూడినట్టిదియు, తనయోక్కయు తనకుటుంబముయొక్కయు ఆరోగ్యమునకును స్వాస్థ్యమునకును పర్యాప్తమగునదియునగు, జీవనప్రమాణమునకును, ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. మరియు నిరుద్యోగ, రుగ్మతా, అసమర్థతా, వైధవ్య, వార్ధక్యములనుండియు, లేక తన వశమునకతీతములయిన సందర్భములందు గలుగు జీవిక లోపమునుండియు, రక్షను పొందుటకు, ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. 2. విశిష్ట ఉపచార సహాయములను పొందుటకు, మాతృత్వ శైశవములకు అధికారము గలదు. వైవాహిక సంబంధమున జనించిన వారైనను, తదన్యముగ జనించినవారైనను, శిశువులు ఎల్లరును సమానమయిన సామాజిక పరిరక్షణ ననుభవింతురు. అనుచ్ఛేదము 26. 1. ప్రతి వ్యక్తికిని విద్యకు హక్కు ఉన్నది. ప్రాథమిక ప్రాతిపదిక దశల యందైనను విద్య శుల్క రహితమై యుండవలయును, ప్రాథమిక విద్య నిర్బంధము గావలెను. యోగ్యత ననుసరించి, యెల్లరకును పారిభాషిక వృత్తి విద్యలు, సాధారణముగా, నుపలభ్యములుగను, మరియు, నున్నత విద్య, సమానముగ నెల్లరకును, సుగమముగను చేయబడవలయును. 2. మానవ వ్యక్తిత్వ సమగ్ర-అభివృద్ధికిని, మానవ స్వత్వ ప్రాతిపదిక స్వతంత్రతా విషయిక గౌరవమును దృఢపరచుటకును, విద్యను ప్రవర్తింప జేయవలయును, అన్ని రాష్ట్రములకును, జాతి, లేక మత సంబంధమయిన వర్గములకును మధ్య, సమ్యగ్భావ, సహన, సౌహార్దభావములను, పెంపొందించవలయును. మరియు, శాంతి సంరక్షణకై ఐక్యరాష్ట్రముల కార్యకలాపమును చరింపజేయవలయును. 3. తమ బిడ్డలకు ఏ విధమగు విద్య అవసరమో నిర్ణయించుకొను ప్రాగధికారము తల్లితండ్రులకు గలదు. అనుచ్ఛేదము 27. 1. సమాజముయొక్క సాంస్కృతికజీవితమునందు స్వేచ్ఛగా పాల్గొనుటకును, కళా విషయికానందము ననుభవించుటకును, శాస్త్ర ప్రగమనములందును, తత్ఫలితములందును సహభాగి యగుటకును, ప్రతి వ్యక్తికిని హక్కు గలదు. 2. తన కర్తృత్వముచే సముత్పన్నములయిన శాస్త్ర, సారస్వత, కళా, రచనల వలన సిద్ధించిన నైతిక-ఆర్థిక లాభములను రక్షించుకొనుటకు ప్రతి యొకరికిని హక్కు గలదు. అనుచ్ఛేదము 28. ఈ ప్రకటన యందు పొందుపరుపబడియున్న స్వత్వ స్వాతంత్ర్యములు సంపూర్ణముగా సిద్ధింపగల ఒక సాంఘిక అంతర్ -రాష్ట్రీయవ్యవస్థకు, ప్రతి వ్యక్తికి నధికారము గలదు. అనుచ్ఛేదము 29. 1. సమాజమునందు మాత్రమే మానవ వ్యక్తిత్వము స్వేచ్ఛగా, సంపూర్ణ వికాసము నొందుటకు అవకాశము గలదు. కనుక, సమాజము నెడ ప్రతియొకరును నిర్వహింపవలసిన కర్తవ్యములు గలవు. 2. తమ స్వత్వములను, స్వాతంత్ర్యములను, ప్రయోగించుటలో ప్రతియొకరును, ఇతరుల స్వత్వ స్వాతంత్ర్యముల యెడ అర్హాంగీకారగౌరవములను సురక్షితపరుచు నుద్దేశముతోను, మరియు, ప్రజాస్వామిక సమాజమునందు నీతి, సామాజిక వ్యవస్థ, సార్వజనికస్వాస్థ్యములకు, న్యాయముగ అవసరములగు వానిని కూర్చు నుద్దేశముతోను మాత్రమే, విధిచే నిశ్చయింపబడినట్టి నిబంధనలకు మాత్రమే ఆధీనులయియుందురు. 3. ఈ స్వత్వములు, స్వాతంత్ర్యములు, ఐక్య రాష్ట్రముల ఆశయములకును నియమములకును విరుద్ధముగా నెన్నడును బ్రయుక్తములు గారాదు. అనుచ్ఛేదము 30. ఈ ప్రకటనలో పొందుపరుపబడియున్న ఏ స్వత్వ స్వాతంత్ర్యములనైనను నాశము చేయుటకుద్దిష్టమగు నెట్టి కార్యమునయిన నాచరించుటకుగాని, అట్టి కార్యాచరణమున ప్రవర్తించుటకు గాని, ఏ రాజ్యమునకైనను, లేక వర్గమునకైనను, వ్యక్తికైనను, అధికారము కలిగించునదిగ వివక్షితమయియున్నట్లుగా, ఈ ప్రకటనము నందున్న దేనికిని వ్యాఖ్యానము చేయకూడదు. ---- Thai ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน คำปรารภ โดยที่การยอมรับนับถือเกียรติศักดิ์ประจำตัว และสิทธิเท่าเทียมกันและโอนมิได้ของบรรดา สมาชิก ทั้ง หลายแห่งครอบครัว มนุษย์เป็นหลักมูลเหตุแห่งอิสรภาพ ความยุติธรรม และสันติภาพในโลก โดยที่การไม่นำพาและการเหยียดหยามต่อสิทธิมนุษยชน ยังผลให้มีการหระทำอันป่าเถื่อน ซี่งเป็นการละเมิดมโนธรรมของมนุษยชาติอย่างร้ายแรง และใต้[ได้]มีการประกาศว่า ปณิธานสูงสุดของสามัญชนได้แก่ความต้องการให้มนุษย์มีชีวิตอยู่ในโลกด้วยอิสรภาพในการพูด และความเชื่อถือ และอิสรภาพพ้นจากความหวาดกลัวและความต้องการ โดยที่เป็นการจำเป็นอย่างยิ่งที่สิทธิมนุษยชนควรได้รับความคุ้มครองโดยหลักบังคับของกฎหมาย ถ้าไม่ประสงค์จะให้คนตกอยู่ในบังคับให้หันเข้าหาการขบถขัดขืนต่อทรราชและการกดขี่เป็นวิถีทางสุดท้าย โดยที่ประชากรแห่งสหประชาชาติได้ยืนยันไว้ในกฎบัตรถึงความเชื่อมั่นในสิทธิมนุษยชนอันเป็นหลักมูล ในเกียรติศักดิ์และคุณค่าของมนุษย์และในสิทธิเท่าเทียมกันของบรรดาชายและหญิง และได้ตกลงใจที่จะส่งเสริมความก้าวหน้าทางสังคม และมาตรฐานแห่งชีวิตที่ดีขึ้นด้วยในอิสรภาพ อันกว้างขวางยิ่งขึ้น โดยที่รัฐสมาชิกต่างปฎิญาณจะให้บรรลุถึงซึ่งการส่งเสริมการเคารพและการปฎิบัติตามทั่วสากลต่อสิทธิมนุษยชนและอิสรภาพหลักมูล โดยร่วมมือกับสหประชาชาติ โดยที่ความเข้าใจร่วมกันในสิทธิ และอิสรภาพเหล่านี้เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อให้ปฏิญาณนี้สำเร็จผลเต็มบริบูรณ์. ฉะนั้น บัดนี้ สมัชชาจึงประกาศว่า ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนนี้ เป็นมาตรฐานร่วมกันแห่งความสำเร็จสำหรับบรรดาประชากรและประชาชาติทั้งหลาย เพื่อจุดหมายปลายทางที่ว่า เอกชนทุกคนและองค์การชองสังคมทุกองค์การ โดยการรำลึกถึงปฏิญญานี้เป็นเนืองนิจ จะบากบั่นพยายามด้วยการสอนและศึกษา ในอันที่จะส่งเสริมการเคารพสิทธิและอิสรภาพเหล่านี้ และด้วยมาตรการอันก้าวหน้าทั้งในประเทศและระหว่างประเทศ ในอันที่จะให้มีการยอมรับนับถือ และการปฏิบัติตามโดยสากลและอย่างเป็นผลจริงจัง ทั้งในบรรดาประชาชนของรัฐสมาชิกด้วยกันเอง และในบรรดาประชาชนของดินแดนที่อยู่ใตัอำนาจของรัฐนั้น ๆ ข้อ 1 มนุษย์ทั้งหลายเกิดมามีอิสระและเสมอภาคกันในเกียรติศักด[เกียรติศักดิ์]และสิทธิ ต่างมีเหตุผลและมโนธรรม และควรปฏิบัติต่อกันด้วยเจตนารมณ์แห่งภราดรภาพ ข้อ 2 ทุกคนย่อมมีสิทธิและอิสรภาพบรรดาที่กำหนดไว้ในปฏิญญานี้ โดยปราศจากความแตกต่างไม่ว่าชนิดใด ๆ ดังเช่น เชื้อชาติ ผิว เพศ ภาษา ศาสนา ความคิดเห็นทางการเมืองหรือทางอื่น เผ่าพันธุ์แห่งชาติ หรือสังคม ทรัพย์สิน กำเนิด หรือสถานะอื่น ๆ อนึ่งจะไม่มีความแตกต่างใด ๆ ตามมูลฐานแห่งสถานะทางการเมือง ทางการศาล หรือทางการระหว่างประเทศของประเทศหรือดินแดนที่บุคคลสังกัด ไม่ว่าดินแดนนี้จะเป็นเอกราช อยู่ในความพิทักษ์มิได้ปกครองตนเอง หรืออยู่ภายใต้การจำกัดอธิปไตยใด ๆ ทั้งสิ้น ข้อ 3 คนทุกคนมีสิทธิในการดำรงชีวิต เสรีภาพ และความมั่นคงแห่งตัวตน ข้อ 4 บุคคลใด ๆ จะถูกยึดเป็นทาส หรือต้องภาระจำยอมไม่ได้ความเป็นทาษ และการค้าทาษเป็นห้ามขาดทุกรูป ข้อ 5 บุคคลใด ๆ จะถูกทรมานหรือได้รับผลปฏิบัติ หรือการลงโทษที่โหดร้ายผิดมนุษยธรรมหรือต่ำช้าไม่ได้ ข้อ 6 ทุกคนมีสิทธิที่จะได้รับการยอมรับนับถือว่า เป็นบุคคลตามกฏหมายทุกแห่งหน ข้อ 7 ทุกคนเสมอกันตามกฏหมายและมีสิทธิที่จะได้รับความคุ้มครองของกฏหมายเท่าทียมกัน โดยปราศจากการเลือกปฏิบัติใด ๆ ทุกคนมีสิทธิที่จะได้รับความคุ้มครองเท่าเทียมกันจากการเลือกปฏิบัติใด ๆ อันเป็นการล่วงละเมิดปฏิญญา และจากการยุยงให้เกิดการเลือกปฏิบัติดังกล่าว ข้อ 8 ทุกคนมีสิทธิที่จะได้รับบำบัดอันเป็นผลจริงจังจากศาลที่มีอำนาจแห่งชาติต่อการกระทำอันละเมิดสิทธิหลักมูล ซึ่งตนได้รับตามรัฐธรรมนูญหรือกฏหมาย ข้อ 9 บุคคลใดจะถูกจับกุม กักขัง หรือเนรเทศไปต่างถิ่นโดยพลการไม่ได้ ข้อ 10 ทุกคนมีสิทธิโดยเสมอภาคเต็มที่ในอันที่จะได้รับการพิจารณาที่เป็นธรรมและเปิดเผยจากศาลที่อิสระและเที่ยงธรรมในการกำหนดสิทธิและหน้าที่ของตนและการกระทำผิดอาชญาใด ๆ ที่ตนถูกกล่าวหา ข้อ 11 1. ทุกคนที่ถูกกล่าวหาว่ากระทำผิดทางอาชญา มีสิทธิที่จะได้รับการสันนิษฐานไว้ก่อนว่าบริสุทธิ์จนกว่าจะพิสูจน์ได้ว่ามีผิดตามกฏหมายในการพิจารณาเปิดเผย ซึ่งตนได้รับหลักประกันบรรดาที่จำเป็นสำหรับการต่อสู้คดี 2. จะถือบุคคลใด ๆ ว่ามีความผิดทางอาชญาเนื่องด้วยการกระทำหรือละเว้นใด ๆ อันมิได้จัดเป็นความผิดทางอาชญาตามกฎหมายแห่งชาติหรือกฎหมายระหว่างประเทศ ในขณะได้กระทำการนั้นขึ้นไม่ได้ และจะลงโทษอันหนักกว่าที่ใช้อยู่ในขณะที่ได้กระทำความผิดทางอาชญานั้นไม่ได้ ข้อ 12 บุคคลใด ๆ จะถูกแทรกสอดโดยพลการในความเป็นอยู่ส่วนตัวในครอบครัว ในเคหสถานหรือในการสื่อสาร หรือจะถูกลบหลู่ในเกียรติยศและชื่อเสียงไม่ได้ ทุกคนมีสิทธิที่จะได้รับความคุ้มครองของกฎหมายต่อการแทรกสอด หรือการลบหลู่ดังกล่าวนั้น ข้อ 13 1. ทุกคนมีสิทธิในอิสรภาพแห่งการเคลื่อนไหวและสถานที่อยู่ภายในเขตของแต่ละรัฐ 2. ทุกคนมีสิทธิที่จะออกจากประเทศใด ๆ ไป รวมทั้งประเทศของตนเองด้วย และที่จะกลับยังประเทศตน ข้อ 14 1. ทุกคนมีสิทธิที่จะแสวงหา และที่จะได้อาศัยพำนักในประเทศอื่นเพื่อลี้ภัยจากการประหัตประหาร 2. จะอ้างสิทธิไม่ได้ ในกรณีที่การดำเนินคดีสืบเนื่องอย่างแท้จริงมาจากความผิดที่ไม่ใช่ทางการเมือง หรือจากการกระทำอันขัดต่อวัตถุประสงค์และหลักการของสหประชาชาติ ข้อ 15 1. ทุกคนมีสิทธิในการถือสัญชาติหนึ่ง 2. บุคคลใด ๆ จะถูกตัดสัญชาติของตนโดยพลการ หรือถูกปฏิเสธสิทธิที่จะเปลี่ยนสัญชาติไม่ได้ ข้อ 16 1. ชายและหญิงที่มีอายุเต็มบริบูรณ์แล้ว มีสิทธิที่จะทำการสมรส และจะก่อตั้งครอบครัว โดยปราศจากการจำกัดใด ๆ อันเนื่องจากเชื้อชาติ สัญชาติ หรือศาสนา ต่างมีสิทธิเท่าเทียมกันในการสมรส ระหว่างการสมรส และในการขาดจากการสมรส 2. การสมรส จะกระทำกันก็แต่ด้วยความยินยอมโดยอิสระและเต็มที่ของผู้ที่เจตนาจะเป็นคู่สมรส 3. ครอบครัวเป็นหน่วยธรรมชาติ และหลักมูลของสังคมและมีสิทธิที่จะได้รับความคุ้มครองจากสังคมและรัฐ ข้อ 17 1. ทุกคนมีสิทธิที่จะเป็นเจ้าของทรัพย์สินโดยลำพังตนเอง เช่นเดียวกับโดยร่วมกับผู้อื่น 2. บุคคลใด ๆ จะถูกริบทรัพย์สินโดยพลการไม่ได้ ข้อ 18 ทุกคนมีสิทธิในอิสรภาพแห่งความคิดมโนธรรมและศาสนา สิทธินี้รวมถึงอิสรภาพในการเปลี่ยนศาสนาหรือความเชื่อถือ และอิสรภาพในการที่จะประกาศ ศาสนา หรือความเชื่อถือของตน โดยการสอน การปฏิบัติการสักการะบูชาและการประกอบพิธีกรรม ไม่ว่าจะโดยลำพังตนเองหรือในประชาคมร่วมกับผู้อื่น และเป็นการสาธารณะหรือส่วนบุคคล ข้อ 19 ทุกคนมีสิทธิในอิสรภาพแห่งความเห็นและการแสดงออก สิทธินี้รวมถึงอิสรภาพในการที่จะถือเกา[เอา]ความเห็นโดยปราศจากการแรกสอดและที่จะแสวงหา รับและแจกจ่ายข่าวสารและความคิดเห็นไม่ว่าโดยวิธีใด ๆ และโดยไม่คำนึงถึงเขตแดน ข้อ 20 1. ทุกคนมีสิทธิในอิสรภาพแห่งการร่วมประชุมและการตั้งสมาคมโดยสันติ 2. บุคคลใด ๆ จะถูกบังคับให้สังกัดสมาคมหนึ่งสมาคมใดไม่ได้ ข้อ 21 1. ทุกคนมีสิทธิที่จะมีส่วนในรัฐบาลของประเทศตน จะเป็นโดยตรงหรือโดยผ่านทางผู้แทนซึ่งได้เลือกตั้งโดยอิสระ 2. ทุกคนมีสิทธิที่จะเข้าถึงบริการสาธารณะในประเทศของตนโดยเสมอภาค 3. เจตจำนงของประชาชนจะต้องเป็นมูลฐานแห่งอำนาจของรัฐบาล เจตจำนงนี้จะต้องแสดงออกทางการเลือกตั้งตามกำหนดเวลา และอย่างแท้จริง ซึ่งอาศัยการออกเสียงโดยทั่วไปและเสมอภาค และการลงคะแนนลับ หรือวิธีการลงคะแนนโดยอิสระอย่างอื่นทำนองเดียวกัน ข้อ 22 ทุกคน ในฐานะที่เป็นสมาชิกของสังคม มีสิทธิในความมั่นคงทางสังคม และมีสิทธิในการบรรลุถึงซึ่งสิทธิทางเศรษฐกิจ ทางสังคมและทางวัฒนธรรม อันจำเป็นอย่างยิ่งสำหรับเกียรติศักดิ์ของตน และการพัฒนาบุคลิกภาพของตนอย่างอิสระ ทั้งนี้ โดยความเพียรพยายามแห่งชาติและโดยความร่วมมือระหว่างประเทศ และตวม[ตาม]ระบอบการและทรัพยากรของแต่ละรัฐ ข้อ 23 1. ทุกคนมีสิทธิในการงาน ในการเลือกงานโดยอิสระในเงื่อนไขอันยุติธรรม และเป็นประโยชน์แห่งการงาน และในการคุ้มครองต่อการว่างงาน 2. ทุกคนมีสิทธิที่จะได้รับเงินค่าจ้างเท่าเทียมกันสำหรับงานเท่าเทียมกัน โดยปราศจากการเลือกปฏิบัติใด ๆ 3. ทุกคนที่ทำงานมีสิทธิที่จะได้รับสินจ้างที่ยุติธรรมและเป็นประโยชน์ ที่จะให้ประกันแก่ตนเองและครอบครัวแห่งตน ซึ่งความเป็นอยู่อันคู่ควรแก่เกียรติศักดิ์ของมนุษย์ และถ้าจำเป็นก็จะต้องได้รับวิถีทางคุ้มครองทางสังคมอื่น ๆ เพิ่มเติมด้วย 4. ทุกคนมีสิทธิที่จะจัดตั้ง และที่จะเข้าร่วมสหพันธ์กรรมกรเพื่อความคุ้มครองแห่งผลประโยชน์ของตน ข้อ 24 ทุกคนมีสิทธิในการพักผ่อนและเวลาว่าง รวมทั้งการจำกัดเวลาทำงานตามสมควร และวันหยุดงานเป็นครั้งคราวโดยได้รับสินจ้าง ข้อ 25 1. ทุกคนมีสิทธิในมาตรฐานการครองชีพอันเพียงพอสำหรับสุขภาพและความเป็นอยู่ดีของตนและครอบครัว รวมทั้งอาหาร เครื่องนุ่งห่ม ที่อยู่อาศัย และการดูแลรักษาทางแพทย์และบริการสังคมที่จำเป็น และมีสิทธิในความมั่นคงยามว่างงาน เจ็บป่วยพิการ เป็นหม้าย วัยชรา หรือขาดอาชีพอื่นในพฤติการที่นอกเหนืออำนาจของตน 2. มารดาและเด็กมีสิทธิที่จะรับการดูแลรักษาและการช่วยเหลือเป็นพิเศษ เด็กทั้งปวงไม่ว่าจะเกิดในหรือนอกสมรส จะต้องได้รับการคุ้มครองทางสังคมเช่นเดียวกัน ข้อ 26 1. ทุกคนมีสิทธิในการศึกษา การศึกษาจะต้องให้เปล่าอย่างน้อยในชั้นประถมศึกษาและการศึกษาชั้นหลักมูล การประถมศึกษาจะต้องเป็นการบังคับ การศึกษาทางเทคนิคและวิชาอาชีพ จะต้องเป็นอันเปิดโดยทั่วไป และการศึกษาชั้นสูงขึ้นไปก็จะต้องเป็นอันเปิดสำหรับทุกคนเข้าได้ถึงโดยเสมอภาคตามมูลฐานแห่งคุณวุฒิ 2. การศึกษาจะได้จัดไปในทางพัฒนาบุคลิกภาพของมนุษย์อย่างเต็มที่และยังความเคารพต่อสิทธิมนุษยชน และอิสรภาพหลักมูลให้มั่นคงแข็งแรง จะต้องส่งเสริมความเข้าใจ ขันติธรรม และมิตรภาพระหว่างบรรดาประชาชาติ กลุ่มเชื้อชาติ หรือศาสนา และจะต้องส่งเสริมกิจกรรมของ สหประชาชาติ เพื่อการธำรงไว้ซึ่งสันติภาพ 3. บิดามารดา มีสิทธิเบื้องแรกที่จะเลือกชนิดของการศึกษาอันจะให้แก่บุตรของตน ข้อ 27 1. ทุกคนมีสิทธิที่จะเข้าร่วมในชีวิตทางวัฒนธรรมของประขาคมโดยอิสระ ที่จะบันเทิงใจในศิลปะและที่จะมีส่วนในความรุดหน้า และ คุณประโยชน์ทางวิทยาศาสตร์ 2. ทุกคนมีสิทธิที่จะได้รับการคุ้มครองผลประโยชน์ทางศีลธรรมและทางวัตถุ อันเป็นผลจากประดิษฐกรรมใด ๆ ทางวิทยาศาสตร์ วรรณกรรมและศิลปกรรม ซึ่งตนเป็นผู้สร้าง ข้อ 28 ทุกคนมีสิทธิในระเบียบทางสังคมและระหว่างประเทศ ซึ่งจะเป็นทางให้สำเร็จผลเต็มที่ตามสิทธิและอิสรภาพดั่งกำหนดไว้ในปฏิญญานี้ ข้อ 29 1. ทุกคนมีหน้าที่ต่อประชาคม ด้วยการพัฒนาบุคลิกภาพของตนโดยอิสระเต็มที่ จะกระทำได้ก็แต่ในประชาคมเท่านั้น 2. ในการใช้สิทธิและอิสรภาพแห่งตน ทุกคนตกอยู่ในบังคับของข้อจำกัด เพียงเท่าที่ได้กำหนดลงโดยกฎหมายเท่านั้น เพื่อประโยชน์ที่จะได้มาซี่งการรับนับถือ และเคารพสิทธิและอิสรภาพของผู้อื่นตามสมควรและที่จะเผชิญกับความเรียกร้องต้องการอันเที่ยงธรรมของศีลธรรม ความสงบเรียบร้อยของประชาชน และสวัสดิการทั่วไปในสังคมประชาธิปไตย 3. สิทธิและอิสรภาพเหล่านี้ จะใช้ขัดต่อวัตถุประสงค์และหลักการของสหประชาชาติไม่ได้ไม่ว่าในกรณีใด ๆ ข้อ 30 ไม่มีบทใด ในปฏิญญานี้ที่จะอนุมานว่าให้สิทธิใด ๆ แก่รัฐ หมู่คน หรือบุคคล ในอันที่จะดำเนินกิจกรรมใด ๆ หรือปฏิบัติการใด ๆ อันมุ่งต่อการทำลายสิทธิและอิสรภาพ ดังกำหนดไว้ ณ ที่นี้ ---- Tibetan, Central ༄༅༎ ཡོངས་ཁྱབ་གསལ་བསྒྲགས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང༌། མཐའ་དོན་གཏན་ལ་ཕབ་པའི་ཡིག་ཆ། མཉམ་སྦྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཡོངས་ཁྱབ་དྲིལ་བསྒྲགས་ལས་ཁང་༎ སྔོན་བརྗོད། ༈ འགྲོ་བ་མིའི་ཁྱིམ་ཚང་ཁག་གི་ནང་མི་ཡོངས་ལ་རང་བཞིན་ཉིད་ནས་ཡོད་པའི་ཆེ་མཐོངས་དང་འདྲ་མཉམ། སུས་ཀྱང་འཕྲོག་ཏུ་མི་རུང་བའི་ཐོབ་ཐང་བཅས་ཀྱི་གནད་དོན་རྟོགས པར་བྱེད་པ་ནི། འཛམ་གླིང་ནང་གི་རང་དབང་དང༌། དྲང་བདེན། ཞི་བདེ་བཅས་ཀྱི་རྣང་གཞི་ལྟེ་བ་ཡིན། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་སྣང་ཆུང་ཁྱད་གསོད་དང༌། དམའ་འབེབས་བྱས་པ་ལ་བརྟེན་ནས་ཀླ་ཀློའི་བྱེད་སྟངས་ཤིག་བྱུང་ཡོད་པ་སྟེ། དེ་ནི་མིའི་རིགས་ཀྱི་བསམ་ཚུལ་བཟང་པོ་དང་མི་མཐུན་པའི་གནས་ཚུལ་ཞིག་བྱུང་བ་རེད།འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ལ་གཏམ་བརྗོད་དང༌། དད་མོས་ཀྱི་རང་དབང་སྐུང་སྐྱོབ། དགོས་མཁོ་སྒྲུབ་པའི་རང་དབང་བཅས་ལ་ལོངས་སུ་སྤྱད་ཆོག་པའི་འཛམ་གླིང་ཞིག་འབྱུང་ཐབས་དེ་ནི་སྤྱིར་བཏང་མི་མང་ཡོངས་ཀྱི་རེ་འདོད་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ཏུ་ངེས་པ་རྒྱ་ཁྱབ་ཡོངས་སུ་གྲགས་པ་ཡིན། སྐྱེ་བོ་དག་གིས་འུ་ཐུག་ཐབས་ཟད་ཀྱིས་རྐྱེན་པས་བཙན་དབང་དང༌། གཉའ་གནོན་ལ་ངོ་རྒོལ་སྒེར་ལངས་བྱེད་པའི་མཐའ་མའི་བྱ་ཐབས་ལག་བསྟར་མི་དགོས་པ་ཞིག་བྱེད་ན། དེ་ནི་ཁྲིམས་ལུགས་དྲང་འཛིན་གྱི་སྒོ་ནས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལ་སྲུང་བརྩི་བྱེད་པ་དེ་རང་གལ་གནད་ཆེ་བ་ཡིན། རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་དབར་མཛའ་མཐུན་གྱི་འབྲེལ་བ་ཡར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་གཏོང་རྒྱུར་འབད་བརྩོན་ཆེ་བསྐྱེད་དགོས་པ་དེ་ནི་ཧ་ཅང་གལ་གནད་ཆེ་བ་ཞིག་ཡིན། མཉམ་སྦྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་མི་མང་རྣམས་ཀྱི་རང་དབང་རྒྱ་ཆེའི་ཐོག་ནས་སྒྲིག་ཡིག་གི་གཞི་རྩའི་རང་དབང་དང༌། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང༌། འགྲོ་བ་མིའི་ཆེ་མཐོངས་དང་འོས་མཐོངས། ཕོ་མོ་འདྲ་མཉམ་བཅས་ལ་བློ་མོས་གདེངས་འཁེལ་གྱིས་སྤྱི་ཚོགས་ཡར་རྒྱས་གོང་སྤེལ་ལ་ནུས་ཤུགས་འདོན་པ་དང༌། འཚོ་བའི་གནས་ཚད་ལེགས་སུ་གཏོང་རྒྱུར་སེམས་ཐགགཙང་མར་བཅད་ཡོད། འཐུས་མིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཚོས་མཉམ་སྦྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་དང་མཉམ་མཐུན་གྱི་ཐོག་ནས་འགྲོ་བམིའི་ཐོབ་ཐང་དང༌། གཞི་རྩའི་རང་དབང་ལ་སྤྱི་ཡོངས་ནས་མོས་བཀུར་དང་བརྩི་འཇོག་ཤུགས ཆེ་བྱེད་པའི་ལས་དོན་དེ་དག་ཁོང་ཚོ་རང་ཉིད་ནས་ལག་ལེན་ལེགས་པར་བསྟར་རྒྱུའི་ཁས་ལེན་བྱས་ཡོད། གོང་གསལ་ཐོབ་ཐང་དང༌། རང་དབང་འདི་རྣམས་ཚང་མས་ཤེས་པར་བྱེད་པ་དེ་ནི། ཁས་ལེན་བྱས་པའི་དོན་སྙིང་ལག་ལེན་མཐིལ་ཕྱིན་བསྟར་བའི་ཐབས་ཚུལ་གལ་གནད་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ཡིན༎ གནས་ལུགས་འདི་ལྟར་ལ་སོང་ད་ཆ་ཚོགས་ཆེན་ནས་ཁྱབ་བསྒྲགས་བྱ་རྒྱུར། མི་མང་ཐམས་ཅད་དང༌། རྒྱལ་ཁབ་ཐམས་ཅད་ཀྱི་དོན་དུ་ཡོངས་ཁྱབ་གསལ་བསྒྲགས་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་འདི་དག་ཀུན་གྱི་མིག་དཔེ་ལྟ་བུར་ཡོངས་སུ་འགྲུབ་པར་བྱེད་པའི་མཐའ་དོན་སྙིང་པོ་ནི་སྐྱེ་བོ་རེ་རེ་དང༌། སྤྱི་ཆོགས་ཀྱི་སྡེ་ཚན་རེ་རེ་ནས་གསལ་བསྒྲགས་འདི་དོན་ཡིད་ལ་བརྟན་པོར་རྒྱུན་དུ་བཟུང་སྟེ་མྱོང་འཁྲིད་དང༌། སློབ་སྟོན་ལ་བརྟེན་ནས་ཐོབ་ཐང་དང༌། རང་དབང་འདི་དག་ལ་བརྩི་བཀུར་རྒྱ་ཆེར་བྱེད་པ་དང་འབྲེལ་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་དང༌། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཐོག་དུ་དེའི་གནས་ཚད་གོང་མཐོར་གཏོང་བ་དང༌། དེ་དག་ཡོངས་སུ་ཁྱབ་པ་དང༌། ཤེས་རྟོགས་དང་བརྩི་བཀུར་དངོས་སུ་འབྱུང་ཐབས་སུ་འཐུས་མིའི་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་མི་མང་ཚོ་དང༌། ཁོང་ཚོའི་ཁྲིམས་དབང་འོག་ཏུ་ཡོད་པའི་མངའ་ཁུལ་གྱི་མི་མང་བཅས་ཚང་མས་འདི་དོན་ལག་ལེན་བསྟར་རྒྱུར་འབད་བརྩོན་བྱེད་དགོས་པ་ཡིན། དོན་ཚན་དང་པོ། འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་རྒྱུད་ཡོངས་ལ་སྐྱེས་ཙམ་ཉིད་ནས་ཆེ་མཐོངས་དང༌། ཐོབ་ཐངགི་རང་དབང་འདྲ་མཉམ་དུ་ཡོད་ལ། ཁོང་ཚོར་རང་བྱུང་གི་བློ་རྩལ་དང་བསམ་ཚུལ་བཟང་པོ་འདོན་པའི་འོས་བབས་ཀྱང་ཡོད། དེ་བཞིན་ཕན་ཚུན་གཅིག་གིས་གཅིག་ལ་བུ་སྤུན་གྱི་འདུ་ཤེས་འཛིན་པའི་བྱ་སྤྱོད་ཀྱང་ལག་ལེན་བསྟར་དགོས་པ་ཡིན༎ དོན་ཚན་གཉིས་པ། སྐྱེ་བོ་རེ་རེར་གསལ་བསྒྲགས་འདི་ནང་བཀོད་པའི་ཐོབ་ཐང་དང་རང་དབང་སྟེ། མི་རིགས་དང། ཤ་མདོག། ཕོ་མོ། སྐད་ཡིག། ཆོས་ལུགས། སྲིད་དོན་བཅས་སམ། འདོད་ཚུལ་གཞནདག་དང༌། རྒྱལ་ཁབ་དང་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་། མཁར་དབང༌། རིགས་རྒྱུད། དེ་མིན་གནས་ཚུལ་འདི་རིགས་གང་ཡང་རུང་བར་དབྱེ་འབྱེད་མེད པའི་ཐོབ་དབང་ཡོད༎ ད་དུང་རྒྱལ་ཁབ་བམ། ས་གནས་གང་ཞིག་རང་བཙན་ཡིན་པ་དང༌། ལྟ་རྟོགས་འོག་ཏུ་གནས་པ། རང་གཞུང་རང་སྐྱོང་མ་ཡིན་པ། གཞན་དག་བདག་དབང་ཚད་འཛིན་ཡོད་པ་བཅས་ཇི་ལྟར་ཡང་དེ་དག་གི་སྐྱེ་བོ་གང་ཞིག་སྐིད་དོན་དང། ཁྲིམས་དབང། རྒྱལ་སྤྱིའི་གནས་སྟངས་བཅས་ཀྱི་ཐོག་ཏུ་ཁྱད་པརམི་དབྱེ་བ་ཡིན༎ དོན་ཚན་གསུམ་པ། སྐྱེ་བོ་རེ་རེར་སྲོག་འཚོ་བ་དང༌། རང་དབང་ལ་སྤྱོད་པ། ལུས་པོ་བདེ་སྐུང་བཅས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཡོད༎ དོན་ཚན་བཞི་པ། སུ་ཡིན་རུང་ཚེ་གཡོག་དང༌། བྲན་གཡོག་ཏུ་བཀོལ་བ་དང༌། ཚེ་གཡོག་དང་བྲན་གཡོག་ཉོ་ཚོང་བཅས་ཀྱི་རིགས་རྣམས་ལག་ལེན་མི་ཆོག་པའི་བཀགབ སྡོམས་བྱས་ཡོད༎ དོན་ཚན་ལྔ་པ། སུ་ཡིན་རུང་མནར་གཅོད་གཏོང་བ་དང༌། ཡང་སྙིང་རྗེ་བྲལ་ཞིང་མི་སྤྱོད་ལས་འདས་པའམ། མ་རབས་ཀྱི་སྤྱོད་ཚུལ་བཅས་ཏེ། སྡིག་ཉེས་ཅན་གྱི་བྱ་སྤྱོད་འཛིན་པའི་རིགས་མི་ཆོག། དོན་ཚན་དྲུག་པ། སྐྱེ་བོ་རེ་རེར་ཁྲིམས་ཀྱི་མདུན་ས་གང་འདྲ་ཞིག་ཏུའང་འགྲོ་བ་མི་ཞིག་ལ་ངོས་འཛིན་ཆ་འཇོག་དགོས་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད༎ དོན་ཚན་བདུན་པ། སྐྱེ་བོ་ཐམས་ཅད་ཁྲིམས་ཀྱི་མདུན་སར་འདྲ་མཉམ་ཡིན་པ་དང༌། ཁྲིམས་ཀྱི་ཐོག་ནས་དབྱེ་འབྱེད་མེད་པར་འདྲ་མཉམ་གྱི་རྒྱབ་གཉེར་སྲུང་སྐྱོབ་བྱེདདག ོས་པའི་ཐོབ་དབང་ཡོད། ཚང་མས་གསལ་བསྒྲགས་ཀྱི་སྙིང་དོན་འདི་ལས་འགལ་བའི་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ལ་ངོ་རྒོལ་གང་ཡང་བྱེད་པ་དང༌། འདི་ལྟ་བུའི་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་ངན་འགུལ་ལའང་ངོ་རྒོལ་གང་ཡང་བྱེད་པ་བཅས་ལ་རྒྱབ་གཉེར་བྱེད་དགོས་པའི་ཐོབ་དབང་འདྲ་མཉམ་དུ་ཡོད༎ དོན་ཚན་བརྒྱད་པ། སྐྱེ་བོ་རེ་རེར་རྩ་ཁྲིམས་སམ། ཁྲིམས་ཀྱི་ཐོག་ནས་སྤྲད་པའི་གཞི་རྩའི་ཐོབ་ཐང་རྣམས་དང༌། ཕྱོགས་འགལ་གྱི་བྱ་སྤྱོད་རིགས་བྱུང་ཚེ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཁྲིམས་ཁང་ཚད་ལྡན་ཞིག་ནས་ཕན་ནུས་ལྡན་པའི་གུན་གསབ་ཡོང་དགོས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཡོད༎ དོན་ཚན་དགུ་པ། སུ་ཡིན་ཡང་བཙན་ཤུགས་ཀྱིས་འཛིན་བཟུང་དང༌། དོ་དམ། ཡང་ན་ཕྱིར་འབུད་བྱེད་པ་བཅས་ཀྱི་མནར་གཅོད་མྱོང་དུ་བཅུག་མི་ཆོག། དོན་ཚན་བཅུ་པ། སྐྱེ་བོ་རེ་རེར་རང་དབང་ལྡན་ལ་དྲང་ཚུགས་ཆེ་བའི་ཁྲིམས་ཁང་ཞིག་ནས་གང་ལ་གཞན་གྱིས་ཁྲིམས་འགལ་ཉེས་སྐྱོན་གང་ཡང་བཙུགས་པ་དེ་དང༌། གང་གི་ཐོབ་ཐང་དང་འོས་འགན་སྐོར་ཐག་གཅོད་བྱེད་པ། དེ་ཡང་ཕྱོགས་ལྷུང་བྲལ་ཞིངཀུན་གྱིས་གསལ་ཤེས་ཐུབ་པ་བཟོ་དགོས་བཅས་ཀྱི་ཐོབ་དབང་འདྲ་མཉམ་དུ་ཡོད༎ དོན་ཚན་བཅུ་གཅིག་པ། ༡ སྐྱེ་བོ་རེ་རེར་ཁྲིམས་འགལ་ཉེས་སྐྱོན་བཙུགས་རིགས་ལ་གང་གི་བདེན་པ་དག་སྐྱེལ་་གྱི་འགན་ལེན་དང་འབྲེལ་ཡོངས་གྲགས་ཁྲིམས་ཞིབ་ཐོག་ནས་འགལ་འཛོལ་བྱས་ཉེས་ར་འཕྲོད་མ་བྱུང་བར་ཉེས་མེད་དུ་སྡོད་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། ༢ སུ་ཡིན་ཡང་བྱ་ངན་ལག་ལེན་བསྟར་བའི་དུས་སྐབས་སུ་རྒྱལ་ཁབ བམ། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་ལུགས་ཐོག་མ་གསལ་བའི་འགལ་ཉེས་སམ། ཡང་ན་བྱ་སྤྱོད་གང་ཡང་རུང་བ་ཞིག་སྟེ། སྙིང་པོ་ཁྲིམས་འགལ་དོན་རྩར་མགཏ ོགས་པའི་ཁྲིམས་འགལ་གྱི་གནས་ཚུལ་ཅི་འདྲ་ཞིག་བྱུང་རུང་ཉེས་ཅན་དུ་ངོས་འཛིནམི་བྱེད་པའི་ཁར། དེ་འབྲེལ་ཁྲིམས་འགལ་གྱི་བྱ་ངན་ལག་ལེན་བསྟར་བའི་སྐབས་དེར་ཉེས་ཆད་ཇི་བཏང་དེ་ལས་ལྕི་རུ་གཏོང་བའི་རིགས་ཀྱང་མི་ཆོག ། དོན་ཚན་བཅུ་གཉིས་པ། སུ་ཡིན་རུང་དབང་ཤེད་ཀྱིས་སྒེར་དོན་དང༌། ནང་ཚང༌། ཁངཁྱིམ། ཡིག་འགྲུལ་འབྲེལ་གཏུགས་བཅས་ལ་ཐེ་བྱུས་མི་ཆོག་པ་དང༌། གཟི་མཐོངས་དང་མིང་དོན་ལ་གནོད་སྐྱོན་གཏང་བའི་རིགས་ཀྱང་མི་ཆོག །སྐྱེ་བོ་རེ་རེར་དེ་འདྲའི་ཐེ་བྱུས་སམ། གནོད་སྐྱོན་བྱུང་རིགས་ལ་ཁྲིམས་ཐོག་ནས་བདེན་རྒྱབ་བྱེད་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད༎ དོན་ཚན་བཅུ་གསུམ་པ། ༡ སྐྱེ་བོ་རེ་རེར་རྒྱལ་ཁབ་སོ་སོའི་ས་མཚམས་ནང་ཁོངས་སུ་འགྲིམས་འགྲུལ་བྱེད་པ་དང༌། གནས་སྡོད་ཀྱི་རང་དབང་ཐོབ་ཐང་ཡོད། ༢ སྐྱེ་བོ་རེ་རེར་རང་ཡུལ་ཐེ་བས་ཡུལ་ལུང་གང་འདྲ་ཞིག་ནས་ཕྱིར་ཐོན་བྱེད་པའམ། ཡང་ན་རང་ཡུལ་དུ་ཕྱིར་ལོག་བྱེད་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད༎ དོན་ཚན་བཅུ་བཞི་པ། ༡ སྐྱེ་བོ་རེ་རེར་རང་ཉིད་གནོད་འཚེ་ལས་གཡོལ་ཆེད་རྒྱལ་ཁབགཞན་དག་གི་མངའ་ཁོངས་སུ་སྐྱབས་འཚོལ་གྱི་འཚོ་བར་ལོངས་སུ་སྤྱོད་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། ༢ ཐོབ་ཐང་འདི་ལ་བརྟེན་ནས་སྐིད་དོན་མ་ཡིན་པའི་ཁྲིམས་འགལ་ལམ། མཉམ་སྦྲེལ་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་རྩ་དོནདང༌། བསྒྲུབ་བྱ་ཕྱོགས་འགལ་གྱི་བྱ་སྤྱོད་ལས་དངོས་སུ་བྱུང་བའི་རྩོད་གཞིའི་རིགས་ཞུ་གཏུགས་མི་ཆོག ། དོན་ཚན་བཅོ་ལྔ་པ། ༡ སྐྱེ་བོ་རེ་རེར་རྒྱལ་ཁབ་ཅིག་ཡོད་དགོས་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། ༢ སུ་གང་གིས་གང་ཞིག་གི་རྒྱལ་ཁབ་ཐོབ་ཐང་བཙན་ཤེད་ཀྱིས་འཕྲོག་པ་དང༌། ཡང་ན་དེའི་རྒྱལ་ཁབ་བརྗེ་བསྒྱུར་གྱི་ཐོབ་ཐང་བཀག་འགོག་བྱེདཔའི་རིགས་མི་ཆོག ། དོན་ཚན་བཅུ་དྲུག་པ། ༡ སྐྱེ་བོ་ཕོ་མོ་ན་ཚོད་ལོན་པ་རྣམས་ལ་རིགས་རུས་དང༌། རྒྱལ་ཁབ། ཆོས་ལུགས་བཅས་ཀྱི་ཚད་འགོག་གང་ཡང་མེད་པར་ཆང་ས་རྒྱག་པ་དང༌། ཁྱིམ་ཚང་འཛུགས་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། ཁོང་ཚོར་ཆང་སའི་སྐོར་དང༌། བཟའ་ཚང་བྱེད་པའི་རིང༌། ཁ་བྲལ་དུ་འགྲོ་སྐབས་བཅས་སུ་འདྲ་མཉམ་གྱི་ཐོབཐང་སྤྱོད་པའི་ཐོབ་དབང་ཡོད། ༢ བཟའ་མི་གཉིས་ཀས་རང་དབང་ཁས་ལེན་ཆ་ཚང་བྱེད་པ་ཁོ་ནའི་སྒོ་ནས་ཆང་ས་རྒྱག་དགོས་པ་ཡིན། ༣ ཁྱིམ་ཚང་ནི་རང་བཞིན་གྱི་གཞི་རྩ་ལྡན་པའི་སྡེ་ཚན་གཅིག་སྒྲིལ་གྱི་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡིན་ཞིང༌། དེ་ལ་ཚོགས་སྡེ་དང༌། རྒྱལ་ཁབ་གཞུང་ནས་སྐུང་སྐྱོབ་བྱེད་དགོས་ཀྱི་ཐོབ་དབང་ཡོད༎ དོན་ཚན་བཅུ་བདུན་པ། ༡ སུ་ཡིན་རུང་རང་གི་མཁར་དབང་ཇི་ཡོད་རང་ཉིད་ཁེར་རྐྱང་ནས་བདག་གཉེར་བྱེད་པ་དང༌། གཞན་དག་དང་སྐྱིད་སྡུག་འདོད་སྒྲིལ་ཇི་བྱེད་བཅསཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། ༢ སུ་གང་གིས་གང་ཞིག་གི་མཁར་དབང་བཙན་འཕྲོག་བྱེད་པའི་རིགས་མི་ཆོག ། དོན་ཚན་བཅོ་བརྒྱད་པ། སུ་ཡིན་ཡང་རུང་བསམ་བློ་དང༌། དཔྱད་ཤེས། ཆོས་ལུགས་བཅས་ལ་རང་དབང་གི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། ཐོབ་ཐང་དེའི་ནང་ཆོས་ལུགས་སམ། དད་མོས་བསྒྱུར་ཆོག་པ་དང༌། རང་ཉིད་ཁེར་རྐྱང་ངམ། གཞན་དགམཉམ་སྦྲེལ་དང་སྤྱི་ཡོངས་སམ། ཡང་ན་སྒེར་ཁག་བཅས་ནས་ཆོས་དང་དད་མོས་སློབ་སྟོན་བྱེད་པ་དང༌། ཉམས་སུ་ལེན་པ། ཆོས་སུ་སྤྱོད་པ། ཚུལ་ཁྲིམས་སྐུང་བ་བཅས་མངོན་གསལ་དུ་ལག་ལེན་ཆོག་པའི་རང་དབང་བཅས་ཀྱང་ཚུད་ཡོད༎ དོན་ཚན་བཅུ་དགུ་པ། སྐྱེ་བོ་རེ་རེར་བསམ་བློ་གཏོང་བ་དང༌། བསམ་ཚུལ་ཐད་བརྗོད་ཀྱི་རངདབང་ལ་སྤྱོད་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། ཐོབ་ཐང་དེའི་ནང་གཞན་གྱིས་ཐེ་བྱུས་བྲལ་བའི་མནོ་བསམ་གཏོང་བ་དང༌། ས་མཚམས་ཀྱི་དབྱེ་འགོག་མེད་པར་གནད་དོན་གང་ཡང་རུང་བའི་སྒོ་ནས་གནས་ཚུལ་དང་བསམ་གཞི་སྤེལ་བའམ། འཚོལ་བ། ལེན་པ་བཅས་ཀྱི་རང་དབང་རྣམས་ཀྱང་ཚུད་ཡོད༎ དོན་ཚན་ཉི་ཤུ་པ། ༡ ཚང་མར་གཞི་མཐུན་གྱི་མཐུན་གྱི་སྒོ་ནས་འདུ་འཛོམས་བྱེད་པ་དང༌། སྐྱིད་སྡུག་གསར་འཛུགས་ཀྱི་རང་དབང་ལ་སྤྱོད་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། ༢ སུ་ཡིན་ཡང་སྐྱིད་སྡུག་གཅིག་ཏུ་ཨུ་ཚུགས་མཐའ་ནན་གྱིས་བདགཉར་བྱེད་པའི་རིགས་མི་ཆོག ། དོན་ཚན་ཉེར་གཅིག་པ། ༡ ཚང་མར་རང་ཉིད་ནས་ཐད་ཀར་རམ། ཡང་ན་རང་དབངགིས་འདེམས་བསྐོས་འཐུས་མི་བརྒྱུད་དེ་རང་ཡུལ་གྱི་གཞུང་གི་ལས་དོན་ལ་དོ་འཁུར་བྱེད་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། ༢ ཚང་མར་རང་གི་ཡུལ་ལུང་ནང་དུ་མི་མང་ལ་ཞབས་འདེགས་ཞུ་བའི་ཐོབ་ཐང་འདྲ་མཉམ་དུ་ཡོད། ༣ མི་མང་གི་འདོད་པ་ནི་གཞུང་གི་དབང་ཆའི་གཞི་རྩར་འཛིན་དགོས་པ་ཡིན་ཞིང༌། འདོད་པ་དེ་ནི་དུས་སྐབས་སོ་སོར་འདེམས་བསྐོ་ངོ་མ་བྱེད་པའི་ཐོགགསལ་བར་འདོན་དགོས་པ་དང༌། དེ་ཡང་ཡོངས་ཁྱབ་དང་འདྲ་མཉམ་གྱི་འོས་བསྡུའམ། གསང་བ་དང༌། རང་དབང་ཅན་གྱི་འོས་བསྡུ་བྱེད་པ་ལ་བརྟེནནས་ལ ག་ལེན་བསྟར་དགོས་པ་ཡིན༎ དོན་ཚན་ཉེར་གཉིས་པ། སྐྱེ་བོ་སུ་ཡིན་རུང་རང་ཉིད་འཇིག་རྟེན་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཆ་ཤས་ཤིག་ཡིན་པར་སོང་རང་ལ་སྤྱི་ཚོགས་བདེ་སྐུང་གི་བྱ་བ་སྒྲུབ་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་ཅིང༌། དེ་ནི་རྒྱལ་ཁབ་རེ་རེའི་སྒྲིག་འཛུགས་དང༌། ཐོན་རྫས་འབྱུང་ཁུངས་ལ་བསྟུན་ཏེ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་འབད་བརྩོན་ནམ། ཡང་ན་རྒྱལ་སྤྱིའི་མཉམ་སྦྲེལ་ལ་བརྟེན་པའི་སྒོ་ནས་རང་གི་གཤིས་སྤྱོད་འགོག་མེད་རྒྱས་ཐབས་དང༌། རང་གི་ཆེ་མཐོངས་ཀྱི་སླད་དུ་ངེས་པར་དགོས་པའི་དཔལ་འབྱོར་དང༌། སྤྱི་ཚོགས། རིག་གཞུང་བཅས་ཀྱི་ཐོབ་ཐངདོན་འཁེལ་ཡོང་བའི་ཐོབ་དབང་ཡོད་པ་དེ་ཡིན༎ དོན་ཚན་ཉེར་གསུམ་པ། ༡ སྐྱེ་བ་རེ་རེར་ལས་ཀ་བྱེད་པ་དང༌། ལས་རིགས་འདོད་འདེམསབྱེད་པ། དེ་ཡང་དྲང་ལ་འོས་ཤིང་འཚམས་པའི་གནས་སྟངས་དང་འབྲེལ་བའི་ལས་ཀ་བྱེད་པ། ལས་ཀ་མ་ཐོབ་པའི་གནས་ལས་སྐྱོབ་པ་བཅས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། ༢ ཚང་མར་དབྱེ་འབྱེད་གང་ཡང་མེད་པའི་སྒོ་ནས་ལས་དོན་འདྲ་མཚུངས་ལ་གླ་ཕོགས་འདྲ་མཉམ་དགོས་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། ༣ ལས་དོན་བྱེད་པོ་ཚང་མར་འགྲོ་བ་མིའི་ཆེ་མཐོངས་ཀྱི་དངོས་དོན་དང་འཚམས་པར་རང་ཉིད་དང༌། རང་གི་ནང་མིར་འོས་ཤིང་འདོད་མཐུན་གྱི་གླ་ཕོགས་འགན་ལེན་ཡོང་བའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་པ་དང༌། གལ་ཏེ་དགོས་ངེས་བྱུང་ན་སྤྱི་ཚོགས་སྐུང་སྐྱོབ་ཀྱི་དོན་གནད་གཞན་དག་ཐོག་ནས་ཀྱང་འཚོ་སྣོན་བྱེད་དགོས་པ་ཡིན། ༤ སུ་ཡིན་རུང་རང་གི་ཁེ་ཕན་སྐུང་སྐྱོབ་ཆེད་ཚོང་སྦྲེལ་མཉམ་ཚོགས་འཛུགས་པ་དང༌། ཚོང་སྦྲེལ་ཚོགས་པའི་ཁོངས་སུ་གཞུག་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད༎ དོན་ཚན་ཉེར་བཞི་པ། སུ་ཡིན་རུང་ལས་ཀའི་དུས་ཚོད་ལུགས་དང་མཐུན་ཞིང༌། དུས་སྐབསསོ་སོར་གླ་ཕོགས་ཅན་གྱི་དགུང་སེང་ཡོད་པས་མཚོན་ངལ་གསོ་རྒྱག་པ་དང༌། ལྷོད་དལ་དུ་སྡོད་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད༎ དོན་ཚན་ཉེར་ལྔ་པ། ༡ སུ་ཡིན་རུང་རང་ཉིད་དང༌། རང་གི་ནང་མི་བཅས་པར་ཟས་གོས་དང༌། སྡོད་ཁང༌། སྨན་བཅོས། དེ་མིན་སྤྱི་ཚོགས་ཞབས་འདེགས་ཀྱི་མཐུན་རྐྱེན་དགོས་ངེས་བཅས་ལ་བརྟེན་ནས་ལུས་པོ་ཐང་ཞིང༌། བདེ་ཐབས་འགྲིགས་ངེས་ཀྱི་འཚོ་བའི་གནས་སྟངས་ཤིག་དགོས་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་པ་དང༌། དེ་འབྲེལ་ལས་ཀ་མ་ཐོབ་པ་དང༌། ནད་ཀྱིས་མནར་བ། དབང་པོ་ཡན་ལག་ཉམས་ཤིང་ལུས ཀྱི་ནུས་སྟོབས་ཤོར་བ། བཟའ་ཟླ་གྲོངས་པའི་ཕོ་ཧྲེང་མོ་ཧྲེང༌། རྒས་འཁོགས་བཅས་ཀྱི་སྐབས་སམ། གཞན་དག་རང་གི་ནུས་པས་ལྡེང་མིན་གྱིས་རྐྱེན་པའི་འཚོ་ཐབས་ཐོག་དཀའ་ངལ་བྱུང་སྐབས་དེ་ལ་འཚོ་སྐྱོབ་བྱ་དགོས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། ༢ ཨ་མ་དང༌། བུ་ཕྲུག་གི་གནས་སྟངས་ལ་དམིགས་བསལ་གྱི་ལྟ་རྟོགས་དང༌། རོགས་རམ་དགོས་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད་ཅིང༌། ཆང་ས་བརྒྱབ་ནསསམ། དེ་མིན་འབྲེལ་བ་བྱུང་བ་ལས་བཙས་པ་གང་ལྟར་ཡང་བུ་ཕྲུག་ཡོངས་ལ་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་སྐུང་སྐྱོབ་འདྲ་མཚུངས་དགོས་པའི་ཐོབ་དབང་ཡོད༎ དོན་ཚན་ཉེར་དྲུག་པ། ༡ སྐྱེ་བོ་རེ་རེར་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་གི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། མམཐའ་ལའ ང་སྔོན་འགྲོ་དང་གཞི་རིམ་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་ཐོག་འགྲོ་སོང་གཏོང་མི་དགོས་པ་ཞིག་དགོས་པ་ཡིན་ལ། ལྷག་པར་སྔོན་འགྲོའི་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་མེདན་གཏན་ནས་མི་འགྲིགས། མང་ཆེ་བར་བཟོ་ལས་དང༌། འཚོ་ཐབས་ལས་རིགས་ཀྱི་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་ཐོབ་པ་བྱ་རྒྱུ་དང༌། འོས་བབས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་ཐོག ནས་ཚང་མར་མཐོ་རིམ་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་འདྲ་མཉམ་དུ་ཐོབ་དགོས་པ་ཡིན། ༢ ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་ནི་འགྲོ་བ་མི་ཡི་གཤིས་སྤྱོད་ཆ་གང་ས་ནས་ཡར་རྒྱས་གཏོང་བ་དང༌། འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་གཞི་རྩའི་རང་དབང་ལ་བརྩི་བཀུར་གྱི་ཤུགས་ནུས་ཀྱང་ཆེ་བསྐྱེད་བྱེད་དགོས་པ་བཅས་སུ་དམིགས་པ་ཡིན། དེས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་དང༌། རིགས་རུས། ཆོས་ཀྱི་ཚོགས་སྡེ་བཅས་ཚངམའི་དབར་ལ་ཕན་ཚུན་ཤེས་རྟོགས་དང༌། བློ་ཡངས་བཟོད་འཁུར། མཛའ་གྲོགས་མཐུན་འབྲེལ་བཅས་པ་གོང་འཕེལ་གཏོང་དགོས་པ་དང༌། ཞི་བདེ་ཡུནགནས་ ༣ ཕ་མ་ཚོས་རང་གི་བུ་ཕྲུག་རྣམས་ལ་ཤེས་ཡོན་སློབ་སྦྱོང་གང་འདྲ་ཞིག་སྤྲོད་དགོས་འདོད་འདེམས་བྱེད་པའི་གཙོ་བོའི་ཐོབ་ཐང་དེ་ཡོད༎ དོན་ཚན་ཉེར་བདུན་པ། ༡ སྐྱེ་བོ་རེ་རེར་སྡེ་ཚོགས་ཀྱི་རིག་གཞུང་འཚོ་བའི་ནང་རང་དབང་གིས་གཞུག་པ་དང༌། རྩོམ་རིག་ལ་སྤྱོད་པ། ཚན་རིག་ཡར་ཐོན་དང༌། དེའི་ཁེ་ཕན་མཉམ་སྤྱོད་བྱེད་པ་བཅས་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་ཡོད། ༢ སྐྱེ་བོ་རེ་རེར་ཚན་རིག་དང༌། ཡི་གེའི་རིག་གནས། རྩོམ་རིག་བཅས་གང་ཡང་རུང་བ་སྟེ། རྩོམ་པ་པོ་གང་གི་ཐོན་སྤེལ་ལས་བྱུང་བའི་སེམས་སྟོབས་དང༌། དངོས་པོའི་ཁེ་ཕན་སྐུང་སྐྱོབ་བྱེད་པའི་ཐོབ་ཐང་ཡོད༎ དོན་ཚན་ཉེར་བརྒྱད་པ། སྐྱེ་བོ་རེ་རེར་གསལ་བསྒྲགས་འདི་ནང་ཇི་བཀོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་དང༌། རངདབང་ཁག་ཡོངས་སུ་སྒྲུབ་ཐུབ་པའི་སྤྱི་ཚོགས་དང༌། རྒྱལ་སྤྱིའི་སྒྲིག་འཛུགས་ནངགཞུག་རྒྱུའི་ཐོབ་དབང་ཡོད༎ དོན་ཚན་ཉེར་དགུ་པ། ༡ སྐྱེ་བོ་རེ་རེས་སྡེ་ཚོགས་ཀྱི་ལས་འགན་འཁུར་དགོས་པ་ཡིན་ཏེ། དེ་ཁོ་ནའི་ནང་དུ་རང་གི་གཤིས་སྤྱོད་ཆ་གང་ས་ནས་འགོག་མེད་ཡར་རྒྱས་འགྲོ་ཐུབ་པ་ཡིན། ༢ རང་གི་ཐོབ་ཐང་དང༌། རང་དབང་རྣམས་ལོངས་སུ་སྤྱོད་སྐབསསུ་སྐྱེ་བོ་རེ་རེས་མི་མང་དབང་གཙོའི་ཚོགས་སྡེ་ཞིག་ནང་མི་མང་གི་སྒྲིག་ལམ་དང༌། སྤྱོད་བཟང༌། སྤྱིར་བཏང་བདེ་ཐབས་བཅས་སུ་དགོས་ངེས་དང༌། དེ་མིན་ཐོབ ཐང་དང༌། རང་དབང་རྣམས་ཁས་ལེན་དང་བརྩི་བཀུར་བྱེད་པར་སྐུང་འདོམས་ཆེདདུ་ཁྲིམས་ལུགས་ཁོ་ནའི་ཐོག་ནས་ཇི་ལྟར་གཏན་འབེབས་རྒྱས་དཔྱད་ཟིན་རིགས་དེ་རང་ལག་ལེན་བསྟར་དགོས་པ་ཡིན། ༣ ཐོབ་ཐང་དང༌། རང་དབང་འདི་དག་མཉམ་སྦྲེལ་རྒྱལ་ཚོགསཀྱི་རྩ་དོན་དང་དམིགས་ཡུལ་ཕྱོགས་འགལ་གྱིས་ལོངས་སུ་སྤྱོད་པའི་རིགས་གཏན་ནས་མི་ཆོག ། དོན་ཚན་སུམ་བཅུ་པ། རྒྱལ་ཁབ་བམ། ཚོགས་པ། མི་སྒེར་གང་འདྲ་ཞིག་གི་ཆེདདུའང་འདི་ནང་ཞིབ་བཀོད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་དང་རང་དབང་བསྟོར་བཤིག་གཏོང་བའི་དམིགས་ཡུལ་བཟུང་སྟེ་ལས་དོན་གང་ཡང་ལག་ལེན་བསྟར་བ་དང༌། ལས་འགུལ་གང་རུང་ལ་གཞུག་རྒྱུའི་ཐོབ་ཐང་ཅི་རིགས་ཡོད་པའི་གོ་དོན་བརྗོད་བྱ་གང་ཡངགསལ་བསྒྲགས་འདིའི་ནང་བཀོད་མེད་པ་བཅས་སོ། ༎ ---- Tigrigna ዓለምለኻዊ ድንጋገ ሰብኦዊ መሰላት 10 ታሕሳስ 1948 ዓ.ም.ፈ ብሓፈሻዊ ጉባኤ ውድብ ሕቡራት መንግስታት ዝፀደቐን ዝተኦወጀን ድንጋገ 217 ኤ- III ) መእተዊ ኦብ ዓለም ንናይ ኩሎም ሰባት ተፈጥሮኦዊ ክብሪትን ንማዕሪን ዘይገሃሱን ሰብኦዊ መሰላትን ምቕባል መሰሪት ነፃነት፣ ፍትሕን ሰላምን ስለ ዝኾነ፣ ንሰብኦዊ መሰላት ኦብ ግምት ዘይምእታውን ምጥሓስን ንሕልና ወዲ ሰብ ዘቑሰለን ኦሪሜናዊ ተግባራት ዘስዓበን ምዃኑ ፣ ናይ ዘሪባን እምነትን ነፃነት ዘለዋ፣ ካብ ፍርሕን ፀገምን ነፃ ዝኾነት ዓለም ንክትህልው ዝለዓለ ትምኒት ደቂ ሰባት ምዃኑ ስለ ዝተኦምነሉ፣ ወዲ ሰብ ምልኪን ወፅዓን ንምውጋድ ሓይሊ ንክጥቀም ምእንቲ ከይግደድ ሰብኦዊ መሰላት ብሕጊ ክኽበሩ ኦድላዪ ስለዝኾነ፣ ኦብ መንጎ ሃገራት ምሕዝነታዊ ዝምድናታት ንኽዓቢ ምሕጋዝ ኦድላዪ ስለዝኾነ፣ ህዝብታት ውድብ ሕቡራት መንግስታት ኦብ ቻርተር ውድብ ሕቡራት መንግስታት ንመሰሪታዊ ሰብኦዊ መሰላት፣ ንኽብርን ልዕልነትን ሰብኦዊ ፍጡር፣ ንማዕሪ መሰላት ደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኦንስትዮን ዘለዎም እምነት ብምርግጋፆምን ኦብ ዝሰፍሐ ነፃነት ከዓ ማሕበራዊ ምዕባለን ዝሐሸ ደሪጃ መነባብሮን ንምዝርጋሕ ዝወሰኑን ስለዝኾነ፣ ኦባል መንግስታት ምስ ውድብ ሕቡራት መንግስታት ብምትሕግጋዝ ሰብኦዊ መሰላትን መሰሪታዊ ነፃነታትን ዓለምለኻዊ ጠመተን ሓለዋን ምእንቲ ክሪኽቡ ንምፅዓር ዝጠልቡ ስለዝኾነ፣ እዚ ጠለብ’ዚ መሊኡ ንክሪጋገፅ ብዛዕባ እዞም መሰላትን ነፃነታትን እዚኦቶም ሓባራዊ ግንዛበ ምሓዝ ብጣዕሚ ኦድላዪ ስለዝኾነ፣ ስለዚ ሓፈሻዊ ጉባኤ ውድብ ሕቡራት መንግስታት ኩሎም ህዝብታትን ኩሎም ሃገራትን ክሳብ ሕድሕድ ውልቀሰብን ክሳብ ሕድሕድ ክፍሊ ማሕበሪጠ ሰብን ነዚ ድንጋገ እዚ ኩሉ ጊዜ ብምዝካር እዞም መሰላት እዚኦቶም ኦኽብሮት ንክሪኽቡ ብምስትምሃርን ብትምህርትን ንክፅዕሩ፣ ከምኡ’ውን ብሃገራውን ዓለምለኻውን ማዕበልቲ ስጉምቲታት፡ ኦብ ህዝብታት ኦባል ሃገራትን ኦብ ግዝኦቶም ኦብ ዘለዉ ህዝብታትን ሓፈሻውን ግብራውን ተቐባልነትን ሓለዋን ምእንቲ ክሪኽቡ ነዚ ዓለምለኻዊ ድንጋገ ሰብኦዊ መሰላት ኦዊጅዎ ኦሎ፡፡ ዓንቀፅ 1 ብመንፅር ክብርን መሰልን ኩሎም ሰባት እንትውለዱ ነፃን ማዕሪን እዮም፡፡ ምስትውዓልን ሕልናን ዝተዓደሎም ብምዃኖም ንሕድሕዶም ብሕውነታዊ መንፈስ ክተሓላለዩ ኦለዎም፡፡ ዓንቀፅ 2 ሕድሕድ ሰብ ብዘርኢ፣ ብቀለም፣ ብፆታ፣ ብቋንቋ፣ ብሃይማኖት፣ ብፖለቲካ ወይ ብካልኦት ኦሪኦእያታት፣ ብብሄር ወይ ብማሕበራዊ መበቈል፣ ብሃብቲ፣ ብትውልዲ ወይ ብካልኦት ደሪጃታት ኦድልዎ እንተይተገብሪሉ ኦብዚ ድንጋገ እዚ ናይ ዝሰፈሩ ኩሎም መሰላትን ነፃነታትን ተጠኝሚ እዩ፡፡ ብተወሳኺ ሓደ ዜጋ፣ ሃገሩ ነፃ ግዝኦት፣ ብሞግዚት ዝመሓደር፣ ዓርሰ ምምሕዳር ዘይብሉ ወይ ኦብ ትሕቲ ዝኾነ ይኹን ሉኦላዊ ገደብ ዝርከብ እንተኾነ’ውን ብምኽንያት ናይ ሃገሩ ፖለቲካዊ፣ ሕጋዊ ስልጣን ወይ ዓለምለኻዊ ደሪጃ ኦድልዎ ኦይፍፀሞን፡፡ ዓንቀፅ 3 ሕድሕድ ሰብ ብህይወት ናይ ምንባር፣ ናይ ነፃነትን ድሕንነትን መሰል ኦለዎ፡፡ ዓንቀፅ 4 ሕድሕድ ሰብ ብባርነት ወይ ብጊልያነት ክግዛእ የብሉን፡፡ ባርነትን ናይ ባርያ ንግድን ብዝኾነ ይኹን መልክዑ ክልኩል እዩ፡፡ ዓንቀፅ 5 ሕድሕድ ሰብ ከቢድ ስቓይ ዘውርድ፣ ጭካነ ዝመልኦ፣ ኢሰብኦዊ ወይ ሰብኦዊ ክብሩ ዘዋርድ ኦተሓሕዛ ወይ መቕፃዕቲ ኦይፍፀሞን፣ ዓንቀፅ 6 ሕድሕድ ሰብ ኦብ ዝኾነ ይኹን ቦታ ኦብ ቅድሚ ሕጊ ብሰብኦዊ መንነቱ ንክፍለጥ መሰል ኦለዎ፡፡ ዓንቀፅ 7 ኩሎም ሰባት ኦብ ቅድሚ ሕጊ ማዕሪ ኦብ ልዕሊ ምዃኖም ብዘይ ኦፈላላይ ናይ ሕጊ ማዕሪ ሓለዋ ክግበሪሎም መሰል ኦለዎም፡፡ ኩሎም ሰባት ነዚ ድንጋገ’ዚ ብምጥሓስን ነዚ ድንጋገ’ዚ ንምጥሓስ ብዝግበሩ ምልዕዓላትን ካብ ዝበፅሖም ኦድልዎ ሓለዋ ናይ ምርካብ ማዕሪ መሰል ኦለዎም፡፡ ዓንቀፅ 8 ሕድሕድ ሰብ ብሕገ መንግስቲ ወይ ብሕጊ ዝተፈቐዱሉ መሰሪታዊ መሰላት እንትጠሓስዎ ስልጣን ብዘለዎ ሃገራዊ ቤት ፍርዲ ግቡእ ካሕሳ ናይ ምርካብ መሰል ኦለዎ፡፡ ዓንቀፅ 9 ሕድሕድ ሰብ ብሕጊ ካብ ዝተደንገገ ስርዓት ወፃኢ ኦይእሰርን፣ ኦይተሓዝን ወይ ኦይሕየርን፡፡ ዓንቀፅ 10 ሕድሕድ ሰብ መሰሉን ግቡእን፣ ከምኡ’ውን ንዝቐርበሉ ዝኾነ ይኹን ገበናዊ ክሲ ዝምልከቱ ጉዳያት ንምውሳን ኦብ ነፃን ዘይኦድላውን ቤት ፍርዲ ብፍትሓውን ዕላውን መንገዲ ንክራኦዩሉ ምሉእ ማዕርነት ኦለዎ፡፡ ዓንቀፅ 11 1. ብዘቕፅዕ ገበን ዝተኸሰሰ ሕድሕድ ሰብ መከላኸሊኡ ኦቕሪቡ ኦብ ዝካተዓሉ እዋን ብሕጊ ገበነኛ ምዃኑ ክሳብ ዝሪጋገፅ ከምንፁህ ሰብ ክቑፀር መሰል ኦለዎ፡፡ 2. ሕድሕድ ሰብ ሓደ ነገር ኦብ ዝተፈፀመሉ እዋን ነቲ ጉዳይ ምፍፃም ወይ ዘይምፍፃም ገበን ምዃኑ ብሃገራዊ ወይ ብዓለምለኻዊ ሕጊ ተደንጊጉ ክሳብ ዘይፀንሐ ብሓላፍነት ኦይሕተትን፡፡ ከምኡ’ውን ነቲ ገበን ኦብ ዝፈፀመሉ እዋን ነቲ ገበን ተወሲኑ ካብ ዝነበሪ መቕፃዕቲ ንላዕሊ ዝኸብድ መቕፃዕቲ ክውሰኖ ኦይግባእን፡፡ ዓንቀፅ 12 ሕድሕድ ሰብ ብሕጊ ካብ ዝተደንገገ ስርዓት ወፃኢ ኦብ ልዕሊ ውልቀ ህይወቱ ፣ ቤተሰቡ፣ ገዝኡ ወይ ኦብ ርክባቱ ጣልኝ ዝኦትዎ ኦይህልውን፡፡ ኦብ ልዕሊ ክብሩን ዝንኡን በደል ኦይፍፀሞን፡፡ ዝኾነ ይኹን ሰብ ከምዚኦም ካብ ዝኦመሰሉ ኢድ ኦእታውነት ወይ ከዓ በደል ዝከላኸለሉ ውሕስነት ሕጊ ናይ ምርካብ መሰል ኦለዎ፡፡ ዓንቀፅ 13 1. ሕድሕድ ሰብ ኦብ ውሽጢ ዝነብሪሉ ሃገር ናይ ምዝውዋርን ምንባርን መሰል ኦለዎ፡፡ 2. ሕድሕድ ሰብ ካብ ዝኾነት ትኹን ሃገር እንኮላይ ካብ ሃገሩ ናይ ምውፃእን እንደገና ናብ ሃገሩ ናይ ምምላስን መሰል ኦለዎ፡፡ ዓንቀፅ 14 1. ሕድሕድ ሰብ ካብ ንህይወቱ ሓደገኛ ዝኾኑ ግፍዕታት ኦምሊጡ ኦብ ካልኦት ሃገራት ዑቕባ ናይ ምሕታትን ናይ ምርካብን መሰል ኦለዎ፡፡ 2. እዚ መሰል እዚ ብጭቡጥ ፖለቲካዊ ኦብ ዘይኮኑ ገበናት ወይ ንዕላማታትን መምርሕታትን ውድብ ሕቡራት መንግስታት ኦብ ዝፃሪሩ ተግባራት ኦየገልግልን፡፡ ዓንቀፅ 15 1. ሕድሕድ ሰብ ዜግነት ናይ ምርካብ መሰል ኦለዎ፡፡ 2. ሕድሕድ ሰብ ብሕጊ ካብ ዝተደንገገ ስርዓት ወፃኢ ዜግነቱ ክቕንጠጥ ወይ ዜግነቱ ናይ ምልዋጥ መሰሉ ክኽልከል ኦይኽእልን፡፡ ዓንቀፅ 16 1. ንዓቕመ ኦዳምን ሄዋንን ዝበፅሑ ደቂ ተባዕትዮን ደቂ ኦንስትዮን ዘርኢ፣ ዜግነት ወይ ሃይማኖት እንተይገደቦም ናይ ምምርዓውን ቤተሰብ ናይ ምምስራትን መሰል ኦለዎም፡፡ ኦብ ኦመሰራርታ ሓዳር ፣ ኦብ እዋን ሓዳርን ኦብ እዋን ፍትሕን ማዕሪ መሰል ኦለዎም፡፡ 2. መርዓ ብነፃን ምሉእ ፍታውን ተመራዓውቲ ጥራይ ይፍፀም 3. ቤተሰብ ተፈጥሮኦውን መሰሪታውን ጉጅለ ሕብሪተሰብ እዩ፡፡ ስለዝኾነ ካብ ሕብሪተሰብን ካብ መንግስትን ሓለዋ ናይ ምርካብ መሰል ኦለዎ፡፡ ዓንቀፅ 17 1. ሕድሕድ ሰብ ብውልቁ ይኹን ምስ ካልኦት ብሓባር ንብሪት ናይ ምውናን መሰል ኦለዎ፡፡ 2. ሕድሕድ ሰብ ብሕጊ ካብ ዝተደንገገ ስርዓት ወፃኢ ንብሪቱ ኦይውሪስን፡፡ ዓንቀፅ 18 ሕድሕድ ሰብ ናይ ኦተሐሳስባ ፣ ሕልናን ሃይማኖትን ነፃነት ኦለዎ፡፡ እዚ መሰል እዚ ሕድሕድ ሰብ ሃይማኖቱ ወይ እምነቱ ንምልዋጥ ፣ ከምኡ’ውን ንብሕቱ ወይ ምስ ካልኦት ብሓባር ኮይኑ ብዕሊ ወይ ብውልቀ ብዛዕባ ሃይማኖቱ ወይ እምነቱ ክሰብኽ ፣ ክትግብር፣ ከምልኽ ወይ ከብዕል ንዘለዎ ነፃነቱ የጠቓልል፡፡ ዓንቀፅ 19 ሕድሕድ ሰብ ናይ ምሕሳብን ሓሳቡ ናይ ምግላፅን ነፃነት ኦለዎ፡፡ እዚ መሰል እዚ ብዘይ ኢድ ኦእታውነት ባዕላዊ ኦተሓሳስባ ናይ ምሓዝ ፣ ብዘይ ናይ ዶብ ማዕገቲ ካብ ዝኾነ ይኹን ሜላ መራኸቢ ሓበዌታን ሓሳብን ናይ ምንዳይ፣ ምቕባልን ምትሕልላፍን ነፃነት’ውን የጠቓልል፡፡ ዓንቀፅ 20 1. ሕድሕድ ሰብ ብሰላም ናይ ምእካብን ምውዳብን ነፃነት መሰል ኦለዎ፡፡ 2. ሕድሕድ ሰብ ብማሕበር ንኽውደብ ኦይግደድን፡፡ ዓንቀፅ 21 1. ሕድሕድ ሰብ ብቀጥታ ወይ ብነፃ መሪፃ ብዝተመሪፁ ወከልቱ ኦቢሉ ኦብ መንግስቲ ሃገሩ ናይ ምስታፍ መሰል ኦለዎ፡፡ 2. ሕድሕድ ሰብ ብህዝባዊ ኦገልግሎታት ሃገሩ ብማዕሪ ናይ ምጥኝም መሰል ኦለዎ፡፡ 3. ድልየት ህዝቢ መሰሪት ስልጣን መንግስቲ ክኸውን ኦለዎ፡፡ እዚ ድልየት እዚ ብምስጢር ወይ ብተመሳሳሊ መንገዲ በብጊዜኡ ብዝካየድ፣ ኩሉ ብማዕሪ ዝሳተፈሉን ኦጠቓላልን ብዝኾነ ትኽክለኛን ነፃን ናይ ምድማፅ ስርዓት ክግለፅ ኦለዎ፡፡ ዓንቀፅ 22 ሕድሕድ ሰብ ኦባል ሕብሪተሰብ ከም ምዃኑ መጠን መሰል ማሕበራዊ ውሕስነት ኦለዎ፡፡ ከምኡ’ውን ብሃገራዊ ፃዕርን ብዓለም ለኻዊ ምትሕብባርን ምስ ውዳበን ሃብትን ሕድሕድ መንግስቲ ብዝሰማማዕ መልክዑ ንክብሩን ንነፃ ዕቤት ሰብኦዊ መንነቱን ኦድለይቲ ዝኾኑ ቁጠባዊ፣ ማሕበራውን ባህላውን መሰላቱ ክሪጋገፁሉ መሰል ኦለዎ፡፡ ዓንቀፅ 23 1. ሕድሕድ ሰብ ንስራሕ ፣ ንነፃ መሪፃ ዓይነት ስራሕ፣ ንፍትሓውን ምቹእን ኩነታት ስራሕን ስራሕ ከይስእን ንዝግበር ሓለዋን መሰል ኦለዎ፡፡ 2. ሕድሕድ ሰብ ብዘይ ኦድልዎ ንሓደ ዓይነት ስራሕ ማዕሪ ክፍሊት ናይ ምርካብ መሰል ኦለዎ፡፡ 3. ሕድሕድ ኦብ ስራሕ ዝርከብ ሰብ ሰብኦዊ ክብሩን ክብሪ ቤተሰቡን ዝሕለወሉ ኦድላዪ እንተኾይኑ’ውን ብካልኦት ማሕበራዊ ውሕስነታት ዝድገፍ ፍትሓውን ዘተባብዕን ፃማ ሪሃፁ ናይ ምርካብ መሰል ኦለዎ፡፡ 4. ሕድሕድ ሰብ ሪብሓታቱ ንምርግጋፅ ማሕበራዊ ሞያ ናይ ምጥያሽን ኦባል ናይ ምዃንን መሰል ኦለዎ፡፡ ዓንቀፅ 24 ሕድሕድ ሰብ ናይ ስራሕ ሰዓት ዕሪፍቲ፣ ናይ መዘናግዒ ጊዜ፣ ከምኡ’ውን ፍትሓዊ መጠን ሰዓታት ስራሕን መሃያ ዝኽፈለሎም ህዝባዊ ብዓላትን ክህልዉዎ መሰል ኦለዎ፡፡ ዓንቀፅ 25 1. ሕድሕድ ሰብ ንጥዕናን ድሕነትን ዓርሱን ቤተሰቡን ዝበቅዕ ደሪጃ መነባብሮ እንኮላይ ምግቢ፣ ክዳን ፣ መንበሪ ገዛ፣ ሕክምናን ኦድለይቲ ማሕበራዊ ኦገልግሎታትን ናይ ምርካብ መሰል ኦለዎ፡፡ ከምኡ’ውን ስራሕ እንትስእን ፣ እንትሓምም፣ ኦካለ ጉዱእ እንትኸውን ካብ ሰብ ሓዳር ሓዲኦም እንትመውት፣ እንትሽምግል ወይ ካልኦት ልዕሊ ቁፅፅሩ ዝኾኑ ፀገማት መነባብሮ እንተጋጥምዎ ድሕነቱ ንክሕለወሉ መሰል ኦለዎ፡፡ 2. ኦዴታትን ህፃናትን ፍሉይ ክንክንን ሓገዝን ናይ ምርካብ መሰል ኦለዎም፡፡ ብሕጋዊ ወይ ብዘይሕጋዊ መርዓ ዝውለዱ ኩሎም ህፃናት ብማዕሪ ማሕበራዊ ሓለዋ ናይ ምርካብ መሰል ኦለዎም፡፡ ዓንቀፅ 26 1. ሕድሕድ ሰብ ዕድል ትምህርቲ ናይ ምርካብ መሰል ኦለዎ፡፡ ትምህርቲ እንተውሓደ ኦብ ቀዳማይን መሰሪታውን ብርክታት ብነፃ ክወሃብ ኦለዎ፡፡ ትምህርቲ ቀዳማይ ብርኪ ግድነታዊ ክኸውን ኦለዎ፡፡ ቴክኒካውን ሞያውን ትምህርቲ ብሓፈሻ ክማላእ ኦለዎ፡፡ ዕድል ላዕለዋይ ብርኪ ትምህርቲ ድማ ኦብ ብቕዓት ተመስሪቱ ብማዕሪ ክወሃብ ኦለዎ፡፡ 2. ትምህርቲ ኦብ ምሉእ ምዕባለ ሰብኦዊ ፍጡርን ኦብ ምጥንኻርን ምኽባርን ሰብኦዊ መሰላትን መሰሪታዊ ነፃነታትን ዘተኮሪ ክኸውን ኦለዎ፡፡ ትምህርቲ ኦብ መንጎ ኩሎም መንግስታት ፣ ዘርኦዊ ወይ ሃይማኖታዊ ጉጅለታት፣ ምርድዳእ፣ ምክእኦልን ምሕዝነትን ዘማዕብል ክኸውን ኦለዎ፡፡ ብተወሳኺ ውድብ ሕቡራት መንግስታት ሰላም ንምዕኝብ ንዘካይዶም ተግባራት ክሕግዝ ኦለዎ፡፡ ዓንቀፅ 27 1. ሕድሕድ ሰብ ኦብ ባህላዊ ህይወት ሕብሪተሰብ ብነፃ ንክሳተፍ፣ ካብ ኪነት ተጠኝሚ ክኸውን፣ ኦብ ሳይንሳዊ ምዕባለ ብፅሒቱ ንከበርክትን ካብ ውፅኢቱ ንክጥቀምን መሰል ኦለዎ፡፡ 2. ሕድሕድ ሰብ ባዕሉ ካብ ዝፈጠሮ ሳይንሳዊ፣ ስነ ፅሑፋዊ ወይ ኪነታዊ ውፅኢታት ሞራላውን ንዋታውን ሪብሓታቱ ንክሕለዉሉ መሰል ኦለዎ፡፡ ዓንቀፅ 28 ዝኾነ ይኹን ሰብ ኦብዚ ድንጋገ እዚ ዝሰፈሩ መሰላትን ነፃነታትን ዝሪጋገፀሉ ማሕበራውን ዓለም ለኻውን ስርዓት ናይ ምርካብ መሰል ኦለዎ፡፡ ዓንቀፅ 29 1. ዝኾነ ይኹን ሰብ ነቲ ብሕታዊ መሪጋገፂ ነፃን ዝተማልኣን ምዕባለ ሰብኦዊ መንነቱ ዝኾነ ሕብሪተሰብ ዝፍፅሞም ግቡኦት ኦለዉዎ፡፡ 2. ዝኾነ ይኹን ሰብ ኦብ ኦጠቓቕማ መሰላቱን ነፃነታቱን ንመሰላትን ነፃነታትን ካልኦት ንምቕባልን ንምኽባርን፣ ኦብ ሓደ ዲሞክራሲያዊ ሕብሪተሰብ ዘድልዩ ስነ ምግባር፣ ፀጥታን ድሕነትን ንምምላእን ተባሂሉ ብሕጊ ንዝተወሰኑሉ ማዕቀባት ጥራሕ ተገዛኢ ይኸውን፡፡ 3. እዞም መሰላትን ነፃነታትን እዚኦቶም ብዝኾነ ይኹን መንገዲ ኦንፃር ዕላማታትን መምርሕታትን ውድብ ሕቡራት መንግስታት ክትግበሩ ኦይኽእሉን፡፡ ዓንቀፅ 30 ካብ ውሽጢ እዚ ድንጋገ እዚ ዝኾነ ይኹን መንግስቲ፣ ጉጅለ ወይ ውልቀ ሰብ፣ ኦብዚ ድንጋገ እዚ ካብ ዝሰፈሩ መሰላትን ነፃነታትን ንገሊኦም ንምጥሓስ ኦብ ዝዓለመ ምንቅስቓስ ንክሳተፍ ወይ ዝኾነ ይኹን ተግባር ንክፍፅም መሰል ከም ዘለዎ ዝሕብር ተገይሩ ዝትርጎም ውሳነ የለን፡፡ ---- Vai ꕺꖃ ꘈꗢ ꗪ ꗪꕯ ꗛꕆꗔꕯ ꕒꕌ ꕎ ꔳꕯ ꕉꕜꕮ ꔔꘋ ꕞ ꗋꖺꕒꕌ ꕞ ꖏꕎ ꖦꖕꕰ ꗝꘈꔳꘂ ꖸ ꖴꗷ ꕢꕌ ꖏ ꖷ ꖸ ꕮ ꕉ ꕞ ꗓꔒ ꗪ ꕉꕜꕮ ꔔꘋ ꕞ ꗋꖺꕒꕌ ꕞ ꕙꔤ ꗞꗢ ꖸ ꕚꕌ ꘈ ꕉ ꗪ ꗃꕯ ꖕꕯꔤꗳ ꔢꗔꗢ ꕞ ꖴꘋꗒ ꕪ ꔞꘋ ꕒꕌ ꗏ ꕎ ꖦꖕꕰ ꗝꘈꔳꘂ ꖸ ꖴꗷ ꕢꕌ ꖏ ꖷ ꖸ ꕮ ꕉ ꕞ ꗓꔒ ꗪ ꕉꕜꕮ ꔔꘋ ꕞ ꗋꖺꕒꕌ ꕞ ꔖꔜ ꖏꕎꔀ ꖴꗷꗡ ꕪꘋ ꖷ ꗞꔧ ꕀꔤ ꔻꔤ ꔤ ꗃꗡ ꖸꕊ ꗪꗡ ꔻꔤꘂ ꕮ, ꘃꖷ ꕉ ꗋꘋ ꕉꕜꕮ ꔔꘋ, ꔧ ꘃꖷ ꗞꗢ ꗬꗡ ꗏ ꕪꘋꔕ ꖷ ꕉ ꕞ ꗓꔒ ꗪ ꗞꗢ ꕚ ꗋꖺꕒꕌ ꖷ ꗞ ꔇꔀ ꖴꘋ ꕉ ꗃꕎ ꕉ ꕸꖃ (ꗞ ꔇꔀ ꖴꘋ ꕉ ꕮ ꕒꔤꕩ ꕉ ꕞ), ꕉ ꕎ ꔳꕩ ꖃꘋ ꖨꕮꕊ ꖏ ꖴꕮ ꕪ ꕞ ꖏꕎ, ꔧ ꕃ ꔳ ꕚꘋꔕꔀ, ꔧ ꖴꗷ ꕢꕮ ꕞ ꖏꕎ ꖦꖕꕰꕊ ꕮ, ꕪꘋ ꖷ ꗞ ꕮ ꗛꖺ ꔧ ꕒꕌ ꕪ ꗞ ꖸꕊ ꗋꖺꕰꕊ ꖸ ꕮ, ꗋꖺꕰꕊ ꗷꔤ ꖷ ꖸ ꗞ ꔇꔀ ꖴꘋ ꕉꕜꕮ ꔔꘋ ꕮ ꕒꔤꕩ ꕉꖸ ꕞ, ꕉꕡ ꔳ ꕢꖝ ꖏ ꔉꔀ ꕧꕌꕩ ꕰꕊꕮ ꖸꕊ ꕉꕜꕮ ꔔꘋ ꖸ ꕘꕞ ꔬꕩ ꕉꖸ ꖴꘋꗒ ꕃꔤꘂ ꖸ ꗏ, ꔧ ꘃꖷ ꕢꕌꕮꔧ ꗬ ꗦ ꖦꖕꕰ ꘈꗢ ꕮ ꕒ ꕡ ꖷ ꕉꕜꕮ ꔔꘋ ꖸ ꖴꘋ ꕉꖸ ꕚꕌ ꗉꕎ ꖏ ꖸ ꗏ, ꔧ ꘃꖷ ꕉꖸ ꖴꕮ ꕔꕢꘋ ꖏꔤ ꔳ, ꕉꖷ ꕉꖸ ꕮ ꔳ ꕆꔧꕰꕊ ꗪ ꔌꘋ ꕴꕱ ꗏ, ꖴꗷ ꕞ ꗓꖺꕮ ꗦ ꘃ ꖏ ꖸ ꘈ ꗞ ꕮꕀꔤꔒꔀ ꖸ ꕘꕞꕌ ꖸ ꗓꔒ ꗪ ꕉꖸ ꕞ ꕼꘋ, ꕪꘋ ꖷ ꕉ ꗪ ꗪꗡꕯ ꘃꖷ ꗞ ꔇꔀ ꕘꕌꕰꕊ ꗞ ꕮ ꕍꔷ ꕉꔤ ꕿ ꕉ ꗉ ꘃ ꕉ ꖴꘋ ꕃꕞ ꖷ ꗏꖺ ꔬꕩꕌ ꕉ ꔳꕩ ꘃꖷ ꕉꔤ ꔳꔷꘋ ꗓ ꕮꕨ ꕧ ꕰꕊꕮ ꕧꕌ, ꘃ ꕉ ꗪ ꗪꗡꕯ ꘃꖷ ꕢꕎꕌ ꘊꔤꔒ ꖸꔧ ꔳ ꕉꖸꔧ ꕉꕜꕮ ꔔꘋ ꖸꕊ ꗋꖺꕰꕊ ꖸ ꖴꕮ ꗱꗡ, ꗋꖺꕰꕊ ꗷꔤ ꖷ ꖸ ꗞ ꔇꔀ ꖴꘋ ꗞ ꖸ ꕮꕒꔤꕩ ꕉꖸ ꕞ, ꕪꘋ ꖷ ꕉ ꗪ ꗪꗡꕯ ꘃꖷ ꗞꔧ ꗛꘋ ꗓ ꔺꕩꗞꕧ ꗪꗡꕯ ꗛꖺ ꕸꖃ ꖴꘋ ꖸ ꗳꕮꕊ ꗏ, ꕪꘋ ꖷ ꖕꕯꔤꗳ ꔢꗔꘋ ꗞꗢ ꖸꕊ ꕢꕌꔳꘂ ꘀꗡꕩ ꗏ ꕉꕌ ꕞ ꔷꔤ ꕉꖸꕊ ꕔꕢꘋꗣ ꕮ ꔖꔜ ꗋꖺꕰꕊ ꘈꗢꖸ ꖸ ꗏ ꕉꕜꕮ ꔔ ꘋ ꖸꕊ ꖏꕎ, ꗪꗡ ꔻꔤ ꗪ ꖏꖃꕩꕌ ꖷ ꗪ ꕉꕜꕮ ꔔꘋ ꕞ ꖏꕎ, ꔧ ꘃꖷ ꗋꖺꕰꕊ ꗏꗒꗡ ꕎ ꗪ ꕪꔤꘂ ꖸ ꗪ ꖷꖬꘂ ꖸꕊ ꖏꕎ, ꕉꖷ ꕉ ꗪ ꕉꖸ ꗏ ꕉꖸꔧ ꗛꘋ ꗓ ꕚꕌꕧꕌ ꗛꖺ ꗞꗢ ꖸ ꔱꕩ ꗃꗡ ꖸꕊ ꖏꕎ, ꕉꖸ ꕩꕌꖸꕊ ꖦꖕꕰꕊ ꗏ ꔳꘂ ꗪꗡꕯ ꔧ ꕘꕞ ꗃꘋ ꖨꕮ ꕚꘋꔕ ꗏ, ꕪꘋ ꖷ ꕸꖃ ꖴꘋ ꖷ ꖸ ꗪ ꖴꗷ ꗏꗒ ꘈꗢ ꗏ, ꕉꕡ ꕉꖸ ꕎꕬ ꔇꔀ ꕉꖸꔧ ꗓ ꘃ ꖕꕯꔤꗳ ꔢꗔꘋꗣ ꗱ ꕉꖸꔧ ꖏ ꘈꗢꖸ ꖸ ꕚꕌꘂ, ꕉꖸꔧ ꗓ ꕉ ꗏ ꘃꖷ ꗪꗡ ꔻꔤꘂ ꗬꗡꔤ ꔇꔀ ꖏꔀ ꖸ ꗏ ꕉ ꕞ ꗓꗷ ꕉꕜꕮ ꔔꘋ ꖸꕊ ꗋꕰꕊ ꗪ ꕉꖸꕊ ꕮꕨ ꔔꘋꕧꕌ ꕞ ꖏꕎ, ꕪꘋ ꖷ ꖏ ꔋꘋ ꔋꘋꗣ ꔳꕩ ꘃꖷ ꗞꗢ ꗬꗡꔤ ꗋꖺꕰꕊ ꘈꗢꖸ ꖸ ꔧ ꖴꕮ ꕪꕌ ꖸ ꕧ ꔛ ꘃꖷ ꕉꖸ ꖴꘋ ꕞꔦꔤ ꘈꗢꖸ ꖸ ꗬꗡ ꕚꕌꘂꕌ, ꖏꖷ ꗦ, ꕸꖃ ꖴꘋ ꕞꖇꘋꗣ, ꗪ ꕉ ꕮꕯ ꗞꗢ ꗬꗡ ꕩꕌ ꗓ ꘃ ꖏ ꘈꗢ ꖷ ꖸ ꖦꖕꕰꕊ ꗝꘈꔳꘂ (ꕮꕨꕧꕌ) ꖸ ꖴꗷ ꕢꕌ ꕉꖸ ꕮ ꕉ ꕞ ꗓꔒ ꕉꕜꕮ ꔔꘋ ꕞ ꗋꖺꕰꕊ ꖸ ꕞ, ꕉꔤ ꔳ ꖏ ꕚꕌꘂ ꕃꔤ ꗏꗒꗡ ꖏ ꗞꗢ ꖸ ꗬꗡ ꔧ ꕸꖃꔀ ꖸ ꗬꗡ ꕞ ꖏꕎ, ꘃꖷ ꕉ ꕞꕒꘋꗣ ꗏ ꗞ ꗏꗒ ꔰ ꔧ ꕪꘋ ꔰ ꕉꕜꕮ ꔔꘋ ꖸ ꗳ, ꕎꕌꔳ ꖷ ꕉꖸꔧ ꖏꕎꔀ ꖴꗷ ꘈꗢꖸ ꖸ ꗓꕎ ꖤꘋ ꗞ ꖸ ꖴꘋꗒ, ꕉꖸ ꕩꕌ ꔬꕩꕌ ꕉꖸ ꔵ ꕞ ꕉꖸꔧ ꗛꘋ ꗓ ꗋꖺꕰꕊ ꘈꗢꖸ ꖸ ꗪ ꖴꕮ ꕪ ꘈꗢꖸ ꖸ ꗛꖺ, ꗷꔤ ꖷ ꕉꖸꔧ ꗞ ꖸ ꕪꕌ ꕉꖸꔧ ꗞ ꖸ ꗓꕎ ꕃꕞ ꕮ, ꕉꖷ ꕉꖸꔧ ꕚꕌ ꕧꕌ ꗏꖺ ꖏ ꘈꗢꖸ ꖸ ꗏ ꗞꗢ ꖸ ꗳ ꕸꖃ ꖴꘋꗣ ꖸ ꗳꕮꕊ ꗏ, ꔧ ꗦ ꗞꗢ ꘃꖷ ꖸꔧ ꔳꕩ ꖨꕮꕊ ꖸ ꕮ ꕉꖸꕊ ꕃꔳꘂ ꗛꖺ. ꕢꕎꕌ ꔖꔜꕯꕊ (1) ꕉꕜꕮ ꔔꘋ ꖸ ꔰ ꗋꘋ ꕮꕨ ꔔꘋ ꖸ ꕎ ꕉꖸꕊ ꕴꖃ ꕃꔤꘂ ꗱ, ꕉꖷ ꗪꗡ ꔻꔤ ꗏꗒꗡ ꕎ ꗪ ꕉꖸꕊ ꖏꕎ. ꕉꕡ ꖏ ꗳꕮꕊ ꗏ ꕪ ꗓ ꕉꖷ ꕉꖸ ꕘꕞ ꗪ. ꖏꖷ ꕉꖸꔧ ꖏ ꖸ ꕚꕌꘂ ꗷꔤ ꕞ ꘃꖷ ꘉꔧ ꗠꖻ ꕞ ꖴꘋ ꔳꕩ ꕉꖸ ꗳ. ꕢꕎꕌ ꗱꕞꕯꕊ (2) ꗞ ꗏꗒ ꔰ ꕚ ꖷ ꗋꖺꕒꕌ ꖸ ꔰ ꕞ ꕺꖃ ꘈꗢ ꗏ ꗷꔤ ꕞ ꘃꖷ ꗞ ꗏ ꗓꖺ ꔰ ꔇꔀ ꕉ ꕮ, ꕉꔤ ꔳ ꗞ ꔱꔤꕮ ꖏ ꖺ ꗞ ꗬꔤꕮ ꖺ ꗞ ꕺꖃ ꕮꔧ ꕮꔕ, ꕉꔤ ꔳ ꖷꖬ ꖏ ꖺ ꕪꔤ, ꕉꔤ ꕢ ꔽꔤ ꕮ ꖺ ꔵꘉ, ꖺ ꕐꕌꔳ, ꖺ ꖏ ꘀꗫ ꕃꔤ ꖺ ꗞꗢ ꗃꕎ ꕸꖃ ꖷ ꗏ ꖺ ꗞ ꖷ ꖸ ꗏ, ꕉꔤ ꔳ ꔻꔤ ꗞꖻ ꖏ ꖺ ꔌꘋ ꕴꕱ ꗞꖻ, ꕉꔤ ꕢ ꕴꖃ ꕃꔤ ꕮ ꔧ ꖏ ꕮꔕ ꗷꔤ ꔰ. ꕉꔤ ꕒꕢ ꕉ ꔫꔤ ꕞ, ꗞ ꕮ ꗞ ꖸ ꗏ ꗓꖺ ꕮꕨ ꔻꔤ ꖏ ꗱ, ꖺ ꕢꕎꕌ ꖏ ꖴꕮ ꖺ ꗷꔤ ꖷ ꖦꖕꕰꕊ ꗪ ꗞꗢ ꕞ ꕴꖃ ꕸꖃꔀ ꗱ ꗡꕯ, ꖺ ꕐꕌꔳ ꖷ ꗏ ꗞꗢ ꗃꕎ, ꕉꔤ ꔳ ꕸꖃ ꖴꘋ ꖏ, ꔧ ꗨꗡ ꕉꕌ ꕸꖃꔀ ꗪ ꕸꖃ ꕮꔕ ꗛꖺ, ꔧ ꗨꗡ ꕉꕌ ꕸꖃꔀ ꗪ ꖴꗷ ꕢꕮ ꕒꕩ ꗏ ꖺ ꗷꔤ ꕮꔕ ꔰ ꕞ. ꕢꕎꕌ ꕢꕔꕯꕊ (3) ꗞ ꔰ ꕚ ꖷ ꕉ ꔱꕩ ꗃꗡ ꕞ, ꗞ ꔰ ꔇꔀ ꕉ ꗃ ꗛꖺ ꗘꘋꕧ ꗏ ꕉꖷ ꗞ ꔰ ꖴꘋ ꕃꕞ ꗏꖺꕎ ꕉ ꕩꕌ ꕎꕬ ꖴꕮ ꗱꗡ. ꕢꕎꕌ ꕯꕊꕇꕯꕊ (4) ꗞ-ꕴ-ꗞ ꔇꔀ ꖴꘋ ꔬꕩꕌ ꕉ ꗃ ꕮ ꗘꘋꕧ ꖺ ꗃꔤꔔꘋꕧ ꗏ. ꕕ ꖷ ꗞ ꖸꔧ ꕸꖃ ꔉꕖ ꗘꘋ ꖏ ꔧ ꗘꘋ ꕪ ꖏ ꗷꔤꘂ ꔰ ꕧꕌ. ꕢꕎꕌ ꖇꕱꖨꕯꕊ (5) ꗞ-ꕴ-ꗞ ꕮ ꕌꕯ , ꕘꕞ ꗏ ꕚꕌ, ꖺ ꖬꘂ ꔉꔀ ꕚꕌꘂ ꕉ ꗃ ꕞ, ꖺ ꖏ ꕚꕌꘂ ꕃꔤ ꗷꔤ ꖷꔧ ꕉ ꗃꗡ ꕞ ꕮꕨ ꔔꔒꘋꕧꕌ ꕮ ꕀꔤ. ꕉꖷ ꗞ ꕮ ꕉ ꗃ ꕧꕬꕚ. ꕢꕎꕌ ꖇꘋꗏꗒꕯꕊ (6) ꕕ ꖷ ꗞ ꖸꔧ ꕀꔤ ꔻꔤ ꗞ ꔰ ꕞ ꕉꕜꕮ ꔔꘋꕧꕌ ꕮ ꕪꘋ ꔰ ꕢꕎꕌ ꕧꕌ. ꕢꕎꕌ ꖇꘋꗱꕞꕯꕊ (7) ꗞꗢ ꖸ ꔰ ꗏ ꕪꘋꔕ ꖷ ꕢꕎꕌ ꕧꕌ ꕉꖷ ꕕ ꖷ ꕢꕎꕌ ꕩꕌꖸ ꔰ ꖴꕮ ꗱꗡ ꕪꘋꔕ ꘃꖷ ꗞ ꗏ ꗓꖺ ꔰ ꕮ ꔳ ꖏ ꔫꔤ ꗏ. ꕕ ꖷ ꕢꕎꕌꔤ ꗞꗢ ꔰ ꖴꕮ ꗱꗡ ꕪꘋꔕ ꗷꔤ ꖷ ꕺꖃ ꘈꗢ ꕞꕌ ꗉ ꕉ ꕞ ꗓꔒ ꗪ ꗞ ꗏ ꗓꖺ ꖏ ꗏꗒ ꗨꗡ ꕞ, ꕉꖷ ꗞ ꖸ ꕮ ꕉꖸ ꗃ ꖸ ꖴꘋꗒ ꕧꕌꕩꕌ ꕃꕞ ꗷꔤ ꔫꔤ ꗱ. ꕢꕎꕌ ꖇꘋꕢꕔꕯꕊ (8) ꗞ ꔰ ꕞ ꗋꖺꕰꕊ ꖷ ꘃꖷ ꕢꕎꕌ ꕃꔳ ꕢ ꗞꖻ ꕚꘋꔕ ꖸꔧ ꕉꕌ ꖏꔀ ꗏ ꗱꗡ ꕎꕌꔳ ꖷ ꔰ ꗞ ꕞ ꕉꕌ ꗋꖺꕒꕌ ꖃꘋꔕꔀ ꕉ ꕞ ꗓꔒ ꗪ ꕢꕎꕌ ꔖꔜꕯ ꖷ ꖸ ꕸꖃꔀ ꕞꕌꖸ ꕢ ꗞ ꔰ ꕞ ꖴꕮ ꗱꗡ ꖏꕎ. ꕢꕎꕌ ꖇꘋꕯꕊꕇꕯꕊ (9) ꗞ-ꕴ-ꗞ ꔇꔀ ꖴꘋ ꗏꖺ ꘃ ꕪꕌꕮꕊ ꕉ ꕩꕌ ꗃ ꔬꕩ ꕉ ꕩꕌ ꔻꔤ ꕪꘋ ꗏꗒ ꖺ ꕉ ꕩꕌ ꕮ ꕉꔤ ꕚꕌ ꖸꖕ ꔱꕩ ꗏ. ꕢꕎꕌ ꕚꘋꕯꕊ (10) ꗞ ꔰ ꕞ ꗋꖺꕰꕊ ꖷ ꘃꖷ ꕉꔤ ꗃꕎꘋ ꕢꕎꕌ ꕧꕌ ꕒꔤ ꗏ ꕉꖸ ꕩꕌ ꕞꕌ ꕞꘋ ꕃꔳ ꕢ ꗞꖻ ꕚꘋꔕ ꖸ ꕧꕌ, ꕉ ꗷꔤ ꖷ ꖸ ꕚ ꔰ ꔇꔀ ꖏ ꔫꔤ ꗏ, ꘃꖷ ꕉ ꕩꕌ ꗋꖺꕒꕌ ꗱꗡ ꕉ ꕞ ꗓꔒ ꗪ ꔉꔀ ꕧꕌꕩ ꖷ ꔰ ꗞ ꖸ ꕩꕌ ꗓꕎ ꕉ ꕞ. ꕢꕎꕌ ꕚꘋ ꗏꗒꕯꕊ (11) 1. ꕉꕡ ꕧꕌꕩꕌ ꕒ ꗓꔒ ꗞ ꔰ ꕞ, ꗞ ꖸ ꕮ ꕉ ꕔ ꗱꗡ ꕉ ꗏ ꕉꔤ ꕿ ꕉ ꗏ ꕉꖸꔧ ꕔ ꗱ ꗓꖺ ꕮ ꕢꕎꕌ ꗱ ꕉꖷ ꕉꖸꕩꕌ ꗱꗡ ꘃ ꕉ ꕔ ꖷ. ꘃ ꕔ ꗱ ꗓꖺ ꔫꔤ ꗏ, ꕉꖸꔧ ꕃꕞꕌ ꗬꗡ ꔇꔀ ꕉ ꔝ ꘃꖷ ꕉ ꕩꕌ ꕎꕬ ꖴꕮ ꕔꔤ. 2. ꗞ ꔇꔀ ꖴꘋ ꗞ ꔬꕩꕌ ꕧꕌꕩꕌ ꕒ ꕞ ꖏꕎ ꕞꕮꕚꘋ ꕉ ꕮ ꖏ ꕮ ꗦ ꕉ ꘃꖷ ꕸꖃꔀ ꖺ ꖦꖕꕰꕊ ꘃ ꗬꗡ ꕩꕌ ꔞꔀ ꕧꕌꕩꕌ ꕒ ꕒꕡ ꖷ ꖏ ꔫꔤ ꕚꕌꘂꕌ. ꕉꖷ ꗞ ꔇꔀ ꖴꘋ ꕧꕬꕚ ꕘꕌꕰꕊꔒ ꕢꕌ ꗞ ꕮ ꕧꕌꕩꕌ ꕞ ꖏꕎ ꕉꔤ ꕿ ꔇꔀ ꕉ ꘃꖷ ꕢꕎꕌ ꕞꕌ ꕀꕩ ꕧꕌꕩꕌ ꔫꔤ ꕞ ꖏꕎ ꕎꕌꔳ ꖷ ꖏ ꔫꔤ ꕚꕌꘂꕩ. ꕢꕎꕌ ꕚꘋ ꗱꕞꕯꕊ (12) ꗞ ꔇꔀ ꔱꔷ ꗏꖺ ꘃ ꗞ ꕚ ꖏ ꗏ, ꖺ ꗞ ꕚ ꖴꖕꘂ ꗏ ꖏ ꗏ, ꖺ ꗞ ꕚ ꔞꘋ ꖝ ꗏ ꖏ ꗏ. ꕉꖷ ꗞ ꕮ ꗓ ꔎꘋ ꕉ ꗃꗡ ꕚ ꗪꗡ ꔻꔤꘂ ꕞ ꕉꖷ ꗞ ꕮ ꕉ ꗃ ꕮ ꕧꕴ. ꕢꕎꕌ ꕮꔧ ꕕ ꖷ ꕉꔤ ꗞꗢ ꗬꗡ ꖸꕊ ꗋꖺꕰꕊ ꖴꕮ ꗱꗡ ꕸꖃ ꔱꔷ ꖏ ꗏ ꖺ ꕞꔎ ꕔꕴ ꗷꔤ ꔫꖸ ꖸ ꕸꖃ. ꕢꕎꕌ ꕚꘋ ꕢꕔꕯꕊ (13) 1. ꗞ ꔰ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꘃꖷ ꕉꔤ ꕚꕌ ꕪꘋ ꖷ ꔰ ꕉ ꕴꕱꕎ ꕉꖷ ꕉꔤ ꔻꔤꕯꕊ ꔬ ꕪꘋ ꖷ ꔰ ꕉ ꕴꕱꕎ ꕸꖃꔀ ꖝ ꗏ. 2. ꗞ ꔰ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꘃꖷ ꕉꔤ ꕸꖃ ꔰ ꗏ ꕿ ꕉꔤ ꕒꕢ ꕉ ꕧ ꕸꖃꔀ ꕞ, ꕉꖷ ꕉ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꔧ ꕉ ꕴꕱꕎ ꕉꔤ ꘀꗡ ꕉ ꕧ ꕸꖃꔀ ꗏ. ꕢꕎꕌ ꕚꘋ ꕯꕊꕇꕯꕊ (14) 1. ꗞ ꔰ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꕉꔤ ꕃꕞ ꗏꖺ ꘃꖷ ꕉꔤ ꕚꕌ ꕸꖃ ꕮꔕ ꗏ ꖸꖕ ꔱꕩ ꗏ ꕉꔤ ꕧꕬꕚ ꕔꕌꔀ. 2. ꗞ ꕮꔧ ꕕ ꕮꕊ ꕉꔤ ꕿ ꖤꕢ ꘃ ꗋꖺꕰꕊ ꘈꗢ ꕞ ꖏꕎ ꔧ ꕕ ꖷ ꕉꔤ ꕧꕬꕚ ꔬꕩ ꔉꔀ ꕧꕌꕩ ꕮꔕ ꕞ ꖏꕎ ꕉꔤ ꗉ ꖺ ꗝꘈꔳ ꔳ ꕮꕨ ꖏ ꕮ, ꔉꔀ ꕧꕌꕩ ꗷꔤ ꖷ ꖸ ꗪ ꗓꖺ ꔎꘋꖕꕯꔧꗳ ꔢꗔꘋꗣ ꕞ ꕋꔧꕃꔤꘂ ꗪ ꕉꕌ ꖏ ꘀꗫ ꕃꔤꘂ ꕞ. ꕢꕎꕌ ꕚꘋ ꖇꕱꖨꕯꕊ (15) 1. ꗞ ꔰ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꘃꖷ ꕉ ꕧ ꕸꖃꔤ ꔳ. 2. ꗞ ꔰ ꔇꔀ ꖴꘋ ꗏꖺ ꘃ ꗞ ꕮ ꕒꔤꕩ ꕉ ꕧ ꕸꖃꔀ ꕮ ꕉꖷ ꗞ ꔇꔀ ꖴꘋ ꗏꖺ ꘃ ꕸꖃ ꔉꕖꕌ ꗞ ꕧꕌ ꔧ ꕉ ꕴꕱꕎ ꕉ ꕩꕌ ꕧ ꕸꖃ ꕸꖃꔀ ꗏ ꕘꕞꘋ. ꕢꕎꕌ ꕚꘋ ꖇꘋꗏꗒꕯꕊ (16) 1. ꖷꖬ ꖴꘋꔕ ꗪ ꕪꔤ ꖴꘋꔕ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꔧ ꕉꖸ ꕴꕱꕎ ꕉꖸꔧ ꔳ ꔻꔤ ꗠꖻꕧ ꕮ, ꕉꔤ ꔳ ꗨꗡ ꔧ ꕉꖸ ꕮ ꔳ ꕺꖃ ꗏꗒꗡ ꕎ ꖏ ꖺ ꔧ ꗨꗡ ꕉꖸ ꗃꕎ ꕸꖃ ꕮꔕ ꖸ ꗏ ꕎ, ꖺ ꔵꘉ ꕮꔕ ꖸ ꗏ. ꗋꖺꕰꕊ ꗏꗒꗡ ꕎ ꗪ ꕉꖸꕊ ꖏꕎ ꕉ ꘃꖷ ꕞ ꗓꔒ ꗪ ꔻꔤ ꗠꖻꕧ ꕞ ꕪꔤ ꗪ ꖷꖬ ꗳ ꔧ ꕎꕌꔳ ꖷ ꗨꗡ ꕉꖸ ꗳꔤ ꔳꕩ ꕪꕯ. 2. ꔻꔤ ꗠꖻꕧꔤ ꔳ ꖷꖬ ꗪ ꕪꔤ ꗳ ꕎꕌꔳ ꖷ ꗏꖺ ꗞ ꗱꕞ ꔫꖸ ꖸ ꖴꗷ ꕢꕌ ꕉ ꕮ ꔻꔤ ꗠꖻꕧ ꕞ ꖏꕎ, ꕉꖷ ꗞ ꖸ ꕎ ꕮ ꕘꕌꕰ ꕉꖸ ꕮ. 3. ꖴꖕꕧꕌ ꖸ ꕎ ꔳꕩ ꗏꗆꗡ ꔖꔜꕯꕊ ꖸ ꖏ ꔒꔟꕩꕌ ꖸ ꕮ ꕉꖷ ꕕ ꖷ ꔒꔟꕩꕌ ꖸ ꕩꕌꖸ ꖴꕮ ꗱꗡ. ꕢꕎꕌ ꕚꘋ ꖇꘋꗱꕞꕯꕊ (17) 1. ꗞ ꔰ ꗋꖺꕰꕊ ꖷ ꘃꖷ ꕉ ꕸꖃ ꖏꔤ ꔳ ꕉ ꕎꕬ ꖴꘋ ꕮ ꔧ ꘃꖷ ꕉ ꗪ ꗞ ꖸꔧ ꕒꕢ ꖏ ꕮ. 2. ꗞ ꔇꔀ ꖴꘋ ꗏꖺ ꘃ ꗞ ꕗꕯꕊ ꕉ ꕸꖃ ꗏ ꔌꘋ ꕮ. ꕢꕎꕌ ꕚꘋ ꖇꘋꕢꕔꕯꕊ (18) ꗞ ꔰ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꕉꔤ ꖴꘋꗒ ꕃꔤ ꕮ ꕉ ꕎꕬ ꕞ ꖏꕎ, ꕉ ꕘꕞꕌ ꕩꕌ ꘈꔧ ꕉꖷ ꕉꔤ ꔳ ꕉ ꕘꕞꕮꔧ ꔵꘉꗢ ꗏ. ꕉꕌ ꗋꖺꕰꕊ ꘈꗢ ꗪ ꕉ ꗉꕯ ꘃ ꕉ ꖴꘋ ꔵꘉ ꗏ ꕘꕞꘋꕡ, ꔧ ꕉ ꕢꕌ ꖏ ꖷ ꕞ, ꕉꖷ ꖏ ꔇꔀ ꕉ ꕮꔧ ꔧ ꕉ ꗏꔇꘋ ꖺ ꕉ ꗪ ꗞ ꖸ ꗻꗡꕩꕌ ꕮ ꕉꖸ ꕒꕒꔤ ꖺ ꕒꔤ ꗏ ꕉ ꕩꕌꖸꕊ ꔵꘉꗢ ꕧ ꕀꕩ ꖺ ꕉ ꕢꕌ ꖏ ꖷ ꕞ. ꕉ ꖴꘋ ꕪꕌ ꘃ ꔇꔀꕩ, ꕉ ꖴꘋ ꖏ ꕚꕌꘂ ꕃꔤ ꕧ ꕀꕩꕉꕌ, ꕉ ꖴꘋ ꕪꘋꕓ ꖢꔒꕩ ꕉꖷ ꕉꔤ ꔵꘉ ꖏ ꕮ. ꕢꕎꕌ ꕚꘋ ꖇꘋꕯꕊꕇꕯꕊ (19) ꗞ ꔰ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꕉꔤ ꖏ ꘀꗫ ꗷꔤ ꖷ ꕉ ꕴꕱꕎ ꕉꖷ ꕉ ꕩꕌ ꕚꕌ ꗉ ꖏ ꗏ; ꕉꖷ ꗋꖺꕰꕊ ꘈꗢ ꗱ, ꕉ ꖴꘋ ꗞ ꖸ ꗻꗡꕩꕌ ꕮ ꖴꘋꗒ ꕪ ꔇꔀ ꖏꕎ ꕉꖷ ꗞ ꖷ ꕚ ꔇꔀ ꖏ ꔫꔤ ꗏ ꕉ ꕮ ꘃ ꖸ. ꕉꖷ ꕉ ꖴꘋ ꕀꔤ ꕮ ꗓ ꗏꖺꕎ, ꕉꔤ ꕀꔤ ꕮ ꗓ ꔬꕩ, ꕉꖷ ꕉꔤ ꕀꔤ ꕮ ꗓ ꗪ ꘈꔧ ꔇꔀ ꕃꕞ ꗷꔤ ꔰ ꗱ ꕉꖷ ꗞ ꕮ ꕸꖃ ꔉꕖ ꕉ ꕧꕌ. ꕢꕎꕌ ꗞ ꕒꘋꔕꕯꕊ (20) 1. ꗞ ꖸ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꕉꖸꔧ ꗻꗡꕩꕌ ꕮ ꕉꖷ ꕉꖸ ꗏꔤ ꕒꕢ ꖴꗷ ꕢꕮ ꗏ. 2. ꗞ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꕮꕊ ꕉꔤ ꕿ ꕘꕌꕰ ꗞ ꕮ ꘃꖷ ꕉꔤ ꔳ ꖴꗷ ꗏꗒ ꕞ ꖏꕎ. ꕢꕎꕌ ꗞ ꕒꘋꔕ ꕉ ꗛꖺ ꗏꗒꕯꕊ (21) 1. ꗞ ꔰ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꕉ ꕚꔤ ꔳ ꗝꘈꔳꘂ ꗏ ꕉ ꕧ ꕸꖃꔀ ꗏ ꕉ ꕎꕬ ꖝꖕꕯꕊ ꗱ ꖺ ꕉꕌ ꗸꔪꗽꘉꔎ ꗱ, ꕉ ꗷꔤ ꖷ ꕉꖸ ꖝꖕꕯꕊ ꖸ ꗪꗡ ꕞ ꕸꖃ ꗓ ꕉ ꕞ ꕾꔳ ꗏ. 2. ꗞꗢ ꗬꗡ ꗏ ꕪꘋꔕ ꖷ ꗝꘈꗢ ꗓ ꘃꕯꕊ. ꗞ ꕮ ꔳꘂ ꕉ ꗃ ꕧꕌ. 3. ꕕ ꖷ ꗝꘈꔳꘂꔤ ꕚꕌꘂ ꗞꗢ ꖸ ꕘꕞ ꕮꔧꘊ ꕎ ꗱ, ꕉꖷ ꕕ ꖷ ꕉꖸ ꕘꕞ ꕮꔧꘊ ꕧꔤ ꕀꕩ ꕾꔳ ꖸ ꗏ ꕎ, ꕉꖸ ꕢꔒ ꗪ ꕎꕌꔳ ꗏꔤ ꖸ ꗳꕮꕊ ꗏ. ꕉꖷ ꕾꔳ ꗷꔤ ꔫꔤ ꗏ, ꗞ ꗏꗒ ꔰ ꗋꘋ ꕾꔳ ꗏꗒ ꕎ, ꕉꖷ ꕾꔳꘂꔤ ꘃ ꖡꖫ ꗏ ꕎ ꖺ ꗷꔤ ꖷ ꗠꖻꕮ ꕪꕘ ꔇꔀ ꔳ ꕉ ꗏ. ꕢꕎꕌ ꗞ ꕒꘋꔕ ꕉ ꗛꖺ ꗱꕞꕯꕊ (22) ꗞ ꔰ ꕸꖃꔀ ꗏ, ꕕ ꖷ ꕒꕢ ꕢꕯꕈꕰꔒꔤ ꔳ ꕉꕌ ꖏꕎ ꕉꕌ ꗞ ꕒꕧ ꕎꕌꔳꘂ ꗪ ꗋꖺ ꕎꕌꔳ ꕞ ꖏꕎ. ꕉꖷ ꕕ ꖷ ꕃꕞꔤ ꔳ ꘃ ꖷ ꕉ ꕸꖃꔤ ꖴꘋ ꖏ ꖸ ꕮꔧ ꕸꖃꔀ ꕞ ꕒꕢꕌ ꗱ ꖺ ꕸꖃ ꖴꘋ ꕮꔕꔀ ꖸ ꗳꕮꕊ ꗏ ꕒꕢꕌ ꗱ ꔧ ꗷꔤ ꖷ ꕸꖃ ꗏꗒ ꔰ ꕩꕌ ꗪꗡ ꕯꕧꕌ ꖸ ꖴꘋ ꔻꔤꕩ ꘃꖷ ꗋꖺꕰꕊ ꗷꔤ ꖷ ꖸ ꗞ ꔇꔀ ꖴꘋ ꗞ ꖸ ꕮ ꕒꔤꕩ ꕉꖸ ꕞ, ꕉꖸꔧ ꔳ ꗞꗢ ꖸ ꕸꖃ ꕮ ꕉꖸꕊ ꗪꗡ ꔻ ꔤꘂ ꕞ ꖏꕎ ꔧ ꘃꖷ ꕉꖸ ꖴꘋ ꕚꕌ ꕧꕌ ꗱꗡꕩ ꕉꖸꕊ ꗪ ꕃꔤꘂ ꖸ ꗏ. ꕉꖸ ꕞ ꗓꔒ ꗪ ꔱꕩ ꗃꗡ ꕞ ꕔꔤꘂ ꖸ ꕞ, ꔧ ꖏꔀ ꘃꖷ ꖸ ꔳꕩ ꕒꕢꕮ ꖏ ꖸ ꖏ ꔱꕩ ꗃꗡ ꕞ ꖏꕎ, ꔧ ꕞꕡ ꖏ. ꕢꕎꕌ ꗞ ꕒꘋꔕ ꕉ ꗛꖺ ꕢꕔꕯꕊ (23) 1. ꗞ ꔰ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꕉꔤ ꗓ ꘃ, ꕉ ꕩꕌ ꕘꕞ ꕮꔧ ꗓꗡ ꘃ, ꕉꖷ ꕉꕌ ꗓ ꘃꗡ ꗪ ꕉꕌ ꗓ ꘃꕯꕊꔧ ꔳ ꗪꗡꕯ ꔱꕩ ꗃꗡ ꕞ ꖏꕎ, ꕉꖷ ꕕ ꖷ ꕢꕎꕌ ꕩꕌ ꖴꕮ ꗱꗡ ꕉ ꕮ ꔳ ꗓ ꘃ ꕴꕱ ꗏ. 2. ꗞꗢ ꖸ ꔰ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꕉꖸꔧ ꕐꕌꕎ ꗏꗒꗡ ꗱꗡ ꗓ ꘃ ꗏꗒ ꕞ ꖏꕎ ꕉꖷ ꗞ ꗏ ꗓꖺ ꔰ ꕮ ꔳ ꕉ ꗏ. 3. ꗞ ꖷ ꔰꔤ ꗓ ꘃ, ꕉ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꕉꔤ ꕐꕌꕎ ꕚꘋꔕ ꗪ ꕉ ꕯꕘ ꗪꔒ ꗱꗡ ꕉ ꗷꔤ ꖷ ꕉ ꗪ ꕉꕌ ꖴꖕꘂ ꗏ ꗞꗢ ꖸ ꖴꘋ ꔱꕩ ꗃꗡ ꗏ ꔳꕩꕌ ꕞ ꗚ ꕉꕜꕮ ꔔꘋ ꖸ, ꕉꖷ ꔧ ꕉ ꕔꔤꘂ ꗪ, ꕉꖸꔧ ꕒꕢ ꕮꔕ ꗱ, ꕉ ꘃ ꖷ ꖴꘋ ꕉꖸ ꕒꕢꕌ ꗋꖺ ꕒꕡꕌ ꖸ. 4. ꗞ ꔰ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꕉꔤ ꗞ ꖸ ꗻꗡꕩꕌ ꕮ ꕉꖷ ꕉꔤ ꔳ ꗓ ꘃ ꖴꗷ ꗏꗒ ꖸ ꗏ ꘃꖷ ꕉ ꖴꘋ ꕉꕌ ꗋꖺꕰꕊ ꖴꕮ ꔳꔷꘋ ꘃꕩ. ꕢꕎꕌ ꗞ ꕒꘋꔕ ꕉ ꗛꖺ ꕯꕊꕇꕯꕊ (24) ꗞ ꔰ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꕉꔤ ꔱꕩ ꗃ ꗓ ꘃꗡ ꗏ, ꖺ ꕎꕌꔳꔤ ꔳ ꕉ ꔝ ꕉꔤ ꔱꕩ ꗃꗡ ꕞ ꕔꔤ ꕢ ꖏ ꖸ ꕮ. ꕉꖷ ꕉꕌ ꗓ ꘃ ꕎꕌꔳꘂ ꗱ ꕮ ꕧꘋꕨꕌ, ꕉꖷ ꗓ ꘃ ꔎꔒ ꕒ ꖸꔧ ꔳ ꕒꕡ ꖷ ꖸ ꕉꔤ ꕐꕌꕎ ꗱꗡ ꔎꔒꔀ ꕞ ꖏꕎ ꗪꖷꗨꗡ ꕉꔤ ꔱꕩ ꗃꕎ ꗓ ꘃꗡ ꗏ. ꕢꕎꕌ ꗞ ꕒꘋꔕ ꕉ ꗛꖺ ꖇꕱꖨꕯꕊ (25) 1. ꗞ ꔰ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꕉ ꕩꕌ ꖦꖕꕰꕊ ꗏ ꔳꘂ ꗷꔤ ꖷ ꕉ ꖴꘋ ꗪꘋꕡ ꗞ ꔰ ꕮ, ꕉ ꕞ ꗓꔒ ꕺꖃ ꗏ ꔳꘂ ꕞ, ꔧ ꔱꕩ ꕞ ꔳ ꗪꗡꕯꕊ ꕉ ꗪꗡ ꕞ ꖏꕎ ꔧ ꕉꕌ ꖴꖕꘂ ꗏ ꗞꗢ ꖸ, ꕉꔤ ꕢ ꗏꘋ ꔌꘋ ꕮ, ꔧ ꕃꔷ ꔌꘋ ꗪ ꕿꕯꕊ, ꔧ ꘀꕇ ꔞꘋ ꖏ ꖸ ꕞ, ꔧ ꗦ ꖏꔀ ꕮꔕꔀ ꘃ ꖷ ꖸ ꖴꘋ ꔱꕩ ꗃꗡ ꕔꔤ ꕢꕌ, ꔧ ꕒꕢ ꗓ ꘃ ꕴꕱ ꕒꕡ, ꔧ ꕃꕩ ꕢ ꕒꕡ, ꔧ ꕮꕖ ꕒꕡ, ꔧ ꔽꕩꕴ ꖷꖬꘂ ꕞ ꕒꕢ, ꔧ ꗞ ꕒꕧ ꕎꕌꔳ ꖺ ꕎꕌꔳ ꖷ ꗞꗢ ꕸꖃ ꔇꔀ ꖴꘋ ꗏ ꔱꕩ ꗃ ꖏꔀ ꖸ ꕮꔧ ꖏ ꖸꕊ ꔻꔤ ꕃꔤꘂ ꗱ. 2. ꕕ ꖷ ꕒꕢꔤ ꔳ ꕷꔻꘂ ꖸ ꗪ ꔔꘋ ꘈꗻꗡ ꖸꕊ ꖏꕎ ꕉꖷ ꗞ ꖸꔧ ꕉꖸꕊ ꕔꔤꘂ ꖸ ꗏ ꗱꗡ. ꔔꘋꗣ ꖸ ꔰ ꕉꖸꕊ ꗓꕯꕊ ꗪ ꗏꗒ, ꕉꔤ ꔳ ꕉ ꘃ ꖷ ꕉꖸ ꕮꕊ ꕴꖃ ꖷꖬ ꕔꕴꔒꔀ ꗱ ꖺ ꖷꖬ ꕔꕴꔒꔀ ꕚ ꔔꘋꗣ, ꕕ ꖷ ꕉꖸ ꔰꔤ ꕒꕢ ꗏꗒꗡ ꕎ ꗱꗡ. ꕢꕎꕌ ꗞ ꕒꘋꔕ ꕉ ꗛꖺ ꖇꘋꗏꗒꕯꕊ (26) 1. ꗞ ꔰ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꘃꖷ ꕉꔤ ꕪꕌ ꘃ. ꗞ ꖸ ꕮ ꔌꘋ ꔇꔀ ꕪꕌ ꘃ ꖏꕎ, ꕪ ꕪ ꔟꔀ ꕪꕌ ꘃ ꕔꕌ ꗓ ꕺꖃꔀ ꖸ ꗏ ꔧ ꔖꔜ ꕪꕌ ꘃꗡ ꖸ. ꕉꔤ ꔳ ꕕ ꖏ ꘃꖷ ꗞ ꔰꔤ ꕪꕌ ꘃ ꕔꕌ ꗓ ꕺꖃꔀ ꖸ ꕒꘋ. ꕪꕌ ꘃ ꗬꗷꕩꕌꔒꔀ ꖸ ꔧ ꗓ ꘃ ꕪꕌ ꕮꕊ ꘃꔤ ꔳ ꗞꗢ ꗬꗡ ꕞ ꖏꕎ. ꕉꖷ ꕺꖃ ꖴꘋ ꔳꘂ ꕪꕌ ꘃꗡ ꖸꔧ ꔳ ꗞꗢ ꖸꕊ ꖏꕎ, ꕉꖸꕊꖸ ꖷ ꖸ ꕮꔧ ꕈꕰꔒꔤ ꔳꕩ ꕉꕌ ꖏꕎ. 2. ꕪꕌ ꘃꗡ ꖸꔧ ꔳ ꗷꔤ ꕞ ꘃꖷ ꗞꗢ ꖸ ꗬꗡ ꖴꘋ ꕔꔤ ꕢ ꗱꗡꕩ ꕉꖸꕊ ꗪ ꕃꔤꘂ ꖸ ꗏ ꔧ ꘃꖷ ꗞ ꘃꗺ ꖸ ꗏ ꗬꗷꕩꔒꔤ ꖴꘋ ꔳꕩ ꕉꖷ ꗞ ꖸꔧ ꕒꕌ ꗓ ꕉꖸ ꗃꗡ ꖸꕊ ꗋꖺꕰꕊ ꖸ ꗪ ꕉꖸꕊ ꖴꕮ ꕪꕌ ꖸ ꕮ, ꕉ ꘃ ꖷ ꖸ ꗞ ꔇꔀ ꖴꘋ ꗞ ꕮꕒꔤꕩ ꕉꖸ ꕞ. ꕉꔤ ꕯꕊ ꖴꗷ ꕢꕮ ꕞ ꔧ ꗷꔤ ꖷ ꗞ ꖸꔧ ꕸꖃ ꔻꔤꕩ ꕉꖸ ꗠꖻ ꖸ ꗛꖺ ꕉꖷ ꕉꖸꔧ ꔳ ꔺꕩꗞꕧ ꗏ ꕸꖃꔀ ꖸ ꔰ ꗳ, ꕉꔤ ꔳ ꗞ ꔱꔤꕮ ꖸ ꗪ ꗞ ꗬꔤꕮ ꖸ ꖏ, ꕉꔤ ꔳ ꔵꘉ ꗻꗡꔒ ꕮ ꖸ ꖏ, ꕉꖷ ꕉꖸꔧ ꖕꕯꔤꗳ ꔢꗔꘋꗣ ꕞ ꗓ ꘃꗡ ꗘꗒꕎ ꕧꕌ ꘃꖷ ꗞ ꖸꔧ ꕿ ꔬꕩ ꗏ ꖴꗷ ꕢꕮ ꕮ. 3. ꕴꖃ ꗞꗢ ꖸ ꕎ ꕚ ꖷ ꔖꔜ ꗋꖺꕰꕊ ꕞ ꕉꖸ ꕩꕌ ꕀꕩ ꕪꕌ ꘃ ꖷ ꕉꖸ ꕴꕱꕎ ꕉꖸꕊ ꔔꘋꗣ ꖸ ꕩꕌ ꗱꗡ. ꕢꕎꕌ ꗞ ꕒꘋꔕ ꕉ ꗛꖺ ꖇꘋꗱꕞꕯꕊ (27) 1. ꗞ ꔰ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꕉꔤ ꔱꔷ ꕞꕡ ꖏ ꖸ ꗏ ꔒꔟꕩꕌ ꖸ ꕮ ꔧ ꕉ ꕴꕱꕎ, ꕉꖷ ꕉꔤ ꕘꕞ ꕢ ꖏ ꘆꗦꗡ ꖸ ꕮ ꕉꖷ ꕉꔤ ꕒꕢ ꕶꕱ ꖏꔀ ꕞ ꕯꕘꕌ ꗪ ꕉꕌ ꕚꕌ ꕧꕌ ꖸ ꕮ. 2. ꗞ ꔰ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꕉ ꕩꕌ ꔳꘋ ꗪꗡꕯꕊ ꗪ ꕉꕌ ꗪꗡꕯꕧꕌ ꖸ ꖴꕮ ꗱꗡ, ꔧ ꕉ ꕸꖃ ꕔꕌ ꗪ ꖏꔀ ꘃ ꖷ ꔳꕩ ꕉ ꕚ ꖏ ꗪꔤꕮꕊ ꕉꕌ ꖏ ꕯꕮ ꗃ ꕪꘋꗒ ꖺ ꕉꕌ ꘆꗦꗡ ꕯꕮ ꕮ. ꕢꕎꕌ ꗞ ꕒꘋꔕ ꕉ ꗛꖺ ꖇꘋꕢꕔꕯꕊ (28) ꗞ ꔰ ꗋꖺꕰꕊꔒ ꖷ ꕉꔤ ꔳ ꖴꗷ ꕢꕮ ꗏ ꕉ ꗃꗡ ꖸ ꕞ ꔧ ꕸꖃ ꖴꘋꗣ ꖸ ꕮ ꗷꔤ ꕞ ꘃꖷ ꗋꖺꕰꕊ ꗪ ꖴꕮ ꕪ ꖷ ꖸ ꕮꕞꘋꔕ ꗪ ꕺ ꖃ ꘈꗢ ꗏ, ꕉꖸ ꖴꘋ ꔳꕩ ꗞ ꖸꕊ ꖏꕎ ꗯꗷꘋ. ꕢꕎꕌ ꗞ ꕒꘋꔕ ꕉ ꗛꖺ ꖇꘋꕯꕊꕇꕯꕊ (29) 1. ꗞ ꔰ ꕚ ꕮ ꖏ ꗪ ꔻꔤ ꗠꖻꕧꕌ ꗏ, ꕪꘋ ꖷ ꗏꔇꘋ ꕉꕌ ꗪ ꕃꔤꘂ ꖴꘋ ꕔꔤ ꕢꕌ ꗬꗡ ꗱꗡꕩ ꕔꕡ. 2. ꘃꖷ ꗞ ꔰ ꕩꕌ ꗋꖺꕰꕊ ꗪ ꕉꕌ ꖴꕮ ꕪꕌ ꘃ ꕔꔤ ꗏ, ꗞ ꔰ ꕞ ꕞꕊꕯꕊ ꔳꕩ ꕪꘋ ꖷ ꕢꕎꕌ ꕞꕌ ꕀꕩ, ꘃꖷ ꗏꖺ ꗞ ꖸ ꖴꘋ ꕀꔤ ꔻꔤꕩ ꕉꖷ ꕉꖸꔧ ꗪꗡ ꔻꔤ ꔇꔀ ꕉꖸ ꗃꗡ ꖸ ꕚ ꗋꖺꕰꕊ ꖸ ꗪ ꕉꖸꕊ ꖴꕮ ꕪꕌ ꔝ, ꔧ ꘃꖷ ꕉꖸ ꖴꘋ ꕮꕊꘃ ꕀꕩꕌ, ꔧ ꖏ ꖷ ꖸ ꖴꘋ ꕉ ꕮꕊ ꗏꗆꗡꔤ ꔳ ꖴꗷ ꕢꕮ ꗏ ꔧ ꘃꖷ ꕉꖸꔧ ꖏ ꖸ ꕚꕌꘂ ꕞꕌꕃꔤꕪ ꗷꔤ ꖷ ꕕ ꖷ ꕉꔤ ꔳ ꕪꘋ ꗷꔤ ꖷ ꗋꖺꕰꕊ ꗏꗒꗡ ꕎ ꗪ ꗞꗢ ꔰ ꕞ ꖏꕎ. 3. ꗞ ꔇꔀ ꖴꘋ ꕩ ꗋꖺꕰꕊ ꖸ ꗪ ꕩ ꖴꕮ ꕪꕌ ꖸ ꕚꕌꘂꕌ ꗷꔤ ꕞ ꕉ ꘃ ꖷ ꗪ ꕗ ꗷꔤ ꖷ ꕉ ꖕꕯꔧꗳ ꔢꗔꖻꗢ ꕞ ꕋꔧꕃꔤꘂ ꗪ ꕉꕌ ꖏ ꘀꗫ ꕃꔤꘂ ꗏ. ꕢꕎꕌ ꗞ ꕒꘋꔕ ꕉ ꗛꖺ ꕚꘋꕯꕊ (30) ꗞ ꕮ ꖏꕎꔀ ꖴꗷ ꗏꗒ ꗨꗡ ꕘꕢꔤ ꕺꖃ ꘈꗢ ꗏ ꗷꔤ ꕞ ꕉ ꘃꖷ ꖴꘋ ꕧ ꕀꕩ ꕮꕊ ꘃ ꕸꖃ ꖴꘋ ꔰ, ꖺ ꗞ ꖸ ꖺ ꗞ ꖴꘋ ꖏꕚꕌꘂ ꕃꔤ ꖸ ꔬꕩꕌ ꕉ ꘃꖷ ꖸ ꖴꘋ ꕯꕊ ꖏ ꗏ ꕧꕴ ꕞ ꕉꖷ ꕉꔤ ꗓ ꔎꘋ ꗋꖺꕰꕊ ꖸ ꗪ ꖴꕮ ꕪ ꖷ ꖸ ꗪ ꕮꕞꘋꔕ ꗪ ꕺꖃ ꘈꗢꗏ. ----